0:00:00.809,0:00:05.556
Thật thú vị khi chỉ vẽ [br]một đường thẳng lên bản đồ

0:00:05.580,0:00:08.452
có thể thay đổi cách ta nhìn [br]và trải nghiệm thế giới?

0:00:08.844,0:00:12.778
Bằng cách nào mà khoảng cách [br]giữa các đường thẳng và biên giới

0:00:12.802,0:00:14.556
tạo thành những địa điểm.

0:00:14.580,0:00:19.260
Chúng trở thành những nơi mà[br]ngôn ngữ, ẩm thực, âm nhạc

0:00:19.284,0:00:22.408
và con người từ nhiều nền văn hóa [br]tiếp xúc với nhau

0:00:22.432,0:00:27.712
theo những cách đẹp đẽ, [br]đôi khi bạo lực và cả kì quặc.

0:00:28.454,0:00:31.165
Những đường thẳng đó[br]trên bản đồ

0:00:31.189,0:00:33.636
có thể tạo ra những vết sẹo [br]cho cảnh quan,

0:00:33.660,0:00:35.981
và trong kí ức của ta.

0:00:36.645,0:00:38.551
Tôi bắt đầu quan tâm tới [br]đường biên giới

0:00:38.575,0:00:42.081
khi đang tìm kiếm công trình[br]kiến trúc giữa các vùng biên giới.

0:00:43.040,0:00:47.577
Tôi đang thực hiện vài đề án [br]trên đường biên giới Mĩ và Mexico,

0:00:47.601,0:00:51.125
thiết kế những công trình[br]lấy bùn từ mặt đất.

0:00:51.911,0:00:55.064
Và cả những dự án mà bạn [br]có thể nói được di dân đến cảnh quan này.

0:00:55.078,0:00:57.833
"Prada Marfa", tác phẩm điêu khắc [br]nghệ thuật thực địa

0:00:57.857,0:01:00.857
vượt qua ranh giới giữa [br]nghệ thuật và kiến trúc

0:01:00.881,0:01:04.324
và nó cho tôi thấy rằng [br]kiến trúc có thể truyền tải ý tưởng

0:01:04.348,0:01:07.699
một cách phức tạp hơn nhiều [br]về mặt chính trị và văn hóa,

0:01:07.723,0:01:12.272
rằng nó có thể vừa [br]trào phúng và nghiêm túc,

0:01:12.296,0:01:15.297
có thể nói lên sự bất công [br]giữa giàu và nghèo

0:01:15.321,0:01:17.145
và cái bản địa với cái được [br]du nhập.

0:01:18.644,0:01:22.065
Vì thế khi tìm kiếm công trình[br]kiến trúc giữa các vùng biên giới,

0:01:22.089,0:01:23.788
tôi đã bắt đầu tự hỏi,

0:01:23.812,0:01:26.270
bức tường có phải là [br]công trình kiến trúc không?

0:01:27.420,0:01:32.654
Tôi ghi lại các suy nghĩ và [br]chuyến thăm bức tường của mình

0:01:32.678,0:01:36.227
bắng cách tạo ra [br]một loạt đồ lưu niệm

0:01:36.251,0:01:40.910
để gợi lại khoảng thời gian [br]chúng tôi xây bức tường

0:01:40.934,0:01:43.068
và ý tưởng đó điên rồ ra sao.

0:01:43.762,0:01:45.858
Tôi đã tạo các trò chơi [br]về đường biên giới,

0:01:45.882,0:01:47.405
(Cười)

0:01:47.429,0:01:48.707
những bưu thiếp,

0:01:49.921,0:01:52.945
những quả cầu tuyết với mô hình[br]kiến trúc tí hon bên trong,

0:01:53.913,0:01:58.937
bản đồ đã kể câu chuyện về [br]sự hồi sinh nơi bức tường này

0:01:58.961,0:02:03.636
và tìm cách để bản thiết kế [br]giảm thiểu được vấn đề

0:02:03.660,0:02:05.516
mà bức tường biên giới này[br]đã gây ra.

0:02:06.517,0:02:09.325
Vậy bức tường này có phải là [br]công trình kiến trúc không?

0:02:09.349,0:02:11.626
Nó đúng là một kết cấu kiến trúc,

0:02:11.650,0:02:15.332
và nó được thiết kế tại cơ sở [br]nghiên cứu mang tên FenceLab,

0:02:15.356,0:02:17.898
nơi họ chất đồ nặng [br]10,000 pounds lên những chiếc xe

0:02:17.898,0:02:20.621
và cho chúng đâm vào bức tường [br]với vận tốc 40 dặm một giờ

0:02:20.621,0:02:22.642
để kiểm tra tính chống thấm[br]của bức tường.

