WEBVTT

00:00:00.724 --> 00:00:04.524
Trong cuộc đời mình, 
tôi biết rất nhiều nam Alpha,

00:00:04.524 --> 00:00:07.004
cụ thể là tinh tinh đực Alpha.

00:00:07.004 --> 00:00:10.444
Tôi sẽ miêu tả một nam Alpha là thế nào,

00:00:10.444 --> 00:00:12.454
vì tôi nghĩ ta có thể học được nhiều điều

00:00:12.454 --> 00:00:16.604
từ người họ hàng nam Alpha gần gũi.

00:00:16.604 --> 00:00:21.084
Ví dụ, tôi muốn giới thiệu với các bạn
về Amos, một con tinh tinh đực

00:00:21.084 --> 00:00:23.324
còn trẻ và là con đực đầu đàn

00:00:23.324 --> 00:00:24.764
rất nổi tiếng,

00:00:24.764 --> 00:00:26.884
nhưng nó bị ốm

00:00:26.884 --> 00:00:30.084
và rồi mất dần vị thế vì, 
bạn biết đấy, những con tinh tinh đực

00:00:30.084 --> 00:00:32.958
có thể nhận ra con bị ốm từ xa cả dặm

00:00:32.958 --> 00:00:34.358
và chúng đến vì Amos.

00:00:34.358 --> 00:00:37.358
Amos đánh mất địa vị,
và bệnh ngày càng nặng hơn

00:00:37.358 --> 00:00:40.258
tới khi chúng tôi buộc phải cách ly nó.

00:00:40.278 --> 00:00:44.038
Cả đàn sống trên một hòn đảo nhiều cây cỏ

00:00:44.038 --> 00:00:46.458
và chúng tôi phải nhốt Amos trong chuồng,

00:00:46.458 --> 00:00:49.238
nhưng chúng tôi mở cửa chuồng 
để những con tinh tinh khác

00:00:49.238 --> 00:00:50.758
có thể tiếp cận Amos.

00:00:50.758 --> 00:00:52.918
Và những gì diễn ra thực sự rất cảm động.

00:00:52.918 --> 00:00:55.718
Những con tinh tinh khác mang thức ăn

00:00:55.718 --> 00:00:57.678
và len gỗ đến cho nó,

00:00:57.678 --> 00:01:01.238
đó là những thứ 
chúng dùng để ngủ và xây tổ,

00:01:01.238 --> 00:01:04.118
những con cái đặt len gỗ sau lưng Amos.

00:01:04.118 --> 00:01:06.078
Nó dựa lưng một cách nặng nề vào tường,

00:01:06.078 --> 00:01:10.478
và cách chúng ta đặt gối kê lưng
cho bệnh nhân nằm bệnh

00:01:10.478 --> 00:01:12.638
cũng giống cách 
chúng kê đồ sau lưng Amos.

00:01:12.638 --> 00:01:16.038
Và tôi nghĩ, đây là cách 
để nhận biết một nam Alpha.

00:01:16.038 --> 00:01:20.038
Nó được yêu thương và tôn trọng, 
và các con trong đàn đều chăm sóc nó,

00:01:20.038 --> 00:01:21.758
điều này không thường xuyên xảy ra,

NOTE Paragraph

00:01:21.758 --> 00:01:25.478
vì vài con đực có kết cục không tốt lắm 
khi chúng mất đi địa vị.

00:01:25.478 --> 00:01:30.678
Do đó, Amos là ví dụ chuẩn mực
của một con đực đầu đàn,

00:01:30.678 --> 00:01:34.118
và tôi nghĩ cụm từ nam Alpha,
nếu bạn tìm kiếm trên mạng,

00:01:34.118 --> 00:01:37.798
bạn sẽ gặp những cuốn sách kinh doanh 
hướng dẫn bạn cách trở thành nam Alpha,

00:01:37.798 --> 00:01:40.198
và ý của họ là 
làm thế nào để đánh bại người khác,

00:01:40.198 --> 00:01:43.198
đánh phủ đầu họ và chứng tỏ mình là sếp,

00:01:43.198 --> 00:01:44.958
đừng giỡn mặt với tôi, đại loại vậy.

00:01:44.958 --> 00:01:48.878
Và về cơ bản, đối với họ,
nam Alpha là một kẻ bắt nạt.

00:01:48.878 --> 00:01:52.518
Tôi thực sự không thích cách miêu tả đó,

00:01:52.518 --> 00:01:56.758
vì tôi có một phần trách nhiệm 
đối với cụm từ "nam Alpha"

00:01:56.758 --> 00:01:59.040
do tôi đã viết quyển
"Luật lệ của tinh tinh",

00:01:59.040 --> 00:02:04.520
cuốn sách được Newt Gingrich đề xuất 
cho các nghị sĩ trẻ.

