Demans hastası bir anne ve oğlunun fotoğrafik yolculuğu

91 yaşındaki annesi Elia arka planda aniden belirdiğinde sanatçı Tony Luciani aslında yeni aldığı kamerayı test etmekteydi. Ortaya çıkan bu spontane fotoğraflar, Luciani'nin annesiyle arasında bir işbirliğini tetikleyerek bu görüntüleri demans hastalığı boyunca annesinin hayatını ve iç dünyasını yansıttığı bir belgesele dönüştürmesini sağladı. Bu duygu yüklü konuşmada, Luciani en sevdiği karelerle ilgili hikayeleri anlatıyor ve yaşlanmakta olan bir ebeveynle ilgilenmenin keyifli ve hüzünlü anlarına dair bizlere bir imge sunuyor.

Doksan bir yaşındaki annem Elia
evime taşındığında

yardım eden tarafın
ben olduğunu düşünüyordum.

Aslında bakarsanız
meğer o bana yardım ediyormuş.

Anlayacağınız üzere hafıza kaybı,
yaşını kabullenmek gibi sıkıntıları vardı.

Yorgun düşmüş gibi görünüyordu.

Onu elimden geldiğince
rahat ettirmeye çalışıyordum

fakat ben şövalede resim yaparken,

ona şöyle bir üstten baktığımda
"öylece" duran birini görüyordum.

Boşluğa gözlerini öylece dikiyordu.

Merdivenlerden ağır ağır
çıkarken izlerdim onu,

beni büyüten kadına hiç benzemiyordu.

Onun yerine ince ve güçsüz,

ufacık, yaşlı bir kadın görüyordum.

Birkaç hafta daha geçti
ve resme ara verme ihtiyacı duydum.

Yeni aldığım kamerayı
biraz kurcalamak istiyordum.

Heyecanlıydım, her çeşit mod kadran,

düğme ve öğrenmek istediğim
birtakım ayarlara sahipti,

ben de tripodu
büyük bir aynanın önüne koydum,

yani evde var olan
tek banyonun da önünü kapattım.

(Gülüşmeler)

Bir süre sonra bir ses duydum,

(İtalyan aksanı yaparak)
"Lavaboyu kullanmam lazım."

(Gülüşmeler)

"Beş dakika daha anne,
bunu bitirmem gerek."

On beş dakika sonra tekrar seslendi,

"Lavaboyu kullanmam lazım."

"Beş dakika daha."

Sonra da işte bu oldu.

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Sonra bu.

(Gülüşmeler)

Ardından da bu.

(Gülüşmeler)

İşte o zaman "dank" etti.

Bir bağlantı kurmuştuk.

Artık birlikte yapabileceğimiz,
elle tutulabilir bir şey vardı.

Annem İtalya'nın merkezindeki
ufak bir dağ kasabasında doğmuştu,

ailesi burada toprağı ekiyor
ve koyun besliyordu.

Babası genç yaşta zatürreden ölmüştü,

ardında bütün bu ağır işlerle birlikte,
karısı ve iki kızını bırakmıştı.

Onlar da bu işlerle
baş edemeyeceklerini anladılar.

Bu sebeple zor bir karar vermek
durumunda kaldılar.

Kızlardan en büyüğü olan
13 yaşındaki annem

kendisinden iki kat yaşlı ve tamamen
yabancı biriyle evlendirildi.

Daha bir çocukken
bir yetişkin olmak zorunda bırakıldı.

Annem ilk çocuğunu henüz
16 yaşındayken doğurmuştu.

Yıllar sonra,
şu an Toronto'da yaşayan annem

bir kumaş fabrikasında işe girdi

ve kısa bir sürede
çok büyük bir dikiş bölümünün müdürü oldu.

Fabrikadaki bütün işçiler
göçmen olduğu için

annem çeviri kitaplarından
kendi kendine kelimeler öğrendi.

Mümkün olan her yerde Fransızca,
Yunanca, İspanyolca, Portekizce, Danca,

Lehçe, Rusça, Romence,
Bulgarca dillerinde pratik yapıyordu.

Sevdiği şey her ne olursa olsun,
başarmak için gösterdiği azim

ve kararlılığa hayranlık duyuyordum.

Banyodaki aydınlanma anımdan sonra,

annemi portre modeli yapıp keşfetmekte
olduğum kamera becerilerimi geliştirdim.

Bütün bu süreçte,
annem konuştu ve ben dinledim.

Çocukluğundan ve şimdi
nasıl hissettiğinden bahsederdi.

Dikkatimizi birbirimize vermiştik.

Annem kısa süreli hafızasını kaybediyordu

ama genç olduğu yılları
hatırlamakta daha iyiydi.

Ben ona sorardım,
o da bana hikayeler anlatırdı.

Onu dinlerdim, onun seyircisi gibiydim.

Kafamda fikirler vardı.

Bunları kağıda döktüm ve eskiz çıkardım.

Senaryolar uydurarak neler
yapmasını istediğimi gösterdim.

Bunları sahneleyecektik.

O poz verdi ve ben fotoğraf hakkında
daha fazla şey öğrendim.

Annem oyunculuk kısmını çok sevmişti.

Tekrar işe yarar hissediyordu, istendiğini
ve ona ihtiyaç duyulduğunu hissetti.

Üstelik kesinlikle kameradan utanmıyordu.

(Gülüşmeler)

(Alkış)

Annem burada isterik biçimde gülmüştü.

(Gülüşmeler)

Bu fotoğraftaki fikri, izlediğim
bir Alman filminden esinlenmiştim,

"Das Boot" adlı bir denizaltı hakkındaydı.

