1
00:00:00,809 --> 00:00:05,556
Thật thú vị khi chỉ vẽ 
một đường thẳng lên bản đồ

2
00:00:05,580 --> 00:00:08,452
có thể thay đổi cách ta nhìn 
và trải nghiệm thế giới?

3
00:00:08,844 --> 00:00:12,778
Bằng cách nào mà khoảng cách 
giữa các đường thẳng và biên giới

4
00:00:12,802 --> 00:00:14,556
tạo thành những địa điểm.

5
00:00:14,580 --> 00:00:19,260
Chúng trở thành những nơi mà
ngôn ngữ, ẩm thực, âm nhạc

6
00:00:19,284 --> 00:00:22,408
và con người từ nhiều nền văn hóa 
tiếp xúc với nhau

7
00:00:22,432 --> 00:00:27,712
theo những cách đẹp đẽ, 
đôi khi bạo lực và cả kì quặc.

8
00:00:28,454 --> 00:00:31,165
Những đường thẳng đó
trên bản đồ

9
00:00:31,189 --> 00:00:33,636
có thể tạo ra những vết sẹo 
cho cảnh quan,

10
00:00:33,660 --> 00:00:35,981
và trong kí ức của ta.

11
00:00:36,645 --> 00:00:38,551
Tôi bắt đầu quan tâm tới 
đường biên giới

12
00:00:38,575 --> 00:00:42,081
khi đang tìm kiếm công trình
kiến trúc giữa các vùng biên giới.

13
00:00:43,040 --> 00:00:47,577
Tôi đang thực hiện vài đề án 
trên đường biên giới Mĩ và Mexico,

14
00:00:47,601 --> 00:00:51,125
thiết kế những công trình
lấy bùn từ mặt đất.

15
00:00:51,911 --> 00:00:55,064
Và cả những dự án mà bạn 
có thể nói được di dân đến cảnh quan này.

16
00:00:55,078 --> 00:00:57,833
"Prada Marfa", tác phẩm điêu khắc 
nghệ thuật thực địa

17
00:00:57,857 --> 00:01:00,857
vượt qua ranh giới giữa 
nghệ thuật và kiến trúc

18
00:01:00,881 --> 00:01:04,324
và nó cho tôi thấy rằng 
kiến trúc có thể truyền tải ý tưởng

19
00:01:04,348 --> 00:01:07,699
một cách phức tạp hơn nhiều 
về mặt chính trị và văn hóa,

20
00:01:07,723 --> 00:01:12,272
rằng nó có thể vừa 
trào phúng và nghiêm túc,

21
00:01:12,296 --> 00:01:15,297
có thể nói lên sự bất công 
giữa giàu và nghèo

22
00:01:15,321 --> 00:01:17,145
và cái bản địa với cái được 
du nhập.

23
00:01:18,644 --> 00:01:22,065
Vì thế khi tìm kiếm công trình
kiến trúc giữa các vùng biên giới,

24
00:01:22,089 --> 00:01:23,788
tôi đã bắt đầu tự hỏi,

25
00:01:23,812 --> 00:01:26,270
bức tường có phải là 
công trình kiến trúc không?

26
00:01:27,420 --> 00:01:32,654
Tôi ghi lại các suy nghĩ và 
chuyến thăm bức tường của mình

27
00:01:32,678 --> 00:01:36,227
bắng cách tạo ra 
một loạt đồ lưu niệm

28
00:01:36,251 --> 00:01:40,910
để gợi lại khoảng thời gian 
chúng tôi xây bức tường

29
00:01:40,934 --> 00:01:43,068
và ý tưởng đó điên rồ ra sao.

30
00:01:43,762 --> 00:01:45,858
Tôi đã tạo các trò chơi 
về đường biên giới,

31
00:01:45,882 --> 00:01:47,405
(Cười)

32
00:01:47,429 --> 00:01:48,707
những bưu thiếp,

33
00:01:49,921 --> 00:01:52,945
những quả cầu tuyết với mô hình
kiến trúc tí hon bên trong,

34
00:01:53,913 --> 00:01:58,937
bản đồ đã kể câu chuyện về 
sự hồi sinh nơi bức tường này

35
00:01:58,961 --> 00:02:03,636
và tìm cách để bản thiết kế 
giảm thiểu được vấn đề

36
00:02:03,660 --> 00:02:05,516
mà bức tường biên giới này
đã gây ra.

