Return to Video

COVID-19 için kontrollü insan enfeksiyonu denemeleri nasıl yürütülüyor ve ben neden buna gönüllüyüm?

  • 0:00 - 0:02
    [26 Ekim 2020'de kaydedildi.
  • 0:02 - 0:04
    Kontrollü insan enfeksiyonu
    denemelerindeki
  • 0:04 - 0:07
    COVID-19 aşı geliştirmeleri
    ve bunun ahlaki boyutu
  • 0:07 - 0:08
    sürekli bir gelişim halinde.]
  • 0:08 - 0:10
    Nisan 2020'de
  • 0:10 - 0:13
    birçok kişinin riskli karar olarak
    gördüğü bir şey yaptım.
  • 0:13 - 0:17
    Gönüllü olarak COVID-19 enfekte oldum.
  • 0:17 - 0:18
    Bu enfeksiyon,
  • 0:18 - 0:21
    kontrollü insan enfeksiyonu denemesi
    denen sistemin bir parçası.
  • 0:21 - 0:24
    Bu sistemde genç ve sağlıklı
    insanlara aşı yapılıyor
  • 0:24 - 0:27
    ve COVID-19'a sebep olan virüsü
    kasten kapmaları sağlanıyor.
  • 0:27 - 0:30
    Bu denemeler, bir aşının
    işe yarayıp yaramadığını
  • 0:30 - 0:32
    araştırmacıların daha hızlı
    çözmesine yardımcı oluyor.
  • 0:34 - 0:35
    Bence bu araştırma çok önemli.
  • 0:35 - 0:38
    Bugün size sadece altı dakika sesleneceğim
  • 0:38 - 0:39
    ve bu süre içinde
  • 0:39 - 0:44
    yaklaşık 1.250 insan
    COVID-19'a yakalanacak,
  • 0:44 - 0:46
    21 insan ölecek.
  • 0:47 - 0:51
    Bu dağılım saatlerce, hatta günlerce
    böyle sürüp gidecek,
  • 0:51 - 0:53
    ta ki bu küresel krizden muzdarip
  • 0:53 - 0:57
    sekiz milyar insanın
    çoğuna aşı yapabilene dek.
  • 0:57 - 0:59
    Bu aşıları hayata geçirmek için
  • 0:59 - 1:01
    bilim insanları gece gündüz çalışıyor.
  • 1:02 - 1:03
    Fakat bu aşıları beklemek
  • 1:03 - 1:07
    her gün daha fazla insanın hayatına
    mal oluyorken biz ne yapmalıyız?
  • 1:07 - 1:08
    İşte tam burada
  • 1:08 - 1:11
    kontrollü insan enfeksiyonu
    denemeleri devreye giriyor.
  • 1:11 - 1:11
    Bu deneme,
  • 1:11 - 1:14
    şu sıralar yapılan geleneksel
    üç fazlı aşı denemelerinden farklı.
  • 1:14 - 1:18
    Bu denemelerde insanlara aşı yapılıyor
    ya da plasebo uygulanıyor
  • 1:18 - 1:20
    ve günlük yaşamlarına
    devam etmeleri söyleniyor.
  • 1:20 - 1:23
    Ayrıca, araştırmacılar
    her gruptan kaç kişinin
  • 1:23 - 1:25
    enfekte olacağını görmek için
    beklemek zorunda.
  • 1:25 - 1:27
    Yeterli sayıda kişi hastalanana kadar
  • 1:27 - 1:30
    aşının işe yarayıp yaramadığına dair
    yeterli verimiz yok.
  • 1:30 - 1:32
    Bu yöntem yoluyla etkili aşı bulmak
  • 1:32 - 1:35
    aylar, hatta bazen yıllar alabilir
  • 1:35 - 1:37
    ve bunun için binlerce gönüllü gerekir.
  • 1:38 - 1:40
    Enfeksiyon denemesi daha hızlı
  • 1:40 - 1:42
    çünkü maruziyet,
    araştırmacıların kontrolü altında
  • 1:42 - 1:45
    ve insanların
    hasta olmasını beklemiyorlar.
  • 1:45 - 1:47
    Bir yıl yerine,
  • 1:47 - 1:48
    bir ay gibi kısa bir sürede
  • 1:48 - 1:51
    aşının etkili olup olmadığını öğreniyoruz.
  • 1:51 - 1:53
    Binlerce gönüllü yerine,
  • 1:53 - 1:56
    enfeksiyon denemelerinde
    50 ile 100 gönüllü yeterli.
  • 1:56 - 1:58
    Çünkü kesinlikle eminiz ki
  • 1:58 - 2:00
    insanlar maruz bırakılıp hastalandığında
  • 2:00 - 2:04
    bu denemeler, enfeksiyonun ilk evreleri
    ve bağışıklık tepkisi hakkında
  • 2:04 - 2:06
    veri toplamımıza yardımcı oluyor.
