Công nghệ đơn giản mà hiệu quả giúp các cộng đồng vượt khó

Thế giới ngày càng phát triển và gắn kết hơn bao giờ hết, nhưng vẫn có một số cộng đồng thiếu hụt những tài nguyên quan trọng như điện năng và chăm sóc sức khỏe. Trong bài diễn thuyết mang tính giải pháp này, nhà hoạt động xã hội trong lĩnh vực công nghệ Johanna Figueira không chỉ chia sẻ quá trình hợp tác của cô với Code for Venezuela - một nền tảng giúp người dân nước này tiếp cận thông tin và hỗ trợ y tế, mà còn đưa ra cách áp dụng mô hình tương tự cho những cộng đồng gặp khó khăn.

Tôi là một người nhập cư từ Venezuela,

đến nay đã sống ở Mỹ sáu năm.

Nếu bạn hỏi cuộc sống
của một người xa xứ như tôi ra sao,

tôi sẽ trả lời rằng tôi rất may mắn,

dù không dễ dàng với tôi.

Khi lớn lên, tôi chưa bao giờ nghĩ
tôi sẽ rời quê hương của mình.

Tôi tham gia vào cuộc biểu tình sinh viên
đầu tiên vào năm 2007,

khi tổng thống giải thể một trong
những mạng tin tức quan trọng nhất.

Lúc đó tôi sắp lấy
bằng cử nhân về truyền thông,

cũng là lần đầu tiên tôi nhận ra tự do
ngôn luận không phải điều hiển nhiên.

Chúng tôi biết mọi thứ sẽ tệ đi,
nhưng không biết cái gì sẽ xảy đến:

khủng hoảng kinh tế,
cơ sở hạ tầng xuống cấp,

mất điện trên toàn thành phố,

chất lượng y tế cộng đồng giảm sút
và thiếu thuốc men,

bệnh dịch bùng phát và nạn đói.

Tôi cùng chồng
chuyển đến Canada năm 2013,

lúc đó chúng tôi luôn nghĩ sẽ trở về
khi khủng hoảng dịu đi,

nhưng chúng tôi chưa bao giờ về.

Hầu hết bạn bè lúc nhỏ của tôi
đều đã rời Venezuela,

nhưng bố mẹ tôi thì vẫn ở đó.

Có những lúc tôi gọi điện cho mẹ,

tôi có thể nghe thấy tiếng la hét,
khóc lóc vang vọng

khi bom hơi cay nổ ngoài phố.

Mẹ tôi thì cứ nghĩ tôi không nghe thấy,
lúc nào cũng bảo tôi rằng:

(Tiếng Tây Ban Nha)

"Bố mẹ vẫn ổn, con đừng lo."

Dĩ nhiên là tôi lo rồi.

Đó là bố mẹ tôi, sống cách tôi 4.000 dặm.

Giờ tôi chỉ là một trong
bốn triệu người Venezuela

rời bỏ quê hương.

Rất nhiều bạn của tôi
là người nhập cư từ Venezuela,

và trong những năm qua,

chúng tôi bắt đầu bàn nhau
cách tạo sự khác biệt ở quê hương

trong khi chúng tôi ở cách xa nơi đó;

thế là Code for Venezuela ra đời năm 2019.

Chúng tôi đều là chuyên gia công nghệ,
nên chúng tôi cùng lập trình,

tự nhủ rằng chúng tôi có thể
tận dụng kĩ năng của mình

để tạo ra giải pháp
cho người dân ở quê nhà;

nhưng trước hết, chúng tôi cần
có nội ứng tại Venezuela

để cập nhật tình hình.

Chúng tôi đã thấy nhiều cuộc lập trình

tạo ra những giải pháp công nghệ
tinh vi và đầy hứa hẹn,

hiệu quả về lí thuyết,
nhưng cuối cùng không thể áp dụng

tại những quốc gia
cần sự giúp đỡ từ chúng.

Nhiều người trong chúng tôi
ở nước ngoài từ lâu

nên không thể nắm rõ
những vấn đề thường ngày

mà người dân Venezuela hiện đối mặt;

nên chúng tôi tìm đến những
chuyên gia đang sống tại quê nhà.

Đơn cử như Julio Castro,

một bác sĩ, và là một trong số lãnh đạo
của tổ chức Médicos por la Salud.

