WEBVTT

00:00:01.750 --> 00:00:03.792
ख्रिस अँडरसन: डॉ. जेन गुडाल, आपले स्वागत.

NOTE Paragraph

00:00:04.875 --> 00:00:06.143
जेन गुडाल: धन्यवाद.

00:00:06.167 --> 00:00:10.101
मला वाटतं, माझ्यासोबत मि. एच आहेत,
हे लोकांना कळले पाहिजे.

00:00:10.125 --> 00:00:12.268
नाहीतर ही मुलाखत अपुरी राहील.

00:00:12.292 --> 00:00:14.417
कारण मि. एच यांना सगळे ओळखतात.

NOTE Paragraph

00:00:16.083 --> 00:00:17.625
ख्रिस: हॅलो, मि. एच.

00:00:18.667 --> 00:00:20.934
१७ वर्षांपूर्वीच्या टेड व्याख्यानात आपण

00:00:20.958 --> 00:00:26.684
मानवाच्या निसर्गावरच्या अतिक्रमणाबद्दल 
धोक्याची सूचना दिली होती.

00:00:26.708 --> 00:00:28.559
आजची ही महामारी म्हणजे एक प्रकारे

00:00:28.583 --> 00:00:32.476
निसर्गाचा प्रतिहल्ला आहे,
असे आपल्याला वाटते का?

NOTE Paragraph

00:00:32.500 --> 00:00:37.559
गुडाल:हे अगदी स्पष्ट आहे, की

00:00:37.583 --> 00:00:42.518
करोना किंवा एच आय व्ही/एड्स 
यासारखे प्राणिजन्य रोग

00:00:42.542 --> 00:00:46.893
आणि प्राण्यांपासून उद्भवणारे 
सर्व प्रकारचे इतर रोग

00:00:46.917 --> 00:00:50.059
यांचा पर्यावरणाच्या हानीशी 
अंशतः संबंध आहे.

00:00:50.083 --> 00:00:54.059
प्राण्यांचे निवासस्थान नष्ट झाले, 
की ते दाटीवाटीने राहू लागतात.

00:00:54.083 --> 00:00:58.351
त्यामुळे काहीवेळा एखाद्या प्राणी प्रजातीत 
सामान्यपणे आढळणारा विषाणू,

00:00:58.375 --> 00:01:01.434
जो शेकडो वर्षे त्या प्रजातीत 
सहजपणे राहिला असेल,

00:01:01.458 --> 00:01:03.476
तो नव्या प्रजातीत संक्रमित होतो.

00:01:03.500 --> 00:01:08.643
याशिवाय, प्राणी मानवाच्या 
अधिक निकट संपर्कात येत आहेत.

00:01:08.667 --> 00:01:14.643
काहीवेळा यापैकी एखादा प्राणी -- 
ज्याला विषाणूची लागण झाली असेल --

00:01:14.667 --> 00:01:18.893
तो विषाणूला मानवात 
संक्रमित होण्याची संधी देतो,

00:01:18.917 --> 00:01:22.976
आणि कोविड-१९ सारखा नवा रोग निर्माण करतो.

00:01:23.000 --> 00:01:25.018
याचबरोबर

00:01:25.042 --> 00:01:27.851
आपण प्राण्यांचा मोठा अनादर करत आहोत.

00:01:27.875 --> 00:01:29.518
आपण त्यांची शिकार करतो,

00:01:29.542 --> 00:01:31.851
त्यांना ठार मारतो, त्यांना खातो,

00:01:31.875 --> 00:01:33.393
त्यांचा विक्रय करतो,

00:01:33.417 --> 00:01:39.809
वन्यप्राण्यांच्या बाजारपेठेत पाठवतो,

00:01:39.833 --> 00:01:41.101
आशियामध्ये.

00:01:41.125 --> 00:01:44.434
तिथे त्यांना छोट्याशा पिंजऱ्यांत, 
भयानक अवस्थेत कोंडून ठेवले जाते.

00:01:44.458 --> 00:01:48.768
तिथे मानवांमध्ये रक्त, मूत्र, विष्ठा 
याद्वारे संसर्ग फैलावतो.

00:01:48.792 --> 00:01:53.434
एका प्राण्यातून दुसऱ्यात किंवा मानवात 
विषाणूचा प्रसार होण्यासाठी

00:01:53.458 --> 00:01:55.184
ही परिस्थिती आदर्श ठरते.

NOTE Paragraph

00:01:55.208 --> 00:01:59.476
ख्रिस: मला थोडं भूतकाळात डोकावायचे आहे.

00:01:59.500 --> 00:02:01.393
कारण आपली कहाणीच तशी अद्भुत आहे.

00:02:01.417 --> 00:02:05.518
म्हणजे १९६० च्या सुमारास, 
आजच्यापेक्षा कट्टर स्त्रीविरोधी वातावरणात

00:02:05.542 --> 00:02:08.268
आपण मार्ग काढू शकलात,

00:02:08.292 --> 00:02:11.643
जगातल्या आघाडीच्या 
शास्त्रज्ञांपैकी एक ठरलात,

00:02:11.667 --> 00:02:15.184
चिंपांझींबद्दल एकामागून एक 
आश्चर्यजनक शोध लावलेत,

00:02:15.208 --> 00:02:18.268
म्हणजे त्यांनी साधनांचा केलेला वापर, 
आणि असेच इतर अनेक शोध.

00:02:18.292 --> 00:02:20.893
हे यश आपल्यामधल्या 
कोणत्या वैशिष्ट्यामुळे मिळाले,

00:02:20.917 --> 00:02:23.976
असे आपल्याला वाटते?

NOTE Paragraph

00:02:24.000 --> 00:02:27.226
गुडाल: प्राण्यांविषयी प्रेम घेऊनच
मी जन्माला आले.

00:02:27.250 --> 00:02:30.393
आणि अत्यंत महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे,
आईने मला खूप पाठिंबा दिला.

00:02:30.417 --> 00:02:33.059
माझ्या अंथरुणात गांडूळ पाहून 
ती चिडली नाही.

00:02:33.083 --> 00:02:35.559
हे बागेत असायला हवेत, इतकेच म्हणाली.

00:02:35.583 --> 00:02:38.309
मी चार तास गायब होते, 
तेव्हाही ती चिडली नाही.

00:02:38.333 --> 00:02:41.268
तिने पोलिसांना फोन केला.
मी खुराड्यात बसून राहिले होते.

00:02:41.292 --> 00:02:44.768
कारण अंडे कोणत्या भोकातून बाहेर येते
ते मला कोणी सांगत नव्हते.

NOTE Paragraph

00:02:44.792 --> 00:02:47.059
शास्त्रज्ञ व्हावे,असे माझे स्वप्न नव्हते.

00:02:47.083 --> 00:02:49.476
कारण स्त्रिया अशा प्रकारचे काही करत नसत.

00:02:49.500 --> 00:02:52.726
खरे तर त्याकाळी कोणी पुरुषही 
असे काही करत नव्हते.

00:02:52.750 --> 00:02:54.684
सगळे मला हसले. फक्त आई सोडून.

00:02:54.708 --> 00:02:58.393
ती म्हणाली, "तुला हे खरोखर करायचे असेल, 
तर प्रचंड कष्ट करावे लागतील.

00:02:58.417 --> 00:03:00.143
प्रत्येक संधीचा फायदा घ्यावा लागेल.

00:03:00.167 --> 00:03:02.393
हार मानली नाहीस, 
तर कदाचित तुला मार्ग सापडेल."

