WEBVTT 00:00:00.792 --> 00:00:03.059 Har kuni, har hafta 00:00:03.083 --> 00:00:05.268 biz foydalanish shartlariga rozi bo'lamiz. 00:00:05.292 --> 00:00:06.768 Va biz rozi bo'lganimzida 00:00:06.792 --> 00:00:09.268 biz kompaniyalarga qonuniy huquq taqdim etamiz 00:00:09.292 --> 00:00:12.976 ma'lumotlarimiz bilan istalgan ish qilishiga 00:00:13.000 --> 00:00:15.375 va farzandlarimizning ma'lumotlari bilan ham. 00:00:16.792 --> 00:00:19.768 Hayron qolarlisi, 00:00:19.792 --> 00:00:22.684 biz bolalarning ancha ma'lumotlarini berib yuboryapmiz. 00:00:22.708 --> 00:00:24.708 Bularning oqibati qanday bo'ladi? NOTE Paragraph 00:00:26.500 --> 00:00:27.893 Men antropologman, 00:00:27.917 --> 00:00:30.518 shuningdek, ikki qizchaning onasiman. 00:00:30.542 --> 00:00:35.018 Men bu savolga 2015-yilda qiziqishni boshlagandim. 00:00:35.042 --> 00:00:37.768 O'shanda kutilmaganda shuni angladim, 00:00:37.792 --> 00:00:40.809 ulkan va aql bovar qilmas hajmdagi bolalar haqidagi ma'lumotlar 00:00:40.833 --> 00:00:44.000 ishlab chiqarilishi va to'planishini. 00:00:44.792 --> 00:00:46.768 Shu tarzda ilmiy loyihamni boshladim. 00:00:46.792 --> 00:00:49.268 Uni Bola Ma'lumot Fuqaro deb nomladim 00:00:49.292 --> 00:00:51.417 va bo'shliqni to'ldirishni maqsad qildim. NOTE Paragraph 00:00:52.583 --> 00:00:55.601 Endi o'ylashingiz mumkin meni hozir sizni aybdor qiladi deb 00:00:55.625 --> 00:00:58.393 ijtimoiy tarmoqga farzandingiz rasmini joylaganingiz uchun 00:00:58.417 --> 00:01:00.559 ammo gap bunda emas, 00:01:00.583 --> 00:01:04.000 Muammo bundan ko'ra ancha yirikroqdir. 00:01:04.792 --> 00:01:08.893 Hammasi tizimga bog'liq, odamlarga emas. 00:01:08.917 --> 00:01:11.208 SIz va sizning odatlaringiz aybdor emas. NOTE Paragraph 00:01:12.833 --> 00:01:15.684 Tarixda birinchi bor, 00:01:15.708 --> 00:01:18.268 biz bolalarning ma'lumotlarini kuzatmoqdamiz 00:01:18.292 --> 00:01:20.059 ularning tug'ilishidan ancha oldin 00:01:20.083 --> 00:01:22.768 urug'lanish paytidan boshlab, 00:01:22.792 --> 00:01:25.143 va butun hayoti davomida. 00:01:25.167 --> 00:01:28.268 Bilamizki, ota-onalar farzand ko'rishmoqchi bo'lsihganida, 00:01:28.292 --> 00:01:31.268 ular "homilador bo'lish yo'llari"ni onlayn qidirishadi, 00:01:31.292 --> 00:01:34.042 yoki ovulyatsiyani kuzatadgan ilovalarni yuklab olishadi. 00:01:35.250 --> 00:01:37.851 Ular homilador bo'lishganida esa, 00:01:37.875 --> 00:01:41.018 ular chaqalog'ining ultratovushini ijtimoiy tarmoqqa yuklaydi, 00:01:41.042 --> 00:01:43.059 homiladorlik ilovalarini yuklab olishadi 00:01:43.083 --> 00:01:46.809 yoki Doktor Google bilan hamma narsa haqida maslahatlashishadi, 00:01:46.833 --> 00:01:48.351 o'zingiz bilasiz -- 00:01:48.375 --> 00:01:50.934 "parvoz davomida bolaning tushib qolish xavfi" 00:01:50.958 --> 00:01:53.726 yoki "erta homiladorlikdagi qorindagi spazmlar" haqida. 00:01:53.750 --> 00:01:55.559 Men bilaman, chunki shunday qilganman 00:01:55.583 --> 00:01:57.208 va ko'p marta. 