37
00:02:06,517 --> 00:02:09,325
Vậy bức tường này có phải là 
công trình kiến trúc không?

38
00:02:09,349 --> 00:02:11,626
Nó đúng là một kết cấu kiến trúc,

39
00:02:11,650 --> 00:02:15,332
và nó được thiết kế tại cơ sở 
nghiên cứu mang tên FenceLab,

40
00:02:15,356 --> 00:02:17,898
nơi họ chất đồ nặng 
10,000 pounds lên những chiếc xe

41
00:02:17,898 --> 00:02:20,621
và cho chúng đâm vào bức tường 
với vận tốc 40 dặm một giờ

42
00:02:20,621 --> 00:02:22,642
để kiểm tra tính chống thấm
của bức tường.

43
00:02:22,666 --> 00:02:25,924
Nhưng lại có một nghiên cứu 
chống lại ở khía cạnh khác,

44
00:02:25,948 --> 00:02:28,218
thiết kế của những chiếc cầu nâng

45
00:02:28,242 --> 00:02:30,243
mà có thể dựng lên bức tường

46
00:02:30,267 --> 00:02:32,270
và cho các phương tiện đi qua.

47
00:02:32,294 --> 00:02:34,265
(Cười)

48
00:02:34,289 --> 00:02:37,457
Giống với mọi đề án nghiên cứu, 
đã có nhiều thành công

49
00:02:37,481 --> 00:02:38,900
và cả thất bại.

50
00:02:38,924 --> 00:02:40,281
(Cười)

51
00:02:40,305 --> 00:02:43,651
Nhưng đó là những phản ứng 
thời trung cổ về bức tường --

52
00:02:43,651 --> 00:02:45,958
ví dụ như những chiếc cầu nâng --

53
00:02:45,972 --> 00:02:50,906
đó là vì bản chất bức tường là 
hình thức kiến trúc huyền bí và trung cổ.

54
00:02:51,613 --> 00:02:57,112
Nó là một phản ứng quá đơn giản
với một nhóm vấn đề phức tạp.

55
00:02:57,136 --> 00:03:00,945
Nhiều công nghệ thời trung cổ 
đã xuất hiện dọc theo bức tường:

56
00:03:01,748 --> 00:03:04,748
máy phóng bắn những kiện cần sa
qua bức tường.

57
00:03:04,772 --> 00:03:05,773
(Cười)

58
00:03:05,797 --> 00:03:09,438
hay những đại bác bắn những túi 
cocaine và thuốc phiện qua bức tường.

59
00:03:10,286 --> 00:03:12,223
Trong suốt thời kì trung cổ,

60
00:03:12,247 --> 00:03:14,635
những cơ thể bệnh tật và đã chết

61
00:03:14,659 --> 00:03:17,628
thi thoảng bị ném qua bức tường
như hình thức khởi thủy

62
00:03:17,628 --> 00:03:19,618
của chiến tranh sinh học,

63
00:03:19,618 --> 00:03:21,338
và ngày nay nó được cho rằng,

64
00:03:22,544 --> 00:03:28,123
con người bị đẩy qua bức tường 
như một hình thức di cư.

65
00:03:29,053 --> 00:03:30,384
Một suy nghĩ lố bịch.

66
00:03:31,204 --> 00:03:37,130
Nhưng có một người được 
ghi chép là đã phóng qua bức tường

67
00:03:37,154 --> 00:03:39,038
từ Mexico sang Mỹ

68
00:03:39,038 --> 00:03:40,132
lại là một công dân Mỹ,

69
00:03:40,132 --> 00:03:45,702
người được cho phép 
phóng người qua bức tường

70
00:03:45,726 --> 00:03:46,877
khoảng 61 mét,

71
00:03:46,901 --> 00:03:48,973
miễn anh ta cầm hộ chiếu
trong tay.

72
00:03:48,997 --> 00:03:50,980
(Cười)

73
00:03:51,004 --> 00:03:54,083
và anh ta đáp xuống an toàn 
trong một cái lưới ở phía bên kia.

