0:00:00.792,0:00:03.059 Har kuni, har hafta 0:00:03.083,0:00:05.268 biz foydalanish shartlariga rozi bo'lamiz. 0:00:05.292,0:00:06.768 Va biz rozi bo'lganimzida 0:00:06.792,0:00:09.268 biz kompaniyalarga[br]qonuniy huquq taqdim etamiz 0:00:09.292,0:00:12.976 ma'lumotlarimiz bilan[br]istalgan ish qilishiga 0:00:13.000,0:00:15.375 va farzandlarimizning [br]ma'lumotlari bilan ham. 0:00:16.792,0:00:19.768 Hayron qolarlisi, 0:00:19.792,0:00:22.684 biz bolalarning ancha ma'lumotlarini [br]berib yuboryapmiz. 0:00:22.708,0:00:24.708 Bularning oqibati qanday bo'ladi? 0:00:26.500,0:00:27.893 Men antropologman, 0:00:27.917,0:00:30.518 shuningdek, ikki qizchaning onasiman. 0:00:30.542,0:00:35.018 Men bu savolga [br]2015-yilda qiziqishni boshlagandim. 0:00:35.042,0:00:37.768 O'shanda kutilmaganda shuni angladim, 0:00:37.792,0:00:40.809 ulkan va aql bovar qilmas[br]hajmdagi bolalar haqidagi ma'lumotlar 0:00:40.833,0:00:44.000 ishlab chiqarilishi va to'planishini. 0:00:44.792,0:00:46.768 Shu tarzda ilmiy loyihamni boshladim. 0:00:46.792,0:00:49.268 Uni Bola Ma'lumot Fuqaro deb nomladim 0:00:49.292,0:00:51.417 va bo'shliqni to'ldirishni maqsad qildim. 0:00:52.583,0:00:55.601 Endi o'ylashingiz mumkin [br]meni hozir sizni aybdor qiladi deb 0:00:55.625,0:00:58.393 ijtimoiy tarmoqga farzandingiz[br]rasmini joylaganingiz uchun 0:00:58.417,0:01:00.559 ammo gap bunda emas, 0:01:00.583,0:01:04.000 Muammo bundan ko'ra ancha yirikroqdir. 0:01:04.792,0:01:08.893 Hammasi tizimga bog'liq,[br]odamlarga emas. 0:01:08.917,0:01:11.208 SIz va sizning odatlaringiz aybdor emas. 0:01:12.833,0:01:15.684 Tarixda birinchi bor, 0:01:15.708,0:01:18.268 biz bolalarning [br]ma'lumotlarini kuzatmoqdamiz 0:01:18.292,0:01:20.059 ularning tug'ilishidan ancha oldin 0:01:20.083,0:01:22.768 urug'lanish paytidan boshlab, 0:01:22.792,0:01:25.143 va butun hayoti davomida. 0:01:25.167,0:01:28.268 Bilamizki, ota-onalar farzand [br]ko'rishmoqchi bo'lsihganida, 0:01:28.292,0:01:31.268 ular "homilador bo'lish yo'llari"ni [br]onlayn qidirishadi, 0:01:31.292,0:01:34.042 yoki ovulyatsiyani kuzatadgan [br]ilovalarni yuklab olishadi. 0:01:35.250,0:01:37.851 Ular homilador bo'lishganida esa, 0:01:37.875,0:01:41.018 ular chaqalog'ining ultratovushini[br]ijtimoiy tarmoqqa yuklaydi, 0:01:41.042,0:01:43.059 homiladorlik ilovalarini yuklab olishadi 0:01:43.083,0:01:46.809 yoki Doktor Google bilan [br]hamma narsa haqida maslahatlashishadi, 0:01:46.833,0:01:48.351 o'zingiz bilasiz -- 0:01:48.375,0:01:50.934 "parvoz davomida [br]bolaning tushib qolish xavfi" 0:01:50.958,0:01:53.726 yoki "erta homiladorlikdagi [br]qorindagi spazmlar" haqida. 0:01:53.750,0:01:55.559 Men bilaman, chunki [br]shunday qilganman 0:01:55.583,0:01:57.208 va ko'p marta. 