NOTE Paragraph

00:03:02.417 --> 00:03:06.518
ख्रिस: आणि कसा कोण जाणे, 
आपण चिंपांझींचा विश्वास संपादन केलात.

00:03:06.542 --> 00:03:10.292
हे पूर्वी कोणालाच जमले नव्हते.

00:03:11.167 --> 00:03:15.809
मागे वळून पाहताना
आनंदाचे कोणते क्षण आठवतात?

00:03:15.833 --> 00:03:19.417
किंवा अजून चिंपांझींबद्दल लोकांना न कळणारे
असे काही आहे का?

NOTE Paragraph

00:03:20.333 --> 00:03:24.309
गुडाल: तुम्ही म्हणता, 
"कोणीच न पाहिलेले मी पाहिले,

00:03:24.333 --> 00:03:25.601
विश्वास संपादन केला."

00:03:25.625 --> 00:03:27.226
इतर कोणी प्रयत्नच केला नव्हता.

00:03:27.250 --> 00:03:29.018
खरंच सांगते.

00:03:29.042 --> 00:03:34.018
मी त्याच पद्धती वापरल्या,

00:03:34.042 --> 00:03:38.601
ज्या वापरून मी लहानपणी 
घराभोवतीच्या प्राण्यांचा अभ्यास करत असे.

00:03:38.625 --> 00:03:40.184
शांतपणे बसून राहणे.

00:03:40.208 --> 00:03:42.643
भर्रकन प्राण्यांच्या फार जवळ न जाणे.

00:03:42.667 --> 00:03:47.226
पण ते कठीण होते.
कारण फक्त सहा महिन्यांपुरते पैसे होते.

00:03:47.250 --> 00:03:49.601
कल्पना करा, पैसे मिळवणे किती कठीण असेल.

00:03:49.625 --> 00:03:51.643
एका तरुण मुलीला, जिच्याजवळ पदवीही नाही,

00:03:51.667 --> 00:03:55.434
काहीतरी विचित्र करण्यासाठी, 
जंगलात जाऊन शांत बसून राहण्यासाठी पैसे.

00:03:55.458 --> 00:03:56.934
पण शेवटी

00:03:56.958 --> 00:04:00.976
एका अमेरिकन परोपकारी व्यक्तीकडून 
सहा महिन्यांपुरते पैसे मिळाले.

00:04:01.000 --> 00:04:04.934
कालांतराने आपण चिंपांझीचा विश्वास कमावू, 
हे मला ठाऊक होते.

00:04:04.958 --> 00:04:06.476
पण माझ्याजवळ वेळ होता का?

00:04:06.500 --> 00:04:11.018
हळूहळू महिने उलटले, 
आणि शेवटी सुमारे चार महिन्यांनंतर

00:04:11.042 --> 00:04:13.809
एका चिंपांझीची भीती चेपली.

00:04:13.833 --> 00:04:16.934
आणि एका प्रसंगी 
त्याच चिंपांझीला मी पाहिले --

00:04:16.958 --> 00:04:20.143
अजून मी फार जवळ गेले नव्हते, 
पण माझ्याजवळ दुर्बीण होती --

00:04:20.167 --> 00:04:25.309
वाळवी शोधण्यासाठी साधने तयार करून 
तो ती वापरत होता.

00:04:25.333 --> 00:04:28.143
मला आश्चर्याचा धक्का बसला नाही,

00:04:28.167 --> 00:04:32.143
कारण बंदिवासातील चिंपांझी 
काय करू शकतात ते मी वाचले होते --

00:04:32.167 --> 00:04:34.184
पण मला वैज्ञानिक मत ठाऊक होते.
ते असे, की

00:04:34.208 --> 00:04:37.559
मानव, फक्त मानवच साधने निर्माण करतो 
आणि त्यांचा वापर करतो.

00:04:37.583 --> 00:04:40.809
[डॉ. लुईस] लीकींना किती आनंद होईल, 
ते मला ठाऊक होते.

00:04:40.833 --> 00:04:42.559
या निरीक्षणामुळे

00:04:42.583 --> 00:04:45.643
त्यांना नॅशनल जॉग्राफिककडे जाता आले.

00:04:45.667 --> 00:04:49.726
आणि त्यांचे उत्तर आले, "ठीक आहे, 
आम्ही या संशोधनासाठी साहाय्य करत राहू."

00:04:49.750 --> 00:04:53.893
मग त्यांनी ह्युगो व्हान लाविक या 
छायाचित्रकार-चित्रपटनिर्मात्याला पाठवले.

00:04:53.917 --> 00:04:56.559
माझ्या निरीक्षणाची नोंद करण्यासाठी.

00:04:56.583 --> 00:05:01.018
अनेक शास्त्रज्ञ साधन वापरावर
विश्वास ठेवायला तयार नव्हते.

00:05:01.042 --> 00:05:04.101
खरेच, त्यातला एक म्हणाला, की 
मी चिंपांझींना शिकवले असले पाहिजे.

NOTE Paragraph

00:05:04.125 --> 00:05:06.018
(हशा)

NOTE Paragraph

00:05:06.042 --> 00:05:08.934
पण मी त्यांच्याजवळ जात नव्हते, 
म्हणजे हा चमत्कार असावा.

00:05:08.958 --> 00:05:11.559
पण ह्युगोची चित्रफीत पाहिल्यावर,

00:05:11.583 --> 00:05:16.018
आणि मी केलेली चिंपांझींच्या 
वर्तनाची वर्णने ऐकल्यावर

00:05:16.042 --> 00:05:19.351
शास्त्रज्ञांना आपले मत बदलायला 
सुरुवात करावी लागली.

NOTE Paragraph

00:05:19.375 --> 00:05:22.018
ख्रिस: आणि त्यानंतर 
आपण आणखी अनेक शोध लावलेत.

00:05:22.042 --> 00:05:26.601
त्यामुळे चिंपांझींचे मानवाशी
अविश्वसनीय असे जवळचे नाते सिद्ध झाले.

00:05:26.625 --> 00:05:29.976
चिंपांझींना विनोदाचे अंग असते 
असे तुम्ही कुठेतरी म्हटल्याचे आठवते.

00:05:30.000 --> 00:05:32.684
ते कुठे व्यक्त झालेले आपण पाहिले आहे का?

NOTE Paragraph

00:05:32.708 --> 00:05:36.934
गुडाल: त्यांच्या खेळात ते दिसून येते.

00:05:36.958 --> 00:05:39.393
एखादा मोठा चिंपांझी छोट्याशी खेळत असतो.

00:05:39.417 --> 00:05:41.809
छोटा झाडाभोवती वेलीमागे जात असतो.

00:05:41.833 --> 00:05:44.684
दरवेळी छोटा ती वेल पकडणार,

00:05:44.708 --> 00:05:46.684
तेवढ्यात मोठा ती ओढून दूर खेचतो.

00:05:46.708 --> 00:05:48.476
छोटा रडू लागतो,

00:05:48.500 --> 00:05:50.268
तर मोठा हसू लागतो.

00:05:50.292 --> 00:05:51.750
यावरून समजते.

NOTE Paragraph

00:05:54.417 --> 00:05:59.809
ख्रिस: आणि नंतर आपण 
फार क्लेशकारक असे काही पाहिलेत.

00:05:59.833 --> 00:06:04.559
काही प्रसंगी आपण 
चिंपांझींच्या टोळ्या, जमाती, गट,

00:06:04.583 --> 00:06:10.684
एकमेकांशी क्रूरपणे, 
हिंसकपणे वागताना पाहिलेत.