00:02:04.520 --> 00:02:08.280
Tôi không biết nó đã làm được gì tốt,
nhưng anh ấy đã giới thiệu nó tới họ,

00:02:08.280 --> 00:02:12.480
và sau đó,
cụm từ "nam Alpha" trở nên phổ biến.

00:02:12.480 --> 00:02:15.480
Nhưng tôi nghĩ nó được sử dụng 
theo cách hiểu sai.

00:02:15.480 --> 00:02:18.120
Cụm từ này được sử dụng
một cách rất nông cạn

00:02:18.120 --> 00:02:20.720
không liên quan đến việc
nam Alpha thực sự là thế nào.

00:02:20.720 --> 00:02:23.200
Vì thế tôi ở đây để giải thích
ý nghĩa của nó.

00:02:23.200 --> 00:02:25.880
Cụm từ này, thật ra,
đã có từ trước đó rất lâu.

00:02:25.880 --> 00:02:29.600
Quay về những năm 40 và 50,
trong các cuộc thử nghiệm về loài sói,

00:02:29.600 --> 00:02:31.720
về cơ bản, định nghĩa của nó rất đơn giản.

00:02:31.720 --> 00:02:33.760
Con đực ở cấp bậc cao là nam Alpha.

00:02:33.760 --> 00:02:36.040
Con cái ở cấp bậc cao là nữ Alpha.

00:02:36.040 --> 00:02:39.920
Mỗi đàn linh trưởng
đều có một nam Alpha, một nữ Alpha,

00:02:39.920 --> 00:02:42.000
không nhiều hơn thế, chỉ có một mà thôi.

00:02:42.000 --> 00:02:45.240
Và tôi sẽ giải thích nó vận hành ra sao.

00:02:45.240 --> 00:02:47.480
Đầu tiên là ngôn ngữ cơ thể.

00:02:47.480 --> 00:02:51.560
Các bạn thấy đây là hai con tinh tinh đực
có cùng kích cỡ,

00:02:51.560 --> 00:02:54.000
nhưng một con thì đang đứng thẳng dậy,
lông xù lên,

00:02:54.000 --> 00:02:56.600
có hòn đá lớn trong tay,
và nó chính là nam Alpha.

00:02:56.600 --> 00:02:59.080
Con đực còn lại 
thì đang khịt mũi sợ hãi với nó,

00:02:59.080 --> 00:03:02.160
đang phục tùng và cúi đầu trước nó,

00:03:02.160 --> 00:03:05.560
và đó chính là nghi thức 
mà chúng phải lặp lại nhiều lần một ngày

00:03:05.560 --> 00:03:08.400
nhằm duy trì mối quan hệ bền vững.

00:03:08.400 --> 00:03:11.280
Tôi sẽ cho các bạn xem
một đoạn phim khác ngoài đồng cỏ.

00:03:11.280 --> 00:03:14.840
Thứ bạn thấy ở đây là một con cái 
khịt mũi sợ hãi trước một con nam Alpha

00:03:14.840 --> 00:03:17.120
và bạn sẽ thấy nó diễn ra như thế nào.

00:03:17.120 --> 00:03:18.560
Con đực đang tiến lại gần,

00:03:18.560 --> 00:03:19.920
con cái gầm gừ với nó.

00:03:19.920 --> 00:03:21.440
(Tinh tinh gầm gừ)

00:03:21.440 --> 00:03:23.680
Con đực xù lông hết lên

00:03:23.680 --> 00:03:27.240
và nó thể hiện.

00:03:27.240 --> 00:03:29.640
Tôi thật ra đang đứng quá gần.

00:03:29.640 --> 00:03:32.680
Một con tinh tinh khỏe hơn tôi rất nhiều

00:03:32.680 --> 00:03:36.520
nên tôi không khôn ngoan lắm
trong đoạn phim này.

00:03:36.520 --> 00:03:39.680
Điều bạn vừa thấy con đực làm

00:03:39.680 --> 00:03:42.680
là nó vừa ưỡn người thẳng lên,
đứng trên hai chân,

00:03:42.680 --> 00:03:43.960
và dang hai tay ra.

00:03:43.960 --> 00:03:45.640
Đó là dáng "nghênh ngang hai chân",

00:03:45.640 --> 00:03:48.400
tư thế rất phổ biến ở con đực bậc cao,

00:03:48.400 --> 00:03:51.480
và nó dễ nhận biết vì con người
thực ra cũng làm tương tự vậy.

00:03:51.480 --> 00:03:52.720
(Tiếng cười)

00:03:52.720 --> 00:03:55.240
Con người làm thế suốt.

00:03:55.240 --> 00:03:58.640
Và điều khiến tôi
thực sự thích ở bức hình này

00:03:58.640 --> 00:04:01.480
là hai người đàn ông lớn tuổi ở hai bên.

00:04:01.480 --> 00:04:03.240
Rất giống tinh tinh.