Khi chính phủ ngừng công bố
dữ liệu chăm sóc sức khỏe vào năm 2015,

bác sĩ Julio bắt đầu
tự thu thập thông tin

bằng cách sử dụng một hệ thống
không chính thống nhưng được điều phối

dựa trên các liên lạc
qua điện thoại di động

giúp dò tìm y bác sĩ hiện có,
nguồn cung y tế, dữ liệu tử vong,

các đợt bùng phát dịch bệnh;

sau đó tổng hợp thành báo cáo

và chia sẻ lên Twitter.

Vị bác sĩ này trở thành
cố vấn y tế Venezuela của chúng tôi.

Luis Carlos Díaz,

một phóng viên nổi tiếng vì đã
vạch trần các vi phạm về kiểm duyệt

và nhân quyền ở Venezuela,

cũng đã giúp chúng tôi hiểu rõ hơn
tình hình thực tế ở nước nhà

trong bối cảnh chính phủ
thao túng truyền thông.

Chúng tôi xem họ là
những người hùng tại quê nhà;

những lời khuyên hữu ích từ họ
giúp chúng tôi đề ra một loạt dự án

cho những người tham gia lập trình.

Trong cuộc lập trình đầu tiên,
có đến 300 người tham gia

từ bảy nước,

tạo ra 16 dự án.

Chúng tôi chọn những dự án tiềm năng nhất

để tiếp tục hoàn thiện sau cuộc lập trình.

Hôm nay, tôi sẽ chia sẻ hai trong số
những dự án thành công nhất

để giúp các bạn nhìn thấy
hiệu quả mà chúng tôi đã đạt được:

đó là MediTweet và Blackout Tracker.

MediTweet là một bot tư vấn
thông minh trên Twitter

giúp người dân Venezuela
tìm thuốc men cần thiết.

Hiện tại ở quê hương tôi,

nếu người dân bị bệnh và đến bệnh viện,

nhiều khả năng họ sẽ không nhận được
thiết bị y tế để chữa bệnh.

Tình trạng này tệ đến nỗi

bác sĩ đưa cho người bệnh
"danh sách thuốc để mua"

chứ không phải đơn thuốc.

Chính tôi cũng đã trải qua rắc rối này:

mẹ tôi được chẩn đoán
ung thư vào năm 2015,

bà cần được chọc dò thắt lưng

để thực hiện chẩn đoán cuối cùng
và xác định liệu trình;

nhưng loại kim cho thủ thuật này
lại không có sẵn.

Lúc đó tôi đang ở Venezuela,

chứng kiến mẹ tôi yếu đi từng ngày.

Sau một hồi mò mẫm, chúng tôi
tìm thấy cái kim trên một trang

kiểu như eBay của châu Mĩ Latin.

Tôi gặp người bán ở
một tiệm bánh,

cảm thấy như mua đồ trên chợ đen vậy.

Mẹ tôi mang cái kim này đến bác sĩ của bà,
và thủ thuật được thực hiện;

nếu không có cái kim đó,
bà ấy có thể đã qua đời.

Không chỉ thiết bị y tế,

cả thuốc cũng thiếu.

Khi mẹ tôi chẩn đoán lần đầu,

chúng tôi mang liệu trình
ra hiệu thuốc nhà nước,

miễn phí tiền thuốc;

thế nhưng nhà thuốc đó lại hết thuốc,

trong khi chúng tôi
còn đến sáu tháng liệu trình.

Tận sáu tháng liệu trình.

Chúng tôi mua một số loại thuốc
ở trên mạng, số còn lại mua ở Mexico.

Đến nay mẹ tôi đã đỡ bệnh được ba năm rồi,

và mỗi lần tôi gọi mẹ,

bà đều trấn an "mẹ ổn mà, con đừng lo".

Nhưng không phải ai cũng
có tiền để rời quê hương,

nhiều người còn không thể đi lại
vì không đủ khỏe.

Vì thế, mọi người quay sang Twitter,

đăng tin mua bán thuốc kèm theo
hashtag #ServicioPublico,

nghĩa là "dịch vụ công".

Bot tư vấn sẽ quét hashtag
#ServicioPublico trên Twitter

và kết nối người dùng
đang tìm loại thuốc cụ thể

với người đang bán loại thuốc đó.