00:06:10.708 --> 00:06:14.351
याचा अर्थ आपण कसा लावला 
हे मला जाणून घ्यायचे आहे.

00:06:14.375 --> 00:06:17.601
त्यांना पाहून आपल्याला 
मानवाबद्दल निराशा वाटली का?

00:06:17.625 --> 00:06:20.149
कारण मानवाशी त्यांचे जवळचे नाते आहे.

00:06:20.173 --> 00:06:23.976
सर्व वानर जमातींमध्ये 
अटळपणे कोणत्या तरी स्वरूपात

00:06:24.000 --> 00:06:27.375
हिंसा असणार, असे वाटले का?

NOTE Paragraph

00:06:28.375 --> 00:06:30.976
गुडाल: तशी ती आहे, हे तर उघड आहे.

00:06:31.000 --> 00:06:35.643
मानवी क्रौर्याशी माझा प्रथम संबंध आला,

00:06:35.667 --> 00:06:37.309
तो युद्ध संपल्यावर,

00:06:37.333 --> 00:06:40.101
ज्यूंच्या संहाराची चित्रे पाहताना.

00:06:40.125 --> 00:06:42.726
आणि त्यामुळे मला मोठा धक्का बसला.

00:06:42.750 --> 00:06:44.018
त्यामुळे मी बदलले.

00:06:44.042 --> 00:06:46.351
मला वाटतं, त्यावेळी मी दहा वर्षांची होते.

00:06:46.375 --> 00:06:48.851
आणि जेव्हा मला चिंपांझींमधल्या

00:06:48.875 --> 00:06:52.018
हिंसेची झलक दिसली, तेव्हा वाटलं, की

00:06:52.042 --> 00:06:54.559
ते आपल्यासारखेच पण जास्त चांगले आहेत.

00:06:54.583 --> 00:06:57.143
मग समजले, की माझ्या कल्पनेपेक्षा

00:06:57.167 --> 00:06:58.684
आपल्यात जास्त साम्य आहे.

00:06:58.708 --> 00:07:02.684
१९७० च्या दशकाच्या सुरुवातीला

00:07:02.708 --> 00:07:03.976
हे फार विचित्र वाटले.

00:07:04.000 --> 00:07:05.601
आक्रमकता ही जन्मजात असते,

00:07:05.625 --> 00:07:09.726
की आत्मसात केलेली असते 
याबद्दल मोठा वाद होता.

00:07:09.750 --> 00:07:12.434
आणि त्याला राजकीय वळण लागले.

00:07:12.458 --> 00:07:15.893
तो खराच मोठा विचित्र काळ होता.

00:07:15.917 --> 00:07:17.559
मी पुढे सरून सांगत होते,

00:07:17.583 --> 00:07:20.143
"नाही. मला वाटते, आक्रमकता हा नक्कीच

00:07:20.167 --> 00:07:24.268
आपल्या नैसर्गिक वर्तणुकींच्या 
पटलामधला एक भाग आहे."

00:07:24.292 --> 00:07:29.934
एका आदरणीय शास्त्रज्ञाला
मी त्यांचे खरेखुरे मत विचारले.

00:07:29.958 --> 00:07:32.351
कारण ते स्पष्ट सांगत होते, की

00:07:32.375 --> 00:07:33.851
आक्रमकता आत्मसात केलेली असते.

00:07:33.875 --> 00:07:38.018
आणि ते म्हणाले, "जेन, मला खरोखर काय वाटते
याबद्दल मी न बोलणे चांगले."

00:07:38.042 --> 00:07:41.917
माझ्यासाठी विज्ञानाच्या दृष्टीने 
हा मोठाच धक्का होता.

NOTE Paragraph

00:07:42.792 --> 00:07:47.351
ख्रिस: लहानपणापासून, जग सुंदर आहे 
असा माझा समज होता.

00:07:47.375 --> 00:07:52.893
फुलपाखरे, मधमाशा, फुले 
यांबद्दलचे अनेक सुंदर चित्रपट,

00:07:52.917 --> 00:07:55.851
अतिशय सुंदर असे निसर्गचित्र.

00:07:55.875 --> 00:08:01.893
अनेक पर्यावरण शास्त्रज्ञ 
बरेचदा असा पवित्रा घेतात,

00:08:01.917 --> 00:08:06.059
"होय, निसर्ग निर्मळ आहे. 
निसर्ग सुंदर आहे. मानव दुष्ट आहे."

00:08:06.083 --> 00:08:08.726
पण प्रत्यक्षात मात्र 
आपली निरीक्षणे निराळी असतात.

00:08:08.750 --> 00:08:11.601
निसर्गाच्या कोणत्याही घटकाकडे 
जास्त बारकाईने पाहता

00:08:11.625 --> 00:08:13.976
खरोखर भयंकर गोष्टी आढळतात.

00:08:14.000 --> 00:08:16.393
निसर्गाचा अर्थ आपण कसा लावता? 
आपल्याला काय वाटते?

00:08:16.417 --> 00:08:18.851
आपण त्याचा अर्थ कसा लावावा?

NOTE Paragraph

00:08:18.875 --> 00:08:20.851
गुडाल: निसर्ग म्हणजे

00:08:20.875 --> 00:08:24.809
उत्क्रांतीचा संपूर्ण वर्णपट पाहता,

00:08:24.833 --> 00:08:28.518
एखादे आदिम स्वरूपातले ठिकाण..

00:08:28.542 --> 00:08:33.143
माझ्या लहानपणी आफ्रिका 
अशी आदिम स्वरूपात होती.

00:08:33.167 --> 00:08:36.101
तिथे सर्वत्र प्राणी होते.

00:08:36.125 --> 00:08:40.018
आणि सिंहांनी शिकार केलेली 
मला कधीच आवडत नसे.

00:08:40.042 --> 00:08:42.559
पण त्यांना शिकार करावी लागते. 
तो त्यांचा धर्म आहे.

00:08:42.583 --> 00:08:46.393
त्यांनी प्राणी मारले नाहीत, 
तर ते स्वतः मरतील.

00:08:46.417 --> 00:08:50.101
आपण आणि प्राणी यांतला मोठा फरक, मला वाटते,

00:08:50.125 --> 00:08:56.018
ते जे काही करतात, 
तो त्यांचा धर्म असतो म्हणून करतात.

00:08:56.042 --> 00:08:59.393
आपण योजना आखून काम करू शकतो.

00:08:59.417 --> 00:09:01.184
आपल्या योजना फार निराळ्या असतात.

00:09:01.208 --> 00:09:05.226
आपण एखादे जंगल पूर्णपणे तोडण्याच्या 
योजना आखू शकतो,

00:09:05.250 --> 00:09:07.726
कारण आपल्याला लाकूड विकायचे असते,

00:09:07.750 --> 00:09:10.101
किंवा आणखी एखादा शॉपिंग मॉल बांधायचा असतो,

00:09:10.125 --> 00:09:11.393
वगैरे काहीतरी.

00:09:11.417 --> 00:09:16.143
आपण निसर्गाचा नाश करतो, युद्धे करतो.

00:09:16.167 --> 00:09:19.976
आपण असा दुष्टावा करू शकतो,
कारण स्वतः आरामात बसून

00:09:20.000 --> 00:09:22.934
आपण दूरवर कोणाला तरी 
छळण्याची योजना आखू शकतो.

00:09:22.958 --> 00:09:24.226
हा दुष्टपणा आहे.

