WEBVTT 00:00:07.014 --> 00:00:11.879 Ethanol - phân tử này chỉ gồm vài nguyên tử cacbon, 00:00:11.879 --> 00:00:15.457 nhưng lại là nguyên nhân của việc say xỉn. 00:00:15.457 --> 00:00:17.750 Thường được gọi là rượu, 00:00:17.750 --> 00:00:21.120 ethanol là hoạt chất trong đồ uống có cồn. 00:00:21.120 --> 00:00:23.840 Cấu trúc đơn giản cho phép nó xuyên qua màng tế bào, 00:00:23.840 --> 00:00:26.590 ẩn mình trong nhiều ngóc ngách khác nhau, 00:00:26.590 --> 00:00:31.509 tạo ra nhiều hiệu ứng hơn các phân tử phức tạp khác. 00:00:31.509 --> 00:00:33.729 Vậy chính xác tại sao ta lại say, 00:00:33.729 --> 00:00:38.159 và vì sao tác động của nó lên mỗi người lại khác nhau? 00:00:38.159 --> 00:00:40.208 Để trả lời những câu hỏi này, 00:00:40.208 --> 00:00:44.065 cần theo chân hành trình của rượu bên trong cơ thể. 00:00:44.065 --> 00:00:47.323 Rượu vào dạ dày sẽ được hấp thụ vào máu 00:00:47.323 --> 00:00:51.018 qua đường tiêu hóa, đặc biệt là ruột non. 00:00:51.018 --> 00:00:52.212 Các chất trong dạ dày 00:00:52.212 --> 00:00:54.440 ảnh hưởng đến khả năng đi vào máu của rượu. 00:00:54.440 --> 00:00:57.570 vì sau khi ăn, cơ thắt môn vị, 00:00:57.570 --> 00:01:01.291 bộ phận ngăn cách dạ dày với ruột non sẽ đóng lại. 00:01:01.291 --> 00:01:04.593 Vậy nên lượng rượu đi vào máu sau khi ăn no 00:01:04.593 --> 00:01:08.256 có thể chỉ bằng một phần tư khi đói. 00:01:08.956 --> 00:01:11.806 Từ máu, rượu đi đến các cơ quan, 00:01:11.806 --> 00:01:14.073 đặc biệt những cơ quan có lưu lượng máu lớn như: 00:01:14.073 --> 00:01:16.243 gan và não. 00:01:16.663 --> 00:01:18.189 Rượu đến gan trước, 00:01:18.189 --> 00:01:23.305 các enzyme trong gan phá vỡ phân tử rượu bằng hai bước. 00:01:23.305 --> 00:01:29.968 Đầu tiên, enzyme ADH biến rượu thành một chất độc gọi là acetaldehyde. 00:01:29.968 --> 00:01:35.970 Sau đó, enzyme ALDH biến acetaldehyde thành acetate không độc. 00:01:35.970 --> 00:01:40.250 Cùng với sự lưu thông máu, gan đào thải rượu liên tục. 00:01:40.250 --> 00:01:43.776 Lần đào thải rượu đầu tiên quyết định lượng rượu 00:01:43.776 --> 00:01:46.134 sẽ đến não và cơ quan khác. 00:01:47.424 --> 00:01:50.149 Độ nhạy của não quyết định tác động của rượu lên cảm xúc, 00:01:50.149 --> 00:01:55.779 nhận thức, và hành vi - hay thường được gọi là độ say. 00:01:56.919 --> 00:02:01.450 Rượu làm tăng chất ức chế thần kinh, chất dẫn truyền thần kinh GABA, 00:02:01.450 --> 00:02:05.874 giảm chất kích thích, chất dẫn truyền thần kinh glutamate, 00:02:05.874 --> 00:02:09.001 làm giảm sự giao tiếp của các tế bào thần kinh. 00:02:09.001 --> 00:02:13.541 Lượng rượu vừa phải giúp thư giãn, lượng lớn hơn sẽ gây ngủ, 00:02:13.541 --> 00:02:18.165 và quá liều có thể cản trở hoạt động của não cần thiết cho sự sống. 00:02:19.395 --> 00:02:22.060 Rượu cũng kích thích một nhóm tế bào thần kinh nhỏ 00:02:22.060 --> 00:02:25.324 kéo dài từ não giữa đến nhân não (nucleus accumbens), 00:02:25.324 --> 00:02:28.294 vùng quan trọng để tạo ra động lực. 00:02:28.294 --> 00:02:30.249 Giống như các chất gây nghiện khác, 00:02:30.249 --> 00:02:33.104 làm tăng lượng dopamine trong nhân não (nucleus accumbens) 00:02:33.104 --> 00:02:35.976 tạo cảm giác hưng phấn. 00:02:35.976 --> 00:02:37.544 Rượu cũng có thể làm cho 00:02:37.544 --> 00:02:40.944 một số tế bào thần kinh tổng hợp và giải phóng endorphin. 