-
Chào, tên tôi là Tony
-
và đây là Every Frame a Painting,
-
nơi tôi phân tích cấu trúc phim.
-
Phim hôm nay là The Imposter
(Kẻ Giả Mạo), năm 2012,
-
do Bart Layton đạo diễn.
-
Nếu bạn chưa xem,
xin đừng đọc gì nữa.
-
Thậm chí đừng tra xem
thể loại phim là gì.
-
Cứ đóng video này lại, sang
Netflix tìm phim mà xem.
-
Bởi vì tôi sẽ nói lộ hết nội dung.
-
"Anh có 5 giây để
tiêu hủy tấm băng này."
-
Sẵn sàng chưa?
-
5, 4, 3, 2
-
Bắt đầu nào.
-
Tôi nghĩ Bart Layton
-
đã có quyết định sáng suốt
mà đơn giản nhất từng thấy
-
trong thể loại phim tài liệu,
và nó là thế này:
-
Mọi nhân vật trong câu chuyện
-
đều được quay theo kiểu
phỏng vấn bình thường:
-
họ nhìn một người nào đó
ở ngoài máy quay.
-
Ngoại trừ kẻ phản diện.
-
"Từ lâu lắm rồi,
tôi vẫn muốn trở thành người khác."
-
Hắn nhìn thẳng vào chúng ta.
-
Chỉ có vậy thôi.
Cực kì đơn giản.
-
Bạn biết phim ảnh luôn
có sự ám ảnh với kẻ xấu,
-
và ta thường hay nhìn
thẳng vào mắt họ,
-
cho dù họ là băng đảng,
ăn thịt người,
-
kẻ bệnh hoạn, tâm thần,
con gái Nhật hay Leonardo DiCaprio.
-
Và tôi rất thích cách
mà phim trinh thám hay kinh dị
-
có những cảnh nhìn
thẳng vào ống kính.
-
Jonathan Demme dùng kỹ thuật này
rất nhiều trong Silence of the Lambs,
-
để luôn tìm cách đưa bạn...
-
"gần hơn..."
-
vào trong đầu nhân vật.
-
Chỉ những thứ nhỏ nhặt,
như cảm giác
-
là người thấp hơn, là phận gái
trong một căn phòng như thế này.
-
"Tiếp tục nào."
-
Hoặc xem cảnh này trong Zodiac.
-
Đây là cuộc chất vấn đầu tiên
với nghi phạm chính.
-
Cả ba thanh tra đều đang
cố gắng tìm hiểu
-
Đây có phải kẻ sát nhân?
-
Và khi anh ta nói
điều đáng ngờ,
-
hãy xem Fincher cắt sang
cảnh quay gì.
-
"Well, chúng tôi sẽ kiểm tra."
-
"Anh đã bao giờ ở Nam California chưa?"
-
Và đỉnh điểm của cảnh quay là đây:
-
"Tôi không phải Zodiac."
-
"Và nếu có tôi cũng
không nói với các anh."
-
Bộ phim đang muốn bạn
phán xét:
-
bạn nghĩ gì về người này?
-
Nhưng trong phim giả tưởng,
-
rất khó có thể kéo dài cả phim
-
chỉ với cảnh một người nhìn vào ống kính.
-
Đơn giản là quá khó.
-
"Phải."
-
Nhưng nếu bạn xem
phim tài liệu...
-
"Cứ nói hết câu đi, vì tôi biết
chính xác tôi muốn nói gì."
-
"Nói đi!"
-
"OK."
-
... bạn sẽ gặp Errol Morris,
người luôn luôn quay kiểu đó.
-
Với Morris, mục tiêu là
đạt được góc nhìn người thứ nhất,
-
là cảm giác được ở trong
phòng với những người này,
-
nói chuyện với họ.
-
Và khi họ tự giải thích,
họ không rời mắt bạn,
-
khiến cho bạn dễ cảm thông
với họ hơn.
-
Đó là cách quay phim
của The Imposter.
-
Góc quay này đưa bạn vào cùng phòng với
kẻ phản diện, để đánh giá hắn.
-
Nhưng chính góc quay ấy
-
khiến ta dễ bị
thiên vị thuyết phục.
