WEBVTT

00:00:00.792 --> 00:00:03.059
Her gün, her hafta

00:00:03.083 --> 00:00:05.268
farklı şart ve koşulları kabul ediyoruz.

00:00:05.292 --> 00:00:06.768
Bunu yaparken de

00:00:06.792 --> 00:00:09.268
şirketlere hem bizim verilerimizle

00:00:09.292 --> 00:00:12.976
hem de çocuklarımızın verileriyle

00:00:13.000 --> 00:00:15.375
istediklerini yapma hakkını veriyoruz.

00:00:16.792 --> 00:00:19.768
Bu da bizi düşündürüyor:

00:00:19.792 --> 00:00:22.684
Çocuklarımızın verilerinin
ne kadarını açık ediyoruz

00:00:22.708 --> 00:00:24.708
ve bunun sonuçları ne olabilir?

NOTE Paragraph

00:00:26.500 --> 00:00:27.893
Ben bir antropoloğum.

00:00:27.917 --> 00:00:30.518
Aynı zamanda iki küçük kız annesiyim.

00:00:30.542 --> 00:00:35.018
Bu soruyla ilgilenmeye 2015'te başladım.

00:00:35.042 --> 00:00:37.768
Çocuklarla ilgili çok fazla

00:00:37.792 --> 00:00:40.809
hatta inanılmaz sayıda veri izinin

00:00:40.833 --> 00:00:44.000
üretilip toplandığını fark ettiğimde.

00:00:44.792 --> 00:00:46.768
Çocuk Verisi Vatandaşı isminde

00:00:46.792 --> 00:00:49.268
bir araştırma projesi başlattım.

00:00:49.292 --> 00:00:51.417
Hedefim bu boşluğu doldurmaktı.

NOTE Paragraph

00:00:52.583 --> 00:00:55.601
Çocuklarınızın fotoğraflarını
sosyal medyada paylaştığınız için

00:00:55.625 --> 00:00:58.393
sizi kınamaya geldiğimi düşünebilirsiniz

00:00:58.417 --> 00:01:00.559
fakat demek istediğim şey bu değil.

00:01:00.583 --> 00:01:04.000
Sorun sosyal medya 
ebeveynliğinden çok daha büyük.

00:01:04.792 --> 00:01:08.893
Bu bireylerle değil sistemlerle ilgili.

00:01:08.917 --> 00:01:11.208
Suçlu olan siz ve alışkanlıklarınız değil.

NOTE Paragraph

00:01:12.833 --> 00:01:15.684
Tarihte ilk kez

00:01:15.708 --> 00:01:18.268
çocukların bireysel 
verilerini takip ediyoruz,

00:01:18.292 --> 00:01:20.059
doğumlarından çok daha öncesinden --

00:01:20.083 --> 00:01:22.768
bazen gebeliğin başladığı andan itibaren

00:01:22.792 --> 00:01:25.143
ve tüm hayatları boyunca.

00:01:25.167 --> 00:01:28.268
Ebeveynler çocuk yapmaya karar verdiğinde

00:01:28.292 --> 00:01:31.268
internetten "hamile kalma yöntemleri" arar

00:01:31.292 --> 00:01:34.042
ya da ovülasyon takip
uygulamaları indirirler.

00:01:35.250 --> 00:01:37.851
Hamile kaldıklarında

00:01:37.875 --> 00:01:41.018
ultrason resimlerini
sosyal medyada paylaşır,

00:01:41.042 --> 00:01:43.059
hamilelik uygulamaları indirir

00:01:43.083 --> 00:01:46.809
ya da her türlü konuda
Dr. Google'a danışırlar.

00:01:46.833 --> 00:01:48.351
Şunun gibi konular:

00:01:48.375 --> 00:01:50.934
"Uçak yolculuğunda düşük riski"

00:01:50.958 --> 00:01:53.726
ya da "erken hamilelik 
döneminde mide krampları"

00:01:53.750 --> 00:01:55.559
Biliyorum çünkü ben de yaşadım,

00:01:55.583 --> 00:01:57.208
defalarca.

00:01:58.458 --> 00:02:01.268
Sonrasında, bebek doğduğunda
farklı teknolojiler kullanarak

00:02:01.292 --> 00:02:02.559
her uykuyu, her beslenmeyi

00:02:02.583 --> 00:02:05.167
hayattaki her anı takip ederler.

