WEBVTT

00:00:00.809 --> 00:00:05.556
Thật thú vị khi chỉ vẽ 
một đường thẳng lên bản đồ

00:00:05.580 --> 00:00:08.452
có thể thay đổi cách ta nhìn 
và trải nghiệm thế giới?

00:00:08.844 --> 00:00:12.778
Bằng cách nào mà khoảng cách 
giữa các đường thẳng và biên giới

00:00:12.802 --> 00:00:14.556
tạo thành những địa điểm.

00:00:14.580 --> 00:00:19.260
Chúng trở thành những nơi mà
ngôn ngữ, ẩm thực, âm nhạc

00:00:19.284 --> 00:00:22.408
và con người từ nhiều nền văn hóa 
tiếp xúc với nhau

00:00:22.432 --> 00:00:27.712
theo những cách đẹp đẽ, 
đôi khi bạo lực và cả kì quặc.

00:00:28.454 --> 00:00:31.165
Những đường thẳng đó
trên bản đồ

00:00:31.189 --> 00:00:33.636
có thể tạo ra những vết sẹo 
cho cảnh quan,

00:00:33.660 --> 00:00:35.981
và trong kí ức của ta.

NOTE Paragraph

00:00:36.645 --> 00:00:38.551
Tôi bắt đầu quan tâm tới 
đường biên giới

00:00:38.575 --> 00:00:42.081
khi đang tìm kiếm công trình
kiến trúc giữa các vùng biên giới.

00:00:43.040 --> 00:00:47.577
Tôi đang thực hiện vài đề án 
trên đường biên giới Mĩ và Mexico,

00:00:47.601 --> 00:00:51.125
thiết kế những công trình
lấy bùn từ mặt đất.

00:00:51.911 --> 00:00:55.064
Và cả những dự án mà bạn 
có thể nói được di dân đến cảnh quan này.

00:00:55.078 --> 00:00:57.833
"Prada Marfa", tác phẩm điêu khắc 
nghệ thuật thực địa

00:00:57.857 --> 00:01:00.857
vượt qua ranh giới giữa 
nghệ thuật và kiến trúc

00:01:00.881 --> 00:01:04.324
và nó cho tôi thấy rằng 
kiến trúc có thể truyền tải ý tưởng

00:01:04.348 --> 00:01:07.699
một cách phức tạp hơn nhiều 
về mặt chính trị và văn hóa,

00:01:07.723 --> 00:01:12.272
rằng nó có thể vừa 
trào phúng và nghiêm túc,

00:01:12.296 --> 00:01:15.297
có thể nói lên sự bất công 
giữa giàu và nghèo

00:01:15.321 --> 00:01:17.145
và cái bản địa với cái được 
du nhập.

NOTE Paragraph

00:01:18.644 --> 00:01:22.065
Vì thế khi tìm kiếm công trình
kiến trúc giữa các vùng biên giới,

00:01:22.089 --> 00:01:23.788
tôi đã bắt đầu tự hỏi,

00:01:23.812 --> 00:01:26.270
bức tường có phải là 
công trình kiến trúc không?

00:01:27.420 --> 00:01:32.654
Tôi ghi lại các suy nghĩ và 
chuyến thăm bức tường của mình

00:01:32.678 --> 00:01:36.227
bắng cách tạo ra 
một loạt đồ lưu niệm

00:01:36.251 --> 00:01:40.910
để gợi lại khoảng thời gian 
chúng tôi xây bức tường

00:01:40.934 --> 00:01:43.068
và ý tưởng đó điên rồ ra sao.

00:01:43.762 --> 00:01:45.858
Tôi đã tạo các trò chơi 
về đường biên giới,

NOTE Paragraph

00:01:45.882 --> 00:01:47.405
(Cười)

NOTE Paragraph

00:01:47.429 --> 00:01:48.707
những bưu thiếp,

00:01:49.921 --> 00:01:52.945
những quả cầu tuyết với mô hình
kiến trúc tí hon bên trong,

00:01:53.913 --> 00:01:58.937
bản đồ đã kể câu chuyện về 
sự hồi sinh nơi bức tường này

00:01:58.961 --> 00:02:03.636
và tìm cách để bản thiết kế 
giảm thiểu được vấn đề

00:02:03.660 --> 00:02:05.516
mà bức tường biên giới này
đã gây ra.

