WEBVTT

00:00:00.913 --> 00:00:03.110
Tôi là bác sĩ giải phẫu thần kinh,

00:00:03.134 --> 00:00:07.462
hôm nay tôi muốn nói rằng
những người như tôi cần các bạn giúp.

00:00:08.119 --> 00:00:10.143
Một lúc sau tôi sẽ kể bạn nghe.

NOTE Paragraph

00:00:10.167 --> 00:00:14.287
Nhưng trước tiên, để tôi kể 
về một bệnh nhân của mình.

00:00:14.311 --> 00:00:16.954
Đó là một phụ nữ tầm 50 tuổi,

00:00:16.978 --> 00:00:19.025
nói chung cô ấy khá cân đối,

00:00:19.049 --> 00:00:21.437
nhưng cô ấy đã nhập viện vài lần

00:00:21.461 --> 00:00:24.688
để điều trị ung thư vú.

00:00:25.768 --> 00:00:28.641
Giờ cô ấy bị thoát vị đĩa đệm cổ,

00:00:28.665 --> 00:00:32.339
dẫn đến tình trạng căng cơ lan toả,

00:00:32.363 --> 00:00:34.307
ở phía cánh tay phải.

00:00:35.061 --> 00:00:37.823
Sau khi xem kết quả MRI của cô ấy
trước khi tư vấn,

00:00:37.847 --> 00:00:39.616
tôi đã đề nghị làm phẫu thuật.

00:00:40.411 --> 00:00:44.852
Giờ ca phẫu thuật cổ giống vầy
đã được chuẩn hóa và rất nhanh.

00:00:45.279 --> 00:00:46.890
Nhưng chúng cũng có rủi ro.

00:00:46.914 --> 00:00:49.064
Bạn rạch ở ngay đây,

00:00:49.088 --> 00:00:51.945
và bạn cẩn thận mổ qua khí quản,

00:00:51.969 --> 00:00:53.307
thực quản,

00:00:53.331 --> 00:00:56.568
và bạn cố gắng không cắt vào 
động mạch cảnh.

NOTE Paragraph

00:00:56.592 --> 00:00:57.855
(Cười)

NOTE Paragraph

00:00:57.879 --> 00:01:00.117
Sau đó bạn mang kính hiển vi vào,

00:01:00.141 --> 00:01:02.514
cẩn thận bỏ đi đĩa đệm 
và phần thoát vị

00:01:02.538 --> 00:01:03.728
trong ống tuỷ,

00:01:03.752 --> 00:01:05.871
mà không làm hại dây và rễ thần kinh

00:01:05.895 --> 00:01:08.209
nằm cách đó chỉ vài milimet.

00:01:08.625 --> 00:01:11.085
Trường hợp xấu nhất 
là làm hại dây thần kinh,

00:01:11.109 --> 00:01:15.267
có thể gây liệt từ cổ trở xuống.

NOTE Paragraph

00:01:16.673 --> 00:01:19.205
Khi giải thích cho bệnh nhân,
cô ấy im lặng.

00:01:19.229 --> 00:01:20.436
Và một lúc sau,

00:01:20.460 --> 00:01:24.244
cô ấy đưa ra quyết định 
cho cả tôi và cô ấy.

00:01:25.887 --> 00:01:29.371
"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"

NOTE Paragraph

00:01:29.395 --> 00:01:30.883
(Cười)

NOTE Paragraph

00:01:32.101 --> 00:01:35.034
Bạn có biết tôi đã nhận ra điều gì
ngay lúc đó không?

00:01:35.418 --> 00:01:36.568
Không đâu.

00:01:37.561 --> 00:01:40.585
Thật ra, mỗi khi có bệnh nhân 
giống người phụ nữ này,

00:01:40.609 --> 00:01:43.085
tôi thường khuyên đừng phẫu thuật.

00:01:43.665 --> 00:01:45.798
Tại sao lần này tôi làm vậy?

00:01:47.153 --> 00:01:48.805
Bạn biết là,

00:01:48.829 --> 00:01:51.065
đĩa đệm thoát vị rất mảnh,

00:01:51.089 --> 00:01:54.780
tôi có thể tưởng tượng ra cảnh 
tôi lấy nó ra khỏi ống tủy

00:01:54.804 --> 00:01:57.280
ngay trước khi cô ấy 
bước vào phòng tư vấn.