00:09:24.250 --> 00:09:27.893
चिंपांझींचे युद्ध आदिम प्रकारचे असते.

00:09:27.917 --> 00:09:29.476
ते अतिशय आक्रमक होऊ शकतात.

00:09:29.500 --> 00:09:30.893
पण ते क्षणिक असते.

00:09:30.917 --> 00:09:32.393
ती त्यांची भावना असते.

00:09:32.417 --> 00:09:34.809
एका भावनेला दिलेला तो प्रतिसाद असतो.

NOTE Paragraph

00:09:34.833 --> 00:09:38.476
ख्रिस: आपल्या निरीक्षणानुसार 
चिंपांझींची प्रगती

00:09:38.500 --> 00:09:41.893
काही लोक ज्याला मानवी महाशक्ती म्हणतात

00:09:41.917 --> 00:09:43.643
तिच्याइतकी नाही.

00:09:43.667 --> 00:09:49.601
भविष्याचे तपशीलवार चित्र मनात पाहून

00:09:49.625 --> 00:09:52.393
मानव दीर्घकालीन योजना आखू शकतो.

00:09:52.417 --> 00:09:57.768
त्या योजना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी
एकमेकांना उत्तेजन देऊ शकतो.

00:09:57.792 --> 00:10:01.226
चिंपांझींबरोबर इतका काळ घालवलेल्या 
आपणासारख्या व्यक्तीलादेखील

00:10:01.250 --> 00:10:04.434
असे वाटते की हे निराळे कौशल्य आहे.

00:10:04.458 --> 00:10:06.601
आपण त्याची जबाबदारी घेऊन

00:10:06.625 --> 00:10:09.434
ते अधिक शहाणपणाने वापरले पाहिजे.

NOTE Paragraph

00:10:09.458 --> 00:10:11.351
गुडाल: होय. मला स्वतःला असे वाटते --

00:10:11.375 --> 00:10:13.684
म्हणजे याबद्दल बरीच चर्चा झाली आहे,

00:10:13.708 --> 00:10:17.601
पण मला वाटते, आपण दोघे
ज्या पद्धतीने संवाद करत आहोत,

00:10:17.625 --> 00:10:19.393
ती पद्धत मानवाने निर्माण केली आहे.

00:10:19.417 --> 00:10:21.518
आपल्याजवळ शब्द आहेत.

00:10:21.542 --> 00:10:24.934
म्हणजे प्राण्यांमधला संवाद 
आपल्याला वाटतो त्यापेक्षा

00:10:24.958 --> 00:10:26.226
फार प्रगत आहे.

00:10:26.250 --> 00:10:28.226
चिंपांझी, गोरिला, ओरँगउटान

00:10:28.250 --> 00:10:31.708
हे बहिऱ्यांसाठीची मानवी 
खाणाखुणांची भाषा शिकू शकतात.

00:10:32.792 --> 00:10:38.226
आपली जी भाषा असेल, 
तीच शिकत आपण मोठे होतो.

00:10:38.250 --> 00:10:41.893
त्यामुळे तुम्ही कधीच ऐकल्या नसतील 
अशा गोष्टी मी तुम्हांला सांगू शकते.

00:10:41.917 --> 00:10:44.476
पण चिंपांझी तसे करू शकत नाहीत.

00:10:44.500 --> 00:10:49.726
आपण आपल्या मुलांना 
अमूर्त गोष्टी शिकवू शकतो.

00:10:49.750 --> 00:10:51.559
पण चिंपांझी तसे करू शकत नाहीत.

00:10:51.583 --> 00:10:55.268
हो, चिंपांझी सर्व प्रकारच्या 
चतुराईच्या गोष्टी करू शकतात.

00:10:55.292 --> 00:10:59.893
तसेच हत्ती, कावळे 
आणि ऑक्टोपससुद्धा करू शकतात.

00:10:59.917 --> 00:11:03.518
पण आपण दुसऱ्या ग्रहांवर जाणारी 
याने तयार करू शकतो.

00:11:03.542 --> 00:11:06.101
छायाचित्रे काढणारे छोटे 
यंत्रमानव निर्माण करू शकतो.

00:11:06.125 --> 00:11:10.893
आपण दोघे आपापल्या ठिकाणाहून 
एकमेकांशी बोलतो आहोत,

00:11:10.917 --> 00:11:13.059
ती अद्भुत पद्धत आपण शोधून काढली आहे.

00:11:13.083 --> 00:11:14.726
माझ्या लहानपणी

00:11:14.750 --> 00:11:17.559
टीव्ही नव्हता, मोबाईल नव्हता.

00:11:17.583 --> 00:11:19.434
संगणक नव्हते.

00:11:19.458 --> 00:11:20.893
ते जग फार निराळे होते.

00:11:20.917 --> 00:11:24.518
माझ्याजवळ होती फक्त पेन्सिल, पेन आणि वही.

NOTE Paragraph

00:11:24.542 --> 00:11:27.393
ख्रिस: आपण पुन्हा निसर्गाबद्दलच्या 
प्रश्नाकडे वळू.

00:11:27.417 --> 00:11:28.989
मी याबद्दल पुष्कळ विचार करतो.

00:11:29.013 --> 00:11:32.263
प्रामाणिकपणे सांगतो, 
मी हे समजून घ्यायचा प्रयत्न करत आहे.

00:11:33.208 --> 00:11:37.393
आपण, आणि मला आदरणीय असणाऱ्या अनेक लोकांनी

00:11:37.417 --> 00:11:44.226
निसर्गाची हानी होऊ न देणे
या एका ध्यासापोटी इतके कार्य केले आहे.

00:11:44.250 --> 00:11:47.101
तर, ही गोष्ट शक्य आहे का, 
योग्य किंवा गरजेची आहे का:

00:11:47.125 --> 00:11:51.976
आपण एकाच वेळी दोन्ही बाजू 
स्वीकारू शकतो का,

00:11:52.000 --> 00:11:53.934
की निसर्गात अनेक भयंकर गोष्टी असतात,

00:11:53.958 --> 00:11:56.851
पण त्याचवेळी निसर्ग विलक्षण सुंदरही असतो.

00:11:56.875 --> 00:12:02.018
यापैकी काही सौंदर्य त्या भयंकरपणाच्या 
शक्यतेतून निर्माण होतं.

00:12:02.042 --> 00:12:06.934
ते आपले भान हरपण्याइतके सुंदर असते.

00:12:06.958 --> 00:12:10.684
आपण निसर्गाचा एक भाग आहोत. 
त्याशिवाय आपल्याला अस्तित्व नाही.

00:12:10.708 --> 00:12:13.143
मानवाला पूर्णत्व हवे असेल, तर प्रथम

00:12:13.167 --> 00:12:17.434
आपण निसर्गाला आपलेसे केले पाहिजे. 
त्याचा भाग झाले पाहिजे. बरोबर?

00:12:17.458 --> 00:12:22.226
हे नाते कोणत्या भाषेत मांडावे? 
आपण मला मार्गदर्शन करा.

NOTE Paragraph

00:12:22.250 --> 00:12:26.351
गुडाल: मला वाटतं, एक समस्या अशी आहे, 
की आपली बुद्धी जशी विकसित झाली,

00:12:26.375 --> 00:12:29.018
तशी आपल्या उपयोगासाठी

00:12:29.042 --> 00:12:32.434
पर्यावरणात बदल घडवण्याची 
आपली क्षमता वाढत गेली,

00:12:32.458 --> 00:12:35.268
आपण शेती करून पीक घेऊ लागलो.