0:02:22.666,0:02:25.924
Nhưng lại có một nghiên cứu [br]chống lại ở khía cạnh khác,

0:02:25.948,0:02:28.218
thiết kế của những chiếc cầu nâng

0:02:28.242,0:02:30.243
mà có thể dựng lên bức tường

0:02:30.267,0:02:32.270
và cho các phương tiện đi qua.

0:02:32.294,0:02:34.265
(Cười)

0:02:34.289,0:02:37.457
Giống với mọi đề án nghiên cứu, [br]đã có nhiều thành công

0:02:37.481,0:02:38.900
và cả thất bại.

0:02:38.924,0:02:40.281
(Cười)

0:02:40.305,0:02:43.651
Nhưng đó là những phản ứng [br]thời trung cổ về bức tường --

0:02:43.651,0:02:45.958
ví dụ như những chiếc cầu nâng --

0:02:45.972,0:02:50.906
đó là vì bản chất bức tường là [br]hình thức kiến trúc huyền bí và trung cổ.

0:02:51.613,0:02:57.112
Nó là một phản ứng quá đơn giản[br]với một nhóm vấn đề phức tạp.

0:02:57.136,0:03:00.945
Nhiều công nghệ thời trung cổ [br]đã xuất hiện dọc theo bức tường:

0:03:01.748,0:03:04.748
máy phóng bắn những kiện cần sa[br]qua bức tường.

0:03:04.772,0:03:05.773
(Cười)

0:03:05.797,0:03:09.438
hay những đại bác bắn những túi [br]cocaine và thuốc phiện qua bức tường.

0:03:10.286,0:03:12.223
Trong suốt thời kì trung cổ,

0:03:12.247,0:03:14.635
những cơ thể bệnh tật và đã chết

0:03:14.659,0:03:17.628
thi thoảng bị ném qua bức tường[br]như hình thức khởi thủy

0:03:17.628,0:03:19.618
của chiến tranh sinh học,

0:03:19.618,0:03:21.338
và ngày nay nó được cho rằng,

0:03:22.544,0:03:28.123
con người bị đẩy qua bức tường [br]như một hình thức di cư.

0:03:29.053,0:03:30.384
Một suy nghĩ lố bịch.

0:03:31.204,0:03:37.130
Nhưng có một người được [br]ghi chép là đã phóng qua bức tường

0:03:37.154,0:03:39.038
từ Mexico sang Mỹ

0:03:39.038,0:03:40.132
lại là một công dân Mỹ,

0:03:40.132,0:03:45.702
người được cho phép [br]phóng người qua bức tường

0:03:45.726,0:03:46.877
khoảng 61 mét,

0:03:46.901,0:03:48.973
miễn anh ta cầm hộ chiếu[br]trong tay.

0:03:48.997,0:03:50.980
(Cười)

0:03:51.004,0:03:54.083
và anh ta đáp xuống an toàn [br]trong một cái lưới ở phía bên kia.

0:03:55.665,0:03:57.570
Suy nghĩ của tôi được [br]truyền cảm hứng

0:03:57.570,0:04:00.140
bởi câu nói của kiến trúc sư [br]Hasan Fathy,

0:04:00.140,0:04:01.272
người đã nói rằng,

0:04:01.272,0:04:03.451
"Kiến trúc sư không thiết kế [br]những bức tường,

0:04:03.451,0:04:05.769
mà thiết kế những khoảng [br]không gian giữa chúng."

0:04:05.769,0:04:09.472
Vì thế tôi không nghĩ kiến trúc sư [br]nên thiết kế những bức tường,

0:04:09.483,0:04:13.205
mà điều quan trọng và cấp bách[br]họ cần chú ý tới là

0:04:13.229,0:04:14.976
những khoảng không gian [br]giữa chúng.

0:04:15.000,0:04:19.785
Họ nên thiết kế cho những nơi, [br]con người và cảnh quan

0:04:19.809,0:04:22.581
mà bức tường đang gây[br]ảnh hưởng.

0:04:22.769,0:04:25.419
Ngày nay, người ta đã [br]vượt qua trở ngại này,

0:04:25.443,0:04:30.323
mặc dù mục đích của bức tường [br]nhằm chia cắt mọi người,

0:04:30.323,0:04:33.786
nhưng thực ra nó lại kết nối họ [br]theo những cách không ngờ,

0:04:33.794,0:04:36.649
những hoạt động xã hội như [br]lớp học yoga

0:04:36.649,0:04:37.939
giữa hai nước dọc biên giới

0:04:37.939,0:04:40.362
để kết nối mọi người[br]qua sự chia cắt này.