00:01:57.907 --> 00:02:00.907
Tôi phải thừa nhận
tôi muốn làm phẫu thuật cho cô ấy.

00:02:01.359 --> 00:02:03.232
Tôi muốn làm phẫu thuật cho cô ấy.

00:02:03.256 --> 00:02:06.873
Dù gì phẫu thuật cũng là điều 
thú vị nhất trong nghề của tôi.

NOTE Paragraph

00:02:06.897 --> 00:02:09.531
(Cười)

NOTE Paragraph

00:02:10.538 --> 00:02:12.728
Tôi nghĩ bạn hiểu cảm giác này.

00:02:12.752 --> 00:02:16.633
Người hàng xóm kiến trúc sư nói
anh ấy thích ngồi vẽ

00:02:16.657 --> 00:02:18.093
và thiết kế nhà cửa.

00:02:18.117 --> 00:02:19.490
Anh ấy muốn vẽ cả ngày

00:02:19.514 --> 00:02:23.406
hơn là nói chuyện với khách hàng
thanh toán tiền nhà

00:02:23.430 --> 00:02:26.374
điều đó có thể khiến anh
bị hạn chế việc cần làm.

00:02:27.073 --> 00:02:28.348
Mỗi kiến trúc sư,

00:02:28.372 --> 00:02:31.358
mỗi bác sĩ phẫu thuật 
cần nhìn vào mắt bệnh nhân

00:02:31.382 --> 00:02:32.847
và ở cạnh người bệnh,

00:02:32.871 --> 00:02:36.865
họ cần quyết định điều tốt nhất 
cho người bệnh chuẩn bị phẫu thuật.

00:02:38.264 --> 00:02:39.684
Nghe có vẻ dễ dàng.

00:02:39.708 --> 00:02:42.329
Nhưng hãy nhìn vào một vài số liệu.

NOTE Paragraph

00:02:44.009 --> 00:02:47.107
Hai hạch trong cổ họng gọi là Amiđan.

00:02:47.419 --> 00:02:49.569
Có thể làm phẫu thuật cắt bỏ

00:02:49.593 --> 00:02:51.649
gọi là phẫu thuật cắt amiđan.

00:02:51.673 --> 00:02:55.974
Biểu đồ này là tỉ lệ cắt Amiđan 
ở những vùng khác nhau

00:02:55.998 --> 00:02:57.427
ở Na Uy.

00:02:57.451 --> 00:03:01.133
Bạn có thể thấy rằng 
có gấp đôi khả năng

00:03:01.157 --> 00:03:04.688
con của bạn --
vì đây là phẫu thuật cho trẻ em --

00:03:04.712 --> 00:03:08.250
sẽ làm phẫu thuật cắt Amiđan 
ở Finnark hơn là ở Tronheim.

00:03:08.862 --> 00:03:11.613
Số ca chỉ định ở hai khu vực 
là như nhau.

00:03:12.196 --> 00:03:14.452
Có lẽ không khác biệt 
nhưng một số ca thì khác.

NOTE Paragraph

00:03:14.759 --> 00:03:16.211
Đây là một biểu đồ khác.

00:03:16.235 --> 00:03:18.403
Đĩa sụn giúp ổn định đầu gối,

00:03:18.427 --> 00:03:20.683
có thể bị lệch hay vỡ nghiêm trọng,

00:03:20.707 --> 00:03:23.107
do chơi thể thao như đá bóng.

00:03:23.625 --> 00:03:26.861
Và đây là tỉ lệ phẫu thuật 
của tình trạng này.

00:03:27.354 --> 00:03:31.125
Tỉ lệ này ở More og Romsdal

00:03:31.149 --> 00:03:34.834
cao hơn năm lần so với ở Stavanger.

00:03:35.427 --> 00:03:36.775
Năm lần.

00:03:37.133 --> 00:03:38.418
Sao lại thế?

