0:00:00.000,0:00:02.000
Zaman akıyor.

0:00:02.000,0:00:04.000
Bilgiyi kullanma ve birlikte çalışma

0:00:04.000,0:00:08.000
yolumuzu yeniden düzenlemek için Dünya Çapında Ağ'ı

0:00:08.000,0:00:11.000
icat etmemin üzerinden neredeyse 20 yıl geçmiş.

0:00:11.000,0:00:14.000
Şimdi, 20 yıl sonra, TED'de

0:00:14.000,0:00:18.000
yeni bir düzenleme için yardımınızı istiyorum.

0:00:19.000,0:00:23.000
1989'a döndüğümüzde, ben

0:00:23.000,0:00:26.000
global hipermetin sistemini öneren bir bildiri yazdım.

0:00:26.000,0:00:29.000
Neredeyse hiç kimse ilgilenmedi.

0:00:29.000,0:00:33.000
Fakat, 18 ay sonra -- ki yenilikler böyle olur --

0:00:33.000,0:00:37.000
18 ay sonra, patronum, bunu yeni bilgisayarımız üzerinde

0:00:37.000,0:00:39.000
test etmek için, bir tür

0:00:39.000,0:00:41.000
yan uğraş olarak yapabileceğimi söyledi.

0:00:41.000,0:00:44.000
Ve bana onu kodlamam için zaman tanıdı.

0:00:44.000,0:00:49.000
Temelde HTML'in nasıl olması gerektiğini karaladım,

0:00:49.000,0:00:52.000
hipermetin protokolü -- HTTP --

0:00:52.000,0:00:55.000
URL'ler fikri -- şeyler için isimler

0:00:55.000,0:00:57.000
HTTP ile başladı.

0:00:57.000,0:00:59.000
Kodu yazdım ve ortaya koydum.

0:00:59.000,0:01:01.000
Neden yaptım?

0:01:01.000,0:01:03.000
Aslında temeli kafa karışıklığıydı.

0:01:03.000,0:01:07.000
Kafam karışmıştı -- O ilginç ve kocaman laboratuvarda

0:01:07.000,0:01:09.000
bir yazılım mühendisiydim,

0:01:09.000,0:01:11.000
dünyanın her yanından birçok insan geliyordu.

0:01:11.000,0:01:14.000
Her türden farklı bilgisayarları kendileriyle getiriyorlardı.

0:01:14.000,0:01:17.000
Herbirinin farklı veri formatları vardı.

0:01:17.000,0:01:19.000
Her türden farklı dökümantasyon sistemleri.

0:01:19.000,0:01:22.000
Tüm bu çeşitlilik içinde

0:01:22.000,0:01:24.000
ne zaman bir parça şundan bir parça bundan

0:01:24.000,0:01:26.000
bir şeyler oluşturmak istesem

0:01:26.000,0:01:30.000
baktığım her şeyde, yeni bir makineye bağlanmak, yeni bir programın

0:01:30.000,0:01:32.000
nasıl çalışacağını öğrenmek zorundaydım,

0:01:32.000,0:01:37.000
bana gereken bilgiyi farklı bir veri formatında buluyordum.

0:01:37.000,0:01:39.000
Ve hepsi birbiriyle uyumsuzdu.

0:01:39.000,0:01:41.000
Çok sinir bozucuydu.

0:01:41.000,0:01:43.000
Tüm bu kafa karışıklığı bu potansiyelin kilidini açtı.

0:01:43.000,0:01:46.000
Aslında tüm o disklerin üzerinde dokümanlar vardı.

0:01:46.000,0:01:49.000
Yani hepsinin uzayda, büyük,

0:01:49.000,0:01:54.000
sanal bir dokümantasyon sisteminin, farz edin ki internetin,

0:01:54.000,0:01:56.000
bir parçası olduğunu

0:01:56.000,0:01:58.000
düşünürseniz, hayat daha kolay olurdu.

0:01:58.000,0:02:02.000
Aklınıza böyle bir fikir girdikten sonra rahat durmanız mümkün değil

0:02:02.000,0:02:04.000
hatta insanlar bildirinizi okumasa bile --

0:02:04.000,0:02:07.000
aslında okudu, o öldükten sonra onun kopyası bulundu.

0:02:07.000,0:02:10.000
Köşeye şöyle yazmıştı: "Muğlak, ama heyecan verici".

