WEBVTT 00:00:07.088 --> 00:00:10.668 Gözünüzün köşesine kıvrılmış pembe şeyi biliyorsunuz değil mi? 00:00:10.668 --> 00:00:13.998 O şey aslında üçüncü göz kapağınızın kalıntıları. 00:00:13.998 --> 00:00:16.148 "Plica semilunaris" olarak bilinir, 00:00:16.148 --> 00:00:19.368 genelde kuşlarda ve birkaç memelide çok daha belirgindir, 00:00:19.368 --> 00:00:24.455 gözlerden tozu ve kiri uzak tutan araba sileceği gibi fonksiyonları vardır. 00:00:24.455 --> 00:00:26.805 Ama insanlarda işe yaramıyor. 00:00:26.805 --> 00:00:31.482 Bir kalıntı, yani artık eski amacına hizmet etmiyor. NOTE Paragraph 00:00:31.482 --> 00:00:35.683 İnsan vücudunda plica semilunaris gibi başka 00:00:35.683 --> 00:00:37.013 kalıntı yapılar da var. 00:00:37.013 --> 00:00:41.450 Bunların çoğu homo sapienlerden çok daha önce kalıntı oldular 00:00:41.450 --> 00:00:45.885 bir atamızdan diğerine yavaşça aktarılarak. 00:00:45.885 --> 00:00:49.145 Peki ama neden hâlâ yok olmadılar? NOTE Paragraph 00:00:49.145 --> 00:00:53.085 Bu soruyu anlamak için doğal seleksiyonu anlamak lazım. 00:00:53.085 --> 00:00:55.505 Doğal seleksiyon, organizmaların 00:00:55.505 --> 00:00:59.760 belirli bir çevrede hayatta kalmasına yardımcı olan özelliklerin 00:00:59.760 --> 00:01:02.920 bir sonraki nesle aktarılmasıdır. 00:01:02.920 --> 00:01:07.878 Çevre değiştikçe, önceden yararlı olan özellikler zararlı olmaya başlayabilir. 00:01:07.878 --> 00:01:10.648 Bu özellikler elenirler 00:01:10.648 --> 00:01:14.108 yani gitgide toplumdan kaybolurlar. 00:01:14.108 --> 00:01:19.458 Ama bir özellik zararlı değilse eleme yapılmayabilir, 00:01:19.458 --> 00:01:23.058 faydası olmasa bile tamamen yok olmaz. NOTE Paragraph 00:01:23.058 --> 00:01:24.558 Mesela kuyruk kemiği. 00:01:24.558 --> 00:01:28.451 Evrim biyologlarına göre, iklim kurudukça 00:01:28.451 --> 00:01:30.271 ve çayırlar belirmeye başladıkça 00:01:30.271 --> 00:01:35.371 kuyruğu olan atalarımız ağaçları terk edip karada yürümeye başladılar. 00:01:35.371 --> 00:01:37.431 Onlara ağaçlarda yardım eden kuyruklar 00:01:37.431 --> 00:01:40.461 karada yürümelerini zorlaştırdı. 00:01:40.461 --> 00:01:44.721 Böylece mutasyon geçirip kuyruk boylarını azaltarak 00:01:44.721 --> 00:01:47.504 karadaki yaşamda daha başarılı olmaya başladılar. 00:01:47.504 --> 00:01:51.981 Böylece, sonraki nesle kısa kuyruklarını aktaracak kadar uzun yaşayabildiler. 00:01:51.981 --> 00:01:55.891 Bu değişim milyonlarca yıl yavaş yavaş gerçekleşti 00:01:55.891 --> 00:01:57.841 ve yaklaşık 20 milyon yıl önce 00:01:57.841 --> 00:02:02.235 atalarımızın kuyrukları tamamen yok oldu. 00:02:02.235 --> 00:02:07.355 Günümüzde insan embriyolarının, büyüdükçe yok olan kuyruklarının olduğunu biliyoruz. 