00:03:38.442 --> 00:03:40.424
Có phải do cầu thủ ở More og Romsdal

00:03:40.448 --> 00:03:42.599
chơi xấu hơn cầu thủ 
những vùng khác?

NOTE Paragraph

00:03:42.623 --> 00:03:44.265
(Cười)

NOTE Paragraph

00:03:44.815 --> 00:03:45.965
Có lẽ không phải.

00:03:47.109 --> 00:03:49.268
Tôi đã bổ sung vài thông tin.

00:03:49.292 --> 00:03:51.442
Bạn thấy bây giờ là quá trình thực hiện

00:03:51.466 --> 00:03:53.498
ở bệnh viện công, màu xanh biển nhạt,

00:03:53.522 --> 00:03:56.506
ở bệnh viện tư là màu xanh lá nhạt.

00:03:56.530 --> 00:03:59.880
Có rất nhiều ca phẫu thuật 
ở bệnh viện tư

00:03:59.904 --> 00:04:01.837
ở More og Romsdal, đúng không?

00:04:02.363 --> 00:04:03.736
Nó nói lên điều gì?

00:04:03.760 --> 00:04:07.696
Có thể ở đây, họ đang chữa trị 
bệnh nhân với mục đích kinh tế.

00:04:08.522 --> 00:04:09.672
Và còn nhiều nữa.

NOTE Paragraph

00:04:11.577 --> 00:04:15.340
Nghiên cứu gần đây chỉ ra 
kết quả chữa trị

00:04:15.364 --> 00:04:18.815
giữa vật lý trị liệu 
và phẫu thuật khớp gối

00:04:18.839 --> 00:04:20.363
không có sự khác biệt.

00:04:20.387 --> 00:04:24.142
Nghĩa là hầu hết các phẫu thuật
được thực hiện

00:04:24.166 --> 00:04:26.372
trên biểu đồ tôi vừa trình bày

00:04:26.396 --> 00:04:29.047
là có thể tránh được, 
ngay cả ở Stavanger.

00:04:29.785 --> 00:04:32.222
Và điều tôi muốn nói là gì?

00:04:32.246 --> 00:04:37.371
Mặc dù hầu hết các chỉ định 
điều trị bệnh trên thế giới

00:04:37.395 --> 00:04:38.561
đều được chuẩn hoá,

00:04:38.585 --> 00:04:42.879
nhiều biến thể không cần thiết 
trong điều trị bệnh vẫn tồn tại,

00:04:42.903 --> 00:04:44.736
đặc biệt ở các nước phương Tây.

00:04:45.572 --> 00:04:48.748
Một số người không nhận được 
trị liệu mà họ cần,

00:04:49.493 --> 00:04:52.556
và nhiều người trong số các bạn

00:04:52.580 --> 00:04:54.167
bị điều trị quá mức cần thiết.

NOTE Paragraph

00:04:56.649 --> 00:04:59.434
"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"

00:04:59.458 --> 00:05:02.450
Từ lúc làm bác sĩ, tôi chỉ nghe 
câu đó đúng một lần.

00:05:02.474 --> 00:05:06.332
Đồng nghiệp tôi nói họ chưa từng nghe 
câu đó từ bệnh nhân.

00:05:07.431 --> 00:05:09.185
Và nói cách khác thì,

00:05:09.209 --> 00:05:11.764
bạn sẽ nhận được từ "không" 
từ bác sĩ mấy lần

00:05:11.788 --> 00:05:13.588
nếu bạn hỏi câu hỏi đó?

00:05:14.487 --> 00:05:16.196
Các nhà nghiên cứu đã điều tra,

00:05:16.220 --> 00:05:18.973
tỉ lệ nói "không" từ bác sĩ 
là như nhau

00:05:18.997 --> 00:05:20.164
ở những nơi họ tới.

00:05:20.188 --> 00:05:21.895
Và tỉ lệ này là 30%.

00:05:21.919 --> 00:05:25.886
Nghĩa là có 3/10 lần,

00:05:25.910 --> 00:05:29.449
bác sĩ đã kê đơn hoặc đề nghị bạn 
làm vài thứ

00:05:29.473 --> 00:05:32.147
thật sự không cần thiết.

00:05:34.545 --> 00:05:37.434
Bạn có biết bác sĩ nói 
tại sao họ làm vậy không?

