-
Mi nomiĝas Ed'.
Mi prizorgas reklam-entreprenon.
-
Eĉ se mi ĉiam estus preferinta
esti filmdokumentisto.
-
Jen kial mi decidis
eki ĉi tiun projekton.
-
Pro tio kaj por Ĝeni',
-
amikino, kiun mi ĉiam konsideris
iom stranga,
-
ĉar ŝi ne manĝas bestojn.
-
Ĝeni', la cetero de la skipo kaj mi
-
sciis, ke tio ne estos tre facila.
-
"Ĉu ni povus paroli al vi dum momento?"
-
"Ni ŝatus filmi kelkajn bildojn..."
-
"Bildojn pri kio?"
-
"Ĉu vi estas bredejo
aŭ naskejo?"
-
"Saluton!? Ni iros
ĉe la alia flanko, ĉu bone?"
-
Bone.
-
Ni iru ĉe la alia flanko.
-
Sed mi havis neniun ideon
pri la konsekvencoj,
-
kiujn tiu projekto havos por mia vivo.
-
– Ĉesu filmi!
– Atendu!
-
Ni ĝuste deziras peti
de vi permeson.
-
Ne, ne, ne! Aŭskultu!
-
Bone.
-
Eble mi devus ĉion klarigi
ekde la komenco.
-
Ĉio komenciĝis antaŭ 6 monatoj.
Mi ricevis alvokon de Ĝeni'.
-
Ŝi deziris, ke mi filmu
dokumenton por provi ŝanĝi
-
la kutimojn en socio,
kiu tiom suferigas bestojn.
-
Jes... Kial ni ilin traktas
tiamaniere
-
kaj kion ni povas fari
por harmonie vivi kun ili.
-
La unuaj aferoj, pri kiu mi pensis:
ŝinkosandviĉo,
-
nugetoj el kokidaĵo kaj patovoj.
-
Mi ankaŭ pensis, ke,
krom pri nutraĵoj,
-
mia vivo probable ne tiom
kaŭzas suferon al bestoj,
-
por kiuj mi konsideras min granda amiko.
-
Sed Ĝeni' diris al mi, ke ĉiutage
mi dormas sur kapkuseno el plumoj,
-
mi sapumas min per produktoj
testitaj ĉe musoj,
-
mi vestas lanon, kaj vestas
ŝuojn el bovina ledo.
-
Kaj mi eĉ ne jam eliris
de la propra hejmo...
-
Alidire,
-
ĉiutage,
mi dormas sur kapkuseno pluma,
-
mi sapumas min per produktoj
testitaj ĉe musoj,
-
mi vestas lanon, kaj surmetas
ŝuojn el bovina ledo.
-
Mi tamen kunsidas
kun la skipo de FAADA,
-
la fondaĵo
kun kiu Ĝeni' kunlaboras,
-
por ke ŝi diru al mi iom pli
pri tio kion ŝi havas enkape.
-
Ni volas montri la suferon
kiun ni kaŭzas al bestoj
-
dum niaj ĉiutagaj agadoj
-
kaj ni deziras kuraĝigi homojn
pripensi tion.
-
Nutraĵoj, vestaĵoj,
distraĵoj,
-
la ĉiutagaj produktoj
kiuj estas testitaj sur bestoj...
-
Pripensu tion: Dum la minuto
ekde kiam ni parolas,
-
pli ol 180.000 bestoj mortis
-
nur por ke homoj
konsumu ilin.
-
Kaj sen kalkuli fiŝojn!
-
Do mi estis tie,
-
rigardante intervjuojn
kiujn mi ekfilmis
-
por fari dokumentfilmon
kiu ŝanĝos
-
la kutimojn pri konsumado
de la tuta socio.
-
La UNO-Organizaĵo
pri Nutrado kaj Agrikulturo
-
asertas, ke la bestprodukta industrio
produktas pli da forcej-efikaj gasoj
-
ol la tuta transporta industrio.
-
Kiam 10 homoj povas manĝi
-
vegetaran dieton
aŭ preskaŭ,
-
nur unu aŭ du homoj
povas manĝi karnan dieton.
-
Kostas nenion.
-
Ni simple devus ĉesi uzi bestojn.
-
Ni devas ĉesi suferigi ilin.
-
Tio ŝajnas simpla.
Sed problemis:
-
Mi ne sentis min koncernita
de tio.
-
HAMBURGERO + FROMAĜO + LARDO
-
Ĝeni' tute ne estis surprizita.
-
Laŭ ŝi,
konsciiĝo pro du kialoj malfacilas.
-
Kiam ni kutimas vidi militbildojn,
-
bildojn de malsato
kaj naturaj katastrofoj,
-
kiu havas tempon zorgi pro bestoj?
-
Kaj krome mankas al ni multaj informoj.
-
Oni kaŝas de ni informojn. Tute klare.
-
La industrioj, kiuj ekspluatas bestojn,
-
ne volas, ke oni vidu, kion ili faras.
-
Estas pli da porkoj ol homoj en Katalunio.
-
Ĉu vi iam vidis porkon?
-
Ne. Kaj estas pli da porkoj ol homoj.
-
Malliberigitaj en iliaj fabrikoj,
-
kiuj eĉ ne havas fenestrojn.
-
Se estas fenestroj,
ili estas fermitaj.
-
Ili ne volas, ke la homoj rimarku.
-
Mi povus kredi ĝin,
-
sed rakontantoj devas kredi tion,
kion ili rakontas.
-
Kaj se mi devis transdoni mesaĝon
por la bonfarto de la bestoj,
-
mi devis unue mem konvinkiĝi.
-
3000 bestoj en ĉiu sekundo
mortas por homa konsumo.
-
Ĉirkaŭ 600 milionoj da hundoj
vivas en la mondo.
-
Du trionoj vivas surstrate.
-
Ĉiujare 115 milionoj da bestoj
uziĝas en eksperimentoj
-
en laboratorioj tutmonde.
-
Oni mortigas 80 milionojn da bestoj
ĉiujare por ilia felo.
-
Pli ol 33% de la kaptitaj fiŝoj
uziĝas por nutri brutojn.
-
Proksimume 15.000 zoologiaj ĝardenoj
tra la mondo
-
tenas dekmilionojn da bestoj kaptitaj.
-
EMPATIO
-
Historio pri respekto al bestoj
rakontata de skeptikulo
-
Kie ni komencu?
-
Per la lano,
-
ankoraŭ lano kaj
ankoraŭ pli da lano,
-
gantoj
-
kaj ŝuoj el ledo.
-
Zonoj, ledo,
gantoj el ledo...
-
– Sed... vi portas zonon?
– Ne nun.
-
– Ho, ĉu vi vidas?
– Mi havas kelkajn tiajn,
-
– kiuj ne estas el ledo.
– Ho, formetu ilin.
-
Biskvitoj kun lakto,
cerealaĵoj kun lakto...
-
Sed mi ne metis la lakton kaj la ovojn
-
en la grupon de "mortaj bestoj",
ĉar...
-
Kaj la kor-konkoj en ladskatolo?
-
Ĉu vi metas ilin en la grupon
de "mortaj bestoj"? Tinuso...
-
Ĉion ĉi – jes.
-
Olivoj farĉitaj per anĉovoj:
-
mortaj bestoj.
-
Kokaĵa buljono: mortaj bestoj.
-
Nu mortaj... mi konsentas.
-
Jes, mortaj.
-
Niaj agoj kaj nuna vivmaniero
en industria socio,
-
havas pli malbonajn sekvojn
por ne-homaj bestoj
-
ol en la antaŭaj socioj.
-
Sed aliflanke tio restas
tre for de nia konscio.
-
Lakto.
-
Lakto kun perfekta mensog-reklamo.
-
Sed lakto estas:
-
Mi estas bovino, mi havas mamon,
oni melkas min kaj mi donas lakton.
-
Ne, mi donas lakton,
ĉar mi naskis bovidon.
-
Nun, se oni forprenas ĝin de mi
tuj post la naskiĝo,
-
mi havos lakton en mia mamo.
-
Sed estas lakto,
kiun la bovido trinku
-
dum la jaro,
dum kiu mi devus prizorgi ĝin.
-
Multaj homoj
-
agas ne pro malico,
sed pro nescio.
-
Oni diris al multaj homoj,
unue al mi,
-
ke ni havis moralan devon.
-
La bazajn moralajn principojn
ni jam konas.
-
Ĝuste informoj mankis al ni.
-
Ĉio ĉi estis ne nur multaj novaj informoj,
-
sed ankaŭ multaj sinoferoj.
-
Mi ne sentis emon fari ilin,
-
antaŭ ol mem vidi,
ke la aferoj estas tiom malbonaj,
-
kiom Ĝeni' diris.
-
Kaj ĉar ŝajne la fakto
neniam esti vidinta porkon
-
estis problemo laŭ ŝi,
-
mi plej unue iris rigardi kelkajn.
-
Por iu, kiu neniam vidis porkon,
-
tio estis iom ŝoka komenco.
-
En tia bredejo povas esti
pli ol 4500 porkoj,
-
kaj ĉiu disponas malpli ol 1 m² da spaco
-
dum sia tuta vivo. Ĉiam.
-
Nu, ĝis kiam oni mortigas ilin...
-
Aŭ ili mortas pro la kondiĉoj,
en kiuj oni bredas ilin...
-
Kaj malgraŭ tio
-
mi ankoraŭ ne certis,
ke mi povas elekti
-
inter ne manĝi mian
ĉiumatenan ŝinkosandviĉon
-
kaj tio, ke la porkoj suferas.
-
Devus esti maniero,
-
por ke mi plu ŝtopu min per ŝinko,
-
sen ke la porkoj suferu pro tio.
-
Aŭ por ke ili almenaŭ
ne havu tiel mizeran vivon.
-
Antaŭ ol forlasi la grandegan plezuron
de miaj matenmanĝoj,
-
mi iris vidi aliajn formojn
de porkobredado.
-
Nu, fakte,
-
mi provis iri vidi ilin.
-
– Bonan tagon.
– Bonan tagon.
-
Ĉu vi estas ekologia porko-bredejo?
-
Ni havas kelkajn, jes.
-
– Pardonu?
– Jes, daŭrigu.
-
Mi faras dokumentfilmon
pri la rilato inter homoj kaj bestoj,
-
kaj ni vizitis intensajn bredejojn,
-
sed estus interese viziti ankaŭ
ekologian bredejon.
-
Sed neniu emis malfermi al ni sian pordon.
-
Eble ĉar tio, kio laŭ ni estas digna vivo,
-
por porko ne estas tia.
-
Ĉiukaze mi malkovris,
ke pli ol 98% de la bestoj,
-
kiujn oni konsumas en Hispanio,
-
devenas de intensa bredejo.
-
Tio signifas, ke nur 2 el 100
devenas de ekologiaj bredejoj.
-
Sed ĉu ĉiuj konsumataj bestoj
vivas tiel mizere?
-
Kio pri la bovinoj, kiujn mi vidas
paŝti sin somere sur la herbejoj?
-
Kio pri la kaproj kaj aliaj bestoj,
-
kiuj devenas de intensaj bredejoj?
-
Ili povas al mi fermi la pordojn
de siaj bredejoj,
-
sed ili ne povas malpermesi al mi
iri montsupren.
-
– Do, ĉu ili suferas?
– Ne, ili ne ŝajnas.
-
Vi mortigas unu el tiuj bovidoj,
kaj ĝia viando estas tiom bona.
-
Ĝi estas nekredeble bona.
-
Vi prenas tranĉilon
kaj la steko tranĉiĝas kiel...
-
Ĉu oni ne povas mortigi ilin
kiam ili estas maljunaj?
-
Ĉu kiam ili estas mortantaj?
-
Oni lasas ilin vivi
kaj poste manĝas ilin?
-
Ne, ĉar la viando
ne plu estas sama.
-
Ĉar manĝi ilin kiam ili estas maljunaj,
ili estas maldikaj kaj...