NOTE Paragraph

00:02:06.517 --> 00:02:09.325
Vậy bức tường này có phải là 
công trình kiến trúc không?

00:02:09.349 --> 00:02:11.626
Nó đúng là một kết cấu kiến trúc,

00:02:11.650 --> 00:02:15.332
và nó được thiết kế tại cơ sở 
nghiên cứu mang tên FenceLab,

00:02:15.356 --> 00:02:17.898
nơi họ chất đồ nặng 
10,000 pounds lên những chiếc xe

00:02:17.898 --> 00:02:20.621
và cho chúng đâm vào bức tường 
với vận tốc 40 dặm một giờ

00:02:20.621 --> 00:02:22.642
để kiểm tra tính chống thấm
của bức tường.

00:02:22.666 --> 00:02:25.924
Nhưng lại có một nghiên cứu 
chống lại ở khía cạnh khác,

00:02:25.948 --> 00:02:28.218
thiết kế của những chiếc cầu nâng

00:02:28.242 --> 00:02:30.243
mà có thể dựng lên bức tường

00:02:30.267 --> 00:02:32.270
và cho các phương tiện đi qua.

NOTE Paragraph

00:02:32.294 --> 00:02:34.265
(Cười)

NOTE Paragraph

00:02:34.289 --> 00:02:37.457
Giống với mọi đề án nghiên cứu, 
đã có nhiều thành công

00:02:37.481 --> 00:02:38.900
và cả thất bại.

NOTE Paragraph

00:02:38.924 --> 00:02:40.281
(Cười)

NOTE Paragraph

00:02:40.305 --> 00:02:43.651
Nhưng đó là những phản ứng 
thời trung cổ về bức tường --

00:02:43.651 --> 00:02:45.958
ví dụ như những chiếc cầu nâng --

00:02:45.972 --> 00:02:50.906
đó là vì bản chất bức tường là 
hình thức kiến trúc huyền bí và trung cổ.

00:02:51.613 --> 00:02:57.112
Nó là một phản ứng quá đơn giản
với một nhóm vấn đề phức tạp.

00:02:57.136 --> 00:03:00.945
Nhiều công nghệ thời trung cổ 
đã xuất hiện dọc theo bức tường:

00:03:01.748 --> 00:03:04.748
máy phóng bắn những kiện cần sa
qua bức tường.

NOTE Paragraph

00:03:04.772 --> 00:03:05.773
(Cười)

NOTE Paragraph

00:03:05.797 --> 00:03:09.438
hay những đại bác bắn những túi 
cocaine và thuốc phiện qua bức tường.

00:03:10.286 --> 00:03:12.223
Trong suốt thời kì trung cổ,

00:03:12.247 --> 00:03:14.635
những cơ thể bệnh tật và đã chết

00:03:14.659 --> 00:03:17.628
thi thoảng bị ném qua bức tường
như hình thức khởi thủy

00:03:17.628 --> 00:03:19.618
của chiến tranh sinh học,

00:03:19.618 --> 00:03:21.338
và ngày nay nó được cho rằng,

00:03:22.544 --> 00:03:28.123
con người bị đẩy qua bức tường 
như một hình thức di cư.

00:03:29.053 --> 00:03:30.384
Một suy nghĩ lố bịch.

00:03:31.204 --> 00:03:37.130
Nhưng có một người được 
ghi chép là đã phóng qua bức tường

00:03:37.154 --> 00:03:39.038
từ Mexico sang Mỹ

00:03:39.038 --> 00:03:40.132
lại là một công dân Mỹ,

00:03:40.132 --> 00:03:45.702
người được cho phép 
phóng người qua bức tường

00:03:45.726 --> 00:03:46.877
khoảng 61 mét,

00:03:46.901 --> 00:03:48.973
miễn anh ta cầm hộ chiếu
trong tay.

NOTE Paragraph

00:03:48.997 --> 00:03:50.980
(Cười)

NOTE Paragraph

00:03:51.004 --> 00:03:54.083
và anh ta đáp xuống an toàn 
trong một cái lưới ở phía bên kia.