00:05:38.117 --> 00:05:39.267
Áp lực từ bệnh nhân.

00:05:40.832 --> 00:05:42.165
Nói cách khác, chính bạn.

00:05:42.943 --> 00:05:44.943
Bạn muốn làm cho xong.

NOTE Paragraph

00:05:46.665 --> 00:05:49.061
Một người bạn nhờ tôi 
tư vấn sức khỏe.

00:05:49.085 --> 00:05:50.237
Là dân thể thao,

00:05:50.261 --> 00:05:53.815
cậu ấy chơi trượt tuyết 
xuyên quốc gia vào mùa đông,

00:05:53.839 --> 00:05:55.545
cậu ấy chạy bộ vào mùa hè.

00:05:55.569 --> 00:05:59.569
Và giờ, cậu ấy bị đau lưng 
mỗi khi chạy bộ.

00:05:59.593 --> 00:06:01.786
Đau tới nỗi cậu ấy phải tạm ngưng.

00:06:03.053 --> 00:06:06.357
Tôi khám cho cậu ấy, 
hỏi thăm kỹ tình trạng bệnh,

00:06:06.381 --> 00:06:09.515
và tôi phát hiện cậu ấy có lẽ
đã bị thoái hóa đĩa đệm

00:06:09.539 --> 00:06:11.606
ở phần dưới cột sống.

00:06:12.087 --> 00:06:14.450
Mỗi khi cột sống bị căng thì sẽ đau.

00:06:16.165 --> 00:06:18.513
Cậu ấy đã chuyển sang bơi
thay cho chạy bộ,

00:06:18.537 --> 00:06:20.038
không cần điều trị gì,

00:06:20.062 --> 00:06:22.196
nên tôi chỉ khuyên 
"Cậu nên chọn lọc

00:06:22.220 --> 00:06:23.537
môn thể thao để tập.

00:06:23.561 --> 00:06:25.164
Có môn tốt cho cậu,

00:06:25.188 --> 00:06:26.418
có môn thì không."

00:06:27.665 --> 00:06:28.957
Và cậu ấy trả lời,

00:06:29.919 --> 00:06:31.719
"Tôi muốn chụp MRI lưng tôi."

00:06:33.776 --> 00:06:35.155
"Sao cậu muốn chụp MRI?"

00:06:36.236 --> 00:06:39.036
"Vì bảo hiểm sẽ thanh toán
chi phí chụp MRI cho tôi."

00:06:39.807 --> 00:06:42.926
Dù sao cậu ấy cũng là bạn, 
tôi nói "Thôi nào," --

00:06:42.950 --> 00:06:44.832
"Đó không phải lý do thật sự."

00:06:44.856 --> 00:06:49.356
"Tôi nghĩ sẽ khá hơn nếu tôi thấy 
được tình trạng lưng của mình."

00:06:51.094 --> 00:06:54.039
"Cậu tự đọc được kết quả MRI 
khi nào vậy?", tôi nói.

NOTE Paragraph

00:06:54.063 --> 00:06:56.113
(Cười)

NOTE Paragraph

00:06:56.137 --> 00:06:57.589
"Tin tôi đi.

00:06:58.026 --> 00:07:00.086
Cậu không cần chụp MRI đâu."

00:07:00.780 --> 00:07:02.533
Cậu ấy nói: "À thì..."

00:07:02.557 --> 00:07:05.478
và sau một lúc, cậu ấy nói:
"Biết đâu tôi bị ung thư."

NOTE Paragraph

00:07:05.869 --> 00:07:08.073
(Cười)

NOTE Paragraph

00:07:08.097 --> 00:07:09.897
Và cậu ấy đã chụp MRI,

00:07:10.907 --> 00:07:12.541
Sử dụng bảo hiểm y tế.

00:07:12.565 --> 00:07:14.605
đồng nghiệp của tôi khám cho cậu ấy,

00:07:14.629 --> 00:07:16.756
nói là cậu ấy bị thoái hóa đĩa đệm,

00:07:16.780 --> 00:07:18.196
không cần điều trị gì đâu,

00:07:18.220 --> 00:07:21.605
chỉ cần tiếp tục bơi lội 
và từ bỏ chạy bộ.

