سفر تصویری یک مادر و پسر از میان زوال عقل

تونی لوچیانی که هنرمند است دوربین عکاسی جدیدی را آزمایش می‌کرد که مادر ۹۳ ساله‌اش، الیا، یواشکی وارد زمینه عکس‌هایش شد. تصویر‌های خودجوشی که جرقه مشارکت یکساله‌ لوچیانی برای مستند سازی زندگی و روحیات مادرش در مواجه با زوال عقل را بوجود آورد. در این سخنرانی تاثیرگذار، او داستانهایی از پشت صحنه عکس‌های محبوبش را بیان می‌کند، که نمایشگر شادی‌ها و غم‌هایش در نگهداری از مادری سالمند است.

وقتی مادر ۹۱ سالهام، الیا،
به خانهام نقل مکان کرد،

فکر کردم که به او خدمتی میکنم.

اما در واقع، درست عکس آن بود.

میدانید، مادر مشکلاتی در زوال حافظه
و پذیرش سنش داشت.

به نظر شکسته میآمد.

تلاش کردم تا حد امکان در آسایش باشد،

اما وقتی که در کنار
سهپایه نقاشیام بودم،

یواشکی نگاه میکردم و میدیدم
که او فقط «آنجاست.»

خیره بود نه به چیز مشخصی.

نگاهش میکردم که به آرامی
از پلهها بالا میرفت،

و مادری نبود که با او بزرگ شده بودم.

بجایش، زنی مسن،

و نحیف دیدم.

چند هفتهای گذشت،
و نیاز داشتم تا از نقاشیام جدا شوم.

میخواستم تا با دوربین جدیدی
که خریده بودم بازی کنم.

هیجانزده بودم --
همه نوع درجههای مختلف داشت،

کلیدها و تنظیماتی که میخواستم یاد بگیرم،

پس سهپایهام را برپا کردم
و مقابل این آینه بزرگ گرفتم،

که راه تنها دستشویی خانه را میبست.

(خنده حضار)

بعد از مدتی، شنیدم،

(با تقلید لهجه ایتالیایی)
«من باید دستشویی بروم.»

(خنده حضار)

«پنج دقیقه، مامان، باید انجامش بدهم.»

۱۵ دقیقه بعد، و دوباره میشنوم،

«باید بروم دستشویی.»

«پنج دقیقه دیگه.»

بعد این اتفاق افتاد.

(خنده حضار)

(تشویق حضار)

و این،

(خنده حضار)

و بعد این،

(خنده حضار)

و من به لحظه «یافتم!» رسیدم.

ما مرتبط شدیم.

چیزی عینی داشتیم
که میتوانستیم با هم انجام دهیم.

مادرم در روستای کوهستانی کوچکی
در مرکز ایتالیا بدنیا آمده بود،

جایی که پدر و مادرش زمین و گوسفند داشتند.

پدرش در جوانی از ذات الریه در گذشت،

و همسر و دو دخترش را با
کارهای طاقت فرسا تنها گذاشت.

فهمیدند که از پسش بر نمیآیند.

پس تصمیم خیلی سختی گرفتند.

مادرم، که بزرگتر بود، در ۱۳ سالگی،

با غریبهای دو برابر سن خودش ازدواج کرد.

و او یکباره از کودکی
به سوی بزرگسالی رانده شد.

مادرم اولین کودکش را وقتی که تنها
۱۶ ساله بود بدنیا آورد.

سالها بعد، وقتی که
حالا در تورنتو زندگی میکرد،

در کارخانه تولید لباس کار میکرد

و بزودی مدیر یک واحد
خیلی بزرگ دوزندگی شد.

و چون آنجا پر از کارگران مهاجر بود،

مادر بخودش کلمهها را از
روی فرهنگ لغت یاد میداد.

و بعد آنها را به فرانسه، یونانی،
اسپانیایی، پرتغالی، دانمارکی،

لهستانی، روسی، رومانیایی، مجارستانی،
در خانه تمرین میکرد.

از تمرکز و مصمم بودنش
برای موفقیت در حیرت بودم

در هر کاری که دوست داشت انجام دهد.

بعد از لحظه «یافتم!» دستشویی،

مهارتهای جدیدم در کار با دوربین را
با مادرم به عنوان مدل تمرین کردم.

و در تمام این مدت او میگفت،
و من میشنیدم.

او از دوران کودکیاش میگفت
و اینکه حالا چه احساسی دارد.

ما به هم توجه میکردیم.

مادر حافظه کوتاه مدتش را از دست میداد،

اما سالهای جوانیاش را بهتر بیاد میآورد.

من میپرسیدم و او برایم داستان میگفت.

گوش میدادم، شنوندهاش بودم.

ایدههایی داشتم.

آنها را نوشتم، و طراحی کردم.

خودم به او نشان دادم که چطور
طرح داستان را اجرا کند.

و بعد آنها را روی صحنه بردیم.

او حالت میگرفت، و من
عکاسی را یاد میگرفتم.

مادر، عاشق حالت گرفتن و بازیگری بود.

او خود را ارزشمند میدید،
احساس میکرد که خواستنی و مورد نیاز است.

قطعا جلوی دوربین خجالتی نبود.

(خنده حضار)

(تشویق حضار)

مادر به شدت به این یکی میخندید.

(خنده حضار)

ایده این عکس از یک فیلم
قدیمی آلمانی که دیده بودم آمده،

درباره یک زیردریایی به نام «داس بوت.»

همانطور که میبینید، چیزی که
بجایش بدست آمده بیشتر شبیه «ای-تی» است.