-
Tie ĉi la naskoj estas naturaj,
la sterkado estas natura,
-
tute estas natura.
-
Tie ĉi la bovinoj
-
naskas siajn idojn
kaj restas kun ili dum 4 monatoj,
-
ĝis la disiĝo...
-
Ĉu ili disiĝas je 4 monatoj?
-
Jes, kaj poste ili estas maliberigitaj
kaj nutritaj per pajlo por dikiĝi.
-
– Kaj en la intensaj bredejoj?
– En la intensaj bredejoj,
-
ili estas nutritaj
ekde la naskiĝo...
-
Ili povas iri ien
por kapti la lakton...
-
sed estas malsame.
-
Ĉiuokaze,
ĉu la maniero mortigi ilin estas sama?
-
Kiam ili estas venditaj,
ili iras al la buĉejo.
-
Ĉu en la samaj buĉejoj?
Ĉu ili estas streĉitaj?
-
Dum la vojaĝo,
la ŝafidoj estas streĉitaj.
-
Ili ŝvitas, kaj ĉiu tiu ŝvito
eniras la viandon.
-
Se ili ne estus mortigitaj,
-
ili vivus
ege pli longe, ĉu ne?
-
Ili vivus
ĝis ĉirkaŭ 12 aŭ 13 jaroj.
-
Bone, kaj ili estas mortigitaj
kiam ili estas ĉirkaŭ 8-jaraj?
-
La ŝafidoj je 4 monatoj
kaj la bovidoj je 8-9 monatoj.
-
Sed vi ankaŭ diras
ke tio estas natura, ĉu ne?
-
Jes, estas natura.
-
Kaj mi dubas, ke iu, kiu
manĝas nur legomojn
-
povas ne havi
nutrajn mankojn.
-
La vero estas, ke sendepende de
la fino de tiu historio,
-
mi ne imagis min manĝi
nur legomojn...
-
Almenaŭ mi sciis
ke mi ĉiam povos frandi
-
kelkajn ĉipsojn, olivojn kaj bieron.
-
Sed mi ne pensis pri tio tiam
-
kiam mi rigardis bovinojn,
ŝafojn kaj ŝafidojn...
-
Mi komencis fari
mensan mapon....
-
Ĝis nun, mi lernis
-
ke ekzistas intensa agrikulturo
kaj iu malintensa.
-
Alidire, manĝi porkon
ekŝajnis al mi
-
malpli etike ol manĝi
bovinojn aŭ ŝafidojn.
-
Eĉ se, certe,
-
grava demando
devus esti solvita: morto.
-
Kaj parto de mia skipo
estis laboranta pri tio.
-
– Nenio.
– Ĉu vere?
-
Jam mi telefonis al kvin...
Estas nekredeble.
-
Ĉu estas tiom malfacile
enigi kameraon en buĉejon?
-
Por dokumento pri
besta sufero, jes...
-
Do pensu pri maniero tion montri
sen eniri.
-
Sed mi ne pretis
tiel facile kapitulaci...
-
Kameraoj ne estas permesitaj.
-
Ĉu estas iu preciza kialo,
kiu ebligus al mi kompreni tion?
-
Hum... sekundon.
-
Sciu, vi devas kompreni
-
ke multaj homoj ne ŝatas
tion, kion ni faras ĉi tie.
-
Kompreneble, ne agrablas vidi bestojn
kiuj estas mortigataj.
-
Nu do, homo eble ne ŝatas tion,
sed estas ja tio, kio okazas...
-
Do homoj devas scii tion,
kio okazas, ĉar je la fino...
-
Kompreneble. Mi ne certas...
-
ke la homoj interesiĝas
malkovri tion, kio okazas.
-
Ne multe utilis, ke mi
memstare vokis.
-
Sed, almenaŭ,
mi povis paroli kun salajrulo
-
kiu bonvolis klarigi al mi
tion, kio okazas interne.
-
Salajrulo kiu, krome,
estas bestkuracisto.
-
Bone, parto D2, kapto 1.
-
Mortigisto mortigas la bestojn,
kiuj vivas kaj tute sanas,
-
kaj li detranĉas iliajn membrojn.
-
Oni elektromortigas, pendigas,
sensangigas ilin.
-
Vi do sensangigas ilin ankoraŭ vivaj?
-
Oni sensangigas ilin vivaj
kaj elektromortigas.
-
Ĉe la specioj, kiujn oni elektromortigas,
-
eblas, ke ili rekonsciiĝas.
-
sed besto vidas vin elektromortigi
la beston antaŭ ĝi, ĉu ne?
-
Ili povas vidi la aliajn,
sed ili ne konscias.
-
Estis kazoj, ĉe kiuj bestoj provis fuĝi
aŭ vere fuĝis...
-
Mi ne kredas, ke fuĝo
estas simptomo de suferado.
-
En la staloj de la buĉejoj
kiel en la staloj de la bredejoj,
-
la bestoj ricevas serion de stimuloj.
-
Iujn ili ŝatas pli,
iujn malpli.
-
Kaj ekde la momento, kiam oni enfermas ilin,
oni fariĝas mastro de ilia sorto.
-
Sed kio komencis serioze
maltrankviligi min,
-
ne estis kiel ili mortis,
-
sed tio, kion mi malkovris
pri la vivkondiĉoj de tiuj bovinoj,
-
kokoj, meleagroj kaj
aliaj bredejaj bestoj.
-
En Eŭropo, pri kiu oni supozas
-
la plej favoran juran sistemon
de la mondo,
-
porkoj kun 110 kg
vivas en spacoj de po 1 m².
-
Iom pli ol la vulpoj,
kiujn oni kreskigas pro ilia felo.
-
La kokinoj havas spacon
pli malgrandan ol A4-folion,
-
kaj la ovodemetantaj kokinoj havas la
ekvivalenton de A4-folio + du glu-slipetoj.
-
Ne por dormi aŭ por produkti.
Sed por vivi. Ĉiam.
-
Multaj homoj diras, ke ni ne scias,
-
kion la bestoj bezonas aŭ volas.
-
Ni scias, kion ili volas:
vivi en paco, en sekureco.
-
Ili volas vivi sen timo kaj sen anksio.
-
Se vi konas la bestojn,
se vi havas hundon aŭ katon,
-
vi scias, ke bestoj suferas.
-
Vi povis esti vidatestanto,
ke bestoj suferas.
-
Sed se vi neniam vidis beston,
malfacilas zorgi pro tio.
-
Mi ne kredas esti dirinta al vi,
ke mi havis hundon...
-
Ŝi nomiĝis Sami.
-
Se vi neniam vivis kun besto,
-
povas esti, ke vi ne scias,
-
ke ĉiu hundo havas propran personecon.
-
Ili suferas, zorgas, ludas.
-
Ili timas, ili kontentas.
-
Mi almenaŭ ne sciis tion.
-
Nek mi sciis,
-
ke ili ludas kaj
lasas siajn harojn en la tuta loĝejo,
-
ke ili kelkfoje disŝiras kusenojn
-
aŭ urinas meze de la kuirejo,
-
kaj ke ili volas esti
en la centro de atento, ĝuste kiam
-
vi volas rigardi vian plej ŝatatan serion.
-
Mi supozas, ke pro tio
-
kaj ĉar mi ne povis okupiĝi pri ŝi,
-
mi 5 jarojn post la adopto
donis ŝin al geamikoj.
-
Jes, mi scias, ke mi estas terura homo.
-
Feliĉe, mi vidas ŝin kelkfoje, kaj
-
oni dirus, ke Sami pardonis min.
-
Mi povas kompreni,
ke se hundo havas sentojn,
-
do estas certe, ke ankaŭ porko,
bovino aŭ kokino ilin havas.
-
Kaj certe
-
mi neniam kapablus manĝi Sami,
-
nek enfermi ŝin tutvive en kaĝo.
-
Tamen estas io,
pri kio la plej multaj el ni
-
ne pensas ĉiutage.
-
Ni iras al la ĉiovendejo
-
kaj ni ne asocias, ke tiu steko
estis parto de Sami-bovino,
-
ke la ŝinko estis parto de Sami-porko,
-
aŭ ke la kokaĵ-nugetoj
devenas de Sami-kokino,
-
aŭ de kiel ajn nomiĝas viaj dombestoj.
-
Alivorte,
-
ni manĝas bestojn,
kiuj povus esti niaj,
-
ĝuste ĉar ni ne establis
emociajn ligojn kun ili.
-
Ĝuste ĉar ili ne estas hundoj, katoj
... aŭ niaj.
-
La plej multaj inter ni ne elektas konscie
-
manĝi porkojn, sed ne hundojn.
-
La plej multaj el ni ne pensas,
pro kiu kialo
-
ni manĝas certajn bestojn, sed ne aliajn.
-
Aŭ kial ni entute manĝas bestojn.
-
Oni povus diri,
ke ni heredis kredsistemon.
-
En nia epoko,
karnismo estas kredsistemo, kiu regas.
-
Tio signifas: nevidebla kaj disvastigita.
-
Bone, mi kredas, ke estas tempo
por klarigi kelkajn nociojn.
-
Veganoj estas homoj,
-
kiuj ne utiligas
besto-devenajn produktojn.
-
Ili ne manĝas viandon,
ili ne manĝas fiŝojn,
-
nek ovojn nek laktoproduktojn
nek mielon.
-
Ne, eĉ mielon ne plu.
-
Ili ne portas ledajn ŝuojn aŭ zonojn,
-
nek lanon nek silkon.
-
Vegetaranoj estas tiuj,
kiuj ne konsumas mortajn bestojn.
-
Tio signifas, ke ili manĝas
nek viandon nek fiŝaĵon.
-
Sed ili manĝas ovojn,
lakton kaj laktoproduktojn,
-
ĉar eĉ se la besto suferis
por produkti tiujn manĝaĵojn,
-
ĝi ne estas morta.
-
Ili pli zorgas pro la morto,
-
ol pro la suferoj dum la vivo.
-
Kaj krome estas "normalaj" homoj.
-
Eĉ se la besto-defendantoj
nomas nin "karnistoj",
-
mi supozas,
ke ili ne ŝatas porti etiketon,
-
ĉar ni ne portas tian.
-
Efektive,
-
la karnistoj estas homoj,
kiuj manĝas bestojn.
-
Aŭ uzas bestodevenajn produktojn
-
sen zorgi pro la doloro aŭ sufero,
kiujn ni kaŭzas al ili
-
sub diversaj pretekstoj.
-
Ke "estas normale",
-
ke "bestoj manĝas bestojn",
ke "ankaŭ laktukoj suferas",
-
kaj aliaj aferoj tiuspecaj...
-
Ha! Mi forgesis...
estas ankaŭ la "duonvegetaranoj".
-
Ili estas homoj, kiuj sentas sin
iomete en la mezo,
-
kaj kiujn ĉiuj rigardas suspekteme.
-
La karnistoj, ĉar ili kredas,
ke temas pri vegetaranoj,
-
Kaj la vegetaranoj aŭ veganoj,
ĉar ili kredas, ke fakte
-
ili estas sentaŭguloj,
-
ĉar ili manĝas ĉion,
sed nur de tempo al tempo.
-
Kio estas kvazaŭ diri,
ke en normala tempo vi neniun mortigas,
-
sed de tempo al tempo,
havante koleratakon,
-
vi mortigas fiŝon aŭ porkon.
-
La vero estas, ke se mi devus
ĉesi esti karnisto,
-
eble plej facilus iĝi duonvegetarano.
-
Tre duonvegetara.
Hiper-mega-duonvegetara.
-
Preskaŭ-ne-ano, efektive.
-
Sed ne.
-
Mia engaĝiĝo en la projekto
devis iom profundiĝi...
-
Ĉu bone?
-
– Ĉu bone?
– Tre bone.
-
Mi bone resurmetis mian bienan T-ĉemizon
-
kaj iris por vidi
kiel bestoj kondutas
-
kiam ili ne sentas sin minacataj.