00:01:58.458 --> 00:02:01.268 Bola tug'ilganida esa, ular kuzatishadi: uning har uyqusini, 00:02:01.292 --> 00:02:02.559 ovqatlanishini, 00:02:02.583 --> 00:02:05.167 hayotining har bir harakatini, turli texnologiyalarda. 00:02:06.083 --> 00:02:07.559 Va bu texnologiyalar 00:02:07.583 --> 00:02:13.726 chaqaloqning shaxsiy ma'lumotlarini foydaga aylantirishadi, ularni 00:02:13.750 --> 00:02:15.542 boshqalar bilan ulashgan holda. NOTE Paragraph 00:02:16.583 --> 00:02:18.726 Mana bu qanday ishlaydi, 00:02:18.750 --> 00:02:23.934 2019-yilda Britaniya Tibbiyot Jurnali bir tadqiqotni nashr qildi. 00:02:23.958 --> 00:02:27.601 Unda aytilishicha 24 mobil sog'liq ilovasidan 00:02:27.625 --> 00:02:31.083 19 tasi ma'lumotlarni uchinchi tomon bilan bo'lishishgan. 00:02:32.083 --> 00:02:37.917 Va bu uchinchi tomonlar ma'lumotni 216 tashkilot bilan bo'lishishgan. 00:02:38.875 --> 00:02:42.309 Bu 216 tashkilotdan 00:02:42.333 --> 00:02:45.476 bor-yo'g'i uchtasi sog'liqni saqlash tizimiga oid. 00:02:45.500 --> 00:02:50.018 Ma'lumotga kirish huquqi bor kompaniyalar orasida katta texnologiya kompaniyalari 00:02:50.042 --> 00:02:53.559 Google, Facebook va Oracle kabilar bor. 00:02:53.583 --> 00:02:56.184 Ular raqamli reklama kompaniyalaridir, 00:02:56.208 --> 00:03:00.333 shuningdek iste'mol kreditlari bo'yicha agentlik ham bor. 00:03:01.125 --> 00:03:02.559 Siz to'g'ri topdingiz: 00:03:02.583 --> 00:03:07.708 Ularda allaqachon chaqaloqlar haqida ma'lumotlar bor. 00:03:09.125 --> 00:03:11.893 Ammo mobil ilovalar, veb qidiruvlar va ijtimoiy tarmoqlar 00:03:11.917 --> 00:03:15.018 shunchaki aysbergning bir uchidir. 00:03:15.042 --> 00:03:17.893 Chunki turli texnologiyalar bolalarni kuzatib borishadi 00:03:17.917 --> 00:03:19.643 Ularning kundalik hayoti davomida. 00:03:19.667 --> 00:03:23.809 Ular uy texnologiyalari va uydagi virtual yordamchilar tomonidan kuzatiladi. 00:03:23.833 --> 00:03:25.809 Ta'lim platformasi ham ularni kuzatishadi 00:03:25.833 --> 00:03:28.018 va maktabdagi ta'lim texnologiyalari ham. 00:03:28.042 --> 00:03:29.643 Onlayn yozuvlari ham kuzatiladi 00:03:29.667 --> 00:03:32.684 va shifoxonalaridagi onlayn portallari ham. 00:03:32.708 --> 00:03:35.059 Ularni internetli o'yinchoqlar, ularning onlayn 00:03:35.083 --> 00:03:36.393 o'yinlari orqali kuzatishadi 00:03:36.417 --> 00:03:39.083 va boshqa judayam ko'plab texnologiyalar orqali. NOTE Paragraph 00:03:40.250 --> 00:03:41.893 Tadqiqotim davomida 00:03:41.917 --> 00:03:46.059 ko'plab ota-onalar oldimga kelishardi va "Ho'sh nima bo'libdi?" deyishardi. 00:03:46.083 --> 00:03:49.000 "Nima farqi bor bolalarim kuzatilishini? 00:03:50.042 --> 00:03:51.375 Yashiradigan narsamiz yo'q." 00:03:52.958 --> 00:03:54.458 Lekin, farqi bor. 00:03:55.083 --> 00:04:01.101 Farqi bor, chunki hozirda odamlarni nafaqat kuzatishadi, 00:04:01.125 --> 00:04:05.226 balki, ularning ma'lumoti alohida yig'iladi qidiruv tarixiga asoslanib, 00:04:05.250 --> 00:04:09.059 sun'iy ong va bashorat tahlillari uchun ishlatiladi. 