74
00:03:55,665 --> 00:03:57,570
Suy nghĩ của tôi được 
truyền cảm hứng

75
00:03:57,570 --> 00:04:00,140
bởi câu nói của kiến trúc sư 
Hasan Fathy,

76
00:04:00,140 --> 00:04:01,272
người đã nói rằng,

77
00:04:01,272 --> 00:04:03,451
"Kiến trúc sư không thiết kế 
những bức tường,

78
00:04:03,451 --> 00:04:05,769
mà thiết kế những khoảng 
không gian giữa chúng."

79
00:04:05,769 --> 00:04:09,472
Vì thế tôi không nghĩ kiến trúc sư 
nên thiết kế những bức tường,

80
00:04:09,483 --> 00:04:13,205
mà điều quan trọng và cấp bách
họ cần chú ý tới là

81
00:04:13,229 --> 00:04:14,976
những khoảng không gian 
giữa chúng.

82
00:04:15,000 --> 00:04:19,785
Họ nên thiết kế cho những nơi, 
con người và cảnh quan

83
00:04:19,809 --> 00:04:22,581
mà bức tường đang gây
ảnh hưởng.

84
00:04:22,769 --> 00:04:25,419
Ngày nay, người ta đã 
vượt qua trở ngại này,

85
00:04:25,443 --> 00:04:30,323
mặc dù mục đích của bức tường 
nhằm chia cắt mọi người,

86
00:04:30,323 --> 00:04:33,786
nhưng thực ra nó lại kết nối họ 
theo những cách không ngờ,

87
00:04:33,794 --> 00:04:36,649
những hoạt động xã hội như 
lớp học yoga

88
00:04:36,649 --> 00:04:37,939
giữa hai nước dọc biên giới

89
00:04:37,939 --> 00:04:40,362
để kết nối mọi người
qua sự chia cắt này.

90
00:04:40,386 --> 00:04:42,167
Tôi gọi đây là tư thế tượng đài.

91
00:04:42,191 --> 00:04:43,426
(Cười)

92
00:04:44,388 --> 00:04:47,642
Các bạn đã bao giờ 
nghe về "wall y ball" chưa?

93
00:04:47,666 --> 00:04:49,070
(Cười)

94
00:04:49,094 --> 00:04:54,958
Nó là phiên bản biên giới của 
bóng chuyền và được chơi từ năm 1979

95
00:04:54,982 --> 00:04:56,396
(Cười)

96
00:04:56,420 --> 00:04:57,952
dọc biên giới giữa Mỹ và Mexico

97
00:04:57,976 --> 00:05:00,418
để kỉ niệm di sản văn hóa 
giữa hai nước.

98
00:05:00,442 --> 00:05:02,860
Nó đặt ra vài câu hỏi thú vị,
phải không?

99
00:05:02,884 --> 00:05:04,995
Một trò chơi như thế 
có hợp pháp không?

100
00:05:06,017 --> 00:05:09,700
Việc đánh bóng qua lại bức tường 
có phải là trao đổi bất hợp pháp?

101
00:05:09,724 --> 00:05:11,951
(Cười)

102
00:05:11,975 --> 00:05:16,898
Cái hay của bóng chuyền 
là nó biến bức tường

103
00:05:16,922 --> 00:05:19,286
chỉ thành một dòng kẻ trên cát

104
00:05:19,310 --> 00:05:23,453
bằng ý chí, thân thể và tinh thần 
của người chơi hai bên.

105
00:05:24,406 --> 00:05:28,641
Tôi nghĩ đó chính là việc đàm phán
giữa hai bên

106
00:05:28,665 --> 00:05:31,842
để hạ bức tường
chia cắt này xuống.

107
00:05:32,715 --> 00:05:35,882
Ném bóng qua bức tường 
chỉ là một chuyện,

108
00:05:35,906 --> 00:05:38,303
nhưng ném đá qua bức tường

109
00:05:38,327 --> 00:05:41,379
đã gây hại cho các phương tiện 
của Đội Tuần tra Biên giới,

110
00:05:41,403 --> 00:05:44,566
và gây tổn thất cho 
Cơ quan Tuần tra Biên giới

111
00:05:44,590 --> 00:05:47,153
và phản ứng của Mỹ 
trở nên quyết liệt.