00:07:24.196 --> 00:07:26.360
Sau đó, chúng tôi gặp lại
và cậu ấy nói:

00:07:26.360 --> 00:07:28.237
"Ít ra giờ tôi biết mình bị gì."

NOTE Paragraph

00:07:28.712 --> 00:07:30.331
Nhưng tôi muốn hỏi các bạn.

00:07:30.355 --> 00:07:34.474
Sẽ ra sao nếu mọi người đều muốn 
chụp MRI khi có triệu chứng tương tự?

00:07:34.498 --> 00:07:37.188
Sẽ ra sao nếu toàn bộ dân Na Uy

00:07:37.212 --> 00:07:40.822
muốn chụp MRI khi đột nhiên đau lưng?

00:07:42.061 --> 00:07:45.673
Danh sách chờ chụp MRI sẽ tăng 
gấp bốn lần, thậm chí nhiều hơn.

00:07:46.180 --> 00:07:48.945
Và có thể bạn đã chiếm chỗ 
trong danh sách

00:07:48.969 --> 00:07:51.302
của một người thật sự bị ung thư.

00:07:51.919 --> 00:07:55.491
Một bác sĩ tốt đôi khi sẽ từ chối,

00:07:55.515 --> 00:07:59.864
nhưng bệnh nhân tinh ý
đôi khi cũng nên từ chối,

00:07:59.888 --> 00:08:02.542
chẩn đoán hoặc đề nghị chữa trị.

NOTE Paragraph

00:08:04.782 --> 00:08:08.083
"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"

00:08:08.472 --> 00:08:11.789
Tôi biết đây có thể là một câu hỏi khó.

00:08:12.377 --> 00:08:14.276
Thật ra, nếu trở về 50 năm trước,

00:08:14.300 --> 00:08:16.653
hỏi câu này bị cho là không lịch sự.

NOTE Paragraph

00:08:16.677 --> 00:08:17.799
(Cười)

NOTE Paragraph

00:08:17.823 --> 00:08:20.269
Một khi bác sĩ đã chỉ định

00:08:20.293 --> 00:08:21.627
thì bạn phải làm.

00:08:23.574 --> 00:08:25.819
Đồng nghiệp của tôi 
giờ là bác sĩ khoa nội

00:08:25.843 --> 00:08:30.184
lúc nhỏ cô ấy đã bị 
đưa đến trại lao

00:08:30.208 --> 00:08:31.367
trong sáu tháng.

00:08:31.391 --> 00:08:33.248
Đó là một cú sốc tâm lý với cô.

00:08:33.703 --> 00:08:36.044
Sau này khi trưởng thành
cô ấy phát hiện ra,

00:08:36.068 --> 00:08:39.609
kết quả khám lao của cô ấy âm tính.

00:08:40.403 --> 00:08:43.942
Bác sĩ đưa cô đến trại lao 
vì nghi ngờ sai.

00:08:44.419 --> 00:08:48.823
Không ai dám, thậm chí là nghĩ 
tới việc chất vấn ông.

00:08:49.268 --> 00:08:50.668
Ngay cả cha mẹ của cô.

NOTE Paragraph

00:08:51.506 --> 00:08:54.752
Hiện tại, Bộ trưởng y tế của Na Uy

00:08:54.776 --> 00:08:58.156
nói về dịch vụ chăm sóc sức khoẻ
cho bệnh nhân.

00:08:58.680 --> 00:09:03.086
Bệnh nhân sẽ nhận được lời khuyên 
từ bác sĩ là mình nên làm gì.

00:09:04.340 --> 00:09:06.181
Đây là một bước tiến lớn.

00:09:06.205 --> 00:09:09.586
Nhưng cũng đặt nhiều trách nhiệm hơn
về phía bệnh nhân.

00:09:09.919 --> 00:09:12.836
Bạn nên ngồi lại với bác sĩ

00:09:12.860 --> 00:09:15.007
bắt đầu chia sẻ quyết định phải làm gì.

