Φήμες, εμπιστοσύνη και εμβόλια

Γιατί ο κόσμος δεν εμπιστεύεται τα εμβόλια; Η ανθρωπολόγος Χάιντι Λάρσον εξερευνά από πού προέρχονται οι ιατρικές φήμες, πώς διαδίδονται και τροφοδοτούν την αντίσταση στα εμβόλια παγκοσμίως. Ενώ τα εμβόλια δεν μπορούν να ξεφύγουν από την «πολιτική και κοινωνική αναταραχή» που τα περικλείει, λέει, το πρώτο βήμα για να σταματήσουμε τη διάδοση της ασθένειας είναι να μιλήσουμε στον κόσμο, να ακούσουμε και να χτίσουμε την εμπιστοσύνη.

Μελετώ φήμες.

Όχι κουτσομπολιά

ή το είδος των φημών που κάνουν
τα χρηματιστήρια να καταρρέουν

ή να ανεβαίνουν.

Αλλά το είδος των φημών
που επηρεάζουν την υγεία σας

και την υγεία του κόσμου.

Όπως το ότι τρώγοντας πολύ σκόρδο

ή πίνοντας πολύ νερό

θα μας βοηθήσει να προστατευτούμε
από τον κορωνοϊό.

Μακάρι να ίσχυε.

Οι φήμες έχουν κακή υπόληψη.

Θεωρούνται ότι είναι αβάσιμες,

λανθασμένες

ή «απλώς μια φήμη».

Αλλά έχω μελετήσει τις φήμες για χρόνια

και ένα πράγμα που έμαθα
είναι ότι όλες τους έχουν μια ιστορία,

και συχνά μια σημαντική ιστορία.

Ένα από τα πιο συγκινητικά ή ανησυχητικά
επεισόδια φήμης που ερεύνησα

ήταν στη βόρεια Νιγηρία.

Εργαζόμουν στο Πρόγραμμα
Παγκόσμιας Ανοσοποίησης της UNICEF.

Δεν ήταν οι ίδιες οι φήμες
που βρήκα τόσο ανησυχητικές,

αλλά το παγκόσμιο αντίκτυπο τους.

Οι φήμες υποπτευόντουσαν

ότι το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας
ήταν στην πραγματικότητα αντισυλληπτικό.

Έλεγχε τους πληθυσμούς

ή ίσως να προκαλούσε AIDS.

Όχι, όχι, ίσως ήταν η CIA
που τους κατασκόπευε ή τους μετρούσε.

Γιατί τότε έρχονταν και τους χτυπούσαν
την πόρτα ξανά και ξανά

με το ίδιο εμβόλιο πολιομυελίτιδας;

Όταν τα παιδιά πέθαιναν από ιλαρά,

δεν ερχόταν κανένας με εμβόλιο ιλαράς.

Δεν είχε να κάνει με τα σωστά γεγονότα,

αλλά με την εμπιστοσύνη,

τη χαμένη εμπιστοσύνη.

Γιατί τόση δυσπιστία;

Δεν ήταν οι μητέρες ιδιαίτερα δύσπιστες.

Ήταν οι τοπικοί ηγέτες,

οι θρησκευτικοί ηγέτες,

οι τοπικοί πολιτικοί ηγέτες.

Ο κυβερνήτης της πολιτείας του Κάνο

που αποφάσισε να μποϊκοτάρει

όλη την προσπάθεια εξάλειψης
της πολιομυελίτιδας σ' αυτή την πολιτεία

για 11 μήνες.

Γιατί τόση δυσπιστία;

Ήταν το 2003.

Δύο χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου.

Ήταν πεπεισμένοι ότι η Δύση,

και ειδικότερα οι Ηνωμένες Πολιτείες,

είχε κηρύξει πόλεμο στους μουσουλμάνους.

Και γνώριζαν ότι η Δύση,

και συγκεκριμένα οι Ηνωμένες Πολιτείες,

ήταν μεγάλος υποστηρικτής,

και χρηματοδότης,

της παγκόσμιας πρωτοβουλίας
εξάλειψης της πολιομυελίτιδας.

Είχαν τη λογική τους.

Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης,

αυτές «οι φήμες»

κόστισαν στο πρόγραμμα εξάλειψης
πολιομυελίτιδας 500 εκατομμύρια δολάρια

για να πάμε πίσω στον χρόνο,

να ξανακερδίσουμε τη χαμένη πρόοδο
αυτούς τους 11 μήνες

και πέρα από αυτό.

Το νιγηριανό στέλεχος της πολιομυελίτιδας
ταξίδεψε σε περισσότερες από 20 χώρες

μέχρι και την Ινδονησία.

Το κόστος μιας φήμης.

Το επεισόδιο της Νιγηρίας
ήταν ένα από τα πολλά που ερεύνησα

όταν ήμουν με τη UNICEF

και κέρδισα τον τίτλο της
«διευθύντριας πυροσβεστικής της UNICEF».

(Γέλια)

Σε κάποια φάση συνειδητοποίησα
ότι δεν είχα ποτέ αρκετό χρόνο.

Ήμουν πολύ απασχολημένη να σβήνω φωτιές
και δεν είχα αρκετό χρόνο να κατανοήσω

τι καθοδηγούσε όχι μόνο
τα μεμονωμένα επεισόδια,

αλλά γιατί υπήρχε μια επιδημία
από αυτά σε όλον τον κόσμο.

Έφυγα από τη UNICEF
και επέστρεψα στην έρευνα,

την εφαρμοσμένη έρευνα,

και το 2010 έστησα αυτό που ονόμασα
Έργο Εμπιστοσύνης Εμβολίων

στη Σχολή Υγιεινής
και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου.

Συγκέντρωσα ανθρωπολόγους, επιδημιολόγους,

ψυχολόγους,

ειδικούς ψηφιακών μέσων

και ειδικούς μαθηματικών μοντέλων.

Πρωταρχικό μας καθήκον

ήταν να ερευνήσουμε
ιστορικά επεισόδια φημών

και τις επιδράσεις τους,

προσπαθώντας να βρούμε τα πρώιμα σήματα,

ποιοι ήταν οι ενισχυτικοί παράγοντες

και οι επιδράσεις.

Πώς πήραν ώθηση,

ώστε να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε
τι πρέπει να ψάχνουμε,

πώς να βοηθήσουμε τις κυβερνήσεις
και τα προγράμματα ανοσοποίησης

να είναι σε επαγρύπνηση
και να αποκρίνονται

στα πρώιμα σημάδια των προβλημάτων.

Ήταν ένα σύστημα πρώιμης προειδοποίησης.

Το 2015 αναπτύξαμε
έναν δείκτη εμπιστοσύνης εμβολίων.

Είναι μια επισκόπηση που προσπαθεί
να ερευνήσει μέχρι ποιο σημείο o κόσμος

συμφωνεί ή διαφωνεί
ότι τα εμβόλια είναι σημαντικά,

ασφαλή, αποτελεσματικά,

λειτουργούν,

και με κάποιον τρόπο συμβαδίζουν
με τις θρησκευτικές μου πεποιθήσεις.

Το κάναμε αυτό με εκατοντάδες χιλιάδες
ανθρώπους σε όλον τον κόσμο,

προσπαθώντας να σφυγμομετρήσουμε
την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη,

αλλά και το πιο σημαντικό, να δούμε
πότε αυξάνεται ή μειώνεται η εμπιστοσύνη,

επειδή θέλουμε να δούμε
πότε αρχίζει να πέφτει,

ώστε να επέμβουμε εμείς,

να πάμε εκεί πριν ξεκινήσει
μια κρίση όπως στη Νιγηρία.

Στήσαμε επίσης μια συνεχή παρακολούθηση
στα ΜΜΕ και τα κοινωνικά μέσα παγκοσμίως,

σε πολλαπλές γλώσσες,

ακούγοντας τι γίνεται
στις συζητήσεις για τα εμβόλια,

προσπαθώντας να βρούμε πρώιμες ανησυχίες
ή αλλαγές στην ψυχολογία

που θα πρέπει να προσέξουμε.

Δημιουργήσαμε ένα οικοσύστημα
διαφορετικού είδους πληροφοριών,

για να κατανοήσουμε

τι σκέφτεται το κοινό
και πώς μπορούμε να συμμετέχουμε;

Ψάχνουμε για πρώιμα σημάδια.