00:12:35.292 --> 00:12:38.476
त्या जागी पूर्वी जंगल किंवा वनराई होती.

00:12:38.500 --> 00:12:41.309
आपण आता त्याबद्दल बोलायला नको.

00:12:41.333 --> 00:12:44.893
पण अशी आहे आपली निसर्ग बदलण्याची क्षमता.

00:12:44.917 --> 00:12:49.351
आपण शहरांत आणि महानगरांत 
जास्त वस्ती करू लागलो,

00:12:49.375 --> 00:12:53.351
तंत्रज्ञानावर जास्त अवलंबून राहू लागलो,

00:12:53.375 --> 00:12:56.976
त्यामुळे जास्त लोकांना निसर्गापासून 
ताटातूट झाल्यासारखे वाटू लागले.

00:12:57.000 --> 00:12:59.559
आज शेकडो, हजारो मुले

00:12:59.583 --> 00:13:01.309
शहराच्या आतल्या भागांत वाढताहेत.

00:13:01.333 --> 00:13:04.059
तिथे कोणत्याही प्रकारचा निसर्ग नाही.

00:13:04.083 --> 00:13:09.143
म्हणूनच हरित शहरांची मोहीम 
इतकी महत्त्वाची आहे.

00:13:09.167 --> 00:13:11.518
याबाबत प्रयोग झाले आहेत.

00:13:11.542 --> 00:13:14.809
मला वाटते शिकागोमध्ये असावेत. 
पण खात्री नाही.

00:13:14.833 --> 00:13:17.893
तिथे अनेक मोकळ्या जागा होत्या.

00:13:17.917 --> 00:13:21.684
हिंसाचार प्रबळ असणाऱ्या 
शहराच्या एका भागात.

00:13:21.708 --> 00:13:24.768
यापैकी काही जागा त्यांनी हरित केल्या.

00:13:24.792 --> 00:13:29.809
त्यांनी त्या मोकळ्या जागांमध्ये 
फुले, झाडे, झुडुपे लावली.

00:13:29.833 --> 00:13:33.184
आणि तिथले हिंसेचे प्रमाण एकदम कमी झाले.

00:13:33.208 --> 00:13:35.708
मग त्यांनी उरलेल्या 
अर्ध्या भागातही झाडे लावली.

00:13:36.917 --> 00:13:38.851
यावरून हे स्पष्ट होते.

00:13:38.875 --> 00:13:41.643
याखेरीज संशोधनातून 
असेही सिद्ध झाले आहे, की

00:13:41.667 --> 00:13:45.917
योग्य मानसिक वाढीसाठी 
मुलांना हरित निसर्गाची गरज असते.

NOTE Paragraph

00:13:46.875 --> 00:13:50.101
तुम्ही म्हटल्याप्रमाणे 
आपण निसर्गाचा एक भाग आहोत.

00:13:50.125 --> 00:13:54.351
आणि आपण निसर्गाचा अनादर करत आहोत.

00:13:54.375 --> 00:13:57.309
हे आपल्या मुलांसाठी फार घातक आहे.

00:13:57.333 --> 00:13:58.809
आणि आपल्या नातवंडांसाठीही.

00:13:58.833 --> 00:14:02.851
कारण स्वच्छ हवा, स्वच्छ पाणी, 
हवामान आणि पावसाचे नियमन

00:14:02.875 --> 00:14:06.434
यासाठी आपण निसर्गावर अवलंबून असतो.

00:14:06.458 --> 00:14:09.226
आपण काय केले त्याकडे पहा. 
हवामान संकटाकडे पहा.

00:14:09.250 --> 00:14:11.476
हे आपल्यामुळे घडले. आपणच हे केले.

NOTE Paragraph

00:14:11.500 --> 00:14:13.184
ख्रिस: सुमारे तीस वर्षांपूर्वी

00:14:13.208 --> 00:14:19.018
आपण वैज्ञानिक ते सामाजिक कार्यकर्ती 
असा बदल केलात.

00:14:19.042 --> 00:14:20.292
का?

NOTE Paragraph

00:14:21.333 --> 00:14:26.809
गुडाल: १९८६ सालची विज्ञान परिषद. 
तोपर्यंत मला पी. एच.डी. मिळालेली होती.

00:14:26.833 --> 00:14:30.559
चिंपांझींचे वर्तन सभोवतालच्या 
परिसरासोबत कसे बदलते,

00:14:30.583 --> 00:14:32.143
याबद्दल परिषद होती.

00:14:32.167 --> 00:14:34.559
आफ्रिकाभर सहा ठिकाणी 
पाहणीच्या जागा होत्या.

00:14:34.583 --> 00:14:38.268
आम्हांला वाटले, 
या शास्त्रज्ञांना एकत्र आणू,

00:14:38.292 --> 00:14:39.684
आणि याचा शोध घेऊ.

00:14:39.708 --> 00:14:41.226
हे फार रंजक होते.

00:14:41.250 --> 00:14:43.893
पण यापैकी एक सत्र 
निसर्ग संरक्षणाबद्दल होते.

00:14:43.917 --> 00:14:47.768
आणि एक सत्र बंदिस्त अवस्थेतील 
प्राण्यांबद्दल होते.

00:14:47.792 --> 00:14:49.893
उदाहरणार्थ, वैद्यकीय संशोधनातील प्राणी.

00:14:49.917 --> 00:14:54.184
ही दोन सत्रे माझ्यासाठी धक्कादायक ठरली.

00:14:54.208 --> 00:14:56.768
एक वैज्ञानिक म्हणून मी परिषदेला गेले होते,

00:14:56.792 --> 00:14:58.351
कार्यकर्ती म्हणून बाहेर आले.

00:14:58.375 --> 00:15:02.184
हा निर्णय मी घेतला नाही. 
मनात आत काहीतरी घडलं.

NOTE Paragraph

00:15:02.208 --> 00:15:05.726
ख्रिस: गेली चौतीस वर्षे

00:15:05.750 --> 00:15:08.434
मानव आणि निसर्गातले संबंध सुधारण्यासाठी

00:15:08.458 --> 00:15:11.750
आपण अथकपणे मोहीम राबवलीत.

00:15:12.667 --> 00:15:17.750
हे संबंध कसे असायला हवेत?

NOTE Paragraph

00:15:19.000 --> 00:15:23.809
गुडाल: हे प्रश्न पुन्हापुन्हा समोर येतात.

00:15:23.833 --> 00:15:26.583
मानवाला राहण्यासाठी जागा लागते.

00:15:27.625 --> 00:15:29.726
पण मला वाटते, समस्या हीच आहे, की

00:15:29.750 --> 00:15:33.309
आपला सधन समाज

00:15:33.333 --> 00:15:34.726
अतिशय लोभी झाला आहे.

00:15:34.750 --> 00:15:40.018
खरोखर, मोठमोठी पटांगणे असणारी 
चार चार घरे कोणाला लागतात?

00:15:40.042 --> 00:15:43.684
आणखी एक शॉपिंग मॉल 
आपल्याला कशासाठी हवा असतो?

00:15:43.708 --> 00:15:45.434
आणखी असेच बरेच काही.

00:15:45.458 --> 00:15:50.434
आपण अल्पकाळचा आर्थिक फायदा पाहतो आहोत.

00:15:50.458 --> 00:15:53.518
पैसा हा उपासना करण्याचा देव झाला आहे.