00:02:06.083 --> 00:02:07.559
Bu teknolojilerin tümü

00:02:07.583 --> 00:02:13.606
bebeğin en mahrem 
davranışlarını ve sağlık verilerini

00:02:13.606 --> 00:02:15.722
başkalarıyla paylaşarak paraya dönüştürür.

NOTE Paragraph

00:02:16.583 --> 00:02:18.726
Nasıl çalıştığını size anlatayım.

00:02:18.750 --> 00:02:23.934
2019'dan bir British Medical Journal
araştırması gösteriyor ki

00:02:23.958 --> 00:02:27.601
her 24 mobil sağlık uygulamasından 19'u

00:02:27.625 --> 00:02:31.083
bilgilerinizi üçüncü 
şahıslarla paylaşıyor.

00:02:32.083 --> 00:02:37.917
Bu üçüncü şahıslar da bilgileri
216 başka kurumla paylaşıyor.

00:02:38.875 --> 00:02:42.309
Bu 216 dördüncü şahıstan

00:02:42.333 --> 00:02:45.476
sadece 3'ü sağlık sektöründe bulunuyor.

00:02:45.500 --> 00:02:50.018
Bu verilere erişimi olan diğer şirketler

00:02:50.042 --> 00:02:53.559
Google, Facebook, Oracle gibi
büyük teknoloji şirketleri,

00:02:53.583 --> 00:02:56.184
dijital reklam şirketleri

00:02:56.208 --> 00:03:00.333
ve aralarında bir tüketici kredisi 
rapor ajansı da vardı.

00:03:01.125 --> 00:03:02.559
Doğru anladınız.

00:03:02.583 --> 00:03:07.708
Reklam ve kredi ajansları küçük bebeğiniz
hakkında verilere sahip olabilir.

00:03:09.125 --> 00:03:11.893
Mobil uyulamalar, internet 
aramaları ve sosyal medya

00:03:11.917 --> 00:03:15.018
buzdağının sadece görünen kısmıdır.

00:03:15.042 --> 00:03:17.573
Çocuklar günlük hayatlarında da

00:03:17.573 --> 00:03:19.643
pek çok teknoloji
tarafından takip ediliyor.

00:03:19.667 --> 00:03:23.809
Evlerindeki sanal asistan 
ve ev teknolojilerinden takip ediliyorlar.

00:03:23.833 --> 00:03:25.809
Okullarındaki eğitim platformları

00:03:25.833 --> 00:03:28.018
ve eğitim teknolojilerinden
takip ediliyorlar.

00:03:28.042 --> 00:03:29.643
Doktorlarının ofislerindeki

00:03:29.667 --> 00:03:32.684
çevrimiçi kayıt ve portallardan
takip ediliyorlar.

00:03:32.708 --> 00:03:35.059
İnternete bağlı oyuncaklarından,

00:03:35.083 --> 00:03:36.393
çevrim içi oyunlardan

00:03:36.417 --> 00:03:39.083
ve başka pek çok teknoloji 
tarafından takip ediliyorlar.

NOTE Paragraph

00:03:40.250 --> 00:03:41.893
Araştırmam sırasında

00:03:41.917 --> 00:03:46.059
pek çok ebeveyn bana gelip
"Ee, yani?" diye sordu.

00:03:46.083 --> 00:03:49.000
"Çocuğumun takip edilmesi
neden bu kadar önemli?

00:03:50.042 --> 00:03:51.375
Sakladığımız bir şey yok."

00:03:52.958 --> 00:03:54.458
Aslında önemli.

00:03:55.083 --> 00:04:01.101
Çünkü günümüzde bireyler
sadece takip edilmiyor.

00:04:01.125 --> 00:04:05.226
Ayrıca veri izlerine göre
profilleri çıkartılıyor.

00:04:05.250 --> 00:04:09.059
Yapay zeka ve kestirimsel analizler

00:04:09.083 --> 00:04:11.526
farklı kaynaklar üzerinden

00:04:11.526 --> 00:04:14.601
bireyin hayatından maksimum 
veriyi elde etmek için kullanılır:

00:04:14.625 --> 00:04:19.143
Aile geçmişi, satın alma alışkanlıkları,
sosyal medya yorumları.