Όταν βρούμε ένα,

έχουμε ένα παγκόσμιο δίκτυο
συνεργατών σε διάφορες χώρες

που έχουν μια πιο τοπική
πληροφόρηση σε αυτόν τον τομέα,

ώστε να κατανοήσουμε

αν αυτό το σήμα είναι παραπληροφόρηση

ή ετοιμάζεται κάτι
που πρέπει να γνωρίζουμε;

Στο Λονδίνο έχουμε μια μεγαλύτερη εικόνα.

Παρακολουθούμε τα πλήθη των φημών,
που δεν ταξιδεύουν μόνο τοπικά,

αλλά μεταδίδονται σε χώρες.

Τις είδαμε να μεταδίδονται
από την Ιαπωνία στην Κολομβία,

στην Ευρώπη και παντού.

Μετακινούνται.

Ζούμε σε ένα υπερσυνδεδεμένο περιβάλλον.

Ένα από αυτά που μας είχε συναρπάσει,

και μάθαμε πολλά μέσα
στα τελευταία 10 χρόνια,

αυτή είναι η δέκατη επέτειός μας,

δεν ξεκίνησε εχθές αυτό
το πρόβλημα με τις φήμες,

και ένα από τα πράγματα που μάθαμε

βρίσκεται στη διεθνή μας παρακολούθηση:

ότι η Ευρώπη είναι η πιο
σκεπτικιστική περιοχή στον κόσμο.

Βασικά, κέρδισε η Γαλλία.

(Γέλια)

Με διαφορά.

Και μερικές από αυτές τις φήμες
έχουν ταξιδέψει σε άλλα μέρη στον κόσμο.

Αλλά προσπαθούμε
να κατανοήσουμε την Ευρώπη.

Χμμμ. Γιατί την Ευρώπη;

Νόμιζα ότι η Αμερική ήταν

περισσότερο σκεπτικιστική,

αλλά έκανα μεγάλο λάθος.

Ένας πολιτικός επιστήμονας,
ένας συνάδελφός μου,

ο Τζον Κένεντι,

πήρε δεδομένα από 28 ευρωπαϊκές χώρες,

τα κοίταξε και τα συσχέτισε
με την πολιτική ψηφοφορία.

Και τι βρήκε;

Ότι αυτοί που είναι πιο πιθανοί
να ψηφίσουν ένα λαϊκιστικό κόμμα

είναι οι ίδιοι που πιθανόν
να διαφωνούν έντονα

για το αν τα εμβόλια είναι σημαντικά,
ασφαλή ή αποτελεσματικά.

Τι μάθαμε;

Τα εμβόλια δεν μπορούν να αποφύγουν
την πολιτική και κοινωνική αναταραχή

που τα περιβάλλει.

Οι επιστήμονες δεν ήταν προετοιμασμένοι
γι' αυτό το κύμα αμφιβολίας,

ερωτήσεων και δυσπιστίας.

Γιατί είναι τα εμβόλια
τόσο ώριμα για αντίσταση;

Αναγνωρίσαμε κάποια πράγματα,

αλλά πρώτον:

μεσολαβούνται από την κυβέρνηση

που απαιτεί, ρυθμίζει
και καμιά φορά συνιστά εμβόλια

ή συχνά συνιστά και καμιά φορά απαιτεί.

Οι μεγάλες επιχειρήσεις
παρασκευάζουν εμβόλια,

και ούτε οι οργανισμοί, η κυβέρνηση
ή οι μεγάλες επιχειρήσεις

χαίρουν μεγάλης εμπιστοσύνης
αυτόν τον καιρό.

Μετά είναι οι επιστήμονες
που ανακαλύπτουν και αναπτύσσουν εμβόλια,

είναι αρκετά ελίτ

και δεν είναι προσβάσιμοι
στο γενικό κοινό,

τουλάχιστον η γλώσσα που μιλάνε.

Τρίτον, είμαστε σε ένα υπερσυνδεδεμένο
περιβάλλον με τα κοινωνικά μέσα,

και ο κόσμος μπορεί να μοιραστεί
απεριόριστα τις απόψεις του,

τις ανησυχίες και τις αγωνίες του

και να βρει πολλούς ανθρώπους
που σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο

και να πιστέψει ότι οι ανησυχίες του

ίσως να έχουν κάποια βάση.