-
Tio signifas, kiam ili ne estas
traktataj kiel aĵoj
-
kaj ili ne sentas,
ke ili estos voritaj de homo.
-
Tio ĉi estas "Hogar-ProVegan".
-
Temas pri ŝirmejo,
kie ni savas bestojn,
-
aparte tiujn, kiuj estis mistraktitaj
pro la nutraĵ-industrio,
-
kaj kie ili povas pasigi
la ceteron de sia vivo:
-
jen kial ĝi estas nomata hejmo.
-
Do iru ni renkonti kelkajn el ili.
– Jes, iru ni suben.
-
Jen la domo de Felikso.
-
Kaj jen Kamilo,
la plej bona amikino de Felikso,
-
ŝi estas tre babilema kaj aktiva.
-
– Estas ŝafo, ĉu ne?
– Jes, estas ŝafo.
-
Multaj homoj kredas
ke ŝafoj ne havas voston
-
sed ili povas havi tre belajn,
kiujn ili uzas por komuniki.
-
En la bredejoj, ŝafistoj ilin fortranĉas
ĉu per simpla tondilo,
-
ĉu uzante kaŭĉukan ringon...
-
Tio estas tre doloriga.
-
Ĉio tio, por ke ili povu esti
tonditaj pli facile.
-
kaj por ke la viroj povu
pli facile seksrajdi inojn.
-
Iuj bestoj estas ekspluatataj,
-
tenataj en malbonaj
kondiĉoj, kaj mortigataj.
-
sed aliaj, kiel ekzemple bovinoj
aŭ kokinoj, ekzemple,
-
simple donas lakton aŭ ovojn,
kio estas natura, ĉu ne?
-
"Laktobovino" estas vorto
kiun ni inventis.
-
Laktobovinoj estas patrinoj,
jen ĉio.
-
Kiam bovino havas lakton,
estas pro bebo.
-
Rigardu la mamon de Lucilo.
-
– Apenaŭ eblas ĝin vidi.
– Ne eblas ĝin vidi.
-
Kiam ili diras, ke bovinoj
havas ĝisgenue pendan mamon
-
kaj ke ili devas esti melkitaj,
tio estas mensogo.
-
Ili donas al ili multe da hormonoj,
multe da medikamentoj,
-
ili donas al ili specialan nutraĵon,
kiu igas ilin produkti
-
pli da lakto ol konvenas.
-
Kaj kio pri la kokinoj?
Ĉu la sama rakonto?
-
Ĉar kompreneble,
se la kokinoj demetas ovojn...
-
Kokinoj, fiziologie,
demetus 10 ĝis 12 ovojn jare.
-
Pro genetika selektado
-
tiom ekstrema dum
pasintaj du jarcentoj,
-
ili nun demetas
350 ovojn jare.
-
Temas pri genetika malsano.
-
Besto de tiu grandeco,
-
kiu kreas kaj puŝas eksteren
ion tiel grandan el sia korpo,
-
ne povas vivi.
-
Ili devus vivi ĝis 12-14 jaroj,
-
sed post unu jaro
kaj duono ili jam estas maljunaj.
-
La industrioj de ovoj kaj de lakto
estas verŝajne
-
la plej perfortaj industrioj.
-
La plej multaj homoj ne subtenus
-
tian perforton al senkulpaj bestoj.
-
Karnismo kontraŭas humanajn valorojn
de kompato kaj justeco.
-
Sed jes, la bestoj en libereco
kondutas kiel hundoj.
-
Aŭ ĉu eble estas male?
-
Bone, estas fakto, ke mi observis
-
samajn reagojn kaj emociojn
kiel ĉe Sami', mia antaŭa hundino.
-
Grimpu!
-
Nu, preskaŭ ĉiujn.
-
Por iu, kiu ne havis multajn
kontaktojn kun bestoj,
-
mi pensas ke mi komencas
sufiĉe bone rilati kun ili.
-
Por homoj,
-
la distingo inter proksimaj grupoj
kaj ekstergrupoj estas tre grava.
-
Tiusence,
-
ni estas kapablaj inkluzivi
en tiun proksiman grupon
-
nehomajn animalojn.
-
Tiel okazas kun dombestoj.
-
Ili estas konsiderataj
kiel membroj de la familio.
-
La hundo de la domo
estas kvazaŭ la avo.
-
Kaj tamen, ŝajnas,
ke ni lokas ĉiujn bestojn,
-
escepte de dombestoj,
en tiuj foraj grupoj.
-
Sed kiam mi kredis, ke Ĝeni'
kondukas min al templo
-
de amo kaj bestoj,
-
mi konsciiĝis ke por ŝi,
-
ne ĉio estas rozkolora
en la mondo de dombestoj.
-
– Ili estas ĉarmaj...
– Jes, ĉarmaj ili estas...
-
Kion vi celas?
-
Ne ĉio, kion ili travivis, estas ĉarma.
-
Multaj hundoj vendataj
en la bestovendejoj
-
venas el tio, kion oni nomas
"hundobredejoj" en Orienta Eŭropo.
-
– Ĉi tiu havas voston, strange.
– Kial do strangas ke li havas voston?
-
Normale, la hundoj el tiu raso
havas tonditajn orelojn kaj voston,
-
kaj ni daŭrigas ne demandi al ni
ĉu tio estas logika aŭ ne.
-
Ĉiuj hundoj devenas
de lupoj, origine.
-
do ĉiuj, kiuj malplej
similas al lupo
-
estas absurdaĵoj.
-
Ekzistas hundoj,
kiuj eĉ muzelon ne havas.
-
Ni kreas bestojn
kun spirproblemoj,
-
aŭ haŭtproblemoj,
-
ĉar ni volas, ke ilia haŭto
estu multfalda...
-
– Ĉu ĉar tio belas?
– Jes, ĉar ili estas amuzaj,
-
malsamaj, originalaj.
Temas pri "modaĵoj".
-
Mi pensas ke tio ne bonas.
-
Ni devas rekonsideri
-
ĉu ni devas reprodukti iujn rasojn
-
kaj kiel ni tion faras.
-
Por Ĝeni', bestejoj
-
estas tre malsamaj disde
iu vendejo...
-
Ne estas neonaj lumoj,
ne estas specialaj rabatoj.
-
– Saluton.
– Saluton, kiel vi fartas? Mi estas Ed'.
-
– Mi estas Rosa'.
– Saluton.
-
Kio estas tio? Kia sceno.
-
– Ĉu vi jam venis al best-azilo?
– Neniam.
-
Jes, homoj pensas
ke ili malsamas disde tiuj
-
kiuj troviĝas iliahejme,
-
sed estas la samaj.
-
De kie venas ĉiuj tiuj bestoj?
-
Plejmulto el ili
estis trovitaj surstrate.
-
Iuj posedantoj ilin alportas
-
ĉar ili ne kapablas
prizorgi ilin.
-
Ĉu ili alvokas vin
kaj diras "mi ĝin ne volas"?
-
Ja. "Mi ne povas konservi ĉi tiun hundon",
"Mi ne plu deziras ĉi hundon",
-
"Mi transloĝiĝis", "mi gravedas",
"Mi naskis infanon"...
-
Mi pensas ke homoj
-
kiuj lasas sian hundon al best-azilo,
pensas ĝin ne forlasi.
-
Kaj ili tamen ĝin ankaŭ forlasas.
-
Best-azilo ne estas herbejo,
-
kie hundoj feliĉas kaj
kuradas dum la tuta tago.
-
Foje ili alvokas kaj diras al vi:
-
"Mi ne havas spacon ĉar
mi translokiĝis al apartamento."
-
"li estos multe pli bone tie".
-
En kaĝo de 8 m²,
ĉu ili bonŝancas?
-
Tio ne estas pli bona situacio.
-
– Kiom da hundoj vi nun havas?
– Ĉirkaŭ 200.
-
Kelkiuj reiris al
sia posedanto
-
ĉar ili havas blaton.
-
Sed por tiuj, kiuj ne havas,
-
estas neniu rimedo por ekscii
kiu estas la posedanto.
-
Ĉiuj tiuj kazoj estas traŭmatigaj
-
ĉar ĉiuj hundoj, kiujn ni vidis,
iam vivis en hejmo.
-
Eble ili dormis sur sofo.
-
99% el ili antaŭe vivis
en domo.
-
Ĉu ĉiuj tiuj hundoj estos adoptitaj?
-
La bonŝanculoj.
-
Tiuj ne bonŝancaj restos ĉi tie
ĝis sia morto
-
natura aŭ pro malsano.
-
Iuj hundoj vivas ĉi tie de 6 jaroj.
-
Estas parkejo por hundoj.
-
Rubejo por hundoj.
-
Ĉu rubejo por hundoj?
Mi ne volis diri tion.
-
Jes, sed vi venas rekapti tion,
kion vi lasis en parkejo.
-
De kiam la hundo estas ekloĝinta,
estas neniu diferenco
-
inter hundo,
kiun vi edukas ekde bebaĝo
-
kaj hundo,
kiun vi savkaptas el best-azilo.
-
La sola diferenco estas, ke
vi sentos vin pli bona individuo.
-
Kaj mi rigardis ilin de la alia flanko
de la kaĝo, pensante
-
"Mi kunportos vin hejmen."
-
Jes, mi jam diris al vi:
mi estas terura homo.
-
Empation oni atingas ankaŭ tra la edukado.
-
Iuj homoj kapablas empatii
-
ekde la naskiĝo.
-
Kaj aliaj ne.
-
Oni scias ekzemple, ke iuj homoj
-
tute ne havas empation.
-
Psikiatroj nomas ilin psikopatiuloj.
-
Bone, mi estas iom nesentema...
-
Sed mi ne konsideras min psikopatiulo.
-
De kie venas tiu manko de empatio?
-
Rerigardante la influojn,
kiujn mi ricevis kiel infano,
-
kaj tiujn, kiujn multaj infanoj ricevas,
-
mi konstatas, ke nuntempe
ekde la tago de nia naskiĝo,
-
oni prezentas al ni
falsitan bildon pri la realo,
-
pri la bestoj, kiuj vivas
feliĉe kaj komforte
-
en zoologiaj ĝardenoj,
cirkoj kaj best-aziloj.
-
Jen kial tiom ŝokis min
vidi la laboron de Roĝero.
-
En libroj por infanoj
oni ĉiam montras ilin feliĉaj,
-
parolantaj kun siaj geamikoj...
-
Mi ekkonsciis pri tiu mensogo,
-
ke oni ne maltrankviliĝu,
ke ĉio estas en ordo.
-
Kaj mi komencis paroli kun redaktoroj
-
kaj malakceptis iujn projektojn,
-
ĉar mi rifuzis mensogi.
-
Se vi volas krei libron,
-
en kiu vi parolas pri bestoj en bredejo,
en kiu ili estas feliĉaj,
-
anstataŭigu la vorton "bredejo"
per "best-azilo".
-
Estas la sama afero, kaj pli reala
ol tio, kion vi volis eldiri.
-
Tiom simple estas.
-
Surpapere aspektis facile,
-
sed ŝanĝi siajn kutimojn en la vera vivo
-
estis multe pli malfacile.
-
Jen kial mi reiris al la muntejo,
-
por provi trovi helpon en la intervjuoj,
-
kiujn mi filmis por la dokumentfilmo.
-
La faktoroj, kiuj influis
-
kaj plu influas
nian rigardon al la bestoj,
-
estas klare la religio
-
kaj tradicio, kiu ekas ĉe Aristotelo,
se ne pli frue,
-
kiuj havis enorman efikforton.
-
Ni eliras de vidpunkto, kiu diras al ni,
-
ke la homoj situas pinte de la hierarkio,
-
ke la aliaj specioj estas malsuperaj,
-
Ni havas certajn kapablojn,
kiujn la aliaj bestoj ne havas,
-
same kiel la aliaj bestoj havas kapablojn,
kiujn ni ne havas.