00:15:53.542 --> 00:15:57.601
निसर्गाशी असलेले अस्तित्वाचे सर्व बंध 
आपण हरवून बसलो आहोत.

00:15:57.625 --> 00:16:03.351
म्हणून आपण अल्पकाळचा आर्थिक फायदा 
किंवा सत्ता मिळवण्याचा प्रयत्न करत आहोत.

00:16:03.375 --> 00:16:06.018
पृथ्वीचे संरक्षण

00:16:06.042 --> 00:16:08.083
किंवा आपल्या मुलांचे भविष्य याऐवजी.

00:16:09.000 --> 00:16:12.101
आता आपल्याला या गोष्टींची काळजी वाटत नाही.

00:16:12.125 --> 00:16:15.226
म्हणून, मी माझा लढा कधीच थांबवणार नाही.

NOTE Paragraph

00:16:15.250 --> 00:16:19.059
ख्रिस: चिंपांझी संरक्षणाच्या आपल्या कामात

00:16:19.083 --> 00:16:24.268
आपण जनतेला केंद्रस्थानी ठेवले.

00:16:24.292 --> 00:16:26.393
स्थानिक जनतेचा सहभाग मिळवला.

00:16:26.417 --> 00:16:27.684
यात कितपत यश मिळाले?

00:16:27.708 --> 00:16:29.851
पृथ्वीचे यशस्वीपणे रक्षण करण्यासाठी

00:16:29.875 --> 00:16:32.934
हे गरजेचे आहे, असे आपल्याला वाटते का?

NOTE Paragraph

00:16:32.958 --> 00:16:35.434
गुडाल: त्या सुप्रसिद्ध परिषदेनंतर 
मला वाटले,

00:16:35.458 --> 00:16:39.018
आफ्रिकेतले चिंपांझी नाहीसे का होताहेत,
आणि जंगलांची काय परिस्थिती आहे

00:16:39.042 --> 00:16:40.893
याबद्दल जास्त जाणून घ्यायला हवे.

00:16:40.917 --> 00:16:45.976
मग मी थोडे पैसे जमवून चिंपांझी वस्तीच्या 
सहा देशांना भेट दिली.

00:16:46.000 --> 00:16:50.018
आणि चिंपांझींना कोणत्या समस्यांचा
सामना करावा लागतो हे समजून घेतले.

00:16:50.042 --> 00:16:52.809
मांसासाठी हत्या होणे,
जिवंत प्राण्यांचा विक्रय,

00:16:52.833 --> 00:16:54.518
सापळ्यात पकडले जाणे,

00:16:54.542 --> 00:16:58.934
मानवी लोकसंख्येची वाढ

00:16:58.958 --> 00:17:02.684
आणि त्यामुळे त्यांची शेती, गुरे 
आणि वस्तीसाठी जास्त जमिनीची गरज.

00:17:02.708 --> 00:17:07.434
पण अनेक माणसांना सोसावे लागणारे 
हाल सुद्धा मी पाहत होते.

00:17:07.458 --> 00:17:11.018
अतोनात दारिद्र्य, 
आरोग्य आणि शिक्षण यांचा अभाव,

00:17:11.042 --> 00:17:13.518
जमिनीची धूप.

00:17:13.542 --> 00:17:18.518
गॉम्बेच्या छोट्याशा राष्ट्रीय उद्यानावरून
विमानाने जात असताना हे विचार असह्य झाले.

00:17:18.542 --> 00:17:22.809
एकेकाळी आफ्रिकेच्या 
पश्चिम किनाऱ्यापर्यंत जाणारा हा

00:17:22.833 --> 00:17:24.101
विषुववृत्तीय जंगलपट्टा.

00:17:24.125 --> 00:17:25.434
आणि १९९० मध्ये

00:17:25.458 --> 00:17:29.101
उरले होते त्या जंगलाचे एक छोटेसे बेट. 
छोटेसे राष्ट्रीय उद्यान.

00:17:29.125 --> 00:17:31.018
सभोवतालच्या सगळ्या टेकड्या उजाड होत्या.

00:17:31.042 --> 00:17:32.768
त्यावेळी मला जोरदार धक्का बसला.

00:17:32.792 --> 00:17:34.601
आपण जर जनतेला

00:17:34.625 --> 00:17:36.893
पर्यावरणाची हानी न करता

00:17:36.917 --> 00:17:39.518
जगण्याच्या पद्धती शोधायला मदत केली नाही,

00:17:39.542 --> 00:17:42.226
तर आपण चिंपांझींना वाचवण्याचा प्रयत्न 
करूच शकत नाही.

00:17:42.250 --> 00:17:45.976
म्हणून जेन गुडाल संस्थेने 
"Take Care" हा कार्यक्रम सुरु केला.

00:17:46.000 --> 00:17:48.018
आम्ही त्याला "TACARE" म्हणतो.

00:17:48.042 --> 00:17:51.976
ही आमची निसर्ग संरक्षणाची पद्धत 
समाजावर आधारित आहे.

00:17:52.000 --> 00:17:54.101
ही सर्वसमावेशक आहे.

00:17:54.125 --> 00:17:57.351
निसर्ग संरक्षणाची साधने

00:17:57.375 --> 00:17:59.226
आम्ही गावकऱ्यांच्या हातात सोपवली आहेत.

00:17:59.250 --> 00:18:04.351
टांझानियामधले वन्य चिंपांझी 
आरक्षित जागेत राहत नाहीत.

00:18:04.375 --> 00:18:07.143
ते गावातल्या राखीव जंगलांत राहतात.

00:18:07.167 --> 00:18:12.434
लोक आता गावातल्या जंगलांवर
नजर ठेवू लागले आहेत.

00:18:12.458 --> 00:18:14.684
आता त्यांना समजते, की

00:18:14.708 --> 00:18:18.268
जंगलांचे संरक्षण हे फक्त 
वन्यप्राण्यांसाठी नसून

00:18:18.292 --> 00:18:19.768
ते त्यांच्यासाठीदेखील आहे.

00:18:19.792 --> 00:18:22.226
जंगल ही त्यांची गरज आहे.

00:18:22.250 --> 00:18:23.601
त्यांना त्याचा अभिमान वाटतो.

00:18:23.625 --> 00:18:25.726
तिथले स्वयंसेवक कार्यशाळेत जातात.

00:18:25.750 --> 00:18:27.809
स्मार्टफोन कसे वापरावेत ते शिकतात.

00:18:27.833 --> 00:18:32.601
क्लाउड मध्ये माहिती 
अपलोड कशी करावी ते शिकतात.

00:18:32.625 --> 00:18:35.476
त्यामुळे सर्व काम पारदर्शी होते.

00:18:35.500 --> 00:18:37.643
झाडे पुन्हा उगवली आहेत.

00:18:37.667 --> 00:18:39.726
आता टेकड्या उजाड राहिल्या नाहीत.

00:18:39.750 --> 00:18:44.476
गॉम्बेभोवती एक मध्यवर्ती विभाग 
निर्माण करण्याचे त्यांनी ठरवले आहे.

00:18:44.500 --> 00:18:47.893
त्यामुळे चिंपांझींना १९९० पेक्षा 
जास्त मोठे जंगल उपलब्ध होईल.

00:18:47.917 --> 00:18:49.851
जंगलांमधले जोडमार्ग ते खुले करत आहेत.

00:18:49.875 --> 00:18:55.268
त्यामुळे विखुरलेल्या प्रजातींचा संबंध येईल
जवळच्या नात्यात संबंध येणार नाही.