0:01:58.458,0:02:01.268 Bola tug'ilganida esa,[br]ular kuzatishadi: uning har uyqusini, 0:02:01.292,0:02:02.559 ovqatlanishini, 0:02:02.583,0:02:05.167 hayotining har bir harakatini,[br]turli texnologiyalarda. 0:02:06.083,0:02:07.559 Va bu texnologiyalar 0:02:07.583,0:02:13.726 chaqaloqning shaxsiy ma'lumotlarini [br]foydaga aylantirishadi, ularni 0:02:13.750,0:02:15.542 boshqalar bilan [br]ulashgan holda. 0:02:16.583,0:02:18.726 Mana bu qanday ishlaydi, 0:02:18.750,0:02:23.934 2019-yilda Britaniya Tibbiyot Jurnali [br]bir tadqiqotni nashr qildi. 0:02:23.958,0:02:27.601 Unda aytilishicha 24 mobil [br]sog'liq ilovasidan 0:02:27.625,0:02:31.083 19 tasi ma'lumotlarni [br]uchinchi tomon bilan bo'lishishgan. 0:02:32.083,0:02:37.917 Va bu uchinchi tomonlar ma'lumotni [br]216 tashkilot bilan bo'lishishgan. 0:02:38.875,0:02:42.309 Bu 216 tashkilotdan 0:02:42.333,0:02:45.476 bor-yo'g'i uchtasi sog'liqni saqlash [br]tizimiga oid. 0:02:45.500,0:02:50.018 Ma'lumotga kirish huquqi bor kompaniyalar[br]orasida katta texnologiya kompaniyalari 0:02:50.042,0:02:53.559 Google, Facebook va Oracle [br]kabilar bor. 0:02:53.583,0:02:56.184 Ular raqamli reklama kompaniyalaridir, 0:02:56.208,0:03:00.333 shuningdek iste'mol kreditlari bo'yicha [br]agentlik ham bor. 0:03:01.125,0:03:02.559 Siz to'g'ri topdingiz: 0:03:02.583,0:03:07.708 Ularda allaqachon chaqaloqlar haqida[br]ma'lumotlar bor. 0:03:09.125,0:03:11.893 Ammo mobil ilovalar, veb qidiruvlar[br]va ijtimoiy tarmoqlar 0:03:11.917,0:03:15.018 shunchaki aysbergning bir uchidir. 0:03:15.042,0:03:17.893 Chunki turli texnologiyalar [br]bolalarni kuzatib borishadi 0:03:17.917,0:03:19.643 Ularning kundalik hayoti davomida. 0:03:19.667,0:03:23.809 Ular uy texnologiyalari va uydagi [br]virtual yordamchilar tomonidan kuzatiladi. 0:03:23.833,0:03:25.809 Ta'lim platformasi ham [br]ularni kuzatishadi 0:03:25.833,0:03:28.018 va maktabdagi ta'lim [br]texnologiyalari ham. 0:03:28.042,0:03:29.643 Onlayn yozuvlari ham kuzatiladi 0:03:29.667,0:03:32.684 va shifoxonalaridagi [br]onlayn portallari ham. 0:03:32.708,0:03:35.059 Ularni internetli o'yinchoqlar, [br]ularning onlayn 0:03:35.083,0:03:36.393 o'yinlari orqali[br]kuzatishadi 0:03:36.417,0:03:39.083 va boshqa judayam ko'plab[br]texnologiyalar orqali. 0:03:40.250,0:03:41.893 Tadqiqotim davomida 0:03:41.917,0:03:46.059 ko'plab ota-onalar oldimga kelishardi[br]va "Ho'sh nima bo'libdi?" deyishardi. 0:03:46.083,0:03:49.000 "Nima farqi bor bolalarim kuzatilishini? 0:03:50.042,0:03:51.375 Yashiradigan narsamiz yo'q." 0:03:52.958,0:03:54.458 Lekin, farqi bor. 0:03:55.083,0:04:01.101 Farqi bor, chunki hozirda odamlarni [br]nafaqat kuzatishadi, 0:04:01.125,0:04:05.226 balki, ularning ma'lumoti alohida [br]yig'iladi qidiruv tarixiga asoslanib, 0:04:05.250,0:04:09.059 sun'iy ong va [br]bashorat tahlillari uchun ishlatiladi. 