0:02:10.000,0:02:12.000
(Gülüşmeler)

0:02:12.000,0:02:16.000
Ama genelde zordu, ağın neye benzediğini açıklamak

0:02:16.000,0:02:18.000
gerçekten zordu.

0:02:18.000,0:02:20.000
Şimdilerde insanlara anlatmak ne kadar zorsa o zaman da öyleydi.

0:02:20.000,0:02:23.000
Fakat yine de -- pekala, TED başladığında ağ yoktu

0:02:23.000,0:02:26.000
Tıklamak gibi şeyler bir anlam ifade etmiyordu.

0:02:26.000,0:02:28.000
Birine bir hipermetin gösterebilirim,

0:02:28.000,0:02:30.000
linkleri olan bir sayfa,

0:02:30.000,0:02:34.000
ve linke tıkladığımızda, hop -- başka bir hipermetin sayfası açılır.

0:02:34.000,0:02:36.000
Etkileyici değil.

0:02:36.000,0:02:39.000
Biliyorsunuz biz bunu daha önce gördük, CDler üzerinde hipermetin vardı.

0:02:39.000,0:02:42.000
Zor olan onları şöyle hayal etmekti.

0:02:42.000,0:02:46.000
Farz edin ki bu bağlantı gerçekte

0:02:46.000,0:02:48.000
aklınıza gelebilecek her dokümanda olabilsin.

0:02:49.000,0:02:53.000
Pekala, işte insanlar için yapması çok zor olan sıçrayış buydu.

0:02:53.000,0:02:55.000
Doğrusu, bazıları yaptı.

0:02:55.000,0:02:58.000
Buna rağmen, evet, açıklaması zordu ama tabandan gelen bir hareket vardı.

0:02:59.000,0:03:03.000
İşte onu eğlenceli yapan buydu.

0:03:03.000,0:03:05.000
En heyecanlı kısmı buydu,

0:03:05.000,0:03:07.000
teknolojinin kendisi değil, insanların o teknolojiyle yaptıkları değil,

0:03:07.000,0:03:09.000
aslında topluluktu, biraraya gelen, epostalar yollayan

0:03:09.000,0:03:11.000
tüm o insanların şevkiydi.

0:03:11.000,0:03:13.000
O zamanlar böyleydi.

0:03:13.000,0:03:16.000
Biliyor musunuz? Çok komik, ama şimdi durum yine aynen öyle.

0:03:16.000,0:03:18.000
Aşağı yukarı herkese, dokümanlarını koymalarını söyledim --

0:03:18.000,0:03:21.000
Dedim ki "Dokümanlarını internete koyar mısınız?"

0:03:21.000,0:03:24.000
Ve koydunuz.

0:03:24.000,0:03:25.000
Teşekkürler.

0:03:25.000,0:03:27.000
Harika zamanlardı, değil mi?

0:03:27.000,0:03:29.000
Demek istediğim, çok ilginçti

0:03:29.000,0:03:31.000
çünkü internetle birlikte olanlar bizi gerçekten

0:03:31.000,0:03:33.000
son derece şaşırttı.

0:03:33.000,0:03:35.000
Başladığımız ilk web sitesini açtıktan sonra

0:03:35.000,0:03:37.000
olanlar aslen hayal ettiğimizden

0:03:37.000,0:03:39.000
çok daha fazlasıydı.

0:03:39.000,0:03:42.000
Şimdi verilerinizi internete koymanızı istiyorum.

0:03:42.000,0:03:46.000
Görünen o ki halen açılmayı bekleyen büyük bir potansiyel var.

0:03:46.000,0:03:48.000
Halen insanların kafası çok karışık

0:03:48.000,0:03:52.000
çünkü internete koyduğumuz veri veri değil

0:03:52.000,0:03:54.000
Ne demek bu şimdi? Fark nedir -- dokümanlar, veri?

0:03:54.000,0:03:57.000
Dokümanları okursunuz, değil mi?

0:03:57.000,0:04:00.000
Öyle ya da böyle, okursunuz, üzerlerine takip linkleri koyarsınız ve bundan ibarettir.

0:04:00.000,0:04:02.000
Veri -- bilgisayarla her türlü şeyi yapabilirsiniz.

0:04:02.000,0:04:08.000
İçinizden kimler Hans Rosling'in konuşmasını duydu veya izledi?