  • 2:07 - 2:10
    Bu veriyi başka bir şekilde
    edinmemize imkan yok,
  • 2:10 - 2:14
    özellikle, enfekte olup semptom
    göstermeyen insanlar için bu imkansız.
  • 2:14 - 2:17
    Bu bilgi, COVID-19 bulaşımını sınırlayan
  • 2:17 - 2:19
    tasarım politikaları için önemli.
  • 2:19 - 2:22
    Kazandığımız zaman
    çok değerli aylara dönüşüyor,
  • 2:22 - 2:24
    böylece üretime başlanabiliyor
  • 2:24 - 2:28
    ve bu, COVID-19 aşıları üzerinde
    daha hızlı çalışmamızı sağlıyor.
  • 2:28 - 2:31
    Yeni sonuçlanan üçüncü faz denemeleri
    bizi ümitlendirse de
  • 2:31 - 2:32
    bu denemeler de faydalı.
  • 2:33 - 2:37
    İlk aşının üretimi
    muazzam bir buluş olacak.
  • 2:37 - 2:40
    Bu sadece umutla beklediğimiz
    peri masalının bitişi değil.
  • 2:41 - 2:43
    Çok sayıda aşıya ihtiyacımız olacak
  • 2:43 - 2:45
    çünkü tek tip aşıyla
  • 2:45 - 2:47
    gezegendeki sekiz milyar insana
  • 2:47 - 2:50
    bağışıklık kazandırabilecek
    bir alt yapımız yok.
  • 2:50 - 2:53
    Her aşının kendine özel prosedürü
    ve donanımı olması gerek.
  • 2:53 - 2:56
    Bu, aşıları üretmek, depolamak
    ve dağıtmak için önemli.
  • 2:57 - 2:59
    Etkili olan çok sayıda
    COVID-19 aşımız olsa
  • 2:59 - 3:03
    bütün donanımımızdan
    aynı anda faydalanabiliriz.
  • 3:03 - 3:05
    Etkili olma şansı
    yüksek olan bazı aşıların
  • 3:05 - 3:06
    insanlara ulaştırılana kadar
  • 3:06 - 3:09
    çok soğuk sıcaklıklarda
    saklanması gerekiyor.
  • 3:09 - 3:10
    Bunu uygulamak çok zor olabilir,
  • 3:10 - 3:12
    özellikle aşıları saklamak için
  • 3:12 - 3:15
    sağlam elektriği ya da güvenli bir yöntemi
    olmayan ülkeler çok zorlanabilir.
  • 3:15 - 3:16
    Bilim insanları,
  • 3:16 - 3:20
    kontrollü insan enfeksiyonu denemelerini
    yüzyıllardır uyguluyorlar.
  • 3:20 - 3:23
    Bu süre içinde tifo ve kolera aşılarını
    geliştirmeye hız verdiler,
  • 3:23 - 3:26
    grip, sıtma ve dang gibi
    hastalıklara karşı
  • 3:26 - 3:29
    bağışıklığımızın gelişimini
    anlamamıza yardımcı oldular.
  • 3:30 - 3:33
    Başka tür koronavirüsler için
    bunları kullandık bile.
  • 3:35 - 3:37
    Bu enfeksiyon denemelerinin
    çok riskli olduğuna dair
  • 3:37 - 3:39
    çok fazla tartışma var.
  • 3:39 - 3:42
    Bence bu riskleri almaya değer.
  • 3:43 - 3:45
    Bir enfeksiyon denemesi
    sadece genç ve sağlıklı olan
  • 3:45 - 3:49
    ve 20 ile 29 yaş aralığındaki
    katılımcıları kapsıyor.
  • 3:50 - 3:51
    Bu yaş grubundaki insanların
  • 3:51 - 3:53
    %1'inden daha az kısmı COVID-19 olduğunda
  • 3:53 - 3:56
    onların hastaneye götürülmesi gerekiyor.
  • 3:56 - 3:59
    Bunun bir enfeksiyon denemesinde
    gerçekleşme olasılığı düşük
  • 3:59 - 4:00
    çünkü araştırmacılar,
  • 4:00 - 4:03
    katılımcıların halihazırda
    bir hastalıklarının olmadığını
  • 4:03 - 4:04
    garanti altına alıyorlar.
  • 4:04 - 4:06
    Sağlıklı ve genç bir bireyin
  • 4:06 - 4:10
    COVID-19 sebebiyle ölme olasılığı
    yaklaşık %0,05.
  • 4:11 - 4:17
    Yani, 20 yaşında COVID-19 olan
    100 bin kişiden beşi ölüyor.
  • 4:19 - 4:21
    Ben ABD'de çocuk doğurmuş olsaydım
  • 4:21 - 4:23
    ölüm riskim bundan daha yüksek olurdu.
  • 4:24 - 4:27
    Şöyle de düşünebilirsiniz:
  • 4:27 - 4:29
    Kız kardeşimin böbreğe ihtiyacı olsaydı
  • 4:29 - 4:31
    teklif bile etmeden ve bir an düşünmeden
  • 4:31 - 4:33
    kendi böbreğimi ona verirdim.