Chúng tôi còn chia sẻ dữ liệu
vị trí của người dùng Twitter

để dùng cho một công cụ hiển thị

vốn sẽ giúp cho các tổ chức địa phương
như Médicos por la Salud

biết được nơi nào
đang thiếu chăm sóc y tế.

Chúng tôi còn áp dụng thuật toán học máy

để phát hiện các nhóm bệnh tật.

Nếu họ nhận cứu trợ nhân đạo,

tính năng này sẽ giúp họ
ra quyết định tốt hơn

khi phân phối hàng cứu trợ.

Dự án thứ hai là Blackout Tracker.

Venezuela hiện đang trải qua
khủng hoảng điện năng.

Năm ngoái, nước này hứng chịu
đợt mất điện mà mọi người cho là

kinh khủng nhất trong lịch sử.

Suốt hai ngày trời
tôi không thể liên lạc với bố mẹ.

Một số thành phố còn bị
mất điện hàng ngày.

Thông tin về tình trạng này
chỉ có trên truyền thông xã hội

vì chính phủ sẽ không thông báo.

Khi điện bị cắt,

nhiều người Venezuela chúng tôi liền đăng
vị trí lên Twitter với hashtag #SinLuz,

nghĩa là "mất điện",

trước khi điện thoại hết pin;

nhờ vậy mà những người khác
trên đất nước nắm được tình hình.

Giống như MediTweet,

Blackout Tracker sẽ dò
hashtag #SinLuz trên Twitter

để tạo ra một bản đồ dựa trên
dữ liệu vị trí của người dùng.

Bạn có thể nhìn thấy ngay

nơi nào đang cúp điện

và số lần cúp điện xảy ra.

Người dân muốn biết chuyện gì xảy ra,

và chúng tôi giúp họ biết;

nhưng đây cũng là một cách
khiến chính phủ phải có trách nhiệm:

rất dễ để họ phủ nhận vấn đề đang tồn tại

hoặc viện cớ này nọ

vì không hề có dữ liệu chính thức
cho vấn đề này.

Blackout Tracker cho thấy khủng hoảng
điện năng thực sự trầm trọng.

Vài người ở Thung lũng Silicon sẽ
nhìn vào những dự án này

và phán rằng chúng chẳng có
đột phá công nghệ đáng kể nào,

nhưng đó là mấu chốt.

Những dự án này không quá tối tân,

nhưng mọi người dân Venezuela
đều cần chúng,

và chúng có thể mang lợi ích rõ rệt.

Ngoài những dự án này, có lẽ thành tựu
lớn nhất mà chúng tôi đạt được

là đã tạo ra một phong trào

kết nối mọi người trên thế giới

cùng tận dụng kĩ năng của họ để đưa ra
những cách giúp người dân Venezuela;

và vì chúng tôi hợp tác
với người địa phương

xây dựng giải pháp thỏa nhu cầu
và nguyện vọng của người địa phương.

Điều tuyệt vời ở đây là

chúng tôi sử dụng
kĩ năng nghề nghiệp của mình

nên mọi thứ rất dễ dàng và tự nhiên,

không khó để chúng tôi
tạo sự khác biệt.

Nếu có ai đó ở San Francisco

thuê chuyên gia để tạo ra các giải pháp

như MediTweet hay Blackout Tracker,

hẳn dự án đó sẽ tốn kha khá.

Bằng việc góp trí lực,

chúng tôi tạo ra ảnh hưởng
lớn hơn khi góp tiền bạc.

Các bạn cũng có thể làm tương tự,

không nhất thiết ở Venezuela,

mà ở ngay chính cộng đồng các bạn.

Trong bối cảnh thế giới ngày càng
gắn kết với nhau hơn,

chúng ta vẫn còn thấy nhiều cộng đồng
sống cô lập hoặc tách biệt.

Có rất nhiều cách hay để giúp đỡ,

nhưng tôi tin rằng các bạn có thể
tận dụng kĩ năng nghề nghiệp

để kết nối nhiều cộng đồng
và tạo ra giải pháp hiệu quả

dựa trên những mối quan hệ đó.

Bất kì ai có hiểu biết và kĩ năng

đều có khả năng to lớn
mang lại hi vọng cho cộng đồng.

Đối với chúng tôi
tại chương trình Code for Venezuela,

đây mới chỉ là sự khởi đầu.

Cảm ơn các bạn.

(Tiếng vỗ tay)