00:02:07.355 --> 00:02:09.945 Fakat, kısa kuyruk sokumu inatla kalıyor, 00:02:09.945 --> 00:02:12.305 büyük ihitmalle hiçbir zararı olmadığı için. 00:02:12.305 --> 00:02:14.869 Aslında eskisine göre daha küçük bir işlevi var, 00:02:14.869 --> 00:02:18.085 belirli kaslara dayanak oluyorlar. NOTE Paragraph 00:02:18.085 --> 00:02:23.391 İnsanların %85'i palmaris longus diye kalıntı bir kasa sahip. 00:02:23.391 --> 00:02:24.771 Sizde var mı diye bakmak için 00:02:24.771 --> 00:02:29.031 elinizi düz bir zemine koyun, baş ve serçe parmaklarınızı birbirine dokundurun. 00:02:29.031 --> 00:02:32.821 Bileğinizde beliren kısa bir şerit görüyorsanız 00:02:32.821 --> 00:02:36.984 bu şerit, artık işlevi olmayan kasa bağlı olan sinirdir. 00:02:36.984 --> 00:02:42.244 Bunun herkeste olmaması, işlevini anlamamıza yardımcı oluyor. 00:02:42.244 --> 00:02:46.401 Kalıntı özellikler kaybolmaları için bir neden olmadığında kalabilirler. 00:02:46.401 --> 00:02:49.254 Fakat kalmaları için de bir neden olmadığından 00:02:49.254 --> 00:02:52.631 rastgele gerçekleşen mutasyonlar bu özellikleri 00:02:52.631 --> 00:02:54.541 bazı insanlarda yok edebilir. 00:02:54.541 --> 00:02:56.341 Primat akrabalarımıza baktığımızda 00:02:56.341 --> 00:02:59.921 palmaris longusun, karada daha çok vakit geçirenlerde 00:02:59.921 --> 00:03:02.831 bazen olmadığını görüyoruz. 00:03:02.831 --> 00:03:07.089 Fakat ağaçta daha çok vakit geçirenlerde bu kas her zaman var. 00:03:07.089 --> 00:03:10.819 Dolayısıyla, daldan dala atlamamıza yardımcı olan bir kas olduğunu 00:03:10.819 --> 00:03:14.459 ve karaya inince işlevsiz hale geldiğini düşünüyoruz. NOTE Paragraph 00:03:14.459 --> 00:03:19.195 Apandis, bir zamanlar atalarımızın bağırsak sistemlerinin 00:03:19.195 --> 00:03:22.955 bitkileri sindirmek için kullandığı bir parçası olabilir. 00:03:22.955 --> 00:03:27.695 Beslenme biçimleri değişince o sistemin bazı parçaları küçülmeye başladı. 00:03:27.695 --> 00:03:32.772 Diğer kalıntı yapılardan farklı olarak apandis her zaman zararsız değil. 00:03:32.772 --> 00:03:35.602 Tehlikeli biçimde iltihaplanabilir. 00:03:35.602 --> 00:03:39.706 Apandis patlaması tarih boyunca çoğunlukla ölüme neden oluyordu. 00:03:39.706 --> 00:03:41.726 Peki o zaman neden hâlâ yok olmadı? 00:03:41.726 --> 00:03:45.376 Yavaşça yok olmaya başlıyor olabilir 00:03:45.376 --> 00:03:49.196 ya da mutasyonlar onu küçültecek kadar gelişmemiş olabilir. 00:03:49.196 --> 00:03:51.846 Ya da belki bazı yararları vardır -- 00:03:51.846 --> 00:03:57.932 mesela yemekleri parçalamamıza yardım eden bakterilerin deposu olabilirler. NOTE Paragraph 00:03:57.932 --> 00:04:02.373 Ama aslında apandisin hâlâ neden yok olmadığını bilmiyoruz. 00:04:02.373 --> 00:04:04.953 Evrim mükemmel bir süreç değil. 00:04:04.953 --> 00:04:10.864 İnsanlar milyonlarca yıllık deneme yanılmanın ve tesadüfün ürünüdürler 00:04:10.864 --> 00:04:15.173 ve bunu hatırlamamız için birçok evrimsel kalıntıya sahibiz.