00:04:03.240 --> 00:04:04.640
Ở loài tinh tinh,

00:04:04.640 --> 00:04:07.840
chúng ta thường có những con đực
đã quá lớn tuổi

00:04:07.840 --> 00:04:10.880
nên không thể trở thành 
nam Alpha được nữa,

00:04:10.880 --> 00:04:13.720
nhưng chúng bắt đầu tham gia
và tạo liên minh

00:04:13.720 --> 00:04:15.640
sau lưng những cá thể khác.

00:04:15.640 --> 00:04:17.520
Và chúng có sức ảnh hưởng vô cùng lớn,

00:04:17.520 --> 00:04:19.640
thậm chí có những con đực lớn tuổi

00:04:19.640 --> 00:04:23.000
có sức ảnh hưởng còn lớn hơn cả
chính nam Alpha.

00:04:23.000 --> 00:04:24.640
Lấy một ví dụ,

00:04:24.640 --> 00:04:27.080
ba con đực
mà tôi từng làm việc cùng nhiều nhất

00:04:27.080 --> 00:04:29.560
ở sở thú Hà Lan từ rất lâu rồi,

00:04:29.560 --> 00:04:33.920
và con đực ở giữa này
là một nam Alpha 17 tuổi.

00:04:33.920 --> 00:04:38.280
Con đực mà nam Alpha đang chải chuốt 
gấp đôi tuổi nó,

00:04:38.280 --> 00:04:41.080
và con đực lớn tuổi này
giúp nam Alpha trở thành đầu đàn.

00:04:41.080 --> 00:04:44.440
Bạn có thể thấy con đực lớn tuổi
có quyền lực cực lớn,

00:04:44.440 --> 00:04:46.800
vì nó đã giúp nam Alpha
trở thành nam Alpha.

00:04:46.800 --> 00:04:48.480
Còn con đực ở bên phải

00:04:48.480 --> 00:04:50.960
là cá thể mạnh nhất trong đàn.

00:04:50.960 --> 00:04:53.720
Khi nó bị giam cầm,
bạn có thể thử nó

00:04:53.720 --> 00:04:57.320
và nhận ra con đực này không gặp 
rắc rối gì với một trong hai con kia.

00:04:57.320 --> 00:05:00.080
Nó chỉ gặp rắc rối
khi cặp đôi kia liên thủ.

00:05:00.080 --> 00:05:04.280
Vì vậy, sự hình thành liên minh
diễn ra trong xã hội loài tinh tinh

00:05:04.280 --> 00:05:06.360
phức tạp hơn bạn nghĩ rất nhiều.

00:05:06.360 --> 00:05:08.200
Có nghĩa là, ví dụ,

00:05:08.200 --> 00:05:11.200
con đực nhỏ nhất trong đàn
vẫn có thể là nam Alpha.

00:05:11.200 --> 00:05:13.680
Không cần là con to nhất hay mạnh nhất.

00:05:13.680 --> 00:05:17.400
Con đực nhỏ nhất, nếu nó biết chọn 
đúng bạn và khiến chúng vui vẻ,

00:05:17.400 --> 00:05:18.920
hoặc có sự ủng hộ của con cái,

00:05:18.920 --> 00:05:21.280
nó có thể trở thành nam Alpha.

00:05:21.280 --> 00:05:24.760
Vậy là hệ thống liên minh
khiến mọi thứ trở nên phức tạp,

00:05:24.760 --> 00:05:27.160
và tôi thì luôn chờ đợi ở nước Mỹ này

00:05:27.160 --> 00:05:29.280
các cuộc bầu cử sơ bộ,
kết thúc bầu cử sơ bộ,

00:05:29.280 --> 00:05:33.080
vì đó là lúc 
bạn cần thể hiện sự đoàn kết.

00:05:33.080 --> 00:05:36.680
Để tôi cho bạn xem sự đoàn kết 
được thể hiện ở tinh tinh như thế nào.

00:05:36.680 --> 00:05:38.960
Hình bạn thấy bên trái
là hai con tinh tinh đực

00:05:38.960 --> 00:05:40.240
đang đứng cạnh nhau.

00:05:40.240 --> 00:05:42.640
Bạn thấy cả những chiếc răng nanh to
của chúng.

00:05:42.640 --> 00:05:46.240
Và bọn chúng đang đứng cạnh nhau
và thể hiện với đàn tinh tinh rằng

00:05:46.240 --> 00:05:48.840
"Chúng tôi đồng lòng. Chúng tôi là một."

00:05:48.840 --> 00:05:51.800
Còn những con đực ở bên phải
đang bước đều nhau.

00:05:51.800 --> 00:05:54.640
Đó cũng là một cách khác
để thể hiện rằng chúng đồng lòng.