00:04:19.167 --> 00:04:20.878
Bu veriler bir araya getirilip

00:04:20.878 --> 00:04:23.792
birey hakkında veri güdümlü
kararlar vermek için kullanılır.

00:04:24.792 --> 00:04:28.226
Bu teknolojiler her yerde kullanılıyor.

NOTE Paragraph

00:04:28.250 --> 00:04:30.643
Bankalar kredilere karar vermek,

00:04:30.667 --> 00:04:33.332
sigorta şirketleri oranlara karar vermek,

00:04:34.208 --> 00:04:36.684
İşe alım uzmanları ve işverenler

00:04:36.708 --> 00:04:39.625
bireyin işe uygun olup olmadığına
karar vermek için kullanır.

00:04:40.750 --> 00:04:43.851
Polis ve mahkemeler ise

00:04:43.875 --> 00:04:47.393
bireyin potansiyel bir suçlu
olup olmadığına

00:04:47.417 --> 00:04:50.432
ya da tekrar suç işleyip işlemeyeceğini
saptamak için kullanır.

NOTE Paragraph

00:04:52.458 --> 00:04:56.518
Verilerimizi satın alarak,
satarak ve işleyerek

00:04:56.542 --> 00:05:00.184
bizim ve çocuklarımızın 
profilini çıkaran yollar üzerinde

00:05:00.208 --> 00:05:02.917
herhangi bir bilgimiz ve kontrolümüz yok.

00:05:03.625 --> 00:05:07.667
Ama bu profiller haklarımızı 
ciddi şekilde etkileyebilir.

NOTE Paragraph

00:05:08.917 --> 00:05:11.125
Örnek vermek gerekirse,

00:05:13.792 --> 00:05:15.981
2018 yılında ''New York Times''

00:05:17.105 --> 00:05:19.081
Amerika'da üniversite programı

00:05:19.325 --> 00:05:23.554
veya burs arayan milyonlarca lise
öğrencisi tarafından tamamlanan

00:05:23.668 --> 00:05:26.394
çevrim içi üniversite 
planlama hizmetleri yoluyla

00:05:27.698 --> 00:05:31.341
toplanan verilerin

00:05:31.375 --> 00:05:34.417
eğitim veri aracılarına 
satıldığı haberini yayınladı.

00:05:35.792 --> 00:05:41.226
Fordham Üniversitesinde eğitim veri 
aracıları üzerinde çalışan araştırmacılar

00:05:41.250 --> 00:05:46.476
bu şirketlerin iki yaşından 
itibaren çocukların profillerini

00:05:46.500 --> 00:05:49.559
şu farklı kategorileri baz alarak 
çıkardıkları bilgisine ulaştı:

00:05:49.583 --> 00:05:53.768
Etnik köken, din, varlık,

00:05:53.792 --> 00:05:55.851
sosyal uygunsuzluk

00:05:55.875 --> 00:05:58.809
ve diğer birçok rastgele kategori.

00:05:58.833 --> 00:06:03.851
Daha sonra çıkarılan bu profilleri,

00:06:03.875 --> 00:06:06.684
çocuğun ismiyle birlikte 
ev adresi ve iletişim detaylarını,

00:06:06.708 --> 00:06:08.559
farklı firmalara satıyorlar

00:06:08.583 --> 00:06:11.042
ki bunlara ticaret ve kariyer kurumları,

00:06:12.083 --> 00:06:13.231
öğrenci kredisi

00:06:13.231 --> 00:06:15.305
ve öğrenci kredi kartı
şirketleri de dahil.

00:06:16.542 --> 00:06:17.893
Sınırları zorlarsak,

00:06:17.917 --> 00:06:21.726
Fordham'daki araştırmacılar,
eğitim veri aracılarından

00:06:21.750 --> 00:06:27.559
aile planlama hizmetleriyle ilgilenen

00:06:27.583 --> 00:06:30.958
14 ile 15 yaşındaki kızların 
listesini sunmalarını istedi.

00:06:32.208 --> 00:06:34.684
Veri aracısı listeyi sunmayı kabul etti.

00:06:34.708 --> 00:06:39.583
Yani bunun çocuklarımız için ne kadar
mahrem ve müdahaleci olduğunu siz düşünün.