-
Inter ili, ni atribuas grandan gravecon
-
al certaj formoj de konscio kaj rezonado,
-
kaj al la ekzisto
de artikulaciata lingvo...
-
Jen afero certe grava,
-
sed kiu malfeliĉe
ofte metas nin en pozicion,
-
kiun mi nomas la "speciisma narcisismo".
-
Neniu biologo dirus,
ke homoj estas superaj al la aliaj bestoj.
-
ĉar ĉiam estas aferoj,
-
kiujn la bestoj povas fari,
kaj kiujn ni mem ne povas fari.
-
Tamen, la nocio de supereco
malfermas la pordon al mistraktado.
-
Ĉi-momente, ĉirkaŭ la tuta planedo
-
la ne-homaj bestoj estas konsiderataj
en la juro kiel aferoj.
-
Ili disponas pri neniu rajto.
-
Kaj laŭ la leĝo ili ekzistas
nur por la utilo
-
de tiuj kiel ni,
kiuj estas juraj personoj.
-
Ne estas iu ajn valida morala kriterio,
-
kiu apartigas ĉiujn homojn
disde ĉiuj bestoj.
-
Se ni kredas, ke la rajtoj
-
dependas de la kapablo senti doloron,
-
ankaŭ la bestoj povas senti doloron
kaj do havas rajtojn.
-
Se, aliflanke,
-
oni devas havi altan nivelon de rezonado
por havi rajtojn,
-
do tiam certaj homoj,
ekzemple beboj
-
aŭ intelekte postiĝintaj homoj
-
ne havus rajtojn.
-
Kaj kvankam la argumentoj ŝajnis raciaj,
-
ne estis facile rilatigi min
al la mesaĝoj,
-
kiuj alvenis el mia ĉirkaŭaĵo.
-
La teorio estas unu afero,
la praktiko alia.
-
En la praktiko
oni ne povas plendi ĉiutage:
-
"gorĝdoloro", "malvarmumo",
doloro tie, doloro tie ĉi.
-
Teruras min vidi bestojn suferi,
-
sed aliflanke,
-
se vi ne volas manĝi stekon,
kokaĵon aŭ aliajn tiaĵojn,
-
la elektebloj estas vere limigitaj.
-
Vi povas manĝi melonon, sed ne ŝinkon,
se vi pensas tiel.
-
Terpomoj, karotoj...
Kaj ĉu legomoj ne suferas?
-
Kiam mi vidas beban kapsikidon
meze de kapsiko,
-
tio tre doloras min.
-
Ĝi estas la bebo de la kapsiko.
-
Ĉu vi seriozas?
-
Vi vere pensas, ke ili suferas samnivele:
laktuko kaj...
-
Jes, ĉar la virinoj ĉe la ĝardenvendejo
diris al mi,
-
ke plantoj suferas.
-
Plantoj ne havas limban sistemon,
Panjo, mi petas vin...
-
Jen tio, kion ili diris al mi.
-
Kaj mi ne sciis, kiel pruvi la malon.
-
Sed mi komprenis tre rapide,
ke la senkulpiĝoj
-
pro konsumo de bestoj estas
ĉiam la samaj.
-
Kaj ili havis ĉiujn koherajn respondojn
de la fakuloj,
-
kiujn mi pridemandis
por la dokumentfilmo...
-
"BESTOJ MANĜAS BESTOJN"
-
Aliaj bestoj manĝas bestojn:
oni nomas ilin karnovoruloj.
-
Ni ne estas karnovoruloj.
Ni estas laŭnature ĉiomanĝuloj,
-
sed ni povas ankaŭ
– estante homaj bestoj –
-
elekti libere niajn nutraĵojn.
-
"ESTAS NATURE"
-
Ne estas natura rilato.
-
Estas rilato, en kiu, laŭ mi,
-
la besto estas kiel ŝuo,
-
kiun mi uzas kaj poste forĵetas.
-
Se mi ne povas uzi ĝin,
mi ne volas ĝin.
-
"ESTAS PLI GRAVAJ AFEROJ,
POR KIUJ BATALI"
-
Ni devus maltrankviliĝi pro la malsato
kaj pro la tuttera malriĉeco,
-
infanoj, kiuj mortas
pro malsato kaj militoj.
-
Absolute.
-
Kaj zorgi pro la bestoj
-
ne malhelpas min zorgi pro tiuj problemoj.
-
Fakte, ambaŭ ofte koincidas.
-
Kiom mi lernis pri la respekto al bestoj,
-
tiom mi ekrespektis
ankaŭ iliajn defendantojn.
-
Antaŭ ol komenci ĉi tiun projekton,
-
mi ne sciis, ke Einstein
ne manĝis bestojn.
-
Nek Leonardo da Vinĉi,
Edison, Pitagoro, Plutarko.
-
Efektive,
-
antaŭ ol eklabori je
ĉi tiu dokumentfilmo,
-
mi eĉ ne sciis, kiu estis Plutarko.
-
Sed min komencis obsedi la malkovro,
-
ĝis kia ekstremo povas iri vivmaniero,
-
kiu ne kaŭzas suferon al bestoj.
-
Kaj laŭ tio, kion mi trovis en interreto,
-
ĝi inkluzivas pli ol tio,
kion Ĝeni' priparolis kun mi ĝis nun.
-
Se ni serioze prezentas al ni
la besto-demandon,
-
ni devas repripensi la konduton
de la socio ĝenerale.
-
Modo, kiu ne utiligas kosmetikaĵojn?
-
Oni testas lipruĝojn, ŝampuojn.
-
Bestoj ilin glutas...
-
Ni devas ŝanĝi tiom da
kutimoj kaj kondutoj
-
ke estas pli komforte
rigardi aliflanken.
-
Sciencistoj uzas bestojn
por testi
-
enormajn kvantojn
da purigproduktoj,
-
kosmetikaĵoj, nutraĵoj
kaj medicinaj produktoj,
-
kaj ankaŭ industriaj
kaj agrikulturaj ĥemiaĵoj,
-
nutraĵoj por bestoj,
alkoholo kaj tabakaĵoj.
-
Uzado de katoj,
hundoj, musoj,
-
kunikloj, fiŝoj, birdoj,
simioj kaj aliaj bienaj bestoj
-
ne enkalkulas la fakton
ke ili povas senti
-
fizikan doloron,
-
timon, deprimiĝon kaj malkomforton.
-
Resume,
pli ol 115 milionoj da bestoj
-
estas uzataj por eksperimentoj
-
en laboratorioj
dise sur la planedo.
-
95% de la medikamentoj, kiuj montris
multpromesajn rezultojn ĉe bestoj
-
fiaskas ĉe homoj.
-
Kaj tio estas eĉ pli malbona en Usono,
-
kie pli ol 100.000 homoj
mortas ĉiujare
-
pro produktoj, kiuj estis testitaj
ĉe bestoj.
-
Ja ekzistas alternativoj
-
kiuj venas de esplorcentroj
grandfamaj.
-
Toksologiaj studoj per kulturado,
-
tiel je skalo ĉela kiel
je skalo de tuta organo,
-
ekzistas epidemiologiaj studoj...
-
Je tiu stadio mi estis aŭdinta
tiom da aferoj
-
ke mi pensis,
ke estus bona ideo
-
inviti Ĝeni', Ĝovana'
de FAADA, por vesperumo...
-
Kaj ankaŭ mian kuzon Ĥavi',
kuirartan kritikiston
-
kaj ŝatanton de virbovaj bataloj;
-
Lŭison, mia ĉef-kukistan amikon;
-
Agus', doktorinon pri edukado,
-
Maj', ĥemiiston kaj
fakulon pri gastronomio,
-
kaj Pedron, la plej pragmatisman
el miaj amikoj.
-
Ni ĉiuj sidis
ĉirkaŭ la tablo
-
kun nutraĵoj ĉiaspecaj,
atendante ke mi lanĉu la debaton.
-
Kaj mi malfermis la buŝon por meti
la ununuran demandon de la tuta vespero...
-
Kial vi manĝas bestojn?
-
Ĉar ili estas resursoj,
kiujn Naturo provizas al ni
-
kaj do mi manĝas ilin.
-
– Bestoj manĝas bestojn.
– Precize!
-
Estas kiel en savano kiam vi vidas
leonon kiu manĝas gazelon...
-
Omleto el terpomoj estas
ja multe pli bona ol ĉi tiu omleto.
-
Do vi diras nun al mi,
ke gusto, frandeco,
-
pli gravas ol la tuta sufero
kiun necesigis tiu omleto.
-
Estas nur tio, ke se vi pensas pri tio,
vi ne plu povas vivi.
-
Nutraĵindustrio ja estas
vere perforta.
-
La maniero, kiel bestoj estas traktataj,
estas vere brutala.
-
Sed tio ne estas kialo por mi,
ke mi ĉesu manĝi bestojn.
-
Mi konsentas, kiel Lŭis' diris,
-
se por la sama prezo,
besto ne bezonas suferi,
-
do estas pli bone ke ĝi ne suferu.
-
Ne eblas manĝi beston,
sen ke ĝi suferus.
-
Ĉiu besto, ĉiu el ili,
batalis por sia vivo en la buĉejo.
-
Jes, sed tio ne estas sufiĉa kialo
por ne manĝi ilin, ĉu?
-
Ni ne venis por provi
vin konvinki.
-
Tio, kion ni deziras, estas montri
realon, kiu estas kaŝita de ni.
-
Ĉu eblus, ekzemple, ŝanĝi
la manieron, kiel ni mortigas bestojn?
-
Buĉado estas la malplej grava parto,
gravas precipe la vivo de tiuj bestoj,
-
kiuj vivas en kaĝoj,
en kiuj ili eĉ ne povas returni sin
-
Certe, sed se tiuj bestoj
vivus tute libere...
-
Kun la nuna demando,
-
se vi ĉiuj deziras manĝi viandon
por la matenmanĝo,
-
por la tagmanĝo kaj vespermanĝo,
-
ili devas meti ilin en fabrikojn.
-
Mi ne pensas, ke manĝi
bestojn estas la problemo,
-
sed la maniero,
kiel ni uzas tiujn bestojn.
-
Kaj la bredejo, kie bovinoj
estas ĉiuj unu sur la aliaj
-
kaj ne povas eliri,
-
aŭ la kokinoj, kiuj estas
enfermitaj, kaj ne povas eliri...
-
Se ni deziras ĉiovendejojn
plenajn je ovoj kaj mafinoj...
-
aŭ estas farite tiel,
kio ŝajnas al mi tre perforta,
-
aŭ ne estos tiom multe
da ovoj kaj mafinoj en ĉiovendejoj.
-
Mi ankaŭ pensas, ke finfine,
ĉio estas tre internigita:
-
"Mi aĉetas por mi vestaĵojn",
-
"Mi manĝas viandon",
almenaŭ por mi
-
Mi ne scias, mi havas
aliajn problemojn por prizorgi
-
– ne ofendiĝu pri tio –
-
sed mi havas mil aliajn aferojn
kiujn mi devas pripensi.
-
Mi estas membro de
la bestĝardena klubo.
-
Mi povas ĝin viziti
tiom ofte, kiom deziras,
-
mi komprenas ke tio ne estas
plej bona situacio por besto,
-
vi simple rigardu ilin.
-
Mi ankaŭ veturis al Kenjo
kaj ne estas same,
-
ne necesas esti fakulo.
-
Sed estas maniero, por homoj
kiuj ne povas veturi al Kenjo,
-
vidi elefanton.
-
Sed vi instruas al via filino
-
ke tiuj ne plej bonaj kondiĉoj
estas normalaj,
-
akcepteblaj.
-
Ŝi pensos: "se mia patro kondukas
min tien, ne devas esti tiel terura".
-
Kaj vi instruas al ŝi, ke
kapti beston
-
kaj ĝin forpreni el ĝia natura loĝloko
-
por ĝin malliberigi
estas bona afero, estas normala.