00:04:09.083 --> 00:04:12.726 Inson hayoti bo'yicha iloji boricha ko'p ma'lumot yig'ish uchun 00:04:12.750 --> 00:04:14.601 turli manbalardan: 00:04:14.625 --> 00:04:19.143 oila tarixi, xarid qilish odatlari va ijtimoiy tarmoq izohlaridan. 00:04:19.167 --> 00:04:21.018 Keyin ular bu ma'lumotlarni jamlashadi. 00:04:21.042 --> 00:04:23.792 Ma'lumotga asoslangan qaror chiqarish uchun 00:04:24.792 --> 00:04:28.226 bunday texnologiyalar hamma yerda ishlatiladi. 00:04:28.250 --> 00:04:30.643 Banklar bularni kredit, qarz berishda ishlatishadi, 00:04:30.667 --> 00:04:33.042 sug'urta kompaniayalari esa premiyani aniqlashda. 00:04:34.208 --> 00:04:36.684 Ish beruvchilar ham ulardan foydalanishadi. 00:04:36.708 --> 00:04:39.625 Nomzod ishga to'gri kelishi yoki kelmasligini aniqlashda. 00:04:40.750 --> 00:04:43.851 Shuningdek, politsiya va sud ham jinoyatchini aniqlashda 00:04:43.875 --> 00:04:47.393 ulardan foydalanishadi, 00:04:47.417 --> 00:04:50.042 yoki qayta jinoyatga moyilligini aniqlaganda. NOTE Paragraph 00:04:52.458 --> 00:04:56.518 Bizda ma'lumotlarni sotadigan, sotib oladigan va tahlil qiladiganlar 00:04:56.542 --> 00:05:00.184 ustidan hech qanday ko'nikma yoki nazorat yo'q. 00:05:00.208 --> 00:05:02.917 Ular bizni va bolalarimizning ma'lumotlarini yig'ishadi. 00:05:03.625 --> 00:05:07.667 Lekin bu yig'ilgan ma'lumotlar huquqlarimizni yetarlicha buzishadi. NOTE Paragraph 00:05:08.917 --> 00:05:11.125 Misol uchun, 00:05:13.792 --> 00:05:17.851 2018-yil New York Times yangiligida aytilishicha 00:05:17.875 --> 00:05:19.851 onlayn kollejni reja qilish tizimi orqali 00:05:19.875 --> 00:05:22.934 yig'ilgan ma'lumotlarda 00:05:22.958 --> 00:05:27.684 AQSH bo'ylab millionlab maktab o'quvchilari ma'lumoti yig'ilgan 00:05:27.708 --> 00:05:31.351 kollej programmasi yoki grant qidirib yurgan o'quvchilar orasidan 00:05:31.375 --> 00:05:34.417 va bu ma'lumotlar o'quv brokerlariga sotilgan. 00:05:35.792 --> 00:05:41.226 Hozirda, Fordhamda o'quv brokerlarini o'rgangan tadqiqotchilar 00:05:41.250 --> 00:05:46.476 bolalarning ikki yoshligidan ma'lumoti to'planishini oshkor qilishdi. 00:05:46.500 --> 00:05:49.559 Turli yo'nalishlar bo'yicha: 00:05:49.583 --> 00:05:53.768 millati, dini, boyligi, 00:05:53.792 --> 00:05:55.851 ijtimoiy ahvoli 00:05:55.875 --> 00:05:58.809 va ko'plab boshqa turli yo'nalishlar bo'yicha. 00:05:58.833 --> 00:06:03.851 Keyin ular bu yig'ilgan profillarni bolalarning ismi, 00:06:03.875 --> 00:06:06.684 uy manzili va kontaktlari bilan birga 00:06:06.708 --> 00:06:08.559 turli kompaniyalarga sotishadi, 00:06:08.583 --> 00:06:11.042 savdo va ta'lim dargohlaridan tortib, 00:06:12.083 --> 00:06:13.351 talaba qarzlari, 00:06:13.375 --> 00:06:15.125 talaba kredit karta kompaniyasigacha. 00:06:16.542 --> 00:06:17.893 Aniqlashtirish uchun, 00:06:17.917 --> 00:06:21.726 Fordhamdagi tadqiqotchilar o'quv brokeridan 00:06:21.750 --> 00:06:27.559 14-15 yoshli qizlar ro'yxati bilan ta'minlashni so'rashdi. 00:06:27.583 --> 00:06:30.958 Masalan, oilaviy reja qilishga qiziqadiganlarini. 