00:18:55.292 --> 00:18:58.434
होय, या पद्धतीला यश मिळाले आहे. 
आता ती आणखी सहा देशांत सुरु आहे.

00:18:58.458 --> 00:18:59.726
हीच पद्धत.

NOTE Paragraph

00:18:59.750 --> 00:19:05.351
ख्रिस: आपण आपले असामान्य विचार 
न थकता जगात सर्वत्र पोहोचवता.

00:19:05.375 --> 00:19:07.309
इतका प्रवास करता.

00:19:07.333 --> 00:19:10.601
सगळीकडे व्याख्याने देता.
सर्वत्र लोकांना प्रेरणा देता.

00:19:10.625 --> 00:19:15.601
आपल्याला ही ऊर्जा कुठून मिळते?

00:19:15.625 --> 00:19:17.268
या कार्याचा इतका उत्कट ध्यास,

00:19:17.292 --> 00:19:20.476
कारण हे काम थकवणारं आहे.

00:19:20.500 --> 00:19:23.018
मोठ्या समुदायासमोर दिलेले 
प्रत्येक व्याख्यान

00:19:23.042 --> 00:19:25.101
शारीरिक दृष्टया थकवून टाकते.

00:19:25.125 --> 00:19:28.143
तरीही, आपण अजूनही हे करताहात.

00:19:28.167 --> 00:19:30.125
आपण हे कसे करता?

NOTE Paragraph

00:19:31.042 --> 00:19:36.393
गुडाल: तुम्हांला ठाऊक असेल, मी हट्टी आहे. 
मला हार मानणं आवडत नाही.

00:19:36.417 --> 00:19:41.684
मोठाल्या कंपन्यांचे अधिकारी

00:19:41.708 --> 00:19:43.226
जे जंगले नष्ट करतात,

00:19:43.250 --> 00:19:49.809
किंवा पूर्वीच्या राष्ट्राध्यक्षांचे 
निसर्ग रक्षणाचे नियम

00:19:49.833 --> 00:19:51.143
रद्द करणारे राजकारणी,

00:19:51.167 --> 00:19:53.976
मी कोणाबद्दल बोलते आहे तुम्ही जाणता.

00:19:54.000 --> 00:19:56.143
यांच्याविरुद्ध मी लढतच राहणार आहे.

00:19:56.167 --> 00:20:00.268
वन्यजीवनाविषयी मला काळजी आहे, 
तो माझा ध्यास आहे.

00:20:00.292 --> 00:20:02.976
मला निसर्गाचा ध्यास आहे.

00:20:03.000 --> 00:20:07.434
माझं जंगलांवर प्रेम आहे. 
त्यांचा नाश होताना पाहून मला दुःख वाटते.

00:20:07.458 --> 00:20:10.351
आणि मला मुलांविषयी फार आस्था वाटते.

00:20:10.375 --> 00:20:12.434
त्यांचे भवितव्य आपण हिरावून घेत आहोत.

00:20:12.458 --> 00:20:14.184
मी हार मानणार नाही.

00:20:14.208 --> 00:20:19.143
मला वाटते, माझ्याजवळ चांगली जनुके आहेत. 
ही देवाची देणगी आहे.

00:20:19.167 --> 00:20:22.768
आणि माझ्याजवळ जी दुसरी देणगी 
असल्याचे माझ्या लक्षात आले,

00:20:22.792 --> 00:20:24.226
ती म्हणजे संवाद.

00:20:24.250 --> 00:20:26.893
मग ते लिहिणे असो किंवा बोलणे.

00:20:26.917 --> 00:20:28.976
आपल्याला वाटते,

00:20:29.000 --> 00:20:31.893
असे जगभर फिरून काय होणार?

00:20:31.917 --> 00:20:35.018
पण दरवेळी मी व्याख्यान देते

00:20:35.042 --> 00:20:36.393
तेव्हा लोक सांगतात,

00:20:36.417 --> 00:20:38.768
"मी हार मानली होती. 
पण तुम्ही मला प्रेरणा दिलीत.

00:20:38.792 --> 00:20:41.059
आता मी माझा हातभार लावण्याची 
प्रतिज्ञा करतो."

00:20:41.083 --> 00:20:45.976
आणि "Roots and Shoots" ही मुलांची मोहीम 
आता पासष्ट देशांतून सुरु आहे.

00:20:46.000 --> 00:20:47.559
आणि त्यात वाढ होत आहे.

00:20:47.583 --> 00:20:48.851
सर्व वयोगट

00:20:48.875 --> 00:20:52.018
मानवाला, प्राण्यांना, पर्यावरणाला 
मदत करणारे प्रकल्प निवडताहेत.

00:20:52.042 --> 00:20:54.643
बाह्या सरसावून कामाला लागले आहेत.

00:20:54.667 --> 00:20:57.809
त्यांच्या डोळ्यांत एक चमक दिसते.
त्यांना सांगायचं असतं,

00:20:57.833 --> 00:21:00.309
डॉ. जेन, पहा, आम्ही काय करतो आहोत

00:21:00.333 --> 00:21:02.101
पृथ्वीच्या रक्षणासाठी.

00:21:02.125 --> 00:21:03.934
त्यांना मी निराश कशी करू?

NOTE Paragraph

00:21:03.958 --> 00:21:07.226
ख्रिस: पृथ्वीच्या भविष्याबद्दल 
आपल्याला वाटणारी

00:21:07.250 --> 00:21:08.893
सर्वात मोठी काळजी कोणती?

00:21:08.917 --> 00:21:12.292
आजच्या आपल्या स्थितीबद्दल वाटणारी 
सर्वात मोठी भीती कोणती?

NOTE Paragraph

00:21:13.750 --> 00:21:19.101
गुडाल: मला वाटते, आपल्या हातात 
फार कमी वेळ असल्याची भीती.

00:21:19.125 --> 00:21:22.643
झालेल्या हानीची भरपाई करण्याची 
निदान सुरुवात करण्यासाठी,

00:21:22.667 --> 00:21:25.726
हवामान बदल मंदावण्यासाठी.

00:21:25.750 --> 00:21:27.726
वेळ संपत आली आहे.

00:21:27.750 --> 00:21:32.934
लॉकडाऊनच्या काळात जगभरात 
काय घडले ते आपण पाहिलेच.

00:21:32.958 --> 00:21:35.018
कोविड-१९ मुळे.

00:21:35.042 --> 00:21:37.226
शहरांवरचे आकाश स्वच्छ झाले.

00:21:37.250 --> 00:21:41.101
काही लोकांनी प्रथमच 
इतक्या शुद्ध हवेत श्वास घेतला.

00:21:41.125 --> 00:21:44.059
आणि रात्री इतके लखलखणारे 
आकाश प्रथमच पाहिले,

00:21:44.083 --> 00:21:46.684
जे यापूर्वी कधीच नीट पाहिले नव्हते.

00:21:46.708 --> 00:21:49.059
तर मला वाटते,

00:21:49.083 --> 00:21:52.143
सर्वात मोठी काळजी अशी,

00:21:52.167 --> 00:21:55.476
की जास्त लोकांना,

00:21:55.500 --> 00:21:57.786
लोकांना समजते, पण ते कृती करत नाहीत.

00:21:57.810 --> 00:22:00.434
जास्त लोकांना कृती करायला 
प्रेरित कसे करावे?

NOTE Paragraph

00:22:00.458 --> 00:22:06.184
गुडाल: नॅशनल जॉग्राफिकने आपल्याविषयी 
एक असामान्य चित्रफीत प्रदर्शित केली आहे.