Gördüğünüz gibi daha çok
"E.T." filmine benzedi tabii.

(Gülüşmeler)

Bu fotoğrafı bir kenara koydum,
gözümde epey başarısızdı

çünkü istediğim şeye erişememişti.

Fakat annem o kadar çok güldü ki

sırf eğlence olsun diye
yayınlamaya karar verdim.

İnanılmaz derecede ilgi gördü.

Alzheimer ve demans hastalıklarında

kesinlikle kızgınlık
ve hüzün hissediyorsunuz;

sürece dahil olan herkes için geçerli.

Bu annemin sessiz çığlığı.

Bir gün bana şöyle dedi:

"Neden kafamdaki tonlarca düşünce

tam ağzımdan çıkacakken uçup gidiyor?"

"Neden kafamdaki tonlarca düşünce

tam ağzımdan çıkacakken uçup gidiyor?"

(Alkış)

Bunun yanında tam zamanlı bir bakıcı
ve tam zamanlı bir ressam olarak

beni delirten şeyler de oluyordu.

(Gülüşmeler)

Zorluklarla mücadele ederek
denge kurmak için oyunlar oynuyorduk.

Burası annemin mutlu olduğu bir yerdi.

Benim de onun buradaki
varlığına ihtiyacım vardı.

(Gülüşmeler)

(Gülüşmeler)

(Gülüşmeler)

Annemin bir de yaşlanmayla
ilgili kaygıları vardı.

"Bu kadar kısa sürede,
nasıl bu kadar çok yaşlandım?" derdi.

(Seyirci ah çekiyor)

"Çok yaşlı."

"Çok erken."

Anneme resimlerim için de
modellik yaptırdım.

Bu tablonun adı "Terzi".

Ben çocukken

annemin bütün aileye
giysiler diktiğini anımsıyorum,

bodrum katında sürgülenmiş,

devasa boyutlardaki
ağır dikiş makinesiyle.

Akşamları ev ödevlerimi yanıma alarak
bodruma indiğim çok olmuştur.

Arkasındaki içi tıka basa dolu
sandalyeye otururdum.

Koca motorun çıkardığı cılız vızıltı
ve tekrarlayan iğne sesleri

bana rahatlatıcı gelirdi.

Annem benim evime taşındığında

bu makineyi aldım
ve saklamak üzere stüdyomda tuttum.

Bu tablo beni çocukluğuma götürdü.

İşin ilginç kısmı,

şimdi annem benim arkamda oturuyor,

ben onun resmini yaparken,

onun eskiden çalıştığı makineyi

çizmemi izliyordu.

Elli yıl öncesi gibi.

Bunun dışında anneme,
onu meşgul etmesi için bir proje verdim.

Ona ufak bir kamera aldım

ve ondan canı ne istiyorsa
onu çekmesini istedim; en az on poz.

Bunlar da annemin fotoğrafları.

Bu zamana kadar hayatında
eline kamera almışlığı yoktu.

Doksan üç yaşındaydı.

Birlikte oturup ortak yaptığımız
bu işten konuşurduk.

Sizlere bunları

(Gülüşmeler)

nasıl ve neden yaptığımı,

arkasındaki anlam
ve hissiyatı anlatmaya çalışacağım.

Bu arada annem de bir yandan
fikrini dobra dobra söylüyordu:

"Evet,"

"Hayır,"

"güzel" ya da "kötü."

(Gülüşmeler)

Onun yüz ifadelerini izliyordum.

Sesli veya ses etmeden,
son sözü hep o söylüyordu.

Bu keşif süreci annemle son bulmadı.

Kendisi şimdi bir destekli yaşam tesisinde

evimden on dakikalık
yürüme yolu mesafesinde.

Onu her gün ziyaret ediyorum.

Demansı artık bende kalmasının,

kendi açısından tehlike
yaratacağı noktaya geldi.

Evde çok fazla merdiven var.

Artık adımı hatırlamıyor.

(İncelen ses tonuyla)
Ama aslında, benim için sorun değil.

Yüzümü hâlâ anımsıyor

ve beni gördüğü zaman
kocaman gülümsüyor.

(Alkış)

Artık onun fotoğraflarını çekmiyorum.

Benim açımdan adil ve etik olmaz.

O da zaten neden çektiğimi anlamaz.

Babam,

erkek kardeşim,

(incelen ses tonuyla) yeğenim,

eşim ve en iyi arkadaşım,

hepsi birden bu dünyadan göçüp gitti.

Benimse onlara ne kadar çok
minnettar olduğumu

ve onları ne kadar çok sevdiğimi
yüzlerine söyleme şansım olmadı.

Annemin durumunda ise,
onun yanında olmalıyım

ve birbirimize uzun uzun veda etmeliyiz.

(Alkış)

Benim için bu, orada olmak
ve onu gerçekten dinlemekle mümkün.

Başkalarına muhtaç kimseler, bir şeylerin
parçası olmaya ihtiyaç duyuyorlar.

Paylaşılanın illa ki
çok derin olması gerekmiyor.

İşe yarar en küçük şey.

Onlara kulak verin,

iletişim kurmak, dahil olmak

ve ait hissetmelerine olanak tanıyın.

Onlar için zamanı anlamlı kılın.

Hayat, yaşamayı istemek

ve ölmeyi beklememektir.

(Alkış)

Her birinizden el sallamasını
ve gülümsemesini rica edebilir miyim?

(Gülüşmeler)

Bu senin için anne.

(Deklanşör sesi)

(Alkış)