00:06:32.208 --> 00:06:34.684 Broker ro'yxatni berishga rozi bo'ldi. 00:06:34.708 --> 00:06:39.583 Tasavvur qiling, bu qanchalik bolalarimiz uchun havfli bo'lishi mumkin. 00:06:40.833 --> 00:06:44.809 Lekin o'quv brokerlari shunchaki bir misol. 00:06:44.833 --> 00:06:49.518 Haqiqat shuki, bolalarimizning ma'lumoti yig'ilishini biz nazorat qilolmaymiz, 00:06:49.542 --> 00:06:52.958 ammo bu narsa ularning hayotiga yetarlicha ta'sir qiladi. NOTE Paragraph 00:06:54.167 --> 00:06:57.643 Biz o'zimizdan so'rashimiz kerak: 00:06:57.667 --> 00:07:02.351 bolalarimizning ma'lumoti yig'ilganda biz bu texnologiyalarga ishona olamizmi? 00:07:02.375 --> 00:07:03.625 Aniq ishona olamizmi? 00:07:05.708 --> 00:07:06.958 Mening javobim "yo'q." 00:07:07.792 --> 00:07:09.059 Antropolog sifatida, 00:07:09.083 --> 00:07:12.851 Sun'iy ong va bashorat tahlillari ajoyibdir. 00:07:12.875 --> 00:07:14.893 Kasallik izini topishda 00:07:14.917 --> 00:07:16.750 yoki iqlim o'zgarishga qarshi kurashda. 00:07:18.000 --> 00:07:19.643 Bu qarashdan voz kechishimiz kerak: 00:07:19.667 --> 00:07:23.351 ularning xolisona ma'lumot yig'ishida 00:07:23.375 --> 00:07:26.559 va dalillarga asoslanib qaror chiqarishda ularga ishonishimizda, 00:07:26.583 --> 00:07:28.476 insonlar hayoti haqida. 00:07:28.500 --> 00:07:31.059 Chunki ular insonning aslini ko'rsatmaydi. 00:07:31.083 --> 00:07:34.434 Ma'lumotlar bizning kimligimizning ko'zgusi emas. 00:07:34.458 --> 00:07:36.559 Odam bir narsani o'ylab, teskarisini aytadi, 00:07:36.583 --> 00:07:39.018 ko'ngli buni desa, o'zi boshqa ishni qiladi. 00:07:39.042 --> 00:07:41.518 Algoritmik bashoratlar yoki raqamli amaliyotlar 00:07:41.542 --> 00:07:46.708 insonning murakab tizimini oldindan aytib berolmaydi. NOTE Paragraph 00:07:48.417 --> 00:07:49.976 Lekin, avvalambor 00:07:50.000 --> 00:07:52.684 bu texnologiyalar har doim ham 00:07:52.708 --> 00:07:53.976 har doim ham 00:07:54.000 --> 00:07:55.917 xolis emas. 00:07:57.125 --> 00:08:02.184 Bilamizki, algoritmlar qoidalar yoki qadamlar to'plamidir. 00:08:02.208 --> 00:08:05.917 Ma'lum bir natijaga erishish uchun ishlab chiqilgan, shunday emasmi? 00:08:06.833 --> 00:08:09.559 Lekin bu qoidalar yoki qadamlar to'plami xolis emas, 00:08:09.583 --> 00:08:11.726 chunki ularni odamlar ishlab chiqishgan. 00:08:11.750 --> 00:08:13.476 Ma'lum bir madaniy jabxada 00:08:13.500 --> 00:08:16.000 va o'ziga xos madaniy jihatlar bilan sayqallashgan. 00:08:16.667 --> 00:08:18.393 Shunday ekan, mashinalar o'rganishsa 00:08:18.417 --> 00:08:20.667 ular noxolis algoritmlar orqali o'rganishadi, 00:08:21.625 --> 00:08:24.833 va ular noxolis ma'lumotlar bazasidan ham tezroq o'rganishadi. NOTE Paragraph 00:08:25.833 --> 00:08:29.559 Ayni paytda, algoritmik taraqqiyotning ilk misollarini ko'rishimiz mumkin. 00:08:29.583 --> 00:08:33.083 Va ba'zi misollar rostan qo'rqinchlidir. 00:08:34.500 --> 00:08:38.559 Shu yili, Ney-Yorkdagi AI Now Instituti hisobot chop etishdi: 00:08:38.583 --> 00:08:40.976 shuni oshkor qilishdiki, sun'iy ong texnologiyalari 00:08:41.000 --> 00:08:44.476 bashorat qilishda ishlatilayotgan ekan, 00:08:44.500 --> 00:08:47.625 "kir" ma'lumotlarni aniqlashga o'rgatilgan. 