00:06:40.833 --> 00:06:44.809
Fakat eğitim veri aracıları
sadece bir örnek.

00:06:44.833 --> 00:06:49.518
İşin aslı çocuklarımızın profillerinin
bizim denetleyemeyeceğimiz ölçüde

00:06:49.542 --> 00:06:52.958
çıkarılıyor olması ki bu onların hayatını
önemli derecede etkileyebilir.

NOTE Paragraph

00:06:54.167 --> 00:06:57.643
O yüzden kendimize şu soruyu sormalıyız:

00:06:57.667 --> 00:07:02.351
Çocuklarımızın profilinin çıkarılmasında
bu teknolojilere güvenebilir miyiz?

00:07:02.375 --> 00:07:03.625
Güvenebilir miyiz?

00:07:05.708 --> 00:07:06.958
Benim cevabım hayır.

00:07:07.792 --> 00:07:09.059
Bir antropolog olarak,

00:07:09.083 --> 00:07:12.851
yapay zekanın ve kestirimsel analizlerin
felaketlerin gidişatını tahmin etmek

00:07:12.875 --> 00:07:14.893
ve iklim değişikliği ile savaşmak için

00:07:14.917 --> 00:07:16.750
harika olabileceğine inanıyorum.

00:07:18.000 --> 00:07:19.943
Ama bu teknolojilerin,

00:07:19.967 --> 00:07:22.261
insan profillerini 
objektif olarak çıkardığına

00:07:22.261 --> 00:07:25.569
ve bireylerin hayatlarıyla ilgili 
veri güdümlü kararlar vermek için

00:07:25.569 --> 00:07:28.476
onlara güvenebileceğimize
olan inancı terk etmemiz gerekiyor.

00:07:28.500 --> 00:07:31.059
Çünkü insan profillerini çıkaramazlar.

00:07:31.083 --> 00:07:34.434
Veri izleri bizim kim 
olduğumuzun aynası değildir.

00:07:34.458 --> 00:07:36.559
İnsanlar bir şey düşünür
ve tersini söyler,

00:07:36.583 --> 00:07:39.018
bir yönde hisseder ve farklı hareket eder.

00:07:39.042 --> 00:07:41.518
Algoritmik tahminler 
veya dijital alışkanlıklarımız,

00:07:41.542 --> 00:07:46.708
insan deneyiminin tahmin edilememezlik 
ve karmaşıklığını açıklayamaz.

NOTE Paragraph

00:07:48.417 --> 00:07:49.976
Üstüne üstlük

00:07:50.000 --> 00:07:52.684
bu teknolojiler daima --

00:07:52.708 --> 00:07:53.976
daima --

00:07:54.000 --> 00:07:55.917
öyle ya da böyle, peşin hükümlüdür.

00:07:57.125 --> 00:08:02.184
Gördüğünüz gibi, algoritmalar 
tanım gereği spesifik bir sonuca

00:08:02.208 --> 00:08:05.917
ulaşmak için tasarlanmış kurallar ve
adımlar bütünüdür. Tamam mı?

00:08:06.833 --> 00:08:09.559
Ama bu kurallar ve adımlar 
bütünü objektif olamaz,

00:08:09.583 --> 00:08:11.726
çünkü insanlar tarafından
tasarlanmışlardır,

00:08:11.750 --> 00:08:13.746
spesifik bir kültürel içeriği vardır

00:08:13.770 --> 00:08:16.461
ve spesifik kültürel değerler
tarafından şekillendirilir.

00:08:16.667 --> 00:08:18.393
Yani makineler öğrenirken,

00:08:18.417 --> 00:08:20.667
peşin hükümlü algoritmalardan

00:08:21.625 --> 00:08:24.833
ve sıklıkla da peşin hükümlü
veri tabanlarından öğrenirler.

NOTE Paragraph

00:08:25.833 --> 00:08:29.559
Şimdi, algoritmik peşin hükmün
ilk örneklerini görüyoruz.

00:08:29.583 --> 00:08:33.083
Bu örneklerden bazıları 
açıkçası dehşet verici.