0:04:40.386,0:04:42.167
Tôi gọi đây là tư thế tượng đài.

0:04:42.191,0:04:43.426
(Cười)

0:04:44.388,0:04:47.642
Các bạn đã bao giờ [br]nghe về "wall y ball" chưa?

0:04:47.666,0:04:49.070
(Cười)

0:04:49.094,0:04:54.958
Nó là phiên bản biên giới của [br]bóng chuyền và được chơi từ năm 1979

0:04:54.982,0:04:56.396
(Cười)

0:04:56.420,0:04:57.952
dọc biên giới giữa Mỹ và Mexico

0:04:57.976,0:05:00.418
để kỉ niệm di sản văn hóa [br]giữa hai nước.

0:05:00.442,0:05:02.860
Nó đặt ra vài câu hỏi thú vị,[br]phải không?

0:05:02.884,0:05:04.995
Một trò chơi như thế [br]có hợp pháp không?

0:05:06.017,0:05:09.700
Việc đánh bóng qua lại bức tường [br]có phải là trao đổi bất hợp pháp?

0:05:09.724,0:05:11.951
(Cười)

0:05:11.975,0:05:16.898
Cái hay của bóng chuyền [br]là nó biến bức tường

0:05:16.922,0:05:19.286
chỉ thành một dòng kẻ trên cát

0:05:19.310,0:05:23.453
bằng ý chí, thân thể và tinh thần [br]của người chơi hai bên.

0:05:24.406,0:05:28.641
Tôi nghĩ đó chính là việc đàm phán[br]giữa hai bên

0:05:28.665,0:05:31.842
để hạ bức tường[br]chia cắt này xuống.

0:05:32.715,0:05:35.882
Ném bóng qua bức tường [br]chỉ là một chuyện,

0:05:35.906,0:05:38.303
nhưng ném đá qua bức tường

0:05:38.327,0:05:41.379
đã gây hại cho các phương tiện [br]của Đội Tuần tra Biên giới,

0:05:41.403,0:05:44.566
và gây tổn thất cho [br]Cơ quan Tuần tra Biên giới

0:05:44.590,0:05:47.153
và phản ứng của Mỹ [br]trở nên quyết liệt.

0:05:47.177,0:05:50.710
Cơ quan Tuần tra Biên giới [br]đã đốt lửa qua bức tường

0:05:50.734,0:05:53.280
nhằm giết những người ném đá [br]từ phía Mexico.

0:05:54.906,0:05:57.280
Một hành động khác của [br]Cơ quan Tuần Tra Biên giới

0:05:57.304,0:06:00.768
là xây một hàng rào cản bóng [br]để bảo vệ họ và các phương tiện.

0:06:01.559,0:06:04.798
Những hàng rào cản này [br]đã trở thành một đặc thù

0:06:04.798,0:06:06.815
trong việc xây dựng[br]những bức tường mới.

0:06:07.339,0:06:10.329
Tôi bắt đầu tự hỏi phải chăng, [br]giống như bóng chuyền,

0:06:10.353,0:06:14.558
bóng chày nên là một đặc thù [br]tại đường biên giới,

0:06:14.582,0:06:16.912
và những bức tường có thể [br]nới rộng hơn,

0:06:16.912,0:06:19.778
cho phép mọi người [br]đi qua và chơi,

0:06:19.778,0:06:21.631
và nếu họ đánh một cú homrun,

0:06:21.655,0:06:24.635
có thể một Đội Tuần tra Biên giới [br]sẽ nhặt và ném nó

0:06:24.659,0:06:25.994
quay lại phía bên kia.

0:06:27.941,0:06:31.966
Một Đội Tuần tra Biên giới [br]mua quả mâm xôi, đồ đông lạnh,

0:06:31.990,0:06:34.641
từ một người bán rong [br]chỉ cách vài bước chân,

0:06:34.665,0:06:37.235
thực phẩm và tiền [br]được trao đổi qua bức tường,

0:06:37.259,0:06:41.542
một điều vốn dĩ bình thường[br]lại trở nên bất hợp pháp

0:06:41.542,0:06:44.284
bởi đường kẻ trên bản đồ

0:06:44.356,0:06:46.213
và những tấm sắt dày vài milimét.

0:06:47.350,0:06:50.054
Cảnh tượng này khiến tôi nhớ lại [br]câu nói:

0:06:50.078,0:06:52.916
"Khi bạn có dư dả, bạn nên làm [br]những chiếc bàn dài hơn

0:06:52.916,0:06:54.946
chứ không phải xây cao [br]những bức tường.''