0:04:08.000,0:04:12.000
Çok harika -- evet bir çok insan onu görmüş --

0:04:12.000,0:04:14.000
çok harika bir TED konuşmasıdır.

0:04:14.000,0:04:16.000
Hans bir sunum yaptı,

0:04:16.000,0:04:21.000
o sunumda farklı ülkeler için farklı renklerde

0:04:21.000,0:04:24.000
bir eksende gelir düzeylerini

0:04:24.000,0:04:27.000
diğerinde bebek ölümlerini ve bunların zaman içindeki değişimini gösterdi.

0:04:27.000,0:04:31.000
Yani o veri topladı ve bir sunum yaptı

0:04:31.000,0:04:34.000
ve bu sunum insanların gelişen dünya ekonomisi ile

0:04:34.000,0:04:38.000
ilgili fikirlerini yerle bir etti.

0:04:38.000,0:04:40.000
Buna benzer bir şeydi.

0:04:40.000,0:04:42.000
Tabanında sadece veriler vardı.

0:04:42.000,0:04:45.000
Veri kahverengi, kutu gibi ve sıkıcıdır,

0:04:45.000,0:04:47.000
ve biz onu öyle görüyoruz, değil mi?

0:04:47.000,0:04:50.000
Çünkü doğal olarak veriyi olduğu haliyle kullanamazsınız.

0:04:50.000,0:04:54.000
Fakat aslında, veriler hayatımızda olan biten çok şeyi yönlendirir

0:04:54.000,0:04:57.000
ve öyle olur çünkü birileri bu veriyi alır ve onunla bir şeyler yapar.

0:04:57.000,0:04:59.000
Bu durumda Hans, Birleşik Devletlerdeki

0:04:59.000,0:05:04.000
birçok siteden ve ordan burdan bu verileri toplayıp bir araya getirdi.

0:05:04.000,0:05:06.000
Onları bir araya koydu,

0:05:06.000,0:05:09.000
ve orijinal bileşenlerinden daha ilginç bir şey oluşturdu

0:05:09.000,0:05:14.000
ve onu sanırım ilk kez oğlunun

0:05:14.000,0:05:16.000
geliştirdiği bu yazılımın içine koydu,

0:05:16.000,0:05:19.000
ve o harika sunumu üretti.

0:05:19.000,0:05:21.000
Ve Hans bir noktaya değindi

0:05:21.000,0:05:25.000
"Bakın, birçok verinin olması gerçekten önemlidir."

0:05:25.000,0:05:28.000
Ve geçen akşamki partide onu gördüğümde onun halen,

0:05:28.000,0:05:32.000
zorla da olsa, "Birçok verinin olması gerçekten önemlidir" demesi beni mutlu etti.

0:05:32.000,0:05:34.000
Şimdi kafa yormanızı istediğim şey,

0:05:34.000,0:05:38.000
iki parça veya O'nun yaptığı gibi altı parça verinin bağlanması değil,

0:05:38.000,0:05:43.000
düşünmek istediğim, herkesin internete veri koyduğu bir dünya

0:05:43.000,0:05:45.000
ve böylece aslında aklınıza gelen her şeyin internette olması,

0:05:45.000,0:05:47.000
ve buna "bağlı veri" demektir.

0:05:47.000,0:05:49.000
Teknoloji bağlı veridir ve son derece basittir.

0:05:49.000,0:05:53.000
Eğer internete bir şey koymak istiyorsanız, üç kural var:

0:05:53.000,0:05:56.000
ilki, bu HTTP isimleri --

0:05:56.000,0:05:58.000
"http:" ile başlayan o şeyler --

0:05:58.000,0:06:02.000
artık onları sadece dokümanlar için değil,

0:06:02.000,0:06:04.000
dokümanların ne hakkında olduğu için de kullanacağız.

0:06:04.000,0:06:06.000
Onları insanlar için ve mekanlar için kullanacağız,

0:06:06.000,0:06:10.000
ürünler için kullanacağız, etkinlikler için kullanacağız.

0:06:10.000,0:06:14.000
Tüm kavramsal şeyler, onların artık HTTP ile başlayan isimleri olacak.