00:03:55.665 --> 00:03:57.570
Suy nghĩ của tôi được 
truyền cảm hứng

00:03:57.570 --> 00:04:00.140
bởi câu nói của kiến trúc sư 
Hasan Fathy,

00:04:00.140 --> 00:04:01.272
người đã nói rằng,

00:04:01.272 --> 00:04:03.451
"Kiến trúc sư không thiết kế 
những bức tường,

00:04:03.451 --> 00:04:05.769
mà thiết kế những khoảng 
không gian giữa chúng."

00:04:05.769 --> 00:04:09.472
Vì thế tôi không nghĩ kiến trúc sư 
nên thiết kế những bức tường,

00:04:09.483 --> 00:04:13.205
mà điều quan trọng và cấp bách
họ cần chú ý tới là

00:04:13.229 --> 00:04:14.976
những khoảng không gian 
giữa chúng.

00:04:15.000 --> 00:04:19.785
Họ nên thiết kế cho những nơi, 
con người và cảnh quan

00:04:19.809 --> 00:04:22.581
mà bức tường đang gây
ảnh hưởng.

NOTE Paragraph

00:04:22.769 --> 00:04:25.419
Ngày nay, người ta đã 
vượt qua trở ngại này,

00:04:25.443 --> 00:04:30.323
mặc dù mục đích của bức tường 
nhằm chia cắt mọi người,

00:04:30.323 --> 00:04:33.786
nhưng thực ra nó lại kết nối họ 
theo những cách không ngờ,

00:04:33.794 --> 00:04:36.649
những hoạt động xã hội như 
lớp học yoga

00:04:36.649 --> 00:04:37.939
giữa hai nước dọc biên giới

00:04:37.939 --> 00:04:40.362
để kết nối mọi người
qua sự chia cắt này.

00:04:40.386 --> 00:04:42.167
Tôi gọi đây là tư thế tượng đài.

NOTE Paragraph

00:04:42.191 --> 00:04:43.426
(Cười)

NOTE Paragraph

00:04:44.388 --> 00:04:47.642
Các bạn đã bao giờ 
nghe về "wall y ball" chưa?

NOTE Paragraph

00:04:47.666 --> 00:04:49.070
(Cười)

NOTE Paragraph

00:04:49.094 --> 00:04:54.958
Nó là phiên bản biên giới của 
bóng chuyền và được chơi từ năm 1979

NOTE Paragraph

00:04:54.982 --> 00:04:56.396
(Cười)

NOTE Paragraph

00:04:56.420 --> 00:04:57.952
dọc biên giới giữa Mỹ và Mexico

00:04:57.976 --> 00:05:00.418
để kỉ niệm di sản văn hóa 
giữa hai nước.

00:05:00.442 --> 00:05:02.860
Nó đặt ra vài câu hỏi thú vị,
phải không?

00:05:02.884 --> 00:05:04.995
Một trò chơi như thế 
có hợp pháp không?

00:05:06.017 --> 00:05:09.700
Việc đánh bóng qua lại bức tường 
có phải là trao đổi bất hợp pháp?

NOTE Paragraph

00:05:09.724 --> 00:05:11.951
(Cười)

NOTE Paragraph

00:05:11.975 --> 00:05:16.898
Cái hay của bóng chuyền 
là nó biến bức tường

00:05:16.922 --> 00:05:19.286
chỉ thành một dòng kẻ trên cát

00:05:19.310 --> 00:05:23.453
bằng ý chí, thân thể và tinh thần 
của người chơi hai bên.

00:05:24.406 --> 00:05:28.641
Tôi nghĩ đó chính là việc đàm phán
giữa hai bên

00:05:28.665 --> 00:05:31.842
để hạ bức tường
chia cắt này xuống.

NOTE Paragraph

00:05:32.715 --> 00:05:35.882
Ném bóng qua bức tường 
chỉ là một chuyện,

00:05:35.906 --> 00:05:38.303
nhưng ném đá qua bức tường

00:05:38.327 --> 00:05:41.379
đã gây hại cho các phương tiện 
của Đội Tuần tra Biên giới,

00:05:41.403 --> 00:05:44.566
và gây tổn thất cho 
Cơ quan Tuần tra Biên giới

00:05:44.590 --> 00:05:47.153
và phản ứng của Mỹ 
trở nên quyết liệt.