NOTE Paragraph

00:09:15.420 --> 00:09:18.983
Vì thế, lần tới khi bạn
đi gặp bác sĩ,

00:09:19.007 --> 00:09:20.896
tôi muốn bạn hỏi:

00:09:20.920 --> 00:09:23.983
"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"

00:09:24.315 --> 00:09:26.624
Và trường hợp bệnh nhân nữ của tôi,

00:09:26.648 --> 00:09:28.958
câu trả lời sẽ là "không",

00:09:28.982 --> 00:09:31.649
nhưng phẫu thuật có thể 
được xem xét.

NOTE Paragraph

00:09:32.165 --> 00:09:36.886
"Vậy bác sĩ, nguy cơ liên quan 
cuộc phẫu thuật này là gì?"

00:09:37.488 --> 00:09:42.942
5 - 10% bệnh nhân sẽ gặp 
triệu chứng đau nhiều hơn.

00:09:43.427 --> 00:09:45.141
1 - 2% bệnh nhân

00:09:45.165 --> 00:09:48.180
sẽ bị viêm nhiễm chỗ vết mổ
hoặc thậm chí xuất huyết

00:09:48.204 --> 00:09:50.604
có thể phải tái phẫu thuật.

00:09:52.069 --> 00:09:55.656
0,5% bệnh nhân có thể 
bị khàn giọng vĩnh viễn

00:09:55.680 --> 00:09:57.474
và một vài bệnh nhân,

00:09:57.498 --> 00:10:01.867
sẽ bị giảm chức năng ở tay 
hoặc thậm chí cả chân.

NOTE Paragraph

00:10:03.163 --> 00:10:05.615
"Bác sĩ, các lựa chọn khác là gì?"

00:10:06.131 --> 00:10:09.509
Vâng, nghỉ ngơi và vật lý trị liệu 
một thời gian

00:10:09.533 --> 00:10:11.559
có thể chữa khỏi bệnh hoàn toàn.

NOTE Paragraph

00:10:13.105 --> 00:10:15.835
"Sẽ ra sao nếu tôi không làm gì cả?"

00:10:15.859 --> 00:10:17.034
Tôi không khuyên vậy,

00:10:17.058 --> 00:10:20.089
thậm chí cơ hội rất nhỏ 
là bạn sẽ khỏe hơn.

00:10:21.002 --> 00:10:22.152
Bốn câu hỏi.

00:10:22.780 --> 00:10:24.297
Câu hỏi đơn giản.

00:10:24.321 --> 00:10:28.678
Hãy xem chúng như công cụ mới
để giúp chúng tôi.

00:10:28.702 --> 00:10:30.313
Nó thật sự cần thiết không?

00:10:30.337 --> 00:10:32.130
Nguy cơ là gì?

00:10:32.154 --> 00:10:33.710
Có lựa chọn khác hay không?

00:10:33.734 --> 00:10:36.894
Sẽ ra sao nếu tôi không làm gì cả?

00:10:37.334 --> 00:10:41.381
Hỏi những câu này khi 
bác sĩ muốn bạn chụp MRI,

00:10:41.405 --> 00:10:43.698
khi bác sĩ kê kháng sinh cho bạn,

00:10:43.722 --> 00:10:45.825
hoặc yêu cầu phẫu thuật.

NOTE Paragraph

00:10:46.282 --> 00:10:47.990
Điều chúng tôi biết từ nghiên cứu

00:10:48.014 --> 00:10:51.204
chính là 1/5, hay 20% bệnh nhân

00:10:51.228 --> 00:10:53.759
sẽ thay đổi ý định 
về việc họ muốn làm gì.

00:10:54.624 --> 00:10:57.966
Và khi làm vậy, bạn không chỉ 
làm cuộc sống của mình

00:10:57.990 --> 00:11:01.552
dễ dàng hơn nhiều, 
thậm chí tốt đẹp hơn,

00:11:01.576 --> 00:11:03.532
mà toàn hệ thống chăm sóc sức khỏe

00:11:03.556 --> 00:11:06.616
sẽ được hưởng lợi 
từ quyết định của bạn.

NOTE Paragraph

00:11:07.354 --> 00:11:08.536
Xin cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:11:08.560 --> 00:11:12.246
(Vỗ tay)