-
Ŝi ankoraŭ tro junas,
sed pli poste, mi povas klarigi al ŝi
-
ke tio ne estas bonaj kondiĉoj
por la bestoj,
-
ke ili ne povas facile
reprodukti sin.
-
Ili ne havas plej bonajn kondiĉojn.
-
Sed vi ja devas fari ion
sabate posttagmeze,
-
kaj bestoĝardeno estas tre bona...
-
Tio ne estas malbona ideo.
-
Tial ni sabate posttagmeze
iris al bestoĝardeno.
-
Estas loko, kie oni ekspozicias
sovaĝbestojn malliberigitajn.
-
Tio signifas:
-
kie ni povas observi bestojn,
kiuj ne havas sian naturan konduton.
-
Kun iomete da bambuoj
-
rigardu, ĝi estas kun barilo
por malhelpi, ke ili ĝin rompu.
-
kaj iom da papermaĉaĵo
-
ne eblas reprodukti
loĝlokon de tiuj bestoj.
-
– Ĉu ĝi estas vera roko?
– Ne.
-
Mi scias ke en aliaj instalaĵoj
estas papermaĉaĵo.
-
Por ursoj ekzemple,
-
plej malbone por ili estas
instali ilin en fosaĵon.
-
La akvo estas vere malpura.
– Nu, sed estas la sola, kiun ili havas.
-
Se ĝi estas malpura aŭ ne...
ili tamen devas bani sin.
-
Ĉu vi jam demandis vin mem
kial ili ne forflugas?
-
En tiuj malfermitaj ejoj,
por eviti ilian fuĝon,
-
– oni fortondas parton el iliaj flugiloj?
– Ĉu serioze?
-
Jes, tio estus ekvivalento de mano
por homo, ekde la pojno.
-
Kaj tiel ili ne povas flugi.
-
Tial, se ili etendus la flugilojn,
eblus tion klare vidi.
-
Ĝeni' kondukis min ankaŭ al la delfenejo.
-
Akvaj malliberejoj vere malgrandaj.
-
Multege pli etaj, ol la natura loĝloko
-
de orcinoj, balenoj kaj delfenoj,
-
kiuj kompreneble ne ridetas.
Nur estas la formo de ilia makzelo.
-
Mi ne kredas, ke ilia vivo
mallibere vere plezurigas ilin.
-
Sed krom tio, kion mi povis vidi,
aŭ kion rakontis al mi Ĝeni',
-
mi volis paroli kun iu, kiu estadis
-
ĉiutage en zoologia ĝardeno aŭ delfenejo.
-
Vi diras, ke vi eklaboris en delfenejo
-
por helpi la bestojn, ĉu ne?
-
Mi iris tien, ĉar mi amegis la bestojn.
-
Alveninte, la unua laboro,
kiun mi faris en tiu zoologia ĝardeno
-
estis mortigi dingon, aŭstralian hundon.
-
Ĝia "kulpo", ĝia "krimo" estis, ke mankis
instalaĵo por ĝi.
-
Tie mi rimarkis, ke tio estas
la plej malbona loko,
-
en kiun mi povus enfali.
-
Sed jen la loko, kie mi reflektis:
-
"Bone, mi provos fari, por ke estu
kiel eble malplej malbone."
-
Kaj post 30 jaroj mi konstatas,
ke tio estas neebla.
-
Ke la sola maniero, per kiu
ili ne sentu sin malbone,
-
estas, ke zoologiaj ĝardenoj ne ekzistu.
-
Sed ili havas la pozitivan aspekton,
ke ili protektas la speciojn, ĉu ne?
-
Ĉu ne konservo de specioj,
esploroj, observado?
-
Ne, tute ne.
-
Sed mi kredas, ke la homoj pensas ĉi tion:
-
"Mi iras al la zoologia ĝardeno,
ĉar mi amas la bestojn.
-
Jen la granda paradigmo,
kiun ni devas rompi:
-
ĉar mi amas bestojn,
mi devas ne iri al zoologia ĝardeno.
-
Ni eniras eraran rondon:
-
"Mi tenas vin en kaptiteco",
-
"kaj la sola kialo, pro kiu
vi meritas la kaptitecon"
-
"estas, ke vi estas bela vidaĵo,
originala, spektinda, ktp."
-
Se ni kapablas meti nin
en la lokon de la besto,
-
ni komprenas, ke tio estas malbona.
-
Kaj kia estas la traktado
fare de besto-trejnisto?
-
Oni eniras dinamikon,
-
en kiu oni eĉ ne plu rimarkas,
ke oni mistraktas la beston.
-
Kie kelkfoje la streĉo tiom grandas,
ke oni povas ankaŭ bati ĝin.
-
La unua ekzerco, kiun mi lernis
-
por la delfenoj, kiun miaj tiamaj kolegoj
instruis al mi,
-
estis irigi ilin de unu baseno al alia,
batante ilin per bastono.
-
Kaj oni faras tion. Mi, kiu amis
la bestojn. Kaj plu amas ilin...
-
Rigardante la grandegecon de la maro,
-
mi ne povis eviti pensi pri la diferenco
-
inter la natura loĝloko de orcino,
-
de baleno aŭ delfeno,
-
kaj la basenoj, kiujn oni trudas al ili
en la delfenejoj.
-
Eble nia amo al la bestoj
kondamnas ilin al la plejmalbono.
-
Ni ŝatas observi ilin, interagi kun ili,
nutri ilin...
-
Kaj tiucele ni enfermas ilin en kaĝojn,
-
trejnas ilin, por ke ili amuzu nin,
-
kaj ni pagas por vidi ilin fari
ekzercojn kaj montri kondutojn,
-
kiuj tute malsamas de tio,
kion ili farus en la naturo.
-
Nia amo al la bestoj
-
estas pli tio, ke ni interesiĝas pri ili,
-
pri tio, ke ili plezurigas nin.
-
Sed malofte ni imagas nin en ilia loko.
-
Ekzistas spektakloj, kiuj kunimplicas
torturadon kaj morton de bestoj,
-
kiel la taŭrobataloj en Hispanio.
-
Zoologiaj ĝardenoj ne malproksimas
de daŭra torturado.
-
Estas tute senprave, ke pro la amo,
kiun oni havas por besto
-
oni submetas ĝin al vivstilo,
kiu ne konvenas al tiu specio.
-
Ankaŭ la turisma industrio
ofte uzas bestojn
-
por doni plej intensajn travivaĵojn
-
kaj sentojn de aŭtentikeco al turistoj.
-
Kaleŝoj, rajdado sur elefanto aŭ dromedaro
-
aŭ renkontiĝoj kun sovaĝaj bestoj
-
kiel tigroj aŭ simioj
-
por ekhavi ŝatklakojn en sociaj retejoj.
-
Tio estas kondutoj damaĝaj
por la bestoj, kiuj suferas ilin.
-
Denove, nia manko de empatio
kontribuas al besta suferado.
-
Ekzistas socia edukado, kiu malhelpas ĝin.
-
Mi pensas ekzemple pri la taŭrobataloj
aŭ multe da festoj,
-
en kiuj de tute juna aĝo
partoprenas infanoj.
-
Oni diras al ili, ke tio estas tradicioj
plenaj de valoroj,
-
kio estas malvera.
-
Tradicio estas tio, kion ni heredis,
-
ĉu bona, ĉu malbona.
-
Kaj dank' al nia klereco
-
ni povas preterpasi tiujn tradiciojn.
-
Mi forgesis rakonti al vi ion kuriozan,
-
kio okazis ĉe la vespermanĝo ĉe mi.
-
Post la manĝo mi montris
kelkajn videaĵojn.
-
Kiel okazas, kiam oni vizitas geamikojn
-
kaj montras fotojn de la ferioj,
-
sed temis pri besta suferado
-
en porviandaj bredejoj, por ilia ledo
aŭ pro eksperimentoj.
-
Mallonge: ĉio, kion mi ŝatus montri al vi,
-
sed pri kio mi promesis al FAADA,
ke mi ne faros tion.
-
Kaj jes, Ĝeni' komentis ilin por ni.
-
Jen la kastrado de porkoj.
-
Oni kastras ilin permane
per speco de tenajlo,
-
sen anestezo...
-
Jen la muelilo por virseksaj kokidoj.
-
Neniu favoras tion, aŭ ĉu?
Se ili vidis tion...
-
Ankaŭ la porkoj vivas, mordante
la stangojn aŭ mordante sin reciproke.
-
Jen kial oni detranĉas ilian voston,
-
– por ke ili ne mordu ilin.
– Jes, por ke ili ne mordu ilin.
-
Bone, pri la taŭrobataloj mi kredas,
ke mi ne devas diri multon...
-
Ni ne vidas ĉi tiujn bildojn en televido,
-
ĉar kiam la virbovo komencas vomi sangon,
ili ŝanĝas la bildkapton.
-
Jen bredejoj por feloj.
-
Jen vulpoj,
-
kaj kiu ne havas vulpan mantelon,
kredas ne kontribui al tio.
-
Sed 90% de la vulpoj estas bredataj
por fari borderojn de kapuĉoj.
-
Ekzistas surogato, kaj la homoj pensas:
-
"por la malmulto, kion tio kostis,
tio devas esti surogata materialo".
-
Sed ne, kelkfoje felo kostas malpli
ol la surogato.
-
Kaj la buĉmetodoj estas elpensitaj
por ne difekti la felon,
-
laŭ manieroj, kiujn vi povas imagi:
sufokado, elektromortigado...
-
Merdon...
-
Jen ili elŝiras plumojn el anasoj.
-
Kial ili faras tion, dum ili vivas?
-
Ĉar tiumaniere unu ansero
povas doni plumojn kvarfoje.
-
– La plumoj rekreskas?
– Jes.
-
Ĉi tio estas por malhelpi, ke la bovidoj
mamsuĉu de siaj patrinoj.
-
Ili metas ajutojn por povi
melki la patrinon,
-
kaj tiel ŝi ne povas
mamnutri sian bovidon.
-
Kia frenezaĵo, ĉu ne?
Ni estas frenezaj...
-
Kaj ĉu oni ne povas diskonigi tion?
-
Tion ni provas fari,
-
sed en la amaskomunikiloj
estas sufiĉe da cenzuro.
-
Kaj krom tio, neniu interesiĝas vidi tion.
-
Estas multe da homoj, kiuj...
-
Bone, ni estis 8,
kaj nun ni estas pli ol...
-
Sed ne kredu, ke estas pro tio,
ke ili ne volas vidi ĝin.
-
Ili lacegis.
Ili ne volis vidi ĝin.
-
– Ĉu vere?
– Mi certigas al vi.
-
Pli facilas ne rigardi.
-
Sed mi ja vidis ĝin.
-
Venis la momento por transiri
de informiĝo al agado.
-
Post la trarigardo de Ĝeni'
tra mia vestoŝranko,
-
mi ne povis ne demandi:
kiel vestiĝas homoj,
-
kiuj volas respekti ĉiujn vivantojn.
-
Kaj plej grave...
Kie estas miaj ŝuoj:
-
Mi havis pantalonojn, ĉemizojn,
t-ĉemizojn kaj ŝtrumpetojn
-
liberajn de ĉia besta suferado.
-
Sed ne jakojn kaj ŝuojn.
-
Jen kial mi proksimiĝis
al vendejo de vestaĵoj,
-
kie ĉiuj vendaĵoj ne devenis de bestoj,
-
por povi solvi mian problemon.
-
La vero estas, ke kiam mi rigardis
la lanajn ĉapojn
-
kaj la ledajn ŝuojn kaj mansakojn,
kiuj ne estis el ledo,
-
tio ne ŝajnis al mi granda ofero.
-
La vestaĵoj sen besta sufero
ŝajnis sufiĉe normalaj.
-
NE VIA PATRINO.
NE VIA LAKTO.
-
Preskaŭ ĉiuj...
-
Ŝuoj, zonoj, mansakoj, ĉapoj,
monujoj kaj alispecaj aferoj,
-
pri kiuj ni kutime ne pensas,
-
ke ili estas faritaj el la haŭto de porko,
kuniklo, bovino, kato, kaj el ŝafa lano...