-
Nói cách khác,
ta biết hắn là kẻ xấu.
-
Nhưng điều đó không bảo vệ ta.
-
Nếu bạn nhìn kĩ,
-
bạn sẽ thấy nhiều quyết định
trong phim dựa trên cơ sở này.
-
Hầu hết những cảnh dựng lại
-
được quay từ góc nhìn của
kẻ giả mạo.
-
Anh ta còn nhép tiếng...
-
"Tôi không phải người bảo họ..."
"...rằng tôi bị lạm dụng tình dục.
-
Tôi khiến họ hỏi tôi."
-
... giữa quá khứ và hiện tại.
-
Ta nhìn những người khác
từ góc cao hơn hoặc thấp hơn,
-
nhưng lại ngang tầm mắt ở đây.
-
Hơn nữa, những đối tượng này
được quay có chiều sâu,
-
để ta thấy môi trường quanh họ
và nơi họ ở.
-
Nhưng bối cảnh của kẻ giả mạo
mờ mịt theo nghĩa đen.
-
Anh ta còn không có
thẻ giới thiệu tên tuổi.
-
OK, tất cả rõ ràng
là lựa chọn của đạo diễn.
-
Nhưng tại sao?
-
Tại sao bộ phim lại để
tên kẻ xấu kể chuyện
-
và dựng hình?
-
Vì bộ phim muốn lừa bạn.
-
Không phải kiểu
"lừa được rồi nhé!"...
-
Chỉ là đạo diễn muốn bạn cảm nhận
sự thuyết phục của anh ta.
-
Anh ta dùng hầu hết câu chuyện
-
để kể cho bạn cách anh ta nói dối
và lừa bịp mọi người.
-
Nên ta biết ta không nên
tin hắn.
-
Nhưng hết hai phần ba bộ phim,
hắn lại đảo ngược tình thế.
-
Tại sao gia đình này
chấp nhận hắn dễ dàng thế?
-
Chẳng phải họ quá cả tin?
-
"Tôi không cần là Columbo
để suy đoán ra tình huống."
-
Ý tôi là, còn lí do nào khác
để họ chấp nhận anh ta?
-
"Họ giết cậu ấy."
-
Oh, shit!
-
"Vài người họ làm điều đó,
một số biết, số khác lờ đi."
-
Khoan đã, cái gì cơ?
-
"Fuck thằng đó!"
-
Phản ứng tự nhiên
của nhiều người trong trường hợp này
-
là khinh bỉ gia đình Barclay.
-
Nghĩ rằng họ ngu dốt
hoặc cả tin.
-
Bộ phim còn cho ta lí do
coi thường họ.
-
"Tây Ban Nha ư?"
-
"Chẳng phải nó ở bên kia nước Mỹ sao?"
-
Hơn nữa, ai lại không
nhận ra con mình?
-
Nên bộ phim để cho bạn tin điều đó.
-
Nó không ép buộc bạn,
-
nó chỉ khiến bạn tin
-
điều mà bạn dễ thiên về.
-
Và rồi bạn rơi vào chính cái bẫy đó.
-
Vì đầu bạn đã nghĩ sẵn điều đó,
-
bạn chỉ cần người này
nhìn bạn và xác nhận.
-
Tôi không biết bộ phim này có
lừa được bạn hay không.
-
Tôi chỉ biết tôi đã bị lừa.
-
Và tôi nghĩ bộ phim thực ra
rất cảm thông với gia đình này.
-
Suốt 90 phút,
-
nó cho ta cảm nhận câu chuyện
theo cách của họ:
-
hết chuyện điên rồ này
đến sự bất ngờ khác,
-
đến lúc bạn không còn biết
nghĩ hay cảm nhận thế nào.
-
Và có thể ở hồi kết,
-
bạn hiểu rõ hơn một chút
-
tại sao họ có thể bị lừa
-
bởi thứ lộ liễu đến thế.
-
Hoặc có thể bạn không hiểu,
và bạn là đồ tâm thần.
-
Biên tập và Trình bày: Tony Zhou
Tiếng Việt: Vũ Thế Đức