112
00:05:47,177 --> 00:05:50,710
Cơ quan Tuần tra Biên giới 
đã đốt lửa qua bức tường

113
00:05:50,734 --> 00:05:53,280
nhằm giết những người ném đá 
từ phía Mexico.

114
00:05:54,906 --> 00:05:57,280
Một hành động khác của 
Cơ quan Tuần Tra Biên giới

115
00:05:57,304 --> 00:06:00,768
là xây một hàng rào cản bóng 
để bảo vệ họ và các phương tiện.

116
00:06:01,559 --> 00:06:04,798
Những hàng rào cản này 
đã trở thành một đặc thù

117
00:06:04,798 --> 00:06:06,815
trong việc xây dựng
những bức tường mới.

118
00:06:07,339 --> 00:06:10,329
Tôi bắt đầu tự hỏi phải chăng, 
giống như bóng chuyền,

119
00:06:10,353 --> 00:06:14,558
bóng chày nên là một đặc thù 
tại đường biên giới,

120
00:06:14,582 --> 00:06:16,912
và những bức tường có thể 
nới rộng hơn,

121
00:06:16,912 --> 00:06:19,778
cho phép mọi người 
đi qua và chơi,

122
00:06:19,778 --> 00:06:21,631
và nếu họ đánh một cú homrun,

123
00:06:21,655 --> 00:06:24,635
có thể một Đội Tuần tra Biên giới 
sẽ nhặt và ném nó

124
00:06:24,659 --> 00:06:25,994
quay lại phía bên kia.

125
00:06:27,941 --> 00:06:31,966
Một Đội Tuần tra Biên giới 
mua quả mâm xôi, đồ đông lạnh,

126
00:06:31,990 --> 00:06:34,641
từ một người bán rong 
chỉ cách vài bước chân,

127
00:06:34,665 --> 00:06:37,235
thực phẩm và tiền 
được trao đổi qua bức tường,

128
00:06:37,259 --> 00:06:41,542
một điều vốn dĩ bình thường
lại trở nên bất hợp pháp

129
00:06:41,542 --> 00:06:44,284
bởi đường kẻ trên bản đồ

130
00:06:44,356 --> 00:06:46,213
và những tấm sắt dày vài milimét.

131
00:06:47,350 --> 00:06:50,054
Cảnh tượng này khiến tôi nhớ lại 
câu nói:

132
00:06:50,078 --> 00:06:52,916
"Khi bạn có dư dả, bạn nên làm 
những chiếc bàn dài hơn

133
00:06:52,916 --> 00:06:54,946
chứ không phải xây cao 
những bức tường.''

134
00:06:54,946 --> 00:06:58,451
Vì thế tôi tạo ra đồ lưu niệm này 
để nhớ khoảnh khắc ta có thể chia sẻ

135
00:06:58,475 --> 00:07:00,498
thức ăn và trò chuyện 
qua sự chia cắt này.

136
00:07:01,767 --> 00:07:05,074
Một chiếc xích đu có thể đưa 
một người sang phía bên kia

137
00:07:05,098 --> 00:07:07,854
cho đến khi trọng lực đưa họ 
quay lại đất nước mình.

138
00:07:08,817 --> 00:07:11,342
Đường biên giới và bức tường 
biên giới này

139
00:07:11,366 --> 00:07:15,595
ngày nay được coi là một rạp hát 
chính trị,

140
00:07:16,680 --> 00:07:19,983
thế nên có lẽ ta nên mời 
mọi người đến rạp hát này,

141
00:07:20,007 --> 00:07:22,674
một rạp hát chung nơi 
người dân hai nước có thể đến

142
00:07:23,688 --> 00:07:25,967
và cả những nghệ sĩ, nhạc sĩ.

143
00:07:26,710 --> 00:07:29,947
Có lẽ bức tường chỉ là 
một nhạc cụ khổng lồ,

144
00:07:29,971 --> 00:07:31,809
chiếc đàn xylophone
lớn nhất thế giới,

145
00:07:31,809 --> 00:07:33,701
và ta có thể chơi trên
bức tường này

146
00:07:33,701 --> 00:07:35,630
với những bộ vũ khí gõ nhạc 
khổng lồ.