-
La ŝafoj ne vere suferas.
Kiel okazas ĉe ili?
-
Ĉiam la sama demando:
la ŝafinoj ne suferas.
-
Sed estas falsa ideo, ke la besto
ne mortas, do ne suferas.
-
Ĉar ne temas pri la scio,
ĉu la besto mortas aŭ ne,
-
sed kiel la besto vivas
kaj kiel oni traktas ĝin.
-
Kaj neniel estas logike,
ke besto venas en la mondon
-
bezonante, ke iu tondu ĝiajn harojn.
-
Se vi opinias tion, estas ridinde...
-
Kiam ni anstataŭigas
ion bestodevenan en produkto,
-
ĉi-kaze en vestaĵoj,
-
ĉu tio ne signifas,
ke oni uzas finfine pli da petrolo?
-
Ne, tute ne.
-
Mi jam kredas,
ke oni devas forĵeti la ideon,
-
ke io el ledo aŭ lano
– io bestodevena –
-
estas malpli polua ol io surogata.
-
Estas tute malĝuste.
-
– Ĉu vere?
– Jes.
-
La bestekspluata industrio
estas unu el la plej poluantaj.
-
Mi bezonis konfirmi tion.
Mi iris viziti tanejon.
-
Kaj jes, kiel mi, vi imagas,
ke viaj ŝuoj kaj jakoj
-
defalis de arbo.
-
Mi havas malbonan novaĵon por vi.
-
La procedo de ledo-farado
-
uzas enorman kvanton da kemiaj substancoj
-
kaj tunojn da akvo.
-
Oni devas bone distingi
inter "toksa" kaj "polua".
-
Nia akvo estas poluita.
Buljono de kokaĵo ankaŭ.
-
Se ni prenas buljonon de kokaĵo
el la ĉiovendejo
-
kaj analizas ĝin
laŭ kriterioj de poluiteco,
-
ni vidas bizaran aferon:
ke ĝi havas la samajn trajtojn
-
kiel la akvo ellasita el ledo-fabrikoj.
-
– Nia akvo estas poluita, ne toksa.
– Bone, bone.
-
Krom decidi neniam plu
trinki buljonon de kokaĵo,
-
mi ankaŭ lernis strangajn aferojn...
kaj iom naŭzajn.
-
Ke el ledo-restaĵoj oni povas fari ankaŭ
-
konditoraĵojn aŭ kosmetikaĵojn,
-
medikamentajn kapsulojn, gelatenon, gluon.
-
kaj ege multe da artikloj,
pri kiuj vi neniam imagus,
-
ke ili devenas de bestoj.
-
Sed verdire mi ne havis la impreson,
ke la leda industrio
-
respondecas pro la besta suferado.
-
Neniam oni mortigas beston
por havi ĝian haŭton.
-
La haŭto estas kromprodukto
de la nutraĵ-industrio,
-
kiun la tanisto recikligas
por fari produktojn utilajn por la socio.
-
Oni oferas la beston pro ĝia viando
-
kaj oni ne lasos flanke la
haŭton de tiu besto.
-
Sed Ĝeni' rakontis al mi,
ke la industrio de haŭtoj
-
ne plu estas recikliganto
de la nutraĵ-industrio
-
pro tio, ke ĝi bredas ilin
por fari produktojn el haŭto.
-
Kaj la komerco de haŭtoj
premisas la bredadon en kaptiteco
-
kaj oferi pli ol 70 milionojn
da bestoj ĉiujare.
-
Ŝi rakontis al mi, ke la vivo
de lutreoloj, vulpoj, ĉinĉiloj,
-
sed ankaŭ de hundoj kaj katoj
bredataj en kaĝoj
-
por ekspluati ilian haŭton,
-
estas la malo de tio,
kion oni povus opinii digna vivo.
-
En siaj etaj kaĝoj
-
la bestoj klare montras signojn de streso.
-
Nenormalaj kondutoj, kanibalismo,
ankaŭ memmutilado.
-
La unua paŝo al konsciiĝo
estas ekrimarki, ke
-
objektive tio, kion mi faras,
kaj tio, kion mi ĉesas fari,
-
ne efikas nur al la homoj ĉirkaŭ mi,
-
sed ankaŭ al homoj kaj bestoj
vivantaj malproksime de mi.
-
Kaj jen mi estis rigardanta etikedojn
-
de ĉio ektrovita.
-
Ĉar kiel mi konstatis,
la unua reflekso, kiun oni akiras,
-
kiam oni decidas vivi, provante ne
malbone efiki al la besta vivo,
-
estas rigardi etikedojn.
-
Kaj tio estis nur unu afero,
kiun mi devis ŝanĝi
-
por eviti bestan suferadon.
-
Pro tio, kaj ankaŭ por
plibonigi la vivkvaliton
-
de nia propra specio.
-
Oni konsciiĝas, ke la vianda industrio
-
estas la ĉefa kaŭzanto de klimata varmiĝo.
-
La metano ellasita de la bovinoj
kaj la sterko
-
farita de ili tutmonde
egalas al la efiko
-
de 33 milionoj da aŭtoj.
-
La forcej-efikaj gasoj
produktataj de la brutaro
-
konsistigas 37% de la entuta metano,
-
75% de la nitrata oksido kaj
74% de la amoniako en la atmosfero.
-
Kaj tio sen konsideri,
-
ke ĉi tiu sektoro estas
la ĉefa ekspluatanto,
-
kiu kontribuas al la senarbarigo,
-
kiu rolas esence en la klimata ŝanĝiĝo.
-
Kiam oni parolas pri senarbarigo
en la kolektiva imago,
-
ni ĉiam pensas pri la ekspluatado
de tropikaj arbaroj, pri papero ktp.
-
Sed en la realo, se oni enfokusigas
la 4 ĉefajn kaŭzojn
-
de tropika senarbarigo,
la plej gravajn en la mondo,
-
la unua kaŭzo, tute antaŭ ĉiuj
la plej grava el ĉiuj,
-
estas la transformado de terenoj
por nutri la brutaron.
-
La ekskrementoj povas polui la akvon
per la nitrata ellavaĵo,
-
kaj en malpli alta grado per la fosfato,
-
kiuj povas fine alveni
en la subgrundan akvon.
-
Kaj kiam ni havas tre altan nivelon
de nitrato en la akvo,
-
tiu akvo ne plu trinkeblas.
-
Ke la akvo estas ĉiam pli rara resurso,
-
kaj ke ni baldaŭ devos
komenci porciumi ĝian uzadon,
-
estas nediskutebla fakto.
-
Aktuale, ekhavi akvon estas problemo
por 748 milionoj da homoj,
-
kaj ĉiutage 4000 infanoj mortas
pro mankanta aliro al akvo
-
kaj pro malsanoj ligitaj kun akvokvalito.
-
Krome, 30% de la
sensala akvo de la planedo
-
destiniĝas al intensa bestobredado,
-
kiu krome estas
la ĉefa kaŭzo de ĝia poluo.
-
60-oble pli da akvo necesas
-
por produkti 1 kg da viando
ol 1 kg da tritiko.
-
Aŭ 28-oble pli da akvo
ol por produkti 1 kg da rizo.
-
Aŭ alimaniere dirite, mezume
-
oni bezonas 1135 litrojn da akvo ĉiutage
-
por nutri veganon,
-
kaj 15.141 litrojn
por nutri viandokonsumanton.
-
14.000 litrojn da akvo pli.
Ĉiutage. Popersone.
-
Mi kapablis malhavi
spektaklojn kun bestoj.
-
Kaj oni ne parolas pri ŝampuado...
-
Mi povis ŝanĝi mian vestiĝmanieron,
-
sen ke tio efikus al mia publika bildo
aŭ mia monujo.
-
Aparte de tio, la vera celo
estis ŝanĝi mian nutron.
-
Kaj mi jam maltrankviliĝis pri tio,
ĉu mi povas havi sanan vivon
-
sen manĝi bestojn.
-
Sed mi havis perfektan
pretekston por ekscii ĝin.
-
Mi do prenis mian fotilon
kaj veturis al malsanulejo.
-
Ĉi tiu socio konsumas
pli da bestaj proteinoj
-
ol necesas.
-
Tio utilas por nenio kaj kaŭzas
nur kardio-vaskulajn problemojn,
-
kanceron kaj aliajn malsanojn.
-
Ĉu ekzistas studoj,
kiuj montras, ke la kancero
-
kaj la konsumo de viando estas ligitaj?
-
La rilato inter viando-konsumo
kaj kancero de la kojlo
-
estas konata nun jam de pluraj jaroj.
-
Ekzistas ankaŭ rilato inter la
mamkancero ĉe virinoj
-
kaj la konsumo de grasoj,
precipe de saturitaj grasoj.
-
La malignaj kanceraj ĉeloj
estas instigataj evolui
-
pro la acideco, kiu ĉeestas en ilia medio,
-
kaj unu el la faktoroj, kiuj povas
reĝustigi la nivelon de acideco,
-
estas la nutra reĝimo.
-
La homo ne estas origine karnovora.
-
Ŝajnas, ke homoj iĝis tiaj pli malfrue,
-
kaj, sekve, ilia organismo
-
ne estis adaptita al tiu viando-konsumo,
-
nek la dentoj
nek la longo de la nutrokanalo.
-
Ĉe la plej multaj popoloj
ĉasantoj-plukantoj, kiuj ekzistas,
-
98% de la rikoltataj proteinoj
devenas de plukado
-
kaj ne de ĉasado.
-
Tio bone montras,
ke ni ne estas karnovoruloj.
-
La unua afero, kiun mi faru, komencante
-
reĝimon ne bazitan sur besta suferado,
-
estas ellitiĝi duonan horon pli frue.
-
Mi kutimas matenmanĝi en rapidmanĝejoj,
-
kie oni donas nur sandviĉojn omletajn,
-
kun fromaĝo aŭ malvarma viando.
-
Mi bezonos pli da tempo
-
por prepari miajn matenmanĝojn hejme.
-
Rostpanon kun tomatoj aŭ avokado.
-
Cerealaĵojn kun bananoj kaj avena lakto.
-
Rostpanon kun tomatoj kaj avokado.
Cerealaĵojn kun bananoj.
-
Aŭ rostpanon kun tomatoj kaj avokado.
Ankoraŭ cerealaĵojn kun bananoj.
-
Bone, mi imagas ke iom post iom
mi trovos aliajn opciojn.
-
Kaj plie, ne manĝi viandon
estas ekologie...
-
Sed Ĝeni' ne multe
fidis al mi.
-
Ŝi do kondukis min
en veganan restoracion
-
esperante, ke tio
iom inspiros min.
-
– Do, kia verdikto?
– Jes, mi ja ŝatas.
-
Mi devas agnoski,
ke estas tre bonguste.
-
Kaj se mi nun forigas viandon
el miaj nutraĵoj,
-
ĉu mi daŭre havos
ekvilibran dieton?
-
Ĉu vere estas ekvilibra dieto
manĝi viandon?
-
Mi supozas ke ĝis nun
mi havis ekvilibran dieton
-
ĉar miaj medicinaj analizoj
ĉiam estis bonaj.
-
Ja certe.
-
Ĉu mi simple eligas viandon
kaj daŭrigas pri cetero?
-
Ne, vi etendu la spektron
de nutraĵoj:
-
fruktoj, legomoj, semoj, tritiko,
floroj, spicoj, algoj...
-
Sed ankaŭ fabacoj, cerealoj,
tuberoj, verdaj folioj...
-
Kiujn tri konsilojn
vi donus a mi
-
koncerne kuiradon?
-
La unua, ĉar estas io
nova por vi,
-
estus enketi, lerni,
kursi,
-
serĉadi tra reto kaj
informi vin per libroj...
-
Mia dua konsilo estus
forgesi viajn antaŭajn kutimojn
-
kaj laste, plenigi vian
fridujon per legomoj.