Και τέλος,

τα εμβόλια επηρεάζουν
κάθε ζωή στον πλανήτη.

Ποια άλλη υγειονομική παρέμβαση,

εκτός από το νερό,

επηρεάζει κάθε ζωή;

Αν ψάχνετε κάτι για να διαταράξετε,

είναι η τέλεια σκηνή.

Ίσως αυτός είναι ένας από τους λόγους
που πρέπει να προσέξουμε περισότερο

και να ξαναχτίσουμε
την εμπιστοσύνη μας στα θέματα.

Οι άνθρωποι κάνουν διάφορες ερωτήσεις.

Ρωτούν,

γιατί τα εμβόλια,

και αυτά είναι πράγματα
που ακούμε στα κοινωνικά μας μέσα,

γιατί το παιδί μου δεν μπορεί να έχει
ένα προσωποποιημένο πρόγραμμα εμβολιασμού;

Ποια είναι η σοφία τόσο πολλών εμβολίων;

Τι γίνεται με όλα αυτά
τα συστατικά και τα συντηρητικά;

Δεν είναι τρελοί,

δεν είναι αμόρφωτοι,

είναι ανήσυχες μητέρες.

Αλλά μερικές από αυτές
ήρθαν σε μένα και μου είπαν,

«Νιώθουμε ότι μας αγνοούν,

μας κρίνουν αν κάνουμε μια ερώτηση,

και νιώθουμε ότι μας δαιμονοποιούν

ότι ίσως είμαστε μέλη
σε κάποια ομάδα αντιεμβολιαστών».

Πρέπει να ακούσουμε καλύτερα.

Και ίσως γι' αυτό πέρσι

μια έρευνα βρήκε

ότι μέσα σε έξι μήνες το 2019,

διαδικτυακά

- αυτό ήταν με εκατοντάδες -

εκατό εκατομμύρια διαφορετικούς
χρήστες στα κοινωνικά μέσα,

αν και ο αριθμός των ατόμων
που εξέφρασαν στις ομάδες τους

ήταν θετικοί,

ομαδικά,

αυτοί που ήταν οι πιο αρνητικοί

έμπαιναν στις ενδιάμεσες συζητήσεις

αυτών που ήταν αναποφάσιστοι
για το αν ήθελαν να εμβολιαστούν.

Οι πολύ αρνητικοί

- αυτοί που θα ονομάζαμε
ομάδες αντιεμβολιαστών -

εκπαίδευαν τους αναποφάσιστους

σε αναλογία 500 τοις εκατό γρηγορότερα

απ' ό,τι στις ομάδες
που υποστηρίζουν τα εμβόλια.

Πεντακόσια τοις εκατό γρηγορότερα.

Ήταν πιο σβέλτοι, ανταποκρίνονταν

και ακούγαν.

Οι περισσότεροι πιστεύουν
ότι τα εμβόλια είναι καλά

και ότι είναι σημαντικά.

Αλλά αυτή η πεποίθηση δέχεται επίθεση.

Πρέπει να χτίσουμε περισσότερες
ευκαιρίες για συζήτηση.

Και υπάρχουν τρόποι να γίνει αυτό.

Δεν είναι εύκολο για μερικούς
επαγγελματίες υγείας

να κάνουν συζητήσεις
όταν αμφισβητείται το κύρος τους.

Είναι άβολο.

Και δεν έχουν χρόνο να ακούσουν
όλες αυτές τις ερωτήσεις.

Αλλά πρέπει να κάνουμε κάτι γι' αυτό,

επειδή χάνουμε
πολλούς γονείς που ανησυχούν

που θέλουν απλώς να συζητήσουν.

Πρέπει να βάλουμε εκπαιδευμένους εθελοντές
να κάθονται στις αίθουσες αναμονής,

να είναι σε τηλεφωνικές γραμμές,

να έχουμε διαδικτυακά φόρουμ συζητήσεων,

κουτιά συνομιλιών.