0:04:09.083,0:04:12.726 Inson hayoti bo'yicha iloji boricha [br]ko'p ma'lumot yig'ish uchun 0:04:12.750,0:04:14.601 turli manbalardan: 0:04:14.625,0:04:19.143 oila tarixi, xarid qilish odatlari[br]va ijtimoiy tarmoq izohlaridan. 0:04:19.167,0:04:21.018 Keyin ular bu ma'lumotlarni[br]jamlashadi. 0:04:21.042,0:04:23.792 Ma'lumotga asoslangan qaror [br]chiqarish uchun 0:04:24.792,0:04:28.226 bunday texnologiyalar[br]hamma yerda ishlatiladi. 0:04:28.250,0:04:30.643 Banklar bularni[br]kredit, qarz berishda ishlatishadi, 0:04:30.667,0:04:33.042 sug'urta kompaniayalari esa[br]premiyani aniqlashda. 0:04:34.208,0:04:36.684 Ish beruvchilar ham ulardan [br]foydalanishadi. 0:04:36.708,0:04:39.625 Nomzod ishga to'gri kelishi[br]yoki kelmasligini aniqlashda. 0:04:40.750,0:04:43.851 Shuningdek, politsiya va [br]sud ham jinoyatchini aniqlashda 0:04:43.875,0:04:47.393 ulardan foydalanishadi, 0:04:47.417,0:04:50.042 yoki qayta jinoyatga moyilligini [br]aniqlaganda. 0:04:52.458,0:04:56.518 Bizda ma'lumotlarni sotadigan, [br]sotib oladigan va tahlil qiladiganlar 0:04:56.542,0:05:00.184 ustidan hech qanday ko'nikma[br]yoki nazorat yo'q. 0:05:00.208,0:05:02.917 Ular bizni va bolalarimizning [br]ma'lumotlarini yig'ishadi. 0:05:03.625,0:05:07.667 Lekin bu yig'ilgan ma'lumotlar[br]huquqlarimizni yetarlicha buzishadi. 0:05:08.917,0:05:11.125 Misol uchun, 0:05:13.792,0:05:17.851 2018-yil New York Times yangiligida [br]aytilishicha 0:05:17.875,0:05:19.851 onlayn kollejni reja qilish[br]tizimi orqali 0:05:19.875,0:05:22.934 yig'ilgan ma'lumotlarda 0:05:22.958,0:05:27.684 AQSH bo'ylab millionlab [br]maktab o'quvchilari ma'lumoti yig'ilgan 0:05:27.708,0:05:31.351 kollej programmasi yoki [br]grant qidirib yurgan o'quvchilar orasidan 0:05:31.375,0:05:34.417 va bu ma'lumotlar[br]o'quv brokerlariga sotilgan. 0:05:35.792,0:05:41.226 Hozirda, Fordhamda o'quv brokerlarini[br]o'rgangan tadqiqotchilar 0:05:41.250,0:05:46.476 bolalarning ikki yoshligidan[br]ma'lumoti to'planishini oshkor qilishdi. 0:05:46.500,0:05:49.559 Turli yo'nalishlar bo'yicha: 0:05:49.583,0:05:53.768 millati, dini, boyligi, 0:05:53.792,0:05:55.851 ijtimoiy ahvoli 0:05:55.875,0:05:58.809 va ko'plab boshqa turli[br]yo'nalishlar bo'yicha. 0:05:58.833,0:06:03.851 Keyin ular bu yig'ilgan profillarni [br]bolalarning ismi, 0:06:03.875,0:06:06.684 uy manzili va kontaktlari bilan birga 0:06:06.708,0:06:08.559 turli kompaniyalarga sotishadi, 0:06:08.583,0:06:11.042 savdo va ta'lim dargohlaridan tortib, 0:06:12.083,0:06:13.351 talaba qarzlari, 0:06:13.375,0:06:15.125 talaba kredit karta[br]kompaniyasigacha. 0:06:16.542,0:06:17.893 Aniqlashtirish uchun, 0:06:17.917,0:06:21.726 Fordhamdagi tadqiqotchilar[br]o'quv brokeridan 0:06:21.750,0:06:27.559 14-15 yoshli qizlar ro'yxati bilan [br]ta'minlashni so'rashdi. 