00:02:40.944 --> 00:02:44.636 Endorphin giúp ta bình tĩnh để đối phó với căng thẳng hoặc nguy hiểm. 00:02:44.636 --> 00:02:46.736 Endorphin tăng cao làm tăng sự hưng phấn 00:02:46.736 --> 00:02:50.104 và thư giãn khi uống rượu. 00:02:51.274 --> 00:02:55.460 Cuối cùng, gan đào thải lượng rượu nhiều hơn não có thể hấp thụ, 00:02:55.460 --> 00:02:57.486 cơn say sẽ biến mất. 00:02:57.686 --> 00:03:00.766 Mọi khác biệt trong hành trình này 00:03:00.766 --> 00:03:03.816 ảnh hưởng đến độ say của từng người. 00:03:03.816 --> 00:03:08.296 Ví dụ, một người đàn ông và một phụ nữ cùng cân nặng, uống lượng rượu như nhau, 00:03:08.296 --> 00:03:13.246 ăn bữa ăn giống hệt nhau nhưng nồng độ cồn trong máu vẫn khác nhau, 00:03:13.246 --> 00:03:14.691 hay còn gọi là độ BAC. 00:03:14.691 --> 00:03:17.404 Vì phụ nữ thường có ít máu hơn, 00:03:17.404 --> 00:03:20.217 lượng chất béo trong cơ thể phụ nữ thường cao hơn nam giới. 00:03:20.217 --> 00:03:22.383 nên cần ít máu hơn cơ bắp. 00:03:22.383 --> 00:03:25.785 Cùng một lượng rượu nhưng lượng máu ít hơn, 00:03:25.785 --> 00:03:28.926 làm cho nồng độ cồn trong cơ thể phụ nữ cao hơn. 00:03:28.926 --> 00:03:32.757 Enzyme di truyền xử lý rượu trong gan khác nhau 00:03:32.757 --> 00:03:34.987 cũng ảnh hưởng đến nồng độ cồn. 00:03:34.987 --> 00:03:37.953 Uống rượu thường xuyên có thể làm tăng sản xuất các enzyme này, 00:03:37.953 --> 00:03:39.728 khiến tửu lượng tăng. 00:03:39.748 --> 00:03:43.283 Mặt khác, người nghiện rượu 00:03:43.283 --> 00:03:47.193 có thể bị tổn thương gan tác dụng tiêu cực của rượu. 00:03:48.273 --> 00:03:52.132 Đồng thời, sự khác biệt di truyền của dopamine, GABA, 00:03:52.132 --> 00:03:53.805 và dẫn truyền endorphin 00:03:53.805 --> 00:03:57.452 có thể làm tăng nguy cơ rối loạn khi sử dụng rượu. 00:03:57.452 --> 00:04:01.693 Người có lượng endorphin tự nhiên thấp hoặc dopamine thấp có thể tự phục hồi 00:04:01.693 --> 00:04:03.033 sau khi uống rượu. 00:04:03.033 --> 00:04:05.234 Một số người có nguy cơ cao khi uống nhiều rượu 00:04:05.234 --> 00:04:09.913 do nhạy với endorphin làm tăng cảm giác hưng phấn khi uống rượu. 00:04:09.993 --> 00:04:12.497 Một số khác có những biến thể trong dẫn truyền GABA 00:04:12.497 --> 00:04:16.363 khiến đặc biệt nhạy cảm với tác dụng an thần của rượu, 00:04:16.363 --> 00:04:19.965 làm giảm nguy cơ rối loạn khi uống rượu. 00:04:20.965 --> 00:04:23.953 Đồng thời, não thích nghi với việc uống rượu lâu ngày 00:04:23.953 --> 00:04:25.693 bằng cách giảm GABA, 00:04:25.693 --> 00:04:30.605 dopamine và chất dẫn truyền endorphin, và tăng cường hoạt động của glutamate. 00:04:30.605 --> 00:04:34.583 Vậy có nghĩa là người uống rượu thường xuyên sẽ hay lo lắng, khó ngủ, 00:04:34.583 --> 00:04:36.593 và ít khi cảm thấy hài lòng. 00:04:37.819 --> 00:04:41.461 Thay đổi về cấu trúc và chức năng có thể khiến nghiện rượu, 00:04:41.461 --> 00:04:45.173 khi uống rượu cảm thấy bình thường nhưng không uống cảm thấy khó chịu, 00:04:45.173 --> 00:04:47.279 tạo thành một vòng luẩn quẩn. 00:04:47.279 --> 00:04:53.015 Cả gen di truyền và kinh nghiệm ảnh hưởng đến phản ứng của cơ thể với rượu 00:04:53.015 --> 00:04:58.553 có nghĩa là một số người dễ bị say hơn một số người khác, 00:04:58.653 --> 00:05:02.857 và thói quen uống rượu làm thay đổi hệ thần kinh và hành vi của con người.