00:22:06.208 --> 00:22:09.768
सहा दशकांच्या आपल्या कार्यावर 
प्रकाशझोत टाकणारी.

00:22:09.792 --> 00:22:13.208
तिचे नाव आहे:
"Jane Goodall: The Hope."

00:22:14.042 --> 00:22:16.018
तर, ही कोणती आशा?

NOTE Paragraph

00:22:16.042 --> 00:22:17.309
गुडाल: माझी आशा म्हणजे,

00:22:17.333 --> 00:22:19.393
माझी सर्वात मोठी आशा म्हणजे तरुणाई.

00:22:19.417 --> 00:22:21.976
चीनमध्ये लोक सांगतात,

00:22:22.000 --> 00:22:24.143
"होय, अर्थातच मला 
पर्यावरणाविषयी आस्था आहे.

00:22:24.167 --> 00:22:26.434
मी प्राथमिक शाळेत
Roots and Shoots मध्ये होतो."

00:22:26.458 --> 00:22:29.768
Roots and Shoots द्वारे आम्ही 
नीतिमूल्यांचा पाठपुरावा करतो आहोत.

00:22:29.792 --> 00:22:34.601
या मुलांना भरपूर उत्साह आहे. 
एकदा समस्या समजल्या,

00:22:34.625 --> 00:22:36.476
त्यांच्यात कृती करण्याची क्षमता आहे,

00:22:36.500 --> 00:22:40.667
ते नद्या स्वच्छ करताहेत. 
अतिक्रमण करणाऱ्या प्रजाती काढताहेत.

00:22:41.958 --> 00:22:43.684
त्यांच्यापाशी कितीतरी कल्पना आहेत.

00:22:43.708 --> 00:22:48.393
आमच्याजवळ विलक्षण बुद्धिमत्तेचे लोक आहेत.

00:22:48.417 --> 00:22:52.476
त्यांच्या सहयोगाने आम्ही 
तंत्रज्ञान विकसित करत आहोत.

00:22:52.500 --> 00:22:55.351
त्यामुळे निसर्गाबरोबर 
एकात्मतेने राहता येईल.

00:22:55.375 --> 00:22:56.976
आणि आपल्या वैयक्तिक आयुष्यांत

00:22:57.000 --> 00:23:01.101
आपल्या रोजच्या कृतींचा परिणाम काय होतो
त्याचा आपण विचार करूया.

00:23:01.125 --> 00:23:03.226
आपण काय विकत घेतो? ते कुठून आले?

00:23:03.250 --> 00:23:04.809
ते कसे निर्माण झाले?

00:23:04.833 --> 00:23:07.768
यासाठी पर्यावरणाची हानी झाली का?
प्राण्यांचा छळ झाला का?

00:23:07.792 --> 00:23:10.143
बालमजूर वापरल्यामुळे ते स्वस्त आहे का?

00:23:10.167 --> 00:23:12.018
नैतिक पर्याय निवडा.

00:23:12.042 --> 00:23:15.559
पण तुम्ही गरिबीत राहत असाल, 
तर तसे करू शकणार नाही.

00:23:15.583 --> 00:23:18.268
सरतेशेवटी, या लोकांजवळ दुर्दम्य आशा आहे.

00:23:18.292 --> 00:23:20.893
ते अशक्य वाटणाऱ्या प्रश्नांचा सामना करतात

00:23:20.917 --> 00:23:23.351
आणि हार मानत नाहीत.

00:23:23.375 --> 00:23:26.476
त्यांना हार मानणं शक्य नसतं.

00:23:26.500 --> 00:23:29.018
पण काही गोष्टींशी मी लढू शकत नाही.

00:23:29.042 --> 00:23:31.625
मी भ्रष्टाचाराशी लढू शकत नाही.

00:23:32.833 --> 00:23:36.958
लष्कराची राजवट आणि हुकूमशहा 
यांच्याशी मी लढू शकत नाही.

00:23:38.625 --> 00:23:40.476
मला शक्य आहे तितकेच मी करू शकते.

00:23:40.500 --> 00:23:43.893
प्रत्येकाने आपल्या कुवतीप्रमाणे वाटा उचलला

00:23:43.917 --> 00:23:47.809
तर सर्व एकत्र मिळून पूर्णत्वाला येईल 
आणि यश मिळेल.

NOTE Paragraph

00:23:47.833 --> 00:23:49.226
ख्रिस: आता शेवटचा प्रश्न.

00:23:49.250 --> 00:23:51.559
अशी एक कल्पना, एक विचार सांगा,

00:23:51.583 --> 00:23:56.309
जो आज हे व्याख्यान पाहणाऱ्या 
प्रत्येकाच्या मनात आपण रुजवू इच्छिता.

00:23:56.333 --> 00:23:58.184
असा कोणता विचार सांगाल?

NOTE Paragraph

00:23:58.208 --> 00:24:02.351
गुडाल: फक्त एवढेच लक्षात ठेवा, 
आयुष्याच्या प्रत्येक दिवशी

00:24:02.375 --> 00:24:04.726
तुम्ही पृथ्वीवर परिणाम करत आहात.

00:24:04.750 --> 00:24:07.018
ते तुम्ही टाळू शकत नाही.

00:24:07.042 --> 00:24:10.601
अगदी पराकोटीच्या दारिद्र्यात राहत नसाल,

00:24:10.625 --> 00:24:13.851
तर हा परिणाम कोणत्या प्रकारचा असेल 
ते तुम्ही निवडू शकता.

00:24:13.875 --> 00:24:15.809
गरिबीत सुद्धा पर्याय उपलब्ध असतात.

00:24:15.833 --> 00:24:19.726
पण आपण सधन असलो, 
तर आपल्याजवळ जास्त पर्याय असतात.

00:24:19.750 --> 00:24:22.643
आपण सर्वांनी नैतिक पर्याय निवडले,

00:24:22.667 --> 00:24:25.809
तर आपल्या जगाचा प्रवास योग्य दिशेने होईल

00:24:25.833 --> 00:24:30.893
आणि ते पतवंडांसाठी सोडून जाताना 
इतकं निकृष्ट नसेल.

00:24:30.917 --> 00:24:35.684
मला वाटते, हा सर्वांसाठी संदेश आहे.

00:24:35.708 --> 00:24:38.684
कारण बऱ्याच लोकांना 
काय घडते आहे ते समजते आहे.

00:24:38.708 --> 00:24:41.476
पण त्यांना असहाय वाटते, निराश वाटते. 
आणि मग आपण काय करणार,

00:24:41.500 --> 00:24:44.059
म्हणून ते काहीच करत नाहीत. 
उदासीन राहतात.

00:24:44.083 --> 00:24:46.875
उदासीनता हा एक मोठा धोका आहे.

NOTE Paragraph

00:24:47.750 --> 00:24:49.934
ख्रिस: डॉ. जेन गुडाल, वा.

00:24:49.958 --> 00:24:53.934
आपल्या असामान्य आयुष्याबद्दल 
मी आपले खूप आभार मानतो.

00:24:53.958 --> 00:24:55.976
आपल्या कार्याबद्दल, आणि

00:24:56.000 --> 00:24:57.858
आज इथे आमच्याशी इतका वेळ बोलल्याबद्दल.

NOTE Paragraph

00:24:57.882 --> 00:24:59.268
धन्यवाद.

NOTE Paragraph

00:24:59.292 --> 00:25:00.542
गुडाल: धन्यवाद.