(خنده حضار)

پس این عکس را کنار گذاشتم،
با این فکر که اصلاً بدرد نمیخورد،

چون با بینش خاص من هماهنگ نبود.

اما مادر آنقدر زیاد خندید،

که نهایتا، برای خنده هم که شده،
تصمیم گرفتم در اینترنت ارسالش کنم.

که توجه خیلی زیادی به آن شد.

هر بیماری آلزلیمر، زوال عقلی،

با خود مقداری هم
ناامیدی و غم به همراه دارد

برای همه افراد مرتبط.

این فریاد ساکت مادر است.

یک روز با کلام خودش به من گفت،

«چرا سرم پر از چیزهایی برای گفتن است،

اما قبل از آنکه به دهانم برسند،
فراموششان میکنم؟»

«چرا سرم پر از چیزهایی برای گفتن است،

اما قبل از آنکه به دهانم برسند،
فراموششان میکنم؟»

(تشویق حضار)

به عنوان همراه تمام وقت و نقاش تمام وقت،

من هم ناامیدیهای خودم را داشتم.

(خنده حضار)

اما برای متعادل کردن تمام سختیها،
بازی کردیم.

اینجا محل شادمانی مادر است.

و من هم نیاز داشتم که او آنجا باشد.

(خنده حضار)

(خنده حضار)

(خنده حضار)

حالا، مادر هم به سالمندی فکر میکرد.

میگفت، «چطور به این سرعت،
اینقدر پیر شدم؟»

(آه حضار)

«اینقدر پیر.»

«به این سرعت.»

همینطور مادر را مدل
نقاشیهای رنگ روغنم کردم.

نام این نقاشی «دوزنده» است.

وقتی بچه بودم به یاد دارم،

مادر لباسهای تمامی خانواده را میدوخت

با استفاده از این چرخ خیاطی بزرگ و سنگین

که به کف زیرزمین پیچ شده بود.

خیلی از شبها، پایین میرفتم
و مشقهایم را با خود میبردم.

پشتش روی یک صندلی اضافه مینشستم.

و صدای بم موتور قوی
و صدای مکرر سوزن چرخ

برایم آرامش بخش بود.

وقتی مادر به خانهام نقل مکان کرد.

این چرخ خیاطی را نگه داشتم
و آن را در کارگاهم قرار دادم.

این نقاشی من را به کودکیم برگرداند.

نکته جالب

این بود که حالا مادر پشت من مینشست،

و من را در حال کشیدن نقاشیاش نگاه میکرد

که در پشت همان چرخ خیاطی نشسته بود

وقتی که من در پشتش مینشستم
و به دوختنش نگاه میکردم،

۵۰ سال قبل.

من به مادر پروژهای هم داده بودم،
که او را مشغول و در فکر نگاه دارد.

برای او دوربین کوچکی فراهم کردم

و از او خواستم تا روزی حداقل
۱۰ عکس از هرچه خواست بگیرد.

اینها عکسهای مادر هستند.

او هیچوقت در زندگیاش
دوربینی بدست نگرفته بود.

او ۹۳ ساله بود.

ما با هم مینشستیم
و درباره کارهایمان صحبت میکردیم.

سعی میکردم توضیح دهم

(خنده حضار)

که چرا و چگونه انجامشان دادهام.

مفهوم آنها، حسشان،
و چرا مرتبط بودند.

مادر، در آن طرف، خیلی ساده میگفت،

«سی،»

«نو،»

«بلا» یا «بروتا.»

(خنده حضار)

به حالت صورتش نگاه کردم.

همیشه با کلام یا بیکلام
حرف آخر با او بود.

این سفر اکتشافی با مادر پایان نیافت.

او حالا در خانه سالمندان است،

۱۰ دقیقه پیاده تا خانه من.

هر روز به او سر میزنم.

زوال عقل او به نقطهای رسید

که دیگر برایش ماندن در خانه من امن نبود.

پلههای زیادی داشت.

دیگر نام من یادش نیست.

(صدایش میشکند)
اما راستش را بگویم. اشکالی ندارد.

هنوز صورتم را میشناسد

و همیشه وقتی من را میبیند
لبخند بزرگی بر چهره دارد.

(تشویق حضار)

(پایان تشویق)

دیگر از او عکس نمیگیرم.

از دید من کاری درست یا اخلاقی نیست.

و او دلیل انجامشان را نمیفهمد.

پدرم،

برادرم،

(صدایش میشکند) برادر زادهام،

شریک و بهترین دوستم،

همگی یکباره از دنیا رفتند.

و من این اقبال را نداشتم

که به آنها بگویم چقدر
برایم مهم بودند و دوستشان داشتم.

با مادر، باید آنجا باشم

و این را یک خداحافظی طولانی کنم.

(تشویق حضار)

(پایان تشویق)

برای من، این یعنی آنجا بودن
و واقعاً شنیدن.

وابستگان میخواهند تا حس کنند
که بخشی از چیزی هستند، هر چیز.

نیازی نیست تا چیزی بینهایت عمیق
برای همراهی باشد.

میتواند با هم راه رفتن سادهای باشد.

اجازه دهید تا خواستهشان را

در تعامل، مشارکت،

و احساس تعلق بیان کنند.

زمان را معنیدار کنید.

زندگی، یعنی خواستِ زنده بودن

و نه در انتظار مرگ بودن.

(تشویق حضار)

(پایان تشویق)

ممکن است برایم دستی تکان دهید،
و لبخندی بزنید؟

(خنده حضار)

مادر، این برای توست.

(صدای کلیک دوربین)

(تشویق حضار)