0:06:14.000,0:06:19.000
İkinci kural, eğer ben bu HTTP isimlerinden birini alıp, arayıp

0:06:19.000,0:06:21.000
ve onunla bağlama şeyini yapıp ve veriyi

0:06:21.000,0:06:23.000
HTTP protokolünü kullanarak alırsam

0:06:23.000,0:06:26.000
standart formatta bir veri elde edeceğim

0:06:26.000,0:06:31.000
ve bu birilerinin bu şey, bu etkinlik hakkında bilmek isteyeceği

0:06:31.000,0:06:33.000
işe yarar bir veri olacak.

0:06:33.000,0:06:35.000
Kim vardı etkinlikte? O kişinin nerede doğduğu

0:06:35.000,0:06:37.000
gibi ne kadar veri filan varsa.

0:06:37.000,0:06:39.000
Yani ikinci kural bilgiyi geri alıyorum.

0:06:39.000,0:06:43.000
Üçüncü kural, ben bu bilgiyi geri aldığımda

0:06:43.000,0:06:46.000
o sadece birinin boyu, kilosu ve nerede doğduğu bilgisinden ibaret değil,

0:06:46.000,0:06:48.000
onun bağları olmalı.

0:06:48.000,0:06:50.000
Veriler bağlardır.

0:06:50.000,0:06:52.000
İlginç biçimde, veriler bağlardır.

0:06:52.000,0:06:56.000
Bu kişi Berlin'de doğdu, Berlin Almanya'da.

0:06:56.000,0:06:59.000
Ve bağlar olduğunda, ne zaman bir bağ bilgisi içerse

0:06:59.000,0:07:02.000
bağlı olduğu diğer şeyin de

0:07:02.000,0:07:06.000
bu HTTP ile başlayan bir ismi olmalıdır.

0:07:06.000,0:07:08.000
Yani gidip bu şeyi arayabilmeliyim.

0:07:08.000,0:07:11.000
Böyle bir insanı aradığımda -- doğduğu ili, ilin içinde olduğu bölgeyi

0:07:11.000,0:07:14.000
ilin ilçesini ve il nüfusunu,

0:07:14.000,0:07:17.000
ve benzeri şeyleri arayabilirim.

0:07:17.000,0:07:19.000
Yani şeyleri tarayabilirim.

0:07:19.000,0:07:21.000
Aslında bundan ibaret.

0:07:21.000,0:07:23.000
Bu bağlı veridir.

0:07:23.000,0:07:26.000
Birkaç yıl önce "Bağlı Veri" başlıklı bir makale yazdım

0:07:26.000,0:07:30.000
ve ondan sonra bir şeyler olmaya başladı.

0:07:30.000,0:07:34.000
Bağlı veri fikri, Hans gibi bizim de bu kutulara

0:07:34.000,0:07:36.000
ve onlardan filizlenen

0:07:36.000,0:07:38.000
çok ama birçok şeylere sahip olduğumuzdur.

0:07:38.000,0:07:41.000
Sadece diğer bitkilerden bir demet değildir.

0:07:41.000,0:07:43.000
Sadece filizlenen bir fidan değildir,

0:07:43.000,0:07:46.000
fakat tüm bu bitkiler, onlar her neyse artık,

0:07:46.000,0:07:49.000
bir sunum, bir analiz, birilerinin veride kalıplar araması --

0:07:49.000,0:07:52.000
onların tüm veriye bakmaları

0:07:52.000,0:07:54.000
ve onları bir araya getirmeleri,

0:07:54.000,0:07:56.000
ve veriyle ilgili en önemli şey,

0:07:56.000,0:07:58.000
ne kadar çok bir araya getirirseniz, o kadar güçlü olduğudur.

0:07:58.000,0:08:00.000
İşte, bağlı veri.

0:08:00.000,0:08:02.000
Bu mem öylece yayıldı.

0:08:02.000,0:08:06.000
Bir süre sonra Berlindeki Freie Üniversitesi'nden

0:08:06.000,0:08:08.000
ilginç şeyleri dile getiren ilk kişilerden biri olan Chris Bizer,

0:08:08.000,0:08:10.000
Vikipedi'yi fark etti --

0:08:10.000,0:08:13.000
Vikipedi'yi bilirsiniz, çevrimiçi ansiklopedi

0:08:13.000,0:08:15.000
onun içinde birçok ilginç dokümanlar var.

0:08:15.000,0:08:19.000
Bu dokümanların içinde, ufak kareler var, ufak kutucuklar.