00:05:54.640 --> 00:05:57.880
Và vì việc thể hiện
sự đoàn kết là vô cùng quan trọng

00:05:57.880 --> 00:05:59.520
trong hệ thống liên minh,

00:05:59.520 --> 00:06:02.680
như đã nói, ở cuộc bầu cử sơ bộ,
tôi luôn chờ đợi giây phút ấy

00:06:02.680 --> 00:06:05.680
bởi sau đó bạn sẽ có
hai thành viên trong cùng một đảng

00:06:05.680 --> 00:06:07.600
cạnh tranh với nhau,

00:06:07.600 --> 00:06:10.040
và đến một lúc nào đó, 
họ cũng cần phải đồng lòng.

00:06:10.040 --> 00:06:13.000
Và nó dẫn đến tình huống rất khó xử.

00:06:13.000 --> 00:06:15.840
Những cá thể không ưa nhau
cần gắn bó với nhau

00:06:15.840 --> 00:06:17.120
và ủng hộ nhau,

00:06:17.120 --> 00:06:20.640
hẳn nhiên đó là điều tối quan trọng
cho sự đoàn kết của một đảng,

00:06:20.640 --> 00:06:23.200
và nếu không làm thế,
đảng đó sẽ có nguy cơ sụp đổ.

00:06:23.200 --> 00:06:26.120
Và khi việc không diễn ra suôn sẻ
như trong trường hợp này --

00:06:26.120 --> 00:06:27.440
(Tiếng cười)

00:06:27.440 --> 00:06:29.240
thì đảng sẽ gặp rắc rối

00:06:29.240 --> 00:06:32.320
vì họ không thể hiện sự đoàn kết.

00:06:32.320 --> 00:06:35.400
Vậy nên, đây là phần rất quan trọng
của hệ thống liên minh

00:06:35.400 --> 00:06:39.920
và cũng là điểm giống nhau 
giữa loài người và tinh tinh.

00:06:39.920 --> 00:06:43.160
Câu hỏi bây giờ là, 
làm thế nào để trở thành một nam Alpha?

00:06:43.160 --> 00:06:46.880
Trước hết, bạn cần phải
thật ấn tượng, oai vệ,

00:06:46.880 --> 00:06:48.840
bộc lộ khí phách của bạn ở mọi hoàn cảnh,

00:06:48.840 --> 00:06:50.480
thể hiện rằng bạn rất mạnh mẽ

00:06:50.480 --> 00:06:53.000
và có rất nhiều cách để làm thế.

00:06:53.000 --> 00:06:56.080
Nhưng bên cạnh đó,
bạn cũng cần có lòng rộng lượng.

00:06:56.080 --> 00:06:58.680
Ví dụ, những con đực thực hiện chiến dịch

00:06:58.680 --> 00:06:59.960
phế truất con đầu đàn,

00:06:59.960 --> 00:07:02.480
việc này có thể kéo dài đến
hai hoặc ba tháng

00:07:02.480 --> 00:07:05.160
chúng sẽ xem xét tính đoàn kết trong đàn,

00:07:05.160 --> 00:07:07.120
đồng thời cũng trở nên cực kỳ rộng lượng.

00:07:07.120 --> 00:07:09.800
Chúng dễ dàng chia sẻ thức ăn
với các cá thể khác.

00:07:09.800 --> 00:07:12.840
Hoặc chúng đùa giỡn 
với tinh tinh con của con cái.

00:07:12.840 --> 00:07:16.400
Thông thường, tinh tinh đực
không hứng thú với tinh tinh sơ sinh,

00:07:16.400 --> 00:07:18.600
nhưng khi thực hiện chiến dịch đó,

00:07:18.600 --> 00:07:21.320
chúng lại tỏ ra rất hứng thú
và còn đùa giỡn với chúng,

00:07:21.320 --> 00:07:23.640
vì chúng đang cố nịnh hót những con cái.

00:07:23.640 --> 00:07:24.680
(Tiếng cười)

00:07:24.680 --> 00:07:25.960
Ở con người, tất nhiên,

00:07:25.960 --> 00:07:29.000
tôi luôn cảm thấy tò mò
bởi những ứng cử viên nam

00:07:29.000 --> 00:07:30.440
hay bế em bé lên như vậy.

00:07:30.440 --> 00:07:33.040
Đây không thực sự là điều em bé thích --

00:07:33.040 --> 00:07:34.080
(Tiếng cười)

00:07:34.080 --> 00:07:36.680
nhưng vì đây là thông điệp
cho toàn thế giới,

00:07:36.680 --> 00:07:38.720
vì vậy họ cần phải bế chúng lên cao.

00:07:38.720 --> 00:07:41.120
Và tôi thật sự tò mò,

00:07:41.120 --> 00:07:43.960
khi chúng ta có một ứng cử viên nữ
trong lần bầu cử gần đây,

00:07:43.960 --> 00:07:46.320
cách bà ấy bế em bé
giống thế này hơn,

00:07:46.320 --> 00:07:48.440
cũng là cách các em bé thích hơn.