0:06:27.583,0:06:30.958 Masalan, oilaviy reja [br]qilishga qiziqadiganlarini. 0:06:32.208,0:06:34.684 Broker ro'yxatni berishga rozi bo'ldi. 0:06:34.708,0:06:39.583 Tasavvur qiling, bu qanchalik [br]bolalarimiz uchun havfli bo'lishi mumkin. 0:06:40.833,0:06:44.809 Lekin o'quv brokerlari shunchaki [br]bir misol. 0:06:44.833,0:06:49.518 Haqiqat shuki, bolalarimizning ma'lumoti[br]yig'ilishini biz nazorat qilolmaymiz, 0:06:49.542,0:06:52.958 ammo bu narsa ularning hayotiga[br]yetarlicha ta'sir qiladi. 0:06:54.167,0:06:57.643 Biz o'zimizdan so'rashimiz kerak: 0:06:57.667,0:07:02.351 bolalarimizning ma'lumoti yig'ilganda [br]biz bu texnologiyalarga ishona olamizmi? 0:07:02.375,0:07:03.625 Aniq ishona olamizmi? 0:07:05.708,0:07:06.958 Mening javobim "yo'q." 0:07:07.792,0:07:09.059 Antropolog sifatida, 0:07:09.083,0:07:12.851 Sun'iy ong va bashorat tahlillari[br]ajoyibdir. 0:07:12.875,0:07:14.893 Kasallik izini topishda 0:07:14.917,0:07:16.750 yoki iqlim o'zgarishga[br]qarshi kurashda. 0:07:18.000,0:07:19.643 Bu qarashdan[br]voz kechishimiz kerak: 0:07:19.667,0:07:23.351 ularning xolisona ma'lumot yig'ishida 0:07:23.375,0:07:26.559 va dalillarga asoslanib qaror chiqarishda[br]ularga ishonishimizda, 0:07:26.583,0:07:28.476 insonlar hayoti haqida. 0:07:28.500,0:07:31.059 Chunki ular insonning aslini ko'rsatmaydi. 0:07:31.083,0:07:34.434 Ma'lumotlar bizning kimligimizning [br]ko'zgusi emas. 0:07:34.458,0:07:36.559 Odam bir narsani o'ylab,[br]teskarisini aytadi, 0:07:36.583,0:07:39.018 ko'ngli buni desa,[br]o'zi boshqa ishni qiladi. 0:07:39.042,0:07:41.518 Algoritmik bashoratlar [br]yoki raqamli amaliyotlar 0:07:41.542,0:07:46.708 insonning murakab tizimini [br]oldindan aytib berolmaydi. 0:07:48.417,0:07:49.976 Lekin, avvalambor 0:07:50.000,0:07:52.684 bu texnologiyalar har doim ham 0:07:52.708,0:07:53.976 har doim ham 0:07:54.000,0:07:55.917 xolis emas. 0:07:57.125,0:08:02.184 Bilamizki, algoritmlar [br]qoidalar yoki qadamlar to'plamidir. 0:08:02.208,0:08:05.917 Ma'lum bir natijaga erishish uchun[br]ishlab chiqilgan, shunday emasmi? 0:08:06.833,0:08:09.559 Lekin bu qoidalar yoki qadamlar to'plami [br]xolis emas, 0:08:09.583,0:08:11.726 chunki ularni odamlar ishlab chiqishgan. 0:08:11.750,0:08:13.476 Ma'lum bir madaniy jabxada 0:08:13.500,0:08:16.000 va o'ziga xos madaniy jihatlar bilan[br]sayqallashgan. 0:08:16.667,0:08:18.393 Shunday ekan, mashinalar [br]o'rganishsa 0:08:18.417,0:08:20.667 ular noxolis algoritmlar [br]orqali o'rganishadi, 0:08:21.625,0:08:24.833 va ular noxolis ma'lumotlar [br]bazasidan ham tezroq o'rganishadi. 0:08:25.833,0:08:29.559 Ayni paytda, algoritmik taraqqiyotning[br]ilk misollarini ko'rishimiz mumkin. 0:08:29.583,0:08:33.083 Va ba'zi misollar [br]rostan qo'rqinchlidir. 