0:08:19.000,0:08:22.000
Ve bilgi kutucuklarının çoğunda veriler var.

0:08:22.000,0:08:26.000
Ve O Vikipedi'den bu verileri toplayan bir program yazdı

0:08:26.000,0:08:28.000
ve onu internette dbpedia adını verdiği

0:08:28.000,0:08:31.000
bir bağlı veri havuzuna koydu

0:08:31.000,0:08:35.000
Dbpedia bu slaytın ortasındaki mavi damla ile gösterilmiştir

0:08:35.000,0:08:37.000
ve eğer gerçekten gidip Berlin'i ararsanız,

0:08:37.000,0:08:39.000
başka veri damlaları olduğunu görürsünüz

0:08:39.000,0:08:42.000
ve onlarda da Berlin hakkında şeyler var ve birbirine bağlılar.

0:08:42.000,0:08:45.000
Yani eğer Dbpedia'dan Berlin hakkında veri çekerseniz

0:08:45.000,0:08:47.000
diğer bütün şeyleri de çekmiş olursunuz.

0:08:47.000,0:08:50.000
Ve işin heyecanlı kısmı o giderek büyüyor.

0:08:50.000,0:08:52.000
Bu yine tabandan hareket olayı, değil mi?

0:08:52.000,0:08:55.000
Biraz veri hakkında düşünelim.

0:08:55.000,0:08:58.000
Veri çok çok farklı formatlarda geliyor

0:08:58.000,0:09:01.000
İnternetin çeşitliliğini düşünün, internete her türlü veriyi

0:09:01.000,0:09:04.000
koyabilmeniz gerçekten çok önemli bir şeydir.

0:09:04.000,0:09:06.000
İşte veri var. Her tür veri hakkında konuşabilirim.

0:09:07.000,0:09:11.000
Hükümet verileri hakkında konuşabiliriz, kurumsal veri gerçekten önemlidir,

0:09:11.000,0:09:14.000
bilimsel veriler var, kişisel veriler var,

0:09:14.000,0:09:16.000
hava verileri var, etkinlikler hakkında

0:09:16.000,0:09:20.000
konuşmalar hakkında veri var, haberler var ve bu gibi birçok şey.

0:09:20.000,0:09:23.000
Sadece birkaçına değineceğim

0:09:23.000,0:09:25.000
yani ne kadar çeşitli olduğunu anladınız,

0:09:25.000,0:09:29.000
ve ne kadar çok gizli potansiyeli olduğunu gördünüz.

0:09:29.000,0:09:31.000
Hükümet verileri ile başlayalım.

0:09:31.000,0:09:33.000
Barack Obama, konuşmasında

0:09:33.000,0:09:38.000
Amerikan hükümeti verilerinin internette erişilebilir formatlarda

0:09:38.000,0:09:40.000
yer alacağını söyledi.

0:09:40.000,0:09:42.000
Ve umuyorum onu bağlı veri olarak koyarlar.

0:09:42.000,0:09:44.000
Bu önemlidir. Bu neden önemlidir?

0:09:44.000,0:09:47.000
Sadece saydamlık için değil, evet hükümette saydamlık önemlidir,

0:09:47.000,0:09:50.000
fakat bu verinin -- tüm hükümet birimlerinden toplanan bu verinin --

0:09:50.000,0:09:55.000
ne kadarının Amerikadaki yaşam hakkında olduğunu bir düşünün.

0:09:55.000,0:09:57.000
Gerçekten faydalıdır. Değerlidir.

0:09:57.000,0:09:59.000
Onu şirketimde kullanabilirim.

0:09:59.000,0:10:01.000
Öğrenci olarak ödevimi yaparken kullanabilirim.

0:10:01.000,0:10:04.000
Yani bu veriyi elverişli kılarak dünyayı daha iyi bir

0:10:04.000,0:10:06.000
yer yapmaktan söz ediyoruz.

0:10:06.000,0:10:10.000
Eğer bu işteyseniz -- yani bir bakanlıktaki verilerin

0:10:10.000,0:10:12.000
birazını biliyorsanız, çoğu kez bu insanların

0:10:12.000,0:10:15.000
bu veriyi saklamak istediklerini görürsünüz.

0:10:15.000,0:10:18.000
Hans buna veritabanı kucaklama diyor.