00:07:48.440 --> 00:07:50.800
Nhưng bà ấy, dĩ nhiên
không cần gửi đến thông điệp

00:07:50.800 --> 00:07:53.040
rằng mình có thể bế
mà không làm rơi em bé,

00:07:53.040 --> 00:07:55.040
điều mà những ứng cử viên nam đang làm.

00:07:55.040 --> 00:07:56.920
Đây là thủ thuật rất phổ biến,

00:07:56.920 --> 00:07:58.920
và tinh tinh đực,

00:07:58.920 --> 00:08:02.640
chúng thường dành rất nhiều thời gian
để nịnh hót đủ các phe phái

00:08:02.640 --> 00:08:05.320
khi chúng đang thực hiện chiến dịch.

00:08:05.320 --> 00:08:09.280
Vậy đâu là đặc quyền và cái giá phải trả

00:08:09.280 --> 00:08:11.960
của việc trở thành một nam Alpha?

00:08:11.960 --> 00:08:14.360
Đặc quyền lớn nhất đó là các con cái.

00:08:14.360 --> 00:08:15.920
Thức ăn thật ra không liên quan.

00:08:15.920 --> 00:08:18.720
Tinh tinh đực có thể sống cả tuần
mà không cần thức ăn

00:08:18.720 --> 00:08:22.000
nếu có con cái ở thời kỳ động dục
và chúng bị cuốn hút bởi con cái đó.

00:08:22.000 --> 00:08:24.280
Thức ăn đứng thứ hai sau tình dục.

00:08:24.280 --> 00:08:26.080
Vì thế tinh tinh đực --

00:08:26.080 --> 00:08:30.120
và chúng tôi, những nhà sinh học tiến hóa,
có lời giải thích cho điều này,

00:08:30.120 --> 00:08:32.840
rằng tình dục dẫn đến sinh sản,

00:08:32.840 --> 00:08:35.400
và sinh sản thành công
là thước đo quá trình tiến hóa.

00:08:35.400 --> 00:08:37.160
Đó là cách mọi thứ tiến hóa.

00:08:37.160 --> 00:08:39.960
Nếu những con đực có thể 
tăng tỉ lệ sinh sản thành công

00:08:39.960 --> 00:08:41.400
bằng thứ hạng cao,

00:08:41.400 --> 00:08:45.360
nó sẽ tự động có tham vọng 
đạt thứ hạng cao trong số những con đực.

00:08:45.360 --> 00:08:48.040
Đó là đặc quyền.

00:08:48.040 --> 00:08:51.880
Về cái giá phải trả, một cái giá tất yếu

00:08:51.880 --> 00:08:53.960
là nam Alpha cần khiến đồng minh vui vẻ.

00:08:53.960 --> 00:08:57.840
Nếu nam Alpha có được quyền lực 
nhờ sự giúp đỡ của một con đực lớn tuổi,

00:08:57.840 --> 00:09:00.880
nó phải để con đực lớn tuổi 
ghép đôi với các con cái.

00:09:00.880 --> 00:09:03.960
Nếu không làm thế,
con đực lớn tuổi sẽ tức giận

00:09:03.960 --> 00:09:06.000
và nam Alpha sẽ đánh mất một đồng minh.

00:09:06.000 --> 00:09:08.120
Vậy là có một giao dịch ở đây.

00:09:08.120 --> 00:09:12.080
Nếu trở thành nam Alpha bằng cách này,
bạn cần khiến đồng minh vui.

00:09:12.080 --> 00:09:13.600
Đó là một trong những cái giá.

00:09:13.600 --> 00:09:17.040
Cái giá thứ hai
là mọi người luôn muốn vị trí của bạn.

00:09:17.040 --> 00:09:19.920
Vị trí nam Alpha rất quan trọng

00:09:19.920 --> 00:09:22.120
và mọi người lại muốn lấy nó từ bạn,

00:09:22.120 --> 00:09:24.320
vì thế bạn phải thường xuyên đề phòng.

00:09:24.320 --> 00:09:26.000
Bạn phải cực kỳ cảnh giác.

00:09:26.000 --> 00:09:28.720
Ví dụ, bạn phải phá vỡ sự đoàn kết
của những cá thể khác

00:09:28.720 --> 00:09:31.000
và đó là điều
đôi khi tinh tinh đực cũng làm.

00:09:31.000 --> 00:09:33.120
Chiến lược chia để trị.

00:09:33.120 --> 00:09:37.480
Đây là tình huống rất căng thẳng
và chúng tôi có dữ liệu về nó.

00:09:37.480 --> 00:09:39.400
Dữ liệu có được từ đồng cỏ,

00:09:39.400 --> 00:09:42.040
ở trường hợp này là khỉ đầu chó,
không phải tinh tinh,

00:09:42.040 --> 00:09:44.560
nơi họ lấy các mẫu phân của khỉ đầu chó

00:09:44.560 --> 00:09:47.280
và phân tích chúng
để thu được glucocorticoid.