00:05:47.177 --> 00:05:50.710
Cơ quan Tuần tra Biên giới 
đã đốt lửa qua bức tường

00:05:50.734 --> 00:05:53.280
nhằm giết những người ném đá 
từ phía Mexico.

00:05:54.906 --> 00:05:57.280
Một hành động khác của 
Cơ quan Tuần Tra Biên giới

00:05:57.304 --> 00:06:00.768
là xây một hàng rào cản bóng 
để bảo vệ họ và các phương tiện.

00:06:01.559 --> 00:06:04.798
Những hàng rào cản này 
đã trở thành một đặc thù

00:06:04.798 --> 00:06:06.815
trong việc xây dựng
những bức tường mới.

00:06:07.339 --> 00:06:10.329
Tôi bắt đầu tự hỏi phải chăng, 
giống như bóng chuyền,

00:06:10.353 --> 00:06:14.558
bóng chày nên là một đặc thù 
tại đường biên giới,

00:06:14.582 --> 00:06:16.912
và những bức tường có thể 
nới rộng hơn,

00:06:16.912 --> 00:06:19.778
cho phép mọi người 
đi qua và chơi,

00:06:19.778 --> 00:06:21.631
và nếu họ đánh một cú homrun,

00:06:21.655 --> 00:06:24.635
có thể một Đội Tuần tra Biên giới 
sẽ nhặt và ném nó

00:06:24.659 --> 00:06:25.994
quay lại phía bên kia.

NOTE Paragraph

00:06:27.941 --> 00:06:31.966
Một Đội Tuần tra Biên giới 
mua quả mâm xôi, đồ đông lạnh,

00:06:31.990 --> 00:06:34.641
từ một người bán rong 
chỉ cách vài bước chân,

00:06:34.665 --> 00:06:37.235
thực phẩm và tiền 
được trao đổi qua bức tường,

00:06:37.259 --> 00:06:41.542
một điều vốn dĩ bình thường
lại trở nên bất hợp pháp

00:06:41.542 --> 00:06:44.284
bởi đường kẻ trên bản đồ

00:06:44.356 --> 00:06:46.213
và những tấm sắt dày vài milimét.

00:06:47.350 --> 00:06:50.054
Cảnh tượng này khiến tôi nhớ lại 
câu nói:

00:06:50.078 --> 00:06:52.916
"Khi bạn có dư dả, bạn nên làm 
những chiếc bàn dài hơn

00:06:52.916 --> 00:06:54.946
chứ không phải xây cao 
những bức tường.''

00:06:54.946 --> 00:06:58.451
Vì thế tôi tạo ra đồ lưu niệm này 
để nhớ khoảnh khắc ta có thể chia sẻ

00:06:58.475 --> 00:07:00.498
thức ăn và trò chuyện 
qua sự chia cắt này.

00:07:01.767 --> 00:07:05.074
Một chiếc xích đu có thể đưa 
một người sang phía bên kia

00:07:05.098 --> 00:07:07.854
cho đến khi trọng lực đưa họ 
quay lại đất nước mình.

NOTE Paragraph

00:07:08.817 --> 00:07:11.342
Đường biên giới và bức tường 
biên giới này

00:07:11.366 --> 00:07:15.595
ngày nay được coi là một rạp hát 
chính trị,

00:07:16.680 --> 00:07:19.983
thế nên có lẽ ta nên mời 
mọi người đến rạp hát này,

00:07:20.007 --> 00:07:22.674
một rạp hát chung nơi 
người dân hai nước có thể đến

00:07:23.688 --> 00:07:25.967
và cả những nghệ sĩ, nhạc sĩ.

00:07:26.710 --> 00:07:29.947
Có lẽ bức tường chỉ là 
một nhạc cụ khổng lồ,

00:07:29.971 --> 00:07:31.809
chiếc đàn xylophone
lớn nhất thế giới,

00:07:31.809 --> 00:07:33.701
và ta có thể chơi trên
bức tường này

00:07:33.701 --> 00:07:35.630
với những bộ vũ khí gõ nhạc 
khổng lồ.