0:10:18.000,0:10:20.000
Veritabanını kucaklarsan ve ona güzel bir site

0:10:20.000,0:10:22.000
yapana kadar gitmesine izin vermezsin.

0:10:22.000,0:10:24.000
Açıkçası bunun yerine,

0:10:24.000,0:10:26.000
tamam, yap bir güzel site,

0:10:26.000,0:10:28.000
ben kimim ki güzel site yapmayın diyorum?

0:10:28.000,0:10:31.000
Güzel bir site yap ama önce

0:10:31.000,0:10:34.000
bize el değmemiş veriyi ver,

0:10:34.000,0:10:36.000
veriyi istiyoruz.

0:10:36.000,0:10:38.000
El değmemiş, saf veriyi istiyoruz.

0:10:38.000,0:10:41.000
Artık ham veriyi istemek zorundayız.

0:10:41.000,0:10:43.000
Ve bunu denemenizi istiyorum, anlaştık mı?

0:10:43.000,0:10:44.000
"Ham" diyin

0:10:44.000,0:10:45.000
Seyirciler: Ham

0:10:45.000,0:10:46.000
Tim Berners-Lee: "Veri" der misiniz?

0:10:46.000,0:10:47.000
Seyirciler: Veri

0:10:47.000,0:10:48.000
TBL: "Şimdi" der misiniz?

0:10:48.000,0:10:49.000
Seyirciler: Şimdi!

0:10:49.000,0:10:51.000
TBL: Pekala, şimdi ham veri!

0:10:51.000,0:10:53.000
Seyirciler: Şimdi ham veri!

0:10:53.000,0:10:57.000
Deneyin bunu. Bu önemlidir çünkü vatandaş olarak vergi vermenize rağmen

0:10:57.000,0:10:59.000
onların bu verileri elde tutmak ve size vermemek

0:10:59.000,0:11:03.000
için ne kadar çok mazeret ürettiğini tahmin bile edemezsiniz.

0:11:03.000,0:11:05.000
Ve bu sadece Amerika değil, tüm dünyada böyle.

0:11:05.000,0:11:08.000
Ve bu sadece hükümetlerde böyle değil tabii ki, kurumlar da öyle.

0:11:08.000,0:11:11.000
Veri üzerine birkaç düşünceye daha değineceğim.

0:11:11.000,0:11:16.000
Burada TED'deyiz ve insanlığın karşılaştığı çok büyük

0:11:16.000,0:11:21.000
sorunlar için her daim bilinçliyiz: kanserin tedavisi

0:11:21.000,0:11:24.000
Alzheimer hastalarının beynini anlamak,

0:11:24.000,0:11:27.000
biraz daha istikrarlı yapmak için ekonomiyi anlamak,

0:11:27.000,0:11:29.000
dünyanın nasıl işlediğini anlamak.

0:11:29.000,0:11:31.000
Bunları çözecek olan insanlar -- bilim insanları --

0:11:31.000,0:11:33.000
kafalarında düşünceyi yarıladılar,

0:11:33.000,0:11:36.000
bunları internet üzerinden iletmeye çalışıyorlar.

0:11:36.000,0:11:39.000
Fakat şu anda insan ırkının sahip olduğu bilgi birikimi

0:11:39.000,0:11:42.000
veritabanlarında, bilgisayarlarda öylece duruyor,

0:11:42.000,0:11:45.000
ve gerçekten şu an paylaşılmıyor.

0:11:45.000,0:11:48.000
Aslında bir alana değineceğim --

0:11:48.000,0:11:50.000
Alzheimer'a baktığınızda, örneğin,

0:11:50.000,0:11:53.000
ilaç keşfi -- yeni yeni ortaya çıkan çok fazla bağlı veri var

0:11:53.000,0:11:55.000
çünkü bu alandaki bilim insanları

0:11:55.000,0:11:58.000
bu yığınlardan bir şeyler çıkarmanın harika bir yolu

0:11:58.000,0:12:02.000
olduğunu fark ettiler, çünkü bir veritabanında genler

0:12:02.000,0:12:05.000
başka bir veritabanında protein verileri var.

0:12:05.000,0:12:08.000
Ve şimdi buna yapıştılar -- bağlı veri --

0:12:08.000,0:12:11.000
ve muhtemelen sormayacağınız soruları artık sorabiliyorlar.