Στα μικρότερα παιδιά,
με τα μικρότερα παιδιά στο σχολείο,

τα μαθαίνουμε για το ανοσοποιητικό σύστημα

και τα μαθαίνουμε ότι,

ξέρεις εκείνο το εμβόλιο
που έκανε ο μικρός σου αδελφός;

Απλά έδωσε έμπνευση
στο φυσικό ανοσοποιητικό του σύστημα.

Είναι σπουδαίο. Ορίστε ο λόγος.

Πρέπει να χτίσουμε αυτήν την εμπιστοσύνη,

πρέπει να ακούσουμε.

Παρά τις αμφιβολίες

- και υπάρχουν πολλές -

μάλλον ακούω πιο πολλές
από τον περισσότερο κόσμο,

είμαι αισιόδοξη.

Και είμαι αισιόδοξη με μια νεότερη γενιά.

Η νεότερη γενιά η οποία
τώρα γίνεται πιο ενήμερη

για τους κινδύνους των κοινωνικών μέσων,

των ψευδών ειδήσεων,

των ψευδών ταυτοτήτων.

Και αρχίζουν να αγκαλιάζουν την επιστήμη.

Μερικοί από αυτούς είναι μια ομάδα παιδιών

των οποίων οι μητέρες τους
αρνήθηκαν να τα εμβολιάσουν.

Πέρσι την άνοιξη του 2019

ο 18χρονος Ίθαν Λίντενμπεργκερ

μπήκε στο Reddit και ανέβασε μια ανάρτηση.

«Η μητέρα μου δεν πιστεύει στα εμβόλια.

Ανησυχεί πολύ ότι προκαλούν αυτισμό.

Στην πραγματικότητα,
το πιστεύει ακράδαντα.

Αλλά είμαι 18 ετών.

Είμαι τελειόφοιτος λυκείου.

Μπορώ να οδηγήσω, μπορώ να ψηφίσω

και θα μπορούσα να κάνω
το δικό μου εμβόλιo.

Μπορεί κάποιος να μου πει
πού να το βρω;»

Αυτή η ανάρτηση διαδόθηκε.

Ξεκίνησε ένα νέο κίνημα.

Είδα τον Ίθαν να μιλάει σε ένα συνέδριο,

την Παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής Εμβολίων
στην ΕΕ πέρσι το φθινόπωρο.

Μίλησε εύγλωττα,

και εντυπωσιάστηκα,

μπροστά σε ένα ολόκληρο κοινό.

Είπε την προσωπική του ιστορία

και μετά είπε στην ομάδα,

«Ξέρετε, όλοι μιλούν
για την παραπληροφόρηση,

αλλά εγώ θέλω να σας μιλήσω
για ένα άλλο είδος παραπληροφόρησης,

και αυτή η παραπληροφόρηση
λέει ότι άνθρωποι όπως η μητέρα μου,

που είναι μια στοργική μητέρα,

είναι κακός άνθρωπος
επειδή δεν με εμβολίασε.

Θέλω να σας πω ότι δεν με εμβολίασε,

επειδή με αγαπά

και επειδή πίστευε
ότι ήταν το καλύτερο για μένα.

Σκέφτομαι διαφορετικά

και δεν θα της αλλάξω ποτέ τη γνώμη,

αλλά δεν είναι κακός άνθρωπος».

Αυτό ήταν το μήνυμα από έναν έφηβο.

Ενσυναίσθηση, καλοσύνη και κατανόηση.

Έχουμε μια πληθώρα
επιστημονικών πληροφοριών

για να καταρρίψουμε τις ψευδείς φήμες.

Δεν είναι αυτό το πρόβλημά μας.

Έχουμε ένα πρόβλημα σχέσεων,

όχι παραπληροφόρησης.

Η παραπληροφόρηση είναι το σύμπτωμα,

όχι η αιτία.

Αν ο κόσμος εμπιστεύεται,

θα ανεχτεί έναν μικρό κίνδυνο
για να αποφύγει έναν πολύ μεγαλύτερο.

Αυτό που θέλω και ελπίζω

είναι ότι εμείς ως ιατρική
και υγειονομική κοινότητα

να έχουμε το ηθικό θάρρος και ταπεινότητα

για να συνεργαστούμε παραγωγικά,

όπως ο Ίθαν,

μ' αυτούς που διαφωνούν μαζί μας.

Το ελπίζω.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα και επευφημίες)