  • 4:33 - 4:36
    Eğer sevdiğim bir insan uğruna
    bu riski alabiliyorsam
  • 4:36 - 4:39
    başka insanların da
    buna benzer riskler alması mantıklı,
  • 4:39 - 4:42
    böylece bir aşının
    geliştirilme süreci hız kazanacak
  • 4:42 - 4:45
    ve sadece sevdiklerine değil,
  • 4:45 - 4:47
    çevresindeki herkese yardımı dokunacak.
  • 4:47 - 4:48
    Hâlâ bilmediğimiz çok şey var,
  • 4:48 - 4:52
    özelllikle COVID-19 enfeksiyonun
    uzun süreli yan etkilerini bilmiyoruz.
  • 4:52 - 4:54
    Ben bu belirsizliğe rağmen gönüllü oldum
  • 4:54 - 4:56
    çünkü çoğunuz gibi ben de
  • 4:56 - 4:59
    yüz binlerce insan
    öldüğü için çok üzüldüm.
  • 4:59 - 5:03
    Milyonlarca insanın bu hastalıkla
    boğuştuğunu saymıyorum bile.
  • 5:03 - 5:05
    Virüsün yayılımını
    önlemek için alınan tedbirler
  • 5:05 - 5:07
    bu insanların fiziksel, duygusal
  • 5:07 - 5:09
    ve ruhsal sağlığına
    büyük zararlar veriyor.
  • 5:09 - 5:11
    Böyle hisseden tek insan ben değilim.
  • 5:12 - 5:16
    Mayıs'tan beri dünya üzerinde 39 bin insan
  • 5:16 - 5:17
    bulunmasına yardımcı olduğum
  • 5:17 - 5:20
    1Day Sooner adındaki
    kâr amacı gütmeyen bir kurum yoluyla
  • 5:20 - 5:23
    COVID-19 enfeksiyon denemelerine
    gönüllü olarak katıldı.
  • 5:23 - 5:25
    Bu katılımcıları destekliyoruz
  • 5:25 - 5:28
    ve enfeksiyon denemeleri hazırlıklarına
    başlamaları için
  • 5:28 - 5:29
    ilgili tarafları teşvik ediyoruz.
  • 5:30 - 5:31
    Daha Mayıs ayında
  • 5:31 - 5:33
    enfeksiyon denemelerinin
  • 5:33 - 5:35
    COVID-19 için hayata geçirilmesi
    hâlâ düşünülürken
  • 5:35 - 5:38
    Dünya Sağlık Örgütü,
  • 5:38 - 5:40
    enfeksiyon denemesi başlatmak için gereken
  • 5:40 - 5:43
    kamuoyu sorumluluğu örneği olarak
    1Day Sooner kurumundan bahsetti.
  • 5:43 - 5:44
    Ekim ayı ortalarında
  • 5:44 - 5:47
    Birleşik Krallık hükûmeti,
    2021'in başlarında
  • 5:47 - 5:51
    bir enfeksiyon denemesine başlamayı
    hedeflediklerini resmen duyurdu.
  • 5:51 - 5:55
    Şu açık ki COVID-19 pandemisi
    küresel bir kriz.
  • 5:56 - 5:58
    Rekorlar kıran inovasyonlara ilham oldu
  • 5:58 - 6:02
    ve ön saflarda çalışan birçok insanın
    kahramanlığına ışık tuttu
  • 6:02 - 6:04
    fakat felaket hasarlar bıraktı.
  • 6:04 - 6:06
    Yeni aşıların üretilmesi
  • 6:06 - 6:09
    yeniden canlanmamıza
    bizi bir adım daha yaklaştırıyor.
  • 6:09 - 6:11
    Fakat asıl küresel çözüm,
  • 6:11 - 6:15
    bu aşıları dünyadaki
    herkesin elde edebilmesi.
  • 6:15 - 6:18
    Enfeksiyon denemeleri
    bu çözümün bir parçası olabilir.
  • 6:18 - 6:20
    Teşekkür ederim.
Title:
COVID-19 için kontrollü insan enfeksiyonu denemeleri nasıl yürütülüyor ve ben neden buna gönüllüyüm?
Speaker:
Sophie Rose
Description:

Epidemiyoloji eğitimi alan Sophie Rose Nisan 2020'de COVID-19'a sebep olan virüs için gönüllü enfekte oldu. Genç ve sağlıklı bir yetişkin olarak kontrollü insan enfeksiyonu denemelerinde yer almayı teklif etti. Bu çalışmada aşıları deneyip kritik veriler elde etmek amacıyla, katılımcılar isteyerek SARS-CoV-2 virüsüne maruz kalıyorlar. Rose, kontrollü insan enfeksiyonu denemelerinin, etkili aşıların geliştirilmesine nasıl hız kazandırdığını ve bu gönüllü hareketinin onun için neden doğru bir karar olduğunu anlatıyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
06:14

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.