0:08:34.500,0:08:38.559 Shu yili, Ney-Yorkdagi AI Now Instituti [br]hisobot chop etishdi: 0:08:38.583,0:08:40.976 shuni oshkor qilishdiki,[br]sun'iy ong texnologiyalari 0:08:41.000,0:08:44.476 bashorat qilishda ishlatilayotgan ekan, 0:08:44.500,0:08:47.625 "kir" ma'lumotlarni aniqlashga [br]o'rgatilgan. 0:08:48.333,0:08:51.226 Bu asosan shunday yig'ilganki, 0:08:51.250,0:08:55.434 tarixiy irqchillika oid ma'lumotlardan[br]iborat va 0:08:55.458,0:08:57.708 shaffof bo'lmagan politsiya [br]ishlari ham bor. 0:08:58.542,0:09:02.601 Bu texnologiyalar qora ma'lumotlarni[br]ishlatgani uchun 0:09:02.625,0:09:04.059 ular xolis emas, 0:09:04.083,0:09:08.601 ularning oqibatlari esa faqatgina [br]politsiya qilmishi va xatolarini 0:09:08.625,0:09:10.250 ko'paytiradi va abadiylashtiradi. 0:09:13.167,0:09:16.309 Xo'sh, menimcha bizning [br]jamiyatimiz muhim bir 0:09:16.333,0:09:17.976 muammoga duch keldi. 0:09:18.000,0:09:22.792 Biz ma'lumotlar yig'ishda ishlatiladigan[br]texnologiyalarga ishonishni boshladik. 0:09:23.750,0:09:26.268 Bilamizki, [br]inson ma'lumotlarini yig'ishda 0:09:26.292,0:09:29.101 bu texnologiyalar har doim ham [br]xolis bo'lmaydi 0:09:29.125,0:09:31.851 va hech qachon aniq bo'lmaydi. 0:09:31.875,0:09:34.809 Hozir bizga kerak bo'lgan narsa[br]bu siyosiy yechimdir. 0:09:34.833,0:09:39.542 Hukumatlarimiz bizning ma'lumot huquqimiz[br]insoniy huquqimiz ekanini tan olishi kerak 0:09:40.292,0:09:44.375 (Qarsaklar va hayqiriqlar) 0:09:47.833,0:09:51.917 Ungacha biz kelajakka[br]umid bilan qaray olmaymiz. 0:09:52.750,0:09:55.476 Men qizlarimning algoritmik[br]kamsitilishi va xatolarga 0:09:55.500,0:09:59.226 duchor bo'lishidan xavotirdaman. 0:09:59.250,0:10:01.643 Men bilan qizlarim o'rtasidagi [br]farq shundaki, 0:10:01.667,0:10:04.851 mening bolaligim haqida [br]umuman ochiq ma'lumotlar yo'q. 0:10:04.875,0:10:08.893 Shubhasiz men o'smirlik vaqtimda qilgan[br]va o'ylagan barcha ahmoqona ishlarning 0:10:08.917,0:10:11.059 ma'lumot bazasi yo'q. 0:10:11.083,0:10:12.583 (Kulgi) 0:10:13.833,0:10:16.583 Ammo qizlarim uchun[br]bu boshqacha bo'lishi mumkin. 0:10:17.292,0:10:20.476 Ularning ma'lumoti bugundan[br]boshlab yig'ilib borilmoqda, 0:10:20.500,0:10:24.309 u kelajakda ularni ustidan[br]hukm chiqarish uchun ishlatilishi mumkin 0:10:24.333,0:10:27.292 va ularning orzu-umidlariga [br]to'sqinlik qilishi mumkin. 0:10:28.583,0:10:30.101 Menimcha, vaqti keldi. 0:10:30.125,0:10:31.559 Harakat qilish vaqt keldi. 0:10:31.583,0:10:34.059 Barchamizning[br]birga ishlash vaqtimiz keldi 0:10:34.083,0:10:35.518 inson sifatida, 0:10:35.542,0:10:38.059 tashkilot va muassassa sifatida, 0:10:38.083,0:10:41.184 va biz ko'proq ma'lumot adolatini[br]talab qilamiz, o'zimiz uchun 0:10:41.208,0:10:42.601 va farzandlarimiz uchun 0:10:42.625,0:10:44.143 juda kech bo'lishidan oldin. 0:10:44.167,0:10:45.434 Tashakkur. 0:10:45.458,0:10:46.875 (Qarsaklar)