147
00:07:35,640 --> 00:07:37,439
(Cười)

148
00:07:38,492 --> 00:07:40,915
Khi tôi nghĩ về thư viện chung 
của hai quốc gia,

149
00:07:40,939 --> 00:07:44,130
tôi muốn thấy một không gian 
mà mọi người có thể chia sẻ

150
00:07:44,154 --> 00:07:49,049
những cuốn sách, thông tin 
và kiến thức qua sự chia cắt,

151
00:07:49,073 --> 00:07:51,717
nơi mà bức tường 
chỉ đơn giản là một kệ sách.

152
00:07:52,046 --> 00:07:55,979
Có lẽ cách tốt nhất để minh họa 
mối quan hệ chung mà ta có

153
00:07:56,003 --> 00:07:58,299
giữa Mexico và Mỹ

154
00:07:58,323 --> 00:08:01,021
là tưởng tượng ra 
một chiếc bập bênh,

155
00:08:01,045 --> 00:08:04,606
nơi mà hành động từ một phía 
gây hậu quả trực tiếp

156
00:08:04,630 --> 00:08:06,853
đến những gì xảy ra phía còn lại,

157
00:08:06,877 --> 00:08:08,890
bởi bản chất bức tường

158
00:08:08,914 --> 00:08:11,691
là một cái trục đúng nghĩa
và đại diện cho các mối quan hệ

159
00:08:11,691 --> 00:08:13,181
giữa Mỹ và Mexico,

160
00:08:13,181 --> 00:08:16,831
và các bức tường giữa các nước 
láng giềng phục vụ các mối quan hệ này.

161
00:08:18,047 --> 00:08:22,222
Hẳn bạn còn nhớ câu danh ngôn: 
"Rào tốt tạo nên láng giềng tốt."

162
00:08:22,246 --> 00:08:25,872
Nó thường được xem là triết lý 
bài thơ "Mending Wall" của Robert Frost.

163
00:08:27,316 --> 00:08:31,451
Nhưng thật ra nó không hẳn là 
hỏi về sự cần thiết xây các bức tường.

164
00:08:31,881 --> 00:08:35,287
Nó là bài thơ nói về sự hàn gắn 
mối quan hệ giữa người với người.

165
00:08:35,687 --> 00:08:37,750
Câu thơ yêu thích của tôi 
là dòng đầu tiên:

166
00:08:37,784 --> 00:08:40,053
''Bức tường sẽ bị phá huỷ.''

167
00:08:41,313 --> 00:08:43,481
Bởi tôi hiểu ra điều gì đó --

168
00:08:43,481 --> 00:08:46,412
bức tường chẳng định nghĩa được
hai bên.

169
00:08:46,436 --> 00:08:48,367
Chỉ có một không gian bị chia cắt.

170
00:08:49,161 --> 00:08:51,060
Một bên trông giống như thế này.

171
00:08:51,084 --> 00:08:55,016
Một người đàn ông đang cắt cỏ 
với bức tường lờ mờ phía sau.

172
00:08:55,040 --> 00:08:57,640
Và phía bên kia sẽ trông 
như thế này.

173
00:08:57,664 --> 00:09:00,877
Bức tường là bức tường thứ tư 
của một ngôi nhà.

174
00:09:01,465 --> 00:09:05,029
Nhưng thực tế là bức tường 
đang chia rẽ đời sống của họ.

175
00:09:06,278 --> 00:09:09,227
Nó cắt phần đất, nhà cửa,

176
00:09:09,251 --> 00:09:10,402
đất công,

177
00:09:10,426 --> 00:09:12,441
đất của thổ dân châu Mỹ, 
các thành phố,

178
00:09:13,274 --> 00:09:14,424
trường đại học,

179
00:09:15,242 --> 00:09:16,392
láng xóm của ta.

180
00:09:17,077 --> 00:09:18,829
Tôi không thể ngừng hỏi

181
00:09:18,829 --> 00:09:21,675
điều gì sẽ xảy ra nếu bức tường 
cắt ngang một ngôi nhà.

182
00:09:22,789 --> 00:09:25,366
Bạn còn nhớ sự chênh lệch
giàu nghèo chứ?