0:06:54.946,0:06:58.451
Vì thế tôi tạo ra đồ lưu niệm này [br]để nhớ khoảnh khắc ta có thể chia sẻ

0:06:58.475,0:07:00.498
thức ăn và trò chuyện [br]qua sự chia cắt này.

0:07:01.767,0:07:05.074
Một chiếc xích đu có thể đưa [br]một người sang phía bên kia

0:07:05.098,0:07:07.854
cho đến khi trọng lực đưa họ [br]quay lại đất nước mình.

0:07:08.817,0:07:11.342
Đường biên giới và bức tường [br]biên giới này

0:07:11.366,0:07:15.595
ngày nay được coi là một rạp hát [br]chính trị,

0:07:16.680,0:07:19.983
thế nên có lẽ ta nên mời [br]mọi người đến rạp hát này,

0:07:20.007,0:07:22.674
một rạp hát chung nơi [br]người dân hai nước có thể đến

0:07:23.688,0:07:25.967
và cả những nghệ sĩ, nhạc sĩ.

0:07:26.710,0:07:29.947
Có lẽ bức tường chỉ là [br]một nhạc cụ khổng lồ,

0:07:29.971,0:07:31.809
chiếc đàn xylophone[br]lớn nhất thế giới,

0:07:31.809,0:07:33.701
và ta có thể chơi trên[br]bức tường này

0:07:33.701,0:07:35.630
với những bộ vũ khí gõ nhạc [br]khổng lồ.

0:07:35.640,0:07:37.439
(Cười)

0:07:38.492,0:07:40.915
Khi tôi nghĩ về thư viện chung [br]của hai quốc gia,

0:07:40.939,0:07:44.130
tôi muốn thấy một không gian [br]mà mọi người có thể chia sẻ

0:07:44.154,0:07:49.049
những cuốn sách, thông tin [br]và kiến thức qua sự chia cắt,

0:07:49.073,0:07:51.717
nơi mà bức tường [br]chỉ đơn giản là một kệ sách.

0:07:52.046,0:07:55.979
Có lẽ cách tốt nhất để minh họa [br]mối quan hệ chung mà ta có

0:07:56.003,0:07:58.299
giữa Mexico và Mỹ

0:07:58.323,0:08:01.021
là tưởng tượng ra [br]một chiếc bập bênh,

0:08:01.045,0:08:04.606
nơi mà hành động từ một phía [br]gây hậu quả trực tiếp

0:08:04.630,0:08:06.853
đến những gì xảy ra phía còn lại,

0:08:06.877,0:08:08.890
bởi bản chất bức tường

0:08:08.914,0:08:11.691
là một cái trục đúng nghĩa[br]và đại diện cho các mối quan hệ

0:08:11.691,0:08:13.181
giữa Mỹ và Mexico,

0:08:13.181,0:08:16.831
và các bức tường giữa các nước [br]láng giềng phục vụ các mối quan hệ này.

0:08:18.047,0:08:22.222
Hẳn bạn còn nhớ câu danh ngôn: [br]"Rào tốt tạo nên láng giềng tốt."

0:08:22.246,0:08:25.872
Nó thường được xem là triết lý [br]bài thơ "Mending Wall" của Robert Frost.

0:08:27.316,0:08:31.451
Nhưng thật ra nó không hẳn là [br]hỏi về sự cần thiết xây các bức tường.

0:08:31.881,0:08:35.287
Nó là bài thơ nói về sự hàn gắn [br]mối quan hệ giữa người với người.

0:08:35.687,0:08:37.750
Câu thơ yêu thích của tôi [br]là dòng đầu tiên:

0:08:37.784,0:08:40.053
''Bức tường sẽ bị phá huỷ.''

0:08:41.313,0:08:43.481
Bởi tôi hiểu ra điều gì đó --

0:08:43.481,0:08:46.412
bức tường chẳng định nghĩa được[br]hai bên.

0:08:46.436,0:08:48.367
Chỉ có một không gian bị chia cắt.

0:08:49.161,0:08:51.060
Một bên trông giống như thế này.

0:08:51.084,0:08:55.016
Một người đàn ông đang cắt cỏ [br]với bức tường lờ mờ phía sau.

0:08:55.040,0:08:57.640
Và phía bên kia sẽ trông [br]như thế này.

0:08:57.664,0:09:00.877
Bức tường là bức tường thứ tư [br]của một ngôi nhà.

0:09:01.465,0:09:05.029
Nhưng thực tế là bức tường [br]đang chia rẽ đời sống của họ.