00:09:47.280 --> 00:09:49.600
Và hình bạn thấy đây là một biểu đồ,

00:09:49.600 --> 00:09:53.560
bạn sẽ thấy thứ hạng khỉ đầu chó đực
càng thấp,

00:09:53.560 --> 00:09:55.720
nồng độ cortisol trong phân của nó

00:09:55.720 --> 00:09:57.000
càng cao,

00:09:57.000 --> 00:09:59.360
nhưng ở nam Alpha, như bạn thấy,

00:09:59.360 --> 00:10:02.520
cũng có nồng độ cao 
như những con đực ở cấp bậc thấp,

00:10:02.520 --> 00:10:07.040
và bạn có thể nghĩ
trở thành nam Alpha thật tuyệt vời,

00:10:07.040 --> 00:10:09.640
nhưng thực chất
đó là một vị trí rất căng thẳng,

00:10:09.640 --> 00:10:13.240
và ta có thể chứng minh điều đó
về mặt sinh lý học.

00:10:13.240 --> 00:10:15.840
Vậy nghĩa vụ của nam Alpha là gì?

00:10:15.840 --> 00:10:18.360
Với tôi, khía cạnh này cực kỳ thú vị,

00:10:18.360 --> 00:10:23.370
nó chênh lệch rất xa so với
hình mẫu nam Alpha mà bạn tưởng.

00:10:23.880 --> 00:10:26.760
Nam Alpha có hai nghĩa vụ.

00:10:26.760 --> 00:10:28.760
Một là duy trì sự bình yên cho đàn.

00:10:28.760 --> 00:10:30.240
Ta gọi đó là vai trò quản lý,

00:10:30.240 --> 00:10:32.000
kiểm soát các tranh chấp trong đàn,

00:10:32.000 --> 00:10:34.400
và thứ hai là phải biết đồng cảm nhất,

00:10:34.400 --> 00:10:37.800
như một Trấn An Viên Trưởng
của quốc gia, về cơ bản là vậy.

00:10:37.800 --> 00:10:39.760
Trước hết, về việc duy trì sự bình yên.

00:10:39.760 --> 00:10:42.720
Đây là một con đực đang can ngăn
vụ ẩu đả giữa hai con cái.

00:10:42.720 --> 00:10:44.560
Hai con cái ở bên trái và bên phải

00:10:44.560 --> 00:10:47.200
la hét và tranh giành nhau thức ăn,

00:10:47.200 --> 00:10:49.720
vì thức ăn rất quan trọng đối với con cái,

00:10:49.720 --> 00:10:53.440
khi đó con đực ngăn lại cuộc chiến
và đứng giữa chúng thế này.

00:10:53.440 --> 00:10:56.660
Khá thú vị khi nam Alpha làm vậy,

00:10:56.660 --> 00:10:58.480
vì chúng trở nên công bằng.

00:10:58.480 --> 00:11:01.080
Chúng không thiên vị
mẹ hay bạn thân của mình.

00:11:01.080 --> 00:11:03.720
Thay vào đó,
chúng can ngăn những cuộc ẩu đả

00:11:03.720 --> 00:11:05.880
và nhìn chung là đứng về phe yếu thế.

00:11:05.880 --> 00:11:09.080
Điều này khiến chúng cực kỳ nổi tiếng
trong tập thể,

00:11:09.080 --> 00:11:11.080
vì chúng tạo sự an toàn

00:11:11.080 --> 00:11:13.600
cho các thành viên 
thuộc cấp bậc thấp nhất trong đàn.

00:11:13.600 --> 00:11:15.440
Vậy là, chúng trở nên công bằng,

00:11:15.440 --> 00:11:18.120
một điều khá bất thường
đối với loài tinh tinh,

00:11:18.120 --> 00:11:21.120
vì chúng thường rất ưu ái bạn bè
và những cá thể tương tự,

00:11:21.120 --> 00:11:23.200
và những nam Alpha giỏi việc này

00:11:23.200 --> 00:11:26.120
gìn giữ bình yên cho đàn rất hiệu quả.

00:11:26.120 --> 00:11:29.400
Việc thứ hai chúng làm là bộc lộ
lòng cảm thông với các cá thể khác.

00:11:29.400 --> 00:11:32.160
Tôi đã nghiên cứu rất nhiều 
về lòng cảm thông,

00:11:32.160 --> 00:11:33.920
tôi không đủ thời gian đào sâu hơn,

00:11:33.920 --> 00:11:38.000
nhưng ngày nay, sự cảm thông là đề tài
ta nghiên cứu ở bộ gặm nhấm và loài chó,

00:11:38.000 --> 00:11:40.120
loài voi, bộ linh trưởng,

00:11:40.120 --> 00:11:42.160
và đủ các loài động vật.

00:11:42.160 --> 00:11:44.840
Và hình bạn thấy ở đây
là hai con tinh tinh lùn.