NOTE Paragraph

00:07:35.640 --> 00:07:37.439
(Cười)

NOTE Paragraph

00:07:38.492 --> 00:07:40.915
Khi tôi nghĩ về thư viện chung 
của hai quốc gia,

00:07:40.939 --> 00:07:44.130
tôi muốn thấy một không gian 
mà mọi người có thể chia sẻ

00:07:44.154 --> 00:07:49.049
những cuốn sách, thông tin 
và kiến thức qua sự chia cắt,

00:07:49.073 --> 00:07:51.717
nơi mà bức tường 
chỉ đơn giản là một kệ sách.

00:07:52.046 --> 00:07:55.979
Có lẽ cách tốt nhất để minh họa 
mối quan hệ chung mà ta có

00:07:56.003 --> 00:07:58.299
giữa Mexico và Mỹ

00:07:58.323 --> 00:08:01.021
là tưởng tượng ra 
một chiếc bập bênh,

00:08:01.045 --> 00:08:04.606
nơi mà hành động từ một phía 
gây hậu quả trực tiếp

00:08:04.630 --> 00:08:06.853
đến những gì xảy ra phía còn lại,

00:08:06.877 --> 00:08:08.890
bởi bản chất bức tường

00:08:08.914 --> 00:08:11.691
là một cái trục đúng nghĩa
và đại diện cho các mối quan hệ

00:08:11.691 --> 00:08:13.181
giữa Mỹ và Mexico,

00:08:13.181 --> 00:08:16.831
và các bức tường giữa các nước 
láng giềng phục vụ các mối quan hệ này.

NOTE Paragraph

00:08:18.047 --> 00:08:22.222
Hẳn bạn còn nhớ câu danh ngôn: 
"Rào tốt tạo nên láng giềng tốt."

00:08:22.246 --> 00:08:25.872
Nó thường được xem là triết lý 
bài thơ "Mending Wall" của Robert Frost.

00:08:27.316 --> 00:08:31.451
Nhưng thật ra nó không hẳn là 
hỏi về sự cần thiết xây các bức tường.

00:08:31.881 --> 00:08:35.287
Nó là bài thơ nói về sự hàn gắn 
mối quan hệ giữa người với người.

00:08:35.687 --> 00:08:37.750
Câu thơ yêu thích của tôi 
là dòng đầu tiên:

00:08:37.784 --> 00:08:40.053
''Bức tường sẽ bị phá huỷ.''

00:08:41.313 --> 00:08:43.481
Bởi tôi hiểu ra điều gì đó --

00:08:43.481 --> 00:08:46.412
bức tường chẳng định nghĩa được
hai bên.

00:08:46.436 --> 00:08:48.367
Chỉ có một không gian bị chia cắt.

00:08:49.161 --> 00:08:51.060
Một bên trông giống như thế này.

00:08:51.084 --> 00:08:55.016
Một người đàn ông đang cắt cỏ 
với bức tường lờ mờ phía sau.

NOTE Paragraph

00:08:55.040 --> 00:08:57.640
Và phía bên kia sẽ trông 
như thế này.

00:08:57.664 --> 00:09:00.877
Bức tường là bức tường thứ tư 
của một ngôi nhà.

00:09:01.465 --> 00:09:05.029
Nhưng thực tế là bức tường 
đang chia rẽ đời sống của họ.

00:09:06.278 --> 00:09:09.227
Nó cắt phần đất, nhà cửa,

00:09:09.251 --> 00:09:10.402
đất công,

00:09:10.426 --> 00:09:12.441
đất của thổ dân châu Mỹ, 
các thành phố,

00:09:13.274 --> 00:09:14.424
trường đại học,

00:09:15.242 --> 00:09:16.392
láng xóm của ta.

NOTE Paragraph

00:09:17.077 --> 00:09:18.829
Tôi không thể ngừng hỏi

00:09:18.829 --> 00:09:21.675
điều gì sẽ xảy ra nếu bức tường 
cắt ngang một ngôi nhà.

00:09:22.789 --> 00:09:25.366
Bạn còn nhớ sự chênh lệch
giàu nghèo chứ?