0:09:06.278,0:09:09.227
Nó cắt phần đất, nhà cửa,

0:09:09.251,0:09:10.402
đất công,

0:09:10.426,0:09:12.441
đất của thổ dân châu Mỹ, [br]các thành phố,

0:09:13.274,0:09:14.424
trường đại học,

0:09:15.242,0:09:16.392
láng xóm của ta.

0:09:17.077,0:09:18.829
Tôi không thể ngừng hỏi

0:09:18.829,0:09:21.675
điều gì sẽ xảy ra nếu bức tường [br]cắt ngang một ngôi nhà.

0:09:22.789,0:09:25.366
Bạn còn nhớ sự chênh lệch[br]giàu nghèo chứ?

0:09:25.390,0:09:28.327
Bên phải là kích cỡ trung bình [br]một ngôi nhà ở El Paso, Texas,

0:09:28.351,0:09:31.107
Bên trái là kích cỡ trung bình [br]một ngôi nhà Juarez.

0:09:31.794,0:09:34.692
Và đây, bức tường cắt ngang [br]trực tiếp qua bàn bếp.

0:09:35.747,0:09:38.516
Đây, bức tường cắt ngang [br]qua chiếc giường ngủ.

0:09:39.699,0:09:43.443
Tôi muốn nói rằng bức tường [br]không chỉ chia cắt các địa điểm,

0:09:43.467,0:09:46.171
nó còn chia rẽ mọi người, [br]chia cắt các gia đình.

0:09:46.195,0:09:48.402
Hoạt động chính trị không may[br]của bức tường này

0:09:48.426,0:09:52.002
ngày nay đang chia cắt [br]những đứa trẻ với gia đình chúng.

0:09:52.647,0:09:55.432
Có thể các bạn thấy quen [br]với biển báo đường nổi tiếng này.

0:09:55.456,0:09:59.120
Nó được thiết kế bởi [br]nhà thiết kế đồ họa John Hood,

0:09:59.144,0:10:00.898
một cựu chiến binh da đỏ

0:10:00.922,0:10:03.542
làm việc cho Sở Giao thông [br]bang California.

0:10:04.366,0:10:07.906
Ông được giao nhiệm vụ thiết kế [br]biển cảnh báo những người đi môtô

0:10:07.930,0:10:10.581
về những người di cư [br]bị kẹt dọc đường cao tốc

0:10:10.605,0:10:12.890
và cố băng qua đường.

0:10:13.991,0:10:17.474
Hood đã liên tưởng đến [br]cảnh tượng di cư ngày nay

0:10:17.474,0:10:20.280
với cảnh tượng của người Navajo [br]trong suốt cuộc đại di cư.

0:10:21.778,0:10:24.415
Đây là một ý tưởng xuất sắc [br]trong hoạt động thiết kế.

0:10:25.796,0:10:26.946
Ông đã rất cẩn thận

0:10:26.970,0:10:30.607
để nghĩ về việc sử dụng [br]hình ảnh một cô bé thắt bím,

0:10:30.631,0:10:34.909
bởi ông nghĩ đó là người mà [br]những người đi môtô dễ đồng cảm nhất,

0:10:34.933,0:10:39.419
và ông đã sử dụng hình bóng [br]nhà lãnh đạo dân quyền Cesar Chavez

0:10:39.443,0:10:41.321
để làm cái đầu của người cha.

0:10:41.839,0:10:45.410
Tôi muốn dùng ý tưởng xuất sắc [br]của biển báo này

0:10:45.410,0:10:47.313
để kêu gọi sự quan tâm đến [br]sự chia cắt

0:10:47.313,0:10:48.953
những đứa trẻ tại đường biên giới,

0:10:48.953,0:10:50.810
và tôi chỉ thực hiện một bước [br]đơn giản.

0:10:50.834,0:10:53.119
Tôi quay mặt thành viên [br]các gia đình vào nhau.

0:10:53.583,0:10:54.844
Chỉ trong vài tuần qua,

0:10:54.868,0:10:57.956
tôi đã có dịp mang biển báo này [br]trở lại đường cao tốc

0:10:57.980,0:10:59.749
để kể một câu chuyện,

0:10:59.773,0:11:03.496
câu chuyện về những mối quan hệ [br]mà ta nên hàn gắn

0:11:03.520,0:11:05.921
và một lời nhắc rằng [br]ta cần phải xây dựng lại

0:11:05.945,0:11:08.984
những bang tái thống nhất [br]chứ không phải chia cắt.

0:11:09.515,0:11:10.666
Xin cảm ơn.

0:11:10.690,0:11:14.960
(Vỗ tay)