183
00:09:25,390 --> 00:09:28,327
Bên phải là kích cỡ trung bình 
một ngôi nhà ở El Paso, Texas,

184
00:09:28,351 --> 00:09:31,107
Bên trái là kích cỡ trung bình 
một ngôi nhà Juarez.

185
00:09:31,794 --> 00:09:34,692
Và đây, bức tường cắt ngang 
trực tiếp qua bàn bếp.

186
00:09:35,747 --> 00:09:38,516
Đây, bức tường cắt ngang 
qua chiếc giường ngủ.

187
00:09:39,699 --> 00:09:43,443
Tôi muốn nói rằng bức tường 
không chỉ chia cắt các địa điểm,

188
00:09:43,467 --> 00:09:46,171
nó còn chia rẽ mọi người, 
chia cắt các gia đình.

189
00:09:46,195 --> 00:09:48,402
Hoạt động chính trị không may
của bức tường này

190
00:09:48,426 --> 00:09:52,002
ngày nay đang chia cắt 
những đứa trẻ với gia đình chúng.

191
00:09:52,647 --> 00:09:55,432
Có thể các bạn thấy quen 
với biển báo đường nổi tiếng này.

192
00:09:55,456 --> 00:09:59,120
Nó được thiết kế bởi 
nhà thiết kế đồ họa John Hood,

193
00:09:59,144 --> 00:10:00,898
một cựu chiến binh da đỏ

194
00:10:00,922 --> 00:10:03,542
làm việc cho Sở Giao thông 
bang California.

195
00:10:04,366 --> 00:10:07,906
Ông được giao nhiệm vụ thiết kế 
biển cảnh báo những người đi môtô

196
00:10:07,930 --> 00:10:10,581
về những người di cư 
bị kẹt dọc đường cao tốc

197
00:10:10,605 --> 00:10:12,890
và cố băng qua đường.

198
00:10:13,991 --> 00:10:17,474
Hood đã liên tưởng đến 
cảnh tượng di cư ngày nay

199
00:10:17,474 --> 00:10:20,280
với cảnh tượng của người Navajo 
trong suốt cuộc đại di cư.

200
00:10:21,778 --> 00:10:24,415
Đây là một ý tưởng xuất sắc 
trong hoạt động thiết kế.

201
00:10:25,796 --> 00:10:26,946
Ông đã rất cẩn thận

202
00:10:26,970 --> 00:10:30,607
để nghĩ về việc sử dụng 
hình ảnh một cô bé thắt bím,

203
00:10:30,631 --> 00:10:34,909
bởi ông nghĩ đó là người mà 
những người đi môtô dễ đồng cảm nhất,

204
00:10:34,933 --> 00:10:39,419
và ông đã sử dụng hình bóng 
nhà lãnh đạo dân quyền Cesar Chavez

205
00:10:39,443 --> 00:10:41,321
để làm cái đầu của người cha.

206
00:10:41,839 --> 00:10:45,410
Tôi muốn dùng ý tưởng xuất sắc 
của biển báo này

207
00:10:45,410 --> 00:10:47,313
để kêu gọi sự quan tâm đến 
sự chia cắt

208
00:10:47,313 --> 00:10:48,953
những đứa trẻ tại đường biên giới,

209
00:10:48,953 --> 00:10:50,810
và tôi chỉ thực hiện một bước 
đơn giản.

210
00:10:50,834 --> 00:10:53,119
Tôi quay mặt thành viên 
các gia đình vào nhau.

211
00:10:53,583 --> 00:10:54,844
Chỉ trong vài tuần qua,

212
00:10:54,868 --> 00:10:57,956
tôi đã có dịp mang biển báo này 
trở lại đường cao tốc

213
00:10:57,980 --> 00:10:59,749
để kể một câu chuyện,

214
00:10:59,773 --> 00:11:03,496
câu chuyện về những mối quan hệ 
mà ta nên hàn gắn

215
00:11:03,520 --> 00:11:05,921
và một lời nhắc rằng 
ta cần phải xây dựng lại

216
00:11:05,945 --> 00:11:08,984
những bang tái thống nhất 
chứ không phải chia cắt.

217
00:11:09,515 --> 00:11:10,666
Xin cảm ơn.

218
00:11:10,690 --> 00:11:14,960
(Vỗ tay)