00:08:48.333 --> 00:08:51.226 Bu asosan shunday yig'ilganki, 00:08:51.250 --> 00:08:55.434 tarixiy irqchillika oid ma'lumotlardan iborat va 00:08:55.458 --> 00:08:57.708 shaffof bo'lmagan politsiya ishlari ham bor. 00:08:58.542 --> 00:09:02.601 Bu texnologiyalar qora ma'lumotlarni ishlatgani uchun 00:09:02.625 --> 00:09:04.059 ular xolis emas, 00:09:04.083 --> 00:09:08.601 ularning oqibatlari esa faqatgina politsiya qilmishi va xatolarini 00:09:08.625 --> 00:09:10.250 ko'paytiradi va abadiylashtiradi. NOTE Paragraph 00:09:13.167 --> 00:09:16.309 Xo'sh, menimcha bizning jamiyatimiz muhim bir 00:09:16.333 --> 00:09:17.976 muammoga duch keldi. 00:09:18.000 --> 00:09:22.792 Biz ma'lumotlar yig'ishda ishlatiladigan texnologiyalarga ishonishni boshladik. 00:09:23.750 --> 00:09:26.268 Bilamizki, inson ma'lumotlarini yig'ishda 00:09:26.292 --> 00:09:29.101 bu texnologiyalar har doim ham xolis bo'lmaydi 00:09:29.125 --> 00:09:31.851 va hech qachon aniq bo'lmaydi. 00:09:31.875 --> 00:09:34.809 Hozir bizga kerak bo'lgan narsa bu siyosiy yechimdir. 00:09:34.833 --> 00:09:39.542 Hukumatlarimiz bizning ma'lumot huquqimiz insoniy huquqimiz ekanini tan olishi kerak NOTE Paragraph 00:09:40.292 --> 00:09:44.375 (Qarsaklar va hayqiriqlar) NOTE Paragraph 00:09:47.833 --> 00:09:51.917 Ungacha biz kelajakka umid bilan qaray olmaymiz. 00:09:52.750 --> 00:09:55.476 Men qizlarimning algoritmik kamsitilishi va xatolarga 00:09:55.500 --> 00:09:59.226 duchor bo'lishidan xavotirdaman. 00:09:59.250 --> 00:10:01.643 Men bilan qizlarim o'rtasidagi farq shundaki, 00:10:01.667 --> 00:10:04.851 mening bolaligim haqida umuman ochiq ma'lumotlar yo'q. 00:10:04.875 --> 00:10:08.893 Shubhasiz men o'smirlik vaqtimda qilgan va o'ylagan barcha ahmoqona ishlarning 00:10:08.917 --> 00:10:11.059 ma'lumot bazasi yo'q. NOTE Paragraph 00:10:11.083 --> 00:10:12.583 (Kulgi) NOTE Paragraph 00:10:13.833 --> 00:10:16.583 Ammo qizlarim uchun bu boshqacha bo'lishi mumkin. 00:10:17.292 --> 00:10:20.476 Ularning ma'lumoti bugundan boshlab yig'ilib borilmoqda, 00:10:20.500 --> 00:10:24.309 u kelajakda ularni ustidan hukm chiqarish uchun ishlatilishi mumkin 00:10:24.333 --> 00:10:27.292 va ularning orzu-umidlariga to'sqinlik qilishi mumkin. NOTE Paragraph 00:10:28.583 --> 00:10:30.101 Menimcha, vaqti keldi. 00:10:30.125 --> 00:10:31.559 Harakat qilish vaqt keldi. 00:10:31.583 --> 00:10:34.059 Barchamizning birga ishlash vaqtimiz keldi 00:10:34.083 --> 00:10:35.518 inson sifatida, 00:10:35.542 --> 00:10:38.059 tashkilot va muassassa sifatida, 00:10:38.083 --> 00:10:41.184 va biz ko'proq ma'lumot adolatini talab qilamiz, o'zimiz uchun 00:10:41.208 --> 00:10:42.601 va farzandlarimiz uchun 00:10:42.625 --> 00:10:44.143 juda kech bo'lishidan oldin. NOTE Paragraph 00:10:44.167 --> 00:10:45.434 Tashakkur. NOTE Paragraph 00:10:45.458 --> 00:10:46.875 (Qarsaklar)