0:12:11.000,0:12:13.000
Ben değil -- onlar soracak.

0:12:13.000,0:12:15.000
Sinyal transdüksiyonunda yer alan ve ayrıca

0:12:15.000,0:12:17.000
piramitsel nöronlara bağlı proteinler hangileridir?

0:12:17.000,0:12:20.000
Bu ağız dolusu lafları alın ve Google'da aratın.

0:12:20.000,0:12:23.000
Tabii ki bu sorunun cevabını içeren hiçbir sayfa bulamazsınız

0:12:23.000,0:12:25.000
çünkü daha önce kimse sormadı bu soruyu.

0:12:25.000,0:12:27.000
223,000 tane sonuç --

0:12:27.000,0:12:29.000
ama hiçbirini kullanamazsınız.

0:12:29.000,0:12:32.000
Şimdi bir araya getirdikleri bağlı veriye sorarsınız

0:12:32.000,0:12:36.000
32 sonuç, herbiri bu özelliklere sahip proteinlerdir ve bunları

0:12:36.000,0:12:38.000
inceleyebilirsiniz.

0:12:38.000,0:12:41.000
Bir bilim insanı olarak farklı disiplinleri bir araya getiren

0:12:41.000,0:12:43.000
bu soruları sorabilme gücünüzün olması gerçekten

0:12:43.000,0:12:46.000
başlı başına bir değişim.

0:12:46.000,0:12:48.000
Bu çok çok önemlidir.

0:12:48.000,0:12:50.000
Şu anda bilim insanlarının yoluna tamamen

0:12:50.000,0:12:55.000
taş konulmuş durumda, diğer bilim insanlarının topladığı veriler kilitli

0:12:55.000,0:12:58.000
ve tüm bu büyük insanlık sorunlarını çözmek için bu kilidi açmalıyız.

0:12:58.000,0:13:02.000
Eğer böyle devam edersem, tüm verilerin büyük kurumlardan geldiğini ve

0:13:02.000,0:13:05.000
sizinle hiç ilgisi olmadığını sanacaksınız.

0:13:05.000,0:13:07.000
Ama bu doğru değil.

0:13:07.000,0:13:09.000
Aslında veri hayatımızdadır.

0:13:09.000,0:13:12.000
Gidip favori sosyal ağınıza bağlanırsınız,

0:13:12.000,0:13:14.000
ve "Bu benim arkadaşım." dersiniz.

0:13:14.000,0:13:17.000
Hop! Bağlantı. Veri.

0:13:17.000,0:13:20.000
Dersiniz ki "Bu fotoğraf, bu kişiyi gösteriyor."

0:13:20.000,0:13:23.000
Hop! Bu veridir. Veri, veri, veri.

0:13:23.000,0:13:25.000
Sosyal ağ sitenizde ne zaman bir şeyler yapsanız,

0:13:25.000,0:13:29.000
o sosyal ağ sitesi bu veriyi alır ve kullanır -- onu yeniden amaçlar --

0:13:29.000,0:13:33.000
ve o sitedeki diğer insanların hayatını daha ilginç hale getirir.

0:13:33.000,0:13:35.000
Fakat başka bir bağlı veri sitesine gittiğinizde

0:13:35.000,0:13:38.000
ve farz edin ki bu seyahat ile ilgili bir site,

0:13:38.000,0:13:41.000
dersiniz ki, "Bu fotoyu bu gruptaki herkese göndermek istiyorum,"

0:13:41.000,0:13:43.000
o vakit duvarları aşamazsınız.

0:13:43.000,0:13:45.000
Ekonomist dergisi bu konuda bir makale yazdı ve birçok insan bloglarında değindi

0:13:45.000,0:13:46.000
olağanüstü bir karmaşa.

0:13:46.000,0:13:48.000
Yığınları ayırmanın yolu sosyal ağ sitelerinin

0:13:48.000,0:13:50.000
birbiriyle uyumlu olmasını sağlamaktır.

0:13:50.000,0:13:52.000
Bunu bağlı veri ile yapmalıyız.

0:13:52.000,0:13:55.000
Son bir veri türünden bahsedeceğim, belki de en heyecan verici olanı.

0:13:55.000,0:13:58.000
Buraya gelmeden önce, OpenStreetMap'te yerine baktım

0:13:58.000,0:14:00.000
OpenStreetMap bir haritadır ama aynı zamanda bir vikidir.