-
Tiel, kiam vi malsatos,
vi manĝos legomojn.
-
Sed mi jam manĝas.
-
Nu, vi manĝos multe pli,
vi vidos!
-
Kaj ili alportos al vi ĉion
kion via korpo bezonas.
-
Sed onidire oni estas
malpli fortika, ŝajne.
-
Ne, mi havas multe da energio.
-
Fruktoj kaj ankaŭ aliaj nutraĵoj
alportas al vi energion.
-
Hodiaŭ ekzistas
multaj veganaj sportistoj.
-
Ĉu do vi estas triatlonisto?
-
Mi dirus, ke biatlonisto.
-
– Ho jes, kurado kaj biciklado.
– Kurado, biciklado, denove kurado.
-
Ĉu vi jam gajnis ĉampionecojn?
-
Mi gajnis kelkajn ĉampionecojn.
-
Mi gajnis la ĉampionecon de Hispanio
en mia aĝkategorio.
-
Kaj mi estas la kvara en la mondo
-
kaj la kvina en Eŭropo en mia aĝkategorio.
-
– Do sufiĉe kontenta.
– Kaj ĉio sen manĝi viandon?
-
Jes, ĉio sen manĝi viandon.
-
Ĉu delonge vi havas tiun manĝreĝimon?
-
– Jam de 6 jaroj.
– Ni haltu, ĉar...
-
alie mi ne povas sekvi la ritmon.
-
– Necesas fari tion longe, ĉu ne?
– Pli-malpli 6 jarojn, jes.
-
– Kaj vi neniam malfortiĝis en 6 jaroj?
– Neniam.
-
Nek fromaĝo, nek ovoj.
Nek lakto, nek mielo.
-
Kaj via trejnisto kion diras?
-
Ĉar tio estis via persona elekto, ĉu ne?
-
Jes, estis mia elekto.
-
Ĉiuj diris al mi, ke mi ne faru tion,
-
ke fari ĝin estas komplikite.
-
– Kaj mi montris kun sukceso, ke ne.
– Kaj viaj atingoj ne malaltiĝis?
-
Ne, estas pli la malo.
Mi sentas min pli bone interne.
-
Kaj vi ne malpeziĝis?
Tio estas unu el miaj timoj...
-
Ke mi limigos mian manĝadon
por komenci malpeziĝi...
-
Vi timas limigi vian dieton?
Estas male.
-
Nova kampo malfermiĝas al vi.
-
Oni emas vidi la veganan mondon jene,
-
sed ĝi estas spektakla mondo
de fruktoj, de legomoj...
-
Se mia patrino vidus vin,
ŝi dirus, ke vi maldikas.
-
Jes, maldika, mi pezas 57-58 kg.
-
Sed tiom mi pezis jam antaŭe.
-
– Bone, mi ne malpeziĝos?
– Mi kredas, ke via pezo restos la sama.
-
– Ĉu ni denove kuru?
– Jes, certe, mi estus ravita.
-
– Ĉu ni faru la tutan vojon?
– Se vi volas!
-
Ĉesigu viajn rakontojn! Vi tro maldikas.
-
Manĝu vian viandon!
-
Kaj ĝuste en la momento, kiam mi pensis,
ke mia patrino eble pravas,
-
mi ricevis mesaĝon de Ĝeni'.
-
Veraj viroj ne faras malbonon al bestoj.
Vi estas poltrono!
-
Tio iĝas iom bizara... Mi amegas tion!
-
Kaj tiel mi alteriĝis en Berlino,
-
diskutante kun la
plej forta viro de Germanio
-
kaj unu el la plej fortaj de la mondo,
-
kiu, krom tio, ne manĝas bestojn
jam de 6 jaroj.
-
Kiel li diras en interreto,
-
la plej fortaj bestoj de la planedo
estas herbovoruloj,
-
goriloj, bizonoj, elefantoj... kaj li...
-
Vi devas esti Patriko.
-
– Bonan tagon, jes, vi estas Ed'?
– Jes.
-
– Kiom vi suprenlevas?
– Jen, tiu devas havi 80 kg.
-
– Jes.
– Tio estas nur mia varmiĝa ekzerco.
-
– Via varmiĝa?
– Jes, nur por komenci.
-
Kio estas la plej granda pezo,
kiun vi iam levis?
-
Mia persona rekordo estas 200 kg.
-
– 200?
– Jes, kaj en konkurso 190.
-
Mi diros tion al mia patrino,
ĉar ŝi diras al mi:
-
"Se vi ne manĝos bestojn,
vi estos pli malforta, pli maldika..."
-
– Ĉu vere?
– Tion panjoj ĉiam pensas.
-
Estas amuze,
-
ĉar kiam mi diris al mia patrino:
"Mi iĝos vegano",
-
ŝi preskaŭ freneziĝis.
-
Antaŭ tio mi estis vegetarano
jam 6 jarojn,
-
do ŝi sciis, kio estas tio: vegetarano.
-
Sed kiam mi diris al ŝi:
"neniuj laktoproduktoj, neniuj ovoj",
-
ŝi tute freneziĝis.
-
– Ĉu vere?
– Jes, kaj la plej amuza afero
-
estis, ke mi simple diris al ŝi:
-
"Tio iros bone, fidu min."
-
Mi ne provis konvinki ŝin
kaj nun ŝi estas vegano.
-
– Ho bone, ŝi estas vegano?
– Jes.
-
La problemo de multaj homoj estas,
ke kiam ili pensas pri planta dieto,
-
ili pensas, ke temas nur pri verdaĵoj.
-
Ili pensas pri salatoj, laktuko, legomoj.
-
Kaj, efektive,
tio ne estas bonaj proteinfontoj.
-
Sed se oni inkluzivas sekajn legomojn,
fabojn, lentojn, pizojn,
-
nuksojn kaj oleoplantojn...
-
estas multe da bonaj proteinfontoj.
-
Ekzemple arakidoj.
-
Estas po 25 gramoj da proteino
en 100 gramoj.
-
Pli ol unu steko enhavas.
-
Estas ja tre facile.
Necesas havi la ĝustajn manĝaĵojn.
-
Eraro, kiun la homoj kelkfoje faras,
estas pensi:
-
"Tiu homo estas tre forta"
-
"kaj li estas vegano; estas bizare."
-
Kaj ili pensas, ke mi estis jam forta
kaj muskoloza, antaŭ ol veganiĝi.
-
Sed ne estas vere.
-
Antaŭe mi pezis nur 115 kg
-
kaj nun mi estas ĉe 135 kg.
-
Mi ja estas pli peza ol antaŭe,
sed ankaŭ pli forta.
-
Se vi neniam provas alian aferon,
-
vi neniam scios,
ĉu ĝi funkcias eĉ pli bone.
-
Mi scias nun, ke la vegana dieto
pli taŭgas por mi
-
ol vegetara aŭ ĉiomanĝa.
-
– Saluton.
– Ĝeni'.
-
– Ĉu ĉio bona?
– Jes.
-
Mi nun provas fari kikeran omleton.
-
– Kaj?
– Nu, mi ne scias.
-
Estas same kiel fari
omleton el ovoj, ĉu ne?
-
Unuflanke oni fritas la terpomojn
-
kaj aliflanke oni miksas
la kikeran farunon kun akvo,
-
ĝis kiam oni havas konsistencon
kiel ĉe batitaj ovoj,
-
pli aŭ malpli.
-
Poste mi miksas la terpomojn
for de la flamo kun tiu miksaĵo
-
kaj mi remetas ĝin en la paton
por fari la omleton.
-
– Saluton.
– Mi ne scias, ĉu mi bone faris.
-
Diru al mi...
-
Al kio tio devas simili?
-
Ĝi devus simili al vera omleto.
-
Jes... Kio okazis?
Ĉu vi ne sukcesis?
-
Mi ne scias,
ne estas tiom facile, ĉu?
-
Fari omleton el kikera faruno
ne tiom facilas.
-
Ĝi ne similas...
-
Ĝi ne similas al la alia omleto...
-
– Ĉu vi gustumis ĝin?
– Ĝi ne estas malbona.
-
"Ne malbona". Tio estas bona signo.
-
Ne malbona, sed mi devas ekzerci.
-
Kaj kiam mi opiniis,
ke ne manĝi bestojn signifus malsati,
-
mi malkovris, ke estas precize male.
-
Forigi viandon el mia dieto
-
estis la plej efika kaj rapida maniero
por fini la malsaton
-
en la mondo.
-
Pli ol 50% de la greno kaj
80% de la sojo rikoltataj en la mondo
-
destiniĝas al nutrado de bestoj.
-
Kaj dume, 1/5 de la homa loĝantaro
-
– 1.500.000.000 homoj –
-
ne havas sufiĉe por manĝi.
-
10% de la greno aktuale destinata
al bredataj bestoj
-
sufiĉus por kontentigi
-
la kaloriajn bezonojn de tiu 1/5,
-
kio forigus la malsaton en la mondo.
-
Tial, ke oni bezonas
-
pli ol 10 kg da greno
por produkti 1 kg da bovaĵo,
-
4 kg da greno
por produkti 1 kg da porkaĵo,
-
2 kg da greno
por produkti 1 kg da kokaĵo,
-
pli ol 2 kg da greno
por produkti 1 kg da fiŝaĵo el bredejo.
-
Alivorte, oni bezonas mezume
5 kg da planta proteino
-
por produkti 1 kg da besta proteino.
-
Se la greno bezonata de unu bredata besto
-
irus rekte al la homoj,
-
5 homoj povus manĝi ĝissate.
-
Do forte ligiĝas malsato
kaj homa subnutriteco
-
kun la viandokonsumo de
riĉaj homgrupoj.
-
Kaj tio sen eĉ konsideri
la suferadon, kiun ĝi kaŭzas.
-
Sed Ed', kiam vi matenmanĝos
kun grava kliento,
-
ĉu vi kondukos lin al vegetara restoracio
por manĝi salaton?
-
Mi ne estas konvinkita.
-
Se estus nur la viando, mi komprenus.
-
Sed vi devas flankenmeti ankaŭ la fiŝon
– ankaŭ ĝi estas besto,
-
kaj vi devas ankaŭ preterlasi
la anĉovojn, la tinuson...
-
Laŭ mi tio estas granda limigo.
Mi ne scias, kion kuiri por vi.
-
Ups! La fiŝaĵo...
-
Fakte, mi eĉ ne pensis pri la fiŝaĵo.
-
Homoj ne havas empation kun la fiŝoj.
-
Oni ĉiam tendencas kredi,
ke la oceano estas senfina,
-
kaj ankaŭ ĝiaj resursoj.
-
Sed lastatempaj studoj jam montris,
ke estas problemo en la oceanoj,
-
ke la populacioj de fiŝoj multe reduktiĝis
-
– je 90% falis la populacio de fiŝoj
-
inter 1950 kaj hodiaŭ.
-
Estas fakto. Se ni daŭrigos en tiu ritmo,
-
studoj montris, ke en 2048 la oceano
estos malplena – sen fiŝoj –
-
kaj aliaj regionoj estos
koloniigitaj de meduzoj.
-
Tio estas sekvo de
la aktuala superekspluatado,
-
kiu neniigas la grandajn fiŝojn.
-
Kaj ŝajnas, ke la fiŝkulturejoj
-
ne plu estas bona alternativo.
-
La plej multaj fiŝaj specioj
bredataj en akvokulturo
-
estas karnovoruloj.
-
Do la plejmulto de ilia nutraĵo
-
estas aliaj fiŝoj.
-
Kaj por akiri tiujn fiŝojn
oni devas plu fiŝkapti
-
kaj per tio malbone efiki
al la sovaĝa populacio.
-
Se oni parolas pri la
ĝenerala profilo de fiŝkulturejo,
-
temas pri basenoj loĝataj
tre dense de fiŝoj.
-
La individuoj ne havas spacon.