00:11:44.840 --> 00:11:47.040
Con ở phía trước

00:11:47.040 --> 00:11:48.520
bị đánh bại trong trận ẩu đả.

00:11:48.520 --> 00:11:51.840
Con ở phía sau đặt hai tay
choàng qua người nó và trấn an nó.

00:11:51.840 --> 00:11:55.520
Đây thực ra cũng là cách
ta đánh giá lòng cảm thông ở trẻ nhỏ

00:11:55.520 --> 00:11:59.040
khi nhìn vào cách đối xử của chúng
với những cá nhân đang phiền muộn.

00:11:59.040 --> 00:12:01.360
Và những cá thể nam ở cấp bậc cao
hay làm thế.

00:12:01.360 --> 00:12:05.800
Cá thể nam ở cấp bậc cao tạo cảm giác 
vô cùng an tâm cho tập thể

00:12:05.800 --> 00:12:08.240
và đến những nơi động đất

00:12:08.240 --> 00:12:10.320
hay bão quét

00:12:10.320 --> 00:12:11.960
và đem đến niềm an ủi.

00:12:11.960 --> 00:12:14.120
Ngài Giáo hoàng làm thế.
Tổng thống cũng vậy.

00:12:14.120 --> 00:12:16.370
Tất cả các nhà lãnh đạo
đều phải làm việc này.

00:12:16.370 --> 00:12:18.320
Nữ hoàng cũng làm thế và nhiều người nữa.

00:12:18.320 --> 00:12:19.760
Họ đều phải làm việc này,

00:12:19.760 --> 00:12:23.160
mang đến sự động viên,
và đó là một công việc vô cùng quan trọng.

00:12:23.160 --> 00:12:25.200
Những cá thể nam làm tốt cả hai việc này,

00:12:25.200 --> 00:12:27.640
gìn giữ hòa bình và đem đến niềm an ủi,

00:12:27.640 --> 00:12:29.680
sẽ trở thành nhà lãnh đạo rất nổi tiếng,

00:12:29.680 --> 00:12:32.530
và việc này thật ra có cả tư lợi trong đó.

00:12:32.530 --> 00:12:34.360
Họ không chỉ làm vậy vì tập thể

00:12:34.360 --> 00:12:37.400
mà còn để củng cố địa vị của mình.

00:12:37.400 --> 00:12:40.240
Cá thể nam càng nổi bật
với vai trò là nam Alpha

00:12:40.240 --> 00:12:44.960
và được các cá thể khác tôn trọng,
kính nể càng nhiều

00:12:44.960 --> 00:12:46.800
thì vị trí của họ càng được bảo vệ

00:12:46.800 --> 00:12:49.320
nếu bị thách thức bởi cá nhân khác,

00:12:49.320 --> 00:12:52.640
vì khi đó, dĩ nhiên, cả tập thể
sẽ ủng hộ cho nam Alpha

00:12:52.640 --> 00:12:55.320
bởi họ muốn giữ
một nhà lãnh đạo tốt với mình.

00:12:55.320 --> 00:12:58.700
Do đó, tập thể thường rất ủng hộ
những cá thể nam lãnh đạo giỏi,

00:12:58.700 --> 00:13:01.000
và không hề cổ vũ những kẻ bắt nạt.

00:13:01.000 --> 00:13:02.840
Khi kẻ bắt nạt mất vị trí,

00:13:02.840 --> 00:13:05.840
chúng có thể có kết cục rất tồi ở đó.

00:13:05.840 --> 00:13:08.400
Đây thực tế là dữ liệu 
về hành vi động viên.

00:13:08.400 --> 00:13:11.360
Đây là dữ liệu về hành vi động viên
của loài tinh tinh,

00:13:11.360 --> 00:13:14.520
và bạn thấy với những cá thể
ở bậc trung và thấp cấp,

00:13:14.520 --> 00:13:16.600
con cái làm việc này nhiều hơn con đực.

00:13:16.600 --> 00:13:18.680
Đây cơ bản là toàn bộ xã hội.

00:13:18.680 --> 00:13:21.600
Trong mọi nghiên cứu về lòng cảm thông 
của động vật có vú,

00:13:21.600 --> 00:13:23.960
con cái luôn có đức tính ấy 
nhiều hơn con đực.

00:13:23.960 --> 00:13:25.600
Nhưng hãy nhìn vào nam Alpha.

00:13:25.600 --> 00:13:28.080
Nam Alpha cảm thông hơn
so với bất kì cá thể nào.

00:13:28.080 --> 00:13:34.440
Đó là dữ liệu về nam Alpha
khi chúng là Trấn An Viên Trưởng.

00:13:34.440 --> 00:13:38.080
Điều cuối cùng tôi muốn nói tới
là về nữ Alpha.