0:14:00.000,0:14:03.000
Odaklan ve oradaki karemsi şey bir tiyatro -- şu an bulunduğumuz alan --

0:14:03.000,0:14:05.000
Terrace Tiyatrosu . Onun bir adı yoktu.

0:14:05.000,0:14:07.000
Düzenle moduna girebilirim, tiyatroyu seçebilirim,

0:14:07.000,0:14:12.000
altına isim ekleyebilirim ve ardından kaydedebilirim.

0:14:12.000,0:14:15.000
ve şimdi OpenStreetMap.org sitesine giderseniz

0:14:15.000,0:14:18.000
ve bu mekanı bulursanız, Terrace Tiyatrosunun artık bir ismi olduğunu göreceksiniz.

0:14:18.000,0:14:20.000
Ben yaptım. Ben.

0:14:20.000,0:14:22.000
Haritada yaptım onu, ben yaptım!

0:14:22.000,0:14:24.000
Onu oraya ekledim. Ve, ne biliyor musunuz?

0:14:24.000,0:14:27.000
O sokak haritası herkesin üzerine düşen parçayı yapmasından ibaret

0:14:27.000,0:14:30.000
ve muazzam bir kaynak oluşturur

0:14:30.000,0:14:33.000
çünkü herkes kendi sokağını ekliyor.

0:14:33.000,0:14:36.000
Ve işte bağlı veri tamamen bundan ibarettir.

0:14:36.000,0:14:39.000
İnsanların üzerine düşeni yapması

0:14:39.000,0:14:42.000
ufak bir katkı sağlaması ve hepsinin bağlanmasıdır.

0:14:42.000,0:14:45.000
Bağlı veri böyle işler.

0:14:45.000,0:14:49.000
Siz üzerinize düşeni yaparsanız, diğer herkes kendisinin.

0:14:49.000,0:14:53.000
Oraya koyacak çok fazla veriye sahip olmayabilirsiniz ama nasıl

0:14:53.000,0:14:56.000
talep edeceğinizi biliyorsunuz.

0:14:56.000,0:14:58.000
Ve biz bunu denedik.

0:14:58.000,0:15:02.000
Yani, bağlı veri -- muazzamdır.

0:15:02.000,0:15:05.000
Ben size sadece birkaç ufak kısmını anlattım.

0:15:05.000,0:15:07.000
Hayatımızın her anında veri var,

0:15:07.000,0:15:10.000
çalışma ve keyfin her yönünde,

0:15:10.000,0:15:13.000
ve bu sadece verinin geldiği yerlerin sayısından ibaret değildir,

0:15:13.000,0:15:16.000
onları bağlamak da önemlidir.

0:15:16.000,0:15:19.000
Ve veriyi bağladığınızda, sadece internet ve

0:15:19.000,0:15:22.000
dokümanlardan ibaret olmayan bir güç elde edersiniz.

0:15:22.000,0:15:26.000
Ondan çıkan bu muazzam güce kavuşursunuz.

0:15:26.000,0:15:29.000
Şimdi bunun harika bir fikir

0:15:29.000,0:15:33.000
olduğunu düşünen insanlar olarak bunu yapmamız gereken bir noktadayız.

0:15:33.000,0:15:36.000
Ve tüm insanlar -- ve eminim TED'de hemen bir geri dönüş alınmazsa bile --

0:15:36.000,0:15:38.000
bu çalışmaya katkı sağlayacak insanlar var,

0:15:38.000,0:15:41.000
çünkü esas fayda herkes bunu yapmaya başladığında ortaya çıkacaktır

0:15:41.000,0:15:45.000
onlar bunu yapacaktır çünkü onlar başkaları da yaptığında

0:15:45.000,0:15:48.000
güzel olan işleri yapmakta öncüdürler.

0:15:48.000,0:15:50.000
İşte buna bağlı veri diyoruz.

0:15:50.000,0:15:52.000
Yapmanızı istiyorum.

0:15:52.000,0:15:54.000
Talep etmenizi istiyorum.

0:15:54.000,0:15:56.000
Ve bence bu yaymaya değer bir fikir.

0:15:56.000,0:15:57.000
Teşekkürler.

0:15:57.000,0:16:00.000
(Alkış)