-
Ili frotiĝas unu al la alia, estas batoj
-
kaj kontaktvundiĝoj inter la fiŝoj mem
-
kaj kontraŭ la septoj de la baseno.
-
Kaj kiel por la bestoj de la industrio,
-
la koncentriĝo implicata
de tiu agrikultura metodo,
-
la besto-denseco ktp.,
-
estigas malsanojn, kiuj devas esti
terapiataj per antibiotikoj
-
kaj aliaj kontraŭparazitaj substancoj,
-
kiuj fine ektroviĝas en la medio.
-
Do ni efikas al la sovaĝaj populacioj
-
por nutri la kulturatajn fiŝojn,
-
kaj ni aldonas toksajn substancojn
al la sovaĝaj fiŝoj.
-
Sed ĉu vi povus manĝi bestojn,
se oni traktus ilin bone?
-
Oni ne traktas ilin bone.
-
Sed se oni traktus ilin bone,
ĉu vi manĝus ilin?
-
Ne, ĉar por mi tio rilatas al koncepto.
-
Mi ne bezonas tion kaj
mi ne volas utiligi bestojn,
-
nek por manĝi, nek por vestiĝi,
nek por amuziĝi.
-
Jes, sed temas precize pri tio.
Se la bestoj ne suferas,
-
tiukaze tio estus parto de la vivciklo,
ĉu ne?
-
– Mi provas konvinkiĝi, sed...
– Vi ne provas konvinkiĝi.
-
Jam de monatoj vi serĉas
pretekstojn por ne konvinkiĝi.
-
Sed precize tion faros la homoj,
kiuj spektos la dokumentfilmon.
-
Mi povas enmeti fonmuzikon
kaj peri emociojn,
-
doni informojn...
-
sed mi kredas, ke finfine
la homoj malkonektiĝos...
-
Bone, mi montros al vi ion.
-
Ankaŭ mi rajdis sur ĉevalo,
-
mi farigis foton kun la bestoj,
kiujn mi renkontis,
-
kaj mi manĝis bestojn.
-
Kaj farante ĉion ĉi,
-
mi kredis esti tiu, kiu pli ol
ĉiu en la mondo amas bestojn.
-
Fakte, jen unu el la unuaj kampanjoj,
kiujn mi faris:
-
"se vi devas manĝi ovojn",
-
"ili estu almenaŭ ekologiaj ovoj,
aŭ de libere vivantaj kokinoj",
-
"aŭ kiel ajn oni nomas ilin".
-
Sed en la realo oni rimarkas,
ke ili ne estas tiom sennocaj
-
kiom oni povus kredi.
-
Oni sekse specigas la kokidojn,
oni mortigas la virseksajn kokidojn,
-
oni detranĉas la bekojn de la kokinoj,
-
oni mortigas ilin, kiam ili
ne plu estas produktivaj.
-
Ne eblas manĝi bestojn,
sen ke ili suferus.
-
Efektive, la sola opcio,
por ke la bestoj ne suferu,
-
estas ne manĝi ilin.
-
Sed Ĝeni' kondukis min ĉi tien
ne nur por paroli.
-
Ŝi volis igi min rigardi, kio okazas
-
al la ovodemetantaj kokinoj
kaj la virseksaj kokidoj.
-
Nur ĉar la virseksuloj
de tiu specio ne estas konsumataj.
-
Kaj tiu procezo, kiu mortigas
280 milionojn da virkokidoj ĉiujare,
-
okazas same, ĉu la kokoj
-
vendiĝas al intensaj bredejoj
aŭ al ekologiaj.
-
Mi vetas, ke vin konsolas la promeso,
kiun mi faris al vi,
-
ne montri al vi hororigajn bildojn, ĉu ne?
-
Sed kiel travivas tiuj homoj,
kiuj provas vivi
-
sen fari malbonon al bestoj?
-
Sekaj legomoj kaj sekaj fruktoj
estas bonegaj proteinfontoj.
-
Lentoj, spinaco, tutgrajnaĵoj, betoj,
-
migdaloj, juglandoj, pistakoj,
-
vinberoj kaj mangoj estas
fero-riĉaj manĝaĵoj.
-
Sekaj fruktoj kaj nuksoj,
sekaj legomoj kaj migdaloj,
-
sojfaboj, fazeoloj, brasiko,
-
florbrasiko kaj brokoloj enhavas kalcion.
-
Kaj sekaj fruktoj, sekaj legomoj
kaj tutgrajnaĵoj
-
enhavas zinkon.
-
Oni trovas ankaŭ omega-3
en nuksoj kaj linsemoj.
-
Kaj vitaminon B12 oni povas akiri
el diversaj gistoj,
-
el nutraĵ-suplementoj aŭ manĝaĵoj
riĉigitaj per tiu vitamino.
-
Kaj mia fridujo rapide ŝanĝiĝis
de tia... al tia...
-
kaj miaj pladoj komencis pleniĝi
-
de migdaloj, sekaj legomoj,
grenoj kaj verdaj legomoj...
-
En la realo, manĝi sen suferigi bestojn
-
ne estis tiom bizare, kiom mi pensis.
-
Kaj ĉefe, estis multe pli facile
-
kaj pli sanige ol mi antaŭe imagus.
-
Mi ne manĝis bestojn de kelkaj tagoj
kaj... ĉio estis en ordo.
-
Ĝis tiu momento mi ne estis
pli pala ol antaŭe...
-
Kaj jes, mi devis preni
suplementon de vitamino B12,
-
sed tio ne estis unu plia tablojdo,
-
sed nur tiu, kiu anstataŭis
la kontraŭacidan tablojdon,
-
kiun mi prenis ĝis tiam.
-
DU SEMAJNOJN PLI POSTE
-
Kaj tamen mi estis tro kutimita
al dieto de difinita speco
-
por pensi pri alternativoj,
-
kiam mi revenis malsata
hejmen post la laboro...
-
Kial, eĉ konsciante pri la
sekvoj de niaj agoj
-
por la vivo de bestoj,
-
malfacilas por ni esti konsekvencaj
kaj ŝanĝi niajn kutimojn?
-
Kiam la homoj komencas pensi
pri la bestoj en bredejoj,
-
ili troviĝas en stato,
kiun la psikologoj nomas
-
"kogna disonanco".
-
Tio signifas, ke iumaniere ili povas vidi,
-
ke estas eraro trakti ilin tiel,
-
sed malgraŭ ĉio ili kutimas manĝi bestojn
-
kaj ili ne volas ŝanĝi tiun kutimon.
-
Do ili plu faras tion.
-
Se ni evoluis kiel specio,
tio okazis pro la edukado.
-
Edukado estas la motoro,
kiu plibonigas nin.
-
Ĝi estas la motoro, kiu ebligas al ni
evolui morale kaj etike.
-
Eble.
-
Eble la momento alvenis,
por ke mi reiru al la lernejo.
-
Kaj cetere por ekscii,
ĉu ni ĉiuj naskiĝas kun
-
la sama nivelo de empatio al bestoj.
-
Kial tiom malfacilas esti konsekvenca?
-
Finfine, eble la helpo,
kiun mi bezonis, estis psikologia.
-
Bonan tagon, Ed', envenu.
Ĉu vi bone fartas?
-
– Jes.
– Envenu kaj sidiĝu, se vi volas.
-
Kiam ni naskiĝas,
-
la infanoj havas lerton,
-
kiu nomiĝas biofilio,
-
kaj ĝi estas ennaskita
emocia ligiĝo al aliaj vivantaĵoj.
-
Pro scivolemo, ĉar la vivo
kondukas nin tiudirekte...
-
Estas ankaŭ natura mekanismo
diri al ni mem: "Jes, mi scias,"
-
"ke tio ne estas bona.
Mi ne devus fari ĝin."
-
Okazas al mi tiu malkonektiĝo.
Mi ĝuste nun faras dokumentfilmon,
-
mi iras al la bredejoj,
-
mi vidas la kondiĉojn,
per kiuj la bestoj estas traktataj,
-
sed kiam mi venas hejmen vespere,
mi manĝas ŝinkan sandviĉon.
-
Kiam vi asimilas sciojn,
-
vi asimilas ankaŭ manieron
koncentri la sciojn
-
kaj integri ilin kun tio,
kion vi jam havas.
-
Vi manĝas tiumaniere jam de longa tempo.
-
Do samtempe dum vi asimilas tiujn sciojn,
-
ankaŭ via morala evoluo progresas.
-
Iom post iom, en certa momento
-
vi ne povos ĉion remeti en tirkeston.
-
Ĉar tio reaperos
-
kiel speco de fulmobato,
-
ĉar vi sufiĉe da fojoj
havos tiujn bildojn.
-
Kaj vi integros tiujn bildojn.
-
Oni dirus, ke kelkfoje
-
mi prioritatigas la bestan bonfarton
super la homa bonfarto.
-
Mi neniam pli aprezus la vivon de besto
-
ol la vivon de infano.
-
Sed mi neniam hezitus pli aprezi la
vivon de besto ol kapricon de infano.
-
Esti besto proponita kiel donaco,
por ke infano
-
faru al ĝi, kion ĝi volas,
-
kiun ĝi povas lasi malsatmorti,
ĉar ne nutras ĝin.
-
La fundamento estas respekti tiujn,
kiuj ne povas defendi sin.
-
Kiam ni sukcesos fari tion,
-
ne plu estos perforto en la mondo.
-
– Bonan tagon.
– Bonan tagon.
-
– Ĉu mi rajtas?
– Bonan tagon, kiel vi fartas?
-
– Kiel vi fartas?
– Tre bone, kaj vi?
-
Kiel ĉe vi? Kiel progresas la projekto?
-
La projekto bone,
ankaŭ la dokumentfilmo...
-
Mi komprenas vin,
kaj mi kredas, ke vi pravas.
-
Sed mi kredas ankaŭ,
ke la batalo estas perdita.
-
Cetere, ne temas pri batalo, Ed'.
-
Ni volas montri la bestan suferon,
kiun ni kaŭzas,
-
kaj kiun ni plej ofte faras nekonscie.
-
Jes, sed vi volas, ke la dokumentfilmo
utilu iucele, ĉu ne?
-
Ke la homoj kaŭzu dum sia vivo
malpli da besta suferado?
-
Jes, certe, sed ĉe la fino
-
ĝuste en ni mem troviĝas la ŝanĝiĝo.
-
Kaj ĉiu el ni povas decidi,
ĉu malkonektiĝi de la realo,
-
aŭ konsciiĝi pri tio,
kio okazas ĉe la bestoj...
-
Ni devus ĉesi
-
trudi ne necesan suferadon
al nehomaj bestoj.
-
Kaj mi kredas, ke la plej grava paŝo,
kiun ĉiu unuopulo povas fari,
-
estas ĉesi konsumi ilin.
-
Ĉar ĝi estas je multaj gradoj
la plej granda ekspluatado farata de homoj
-
al bestoj.
-
Multaj homoj en la mondo manĝas bestojn,
-
ĉar ili elektas fari tion
-
kaj ne ĉar ili bezonas.
-
Kaj kiam kutimo fariĝas opcio,
-
ĝi alprenas etikan dimension,
kiun ĝi ne havis antaŭe.
-
Estas nia devo
elprovi tiujn opciojn.
-
kaj, ideale, elekti la malplej malbonan.
-
Ĉar ni povas.
-
Ĉu vi deziras iomete pli?
-
– Kio estos poste?
– Mi faris por vi stekon.
-
– Ne, Panjo. Ĉu serioze?
– Vi estas incita!
-
Kaj la leonoj, kion ili manĝas?
Ni vidas...
-
Bone, kaj ursoj estas ĉiomanĝuloj
kaj ili manĝas viandon
-
kaj fiŝojn kaj mielon.
-
Finfine, ne temis nur pri empatio,
-
sed antaŭ ĉio pri la volo.
-
En ĉiu kazo evidentiĝis,
-
ke certe ne temas nur pri mi.
-
Subtekstoj de: Paŭlino Gaborit,
Vito Markovo, Geri Mikle