00:08:34.500 --> 00:08:37.479
Bu sene, New York'taki Al Now Enstitüsü

00:08:37.479 --> 00:08:41.060
kestirimsel güvenlik işlemleri için
kullanılan yapay zeka teknolojilerinin

00:08:41.060 --> 00:08:44.230
"kirli" veriler üzerinde eğitildiğini

00:08:44.606 --> 00:08:47.625
ortaya çıkaran bir rapor yayınladı.

00:08:48.333 --> 00:08:51.226
Kirli veriler; ırksal peşin hükmün

00:08:51.250 --> 00:08:55.434
ve şeffaf olmayan polis
uygulamalarının olduğu

00:08:55.458 --> 00:08:57.858
tarihsel dönemler boyunca
toplanan veriler demek.

00:08:58.542 --> 00:09:02.601
Çünkü bu teknolojiler
kirli veri ile eğitiliyor,

00:09:02.625 --> 00:09:04.059
objektif değiller

00:09:04.083 --> 00:09:08.601
ve bunun sonuçları sadece 
polis peşin hükmünü

00:09:08.625 --> 00:09:10.580
ve hatalarını arttırıp devam ettiriyor.

NOTE Paragraph

00:09:13.167 --> 00:09:15.399
Bundan dolayı, bence

00:09:15.399 --> 00:09:17.976
toplumumuzda temel bir 
problem ile karşı karşıyayız.

00:09:18.000 --> 00:09:23.072
İnsan profili çıkarmaya gelince
bu teknolojilere güvenmeye başlıyoruz.

00:09:23.750 --> 00:09:26.268
Biliyoruz ki insan profili çıkarırken,

00:09:26.292 --> 00:09:29.101
bu teknolojiler her zaman
peşin hükümlü olacaklar

00:09:29.125 --> 00:09:31.851
ve asla gerçekten doğru olmayacaklar.

00:09:31.875 --> 00:09:34.809
Bu yüzden asıl ihtiyacımız 
olan siyasal bir çözüm.

00:09:34.833 --> 00:09:40.292
Bize veri haklarımızın insan haklarımız
olduğunu tanıyan hükümetler lazım.

NOTE Paragraph

00:09:40.292 --> 00:09:44.795
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:09:47.833 --> 00:09:51.917
Bu olana kadar, daha adil
bir gelecek umut edemeyiz.

00:09:52.750 --> 00:09:55.476
Kızlarım her tür algoritmik 
ayrımcılık ve yanlışa

00:09:55.500 --> 00:09:59.226
maruz kalacağı için endişeleniyorum.

00:09:59.250 --> 00:10:01.643
Ben ve kızlarım arasındaki
farkı görüyorsunuz:

00:10:01.775 --> 00:10:04.653
Benim çocukluğumun halka açık kaydı yok.

00:10:04.997 --> 00:10:07.649
Gençken yaptığım ve düşündüğüm
tüm o aptal şeylerin

00:10:08.293 --> 00:10:11.223
bulunduğu bir veritabanı yok.

NOTE Paragraph

00:10:11.463 --> 00:10:13.033
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:10:13.712 --> 00:10:16.508
Ama kızlarım için daha farklı olabilir.

00:10:17.110 --> 00:10:20.059
Bugün onlardan toplanan veriler

00:10:20.243 --> 00:10:23.581
gelecekte onları yargılamak
için kullanılabilir,

00:10:24.093 --> 00:10:27.371
onları umut ve rüyalarından alıkoyabilir.

NOTE Paragraph

00:10:28.435 --> 00:10:29.960
Bence zamanı geldi.

00:10:29.960 --> 00:10:31.935
Artık hepimizin öne çıkma zamanı geldi.

00:10:31.935 --> 00:10:33.605
Bireyler olarak,

00:10:33.982 --> 00:10:35.609
organizasyon ve kurumlar olarak,

00:10:35.609 --> 00:10:38.148
çok geç olmadan

00:10:38.158 --> 00:10:40.105
beraber çalışmaya başlamamızın,

00:10:40.105 --> 00:10:41.669
kendimiz ve çocuklarımız için

00:10:41.669 --> 00:10:44.171
daha fazla veri adaleti 
talep etmenin zamanı geldi.

NOTE Paragraph

00:10:44.171 --> 00:10:45.489
Teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:10:45.489 --> 00:10:46.849
(Alkış)