00:13:38.080 --> 00:13:41.560
Đây là bức ảnh của Mama,
một nữ Alpha ở sở thú Arnhem

00:13:41.560 --> 00:13:42.800
nơi tôi từng làm việc,

00:13:42.800 --> 00:13:44.440
nó giờ đây đang rất nổi trên mạng,

00:13:44.440 --> 00:13:46.680
tôi nghĩ đến giờ 
là một trăm triệu lượt xem

00:13:46.680 --> 00:13:49.200
đoạn phim về cái chết của Mama ở tuổi 59

00:13:49.200 --> 00:13:50.800
xảy ra năm trước.

00:13:50.800 --> 00:13:53.680
Mama là trung tâm tuyệt đối của cả đàn.

00:13:53.680 --> 00:13:58.120
Nó không thể thống trị các con đực
bằng thể lực của mình.

00:13:58.120 --> 00:14:02.040
Nó được xếp ở cấp bậc sau những con đực,
nhưng lại là trung tâm của cộng đồng,

00:14:02.040 --> 00:14:04.240
và nếu như có rắc rối to
trong cộng đồng ấy,

00:14:04.240 --> 00:14:06.560
tất cả sẽ tập hợp lại
trong vòng tay của Mama.

00:14:06.560 --> 00:14:08.800
Và vì vậy,
nó là một nhân vật rất quan trọng.

00:14:08.800 --> 00:14:12.000
Do đó, tôi càng không muốn
thu nhỏ vị trí của những nữ Alpha

00:14:12.000 --> 00:14:13.400
trong cộng đồng tinh tinh.

00:14:13.400 --> 00:14:16.570
Và có một loài khá gần với chúng ta

00:14:16.570 --> 00:14:18.280
như tinh tinh, đó là tinh tinh lùn.

00:14:18.280 --> 00:14:23.000
Chúng ta hay quên loài này, 
nhưng tinh tinh lùn có xã hội mẫu hệ

00:14:23.000 --> 00:14:27.560
và cá thể Alpha thông thường là con cái.

00:14:27.560 --> 00:14:30.440
Nói chung, đó là một con cái
đứng đầu cộng đồng,

00:14:30.440 --> 00:14:32.560
và chúng ta biết rất ít về điều này,

00:14:32.560 --> 00:14:35.440
cách chúng đạt được vị trí đó,
và chúng làm gì với nó,

00:14:35.440 --> 00:14:38.320
vì chúng ta biết rất ít về tinh tinh lùn.

00:14:38.320 --> 00:14:39.680
Nhưng tôi muốn nhấn mạnh

00:14:39.680 --> 00:14:43.160
cá thể Alpha trong nhóm
không nhất thiết phải là nam,

00:14:43.160 --> 00:14:47.160
và thực tế ở một loài gần với chúng ta,
cá thể Alpha là nữ.

00:14:47.160 --> 00:14:49.640
Vì thế, 
thông điệp tôi muốn gửi đến các bạn

00:14:49.640 --> 00:14:55.680
là nếu bạn nhìn vào những người đàn ông
trong xã hội chúng ta,

00:14:55.680 --> 00:14:57.200
ví dụ như người chủ

00:14:57.200 --> 00:15:00.920
gia đình, doanh nghiệp 
hoặc Washington hay bất cứ gì,

00:15:00.920 --> 00:15:03.320
bạn gọi họ là nam Alpha,

00:15:03.320 --> 00:15:05.680
bạn không nên xúc phạm loài tinh tinh

00:15:05.680 --> 00:15:07.440
bằng việc gắn mác sai cho chúng.

00:15:07.440 --> 00:15:08.680
(Tiếng cười)

00:15:08.680 --> 00:15:11.960
Bạn không nên gọi một kẻ bắt nạt 
là nam Alpha.

00:15:11.960 --> 00:15:15.600
Một người cao to, mạnh mẽ, đáng sợ
và xúc phạm người khác

00:15:15.600 --> 00:15:17.240
chưa chắc là một nam Alpha.

00:15:17.240 --> 00:15:19.320
Một nam Alpha có đầy đủ những phẩm chất,

00:15:19.320 --> 00:15:22.320
và tôi đã thấy những con tinh tinh
chuyên bắt nạt là nam Alpha,

00:15:22.320 --> 00:15:23.600

điều đó vẫn xảy ra,

00:15:23.600 --> 00:15:26.360
nhưng đa số những cá thể chúng ta có

00:15:26.360 --> 00:15:28.320
đều sở hữu năng lực lãnh đạo

00:15:28.320 --> 00:15:30.360
và hòa nhập với cộng đồng của họ,

00:15:30.360 --> 00:15:32.160
và, cũng như Amos, đến cuối cùng,

00:15:32.160 --> 00:15:33.960
họ được yêu thương và tôn trọng,

00:15:33.960 --> 00:15:36.720
nên đó là tình huống khác
với những gì bạn có thể nghĩ tới.

00:15:36.720 --> 00:15:37.995
Xin cảm ơn.

00:15:37.995 --> 00:15:41.635
(Tiếng vỗ tay)