00:09:25.390 --> 00:09:28.327
Bên phải là kích cỡ trung bình 
một ngôi nhà ở El Paso, Texas,

00:09:28.351 --> 00:09:31.107
Bên trái là kích cỡ trung bình 
một ngôi nhà Juarez.

00:09:31.794 --> 00:09:34.692
Và đây, bức tường cắt ngang 
trực tiếp qua bàn bếp.

00:09:35.747 --> 00:09:38.516
Đây, bức tường cắt ngang 
qua chiếc giường ngủ.

00:09:39.699 --> 00:09:43.443
Tôi muốn nói rằng bức tường 
không chỉ chia cắt các địa điểm,

00:09:43.467 --> 00:09:46.171
nó còn chia rẽ mọi người, 
chia cắt các gia đình.

00:09:46.195 --> 00:09:48.402
Hoạt động chính trị không may
của bức tường này

00:09:48.426 --> 00:09:52.002
ngày nay đang chia cắt 
những đứa trẻ với gia đình chúng.

NOTE Paragraph

00:09:52.647 --> 00:09:55.432
Có thể các bạn thấy quen 
với biển báo đường nổi tiếng này.

00:09:55.456 --> 00:09:59.120
Nó được thiết kế bởi 
nhà thiết kế đồ họa John Hood,

00:09:59.144 --> 00:10:00.898
một cựu chiến binh da đỏ

00:10:00.922 --> 00:10:03.542
làm việc cho Sở Giao thông 
bang California.

00:10:04.366 --> 00:10:07.906
Ông được giao nhiệm vụ thiết kế 
biển cảnh báo những người đi môtô

00:10:07.930 --> 00:10:10.581
về những người di cư 
bị kẹt dọc đường cao tốc

00:10:10.605 --> 00:10:12.890
và cố băng qua đường.

00:10:13.991 --> 00:10:17.474
Hood đã liên tưởng đến 
cảnh tượng di cư ngày nay

00:10:17.474 --> 00:10:20.280
với cảnh tượng của người Navajo 
trong suốt cuộc đại di cư.

00:10:21.778 --> 00:10:24.415
Đây là một ý tưởng xuất sắc 
trong hoạt động thiết kế.

00:10:25.796 --> 00:10:26.946
Ông đã rất cẩn thận

00:10:26.970 --> 00:10:30.607
để nghĩ về việc sử dụng 
hình ảnh một cô bé thắt bím,

00:10:30.631 --> 00:10:34.909
bởi ông nghĩ đó là người mà 
những người đi môtô dễ đồng cảm nhất,

00:10:34.933 --> 00:10:39.419
và ông đã sử dụng hình bóng 
nhà lãnh đạo dân quyền Cesar Chavez

00:10:39.443 --> 00:10:41.321
để làm cái đầu của người cha.

NOTE Paragraph

00:10:41.839 --> 00:10:45.410
Tôi muốn dùng ý tưởng xuất sắc 
của biển báo này

00:10:45.410 --> 00:10:47.313
để kêu gọi sự quan tâm đến 
sự chia cắt

00:10:47.313 --> 00:10:48.953
những đứa trẻ tại đường biên giới,

00:10:48.953 --> 00:10:50.810
và tôi chỉ thực hiện một bước 
đơn giản.

00:10:50.834 --> 00:10:53.119
Tôi quay mặt thành viên 
các gia đình vào nhau.

00:10:53.583 --> 00:10:54.844
Chỉ trong vài tuần qua,

00:10:54.868 --> 00:10:57.956
tôi đã có dịp mang biển báo này 
trở lại đường cao tốc

00:10:57.980 --> 00:10:59.749
để kể một câu chuyện,

00:10:59.773 --> 00:11:03.496
câu chuyện về những mối quan hệ 
mà ta nên hàn gắn

00:11:03.520 --> 00:11:05.921
và một lời nhắc rằng 
ta cần phải xây dựng lại

00:11:05.945 --> 00:11:08.984
những bang tái thống nhất 
chứ không phải chia cắt.

NOTE Paragraph

00:11:09.515 --> 00:11:10.666
Xin cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:11:10.690 --> 00:11:14.960
(Vỗ tay)