1
00:00:06,964 --> 00:00:09,744
Mi nomiĝas Ed'.
Mi prizorgas reklam-entreprenon.

2
00:00:09,913 --> 00:00:12,543
Eĉ se mi ĉiam estus preferinta
esti filmdokumentisto.

3
00:00:12,712 --> 00:00:14,897
Jen kial mi decidis
eki ĉi tiun projekton.

4
00:00:15,097 --> 00:00:16,387
Pro tio kaj por Ĝeni',

5
00:00:16,575 --> 00:00:19,065
amikino, kiun mi ĉiam konsideris
iom stranga,

6
00:00:19,255 --> 00:00:20,875
ĉar ŝi ne manĝas bestojn.

7
00:00:21,051 --> 00:00:22,931
Ĝeni', la cetero de la skipo kaj mi

8
00:00:23,164 --> 00:00:25,304
sciis, ke tio ne estos tre facila.

9
00:00:25,793 --> 00:00:27,753
"Ĉu ni povus paroli al vi dum momento?"

10
00:00:27,937 --> 00:00:30,447
"Ni ŝatus filmi kelkajn bildojn..."

11
00:00:30,704 --> 00:00:31,734
"Bildojn pri kio?"

12
00:00:31,954 --> 00:00:34,864
"Ĉu vi estas bredejo
aŭ naskejo?"

13
00:00:38,985 --> 00:00:41,915
"Saluton!? Ni iros
ĉe la alia flanko, ĉu bone?"

14
00:00:42,097 --> 00:00:42,847
Bone.

15
00:00:42,997 --> 00:00:44,307
Ni iru ĉe la alia flanko.

16
00:00:44,469 --> 00:00:46,809
Sed mi havis neniun ideon
pri la konsekvencoj,

17
00:00:46,985 --> 00:00:49,165
kiujn tiu projekto havos por mia vivo.

18
00:00:49,396 --> 00:00:51,616
– Ĉesu filmi!
– Atendu!

19
00:00:51,901 --> 00:00:54,081
Ni ĝuste deziras peti
de vi permeson.

20
00:00:55,937 --> 00:00:57,677
Ne, ne, ne! Aŭskultu!

21
00:00:57,839 --> 00:00:58,589
Bone.

22
00:00:59,411 --> 00:01:01,711
Eble mi devus ĉion klarigi
ekde la komenco.

23
00:01:02,658 --> 00:01:05,708
Ĉio komenciĝis antaŭ 6 monatoj.
Mi ricevis alvokon de Ĝeni'.

24
00:01:05,844 --> 00:01:08,264
Ŝi deziris, ke mi filmu
dokumenton por provi ŝanĝi

25
00:01:08,440 --> 00:01:10,880
la kutimojn en socio,
kiu tiom suferigas bestojn.

26
00:01:11,119 --> 00:01:13,099
Jes... Kial ni ilin traktas
tiamaniere

27
00:01:13,230 --> 00:01:16,210
kaj kion ni povas fari
por harmonie vivi kun ili.

28
00:01:16,434 --> 00:01:19,144
La unuaj aferoj, pri kiu mi pensis:
ŝinkosandviĉo,

29
00:01:19,332 --> 00:01:21,082
nugetoj el kokidaĵo kaj patovoj.

30
00:01:21,291 --> 00:01:23,211
Mi ankaŭ pensis, ke,
krom pri nutraĵoj,

31
00:01:23,399 --> 00:01:26,411
mia vivo probable ne tiom
kaŭzas suferon al bestoj,

32
00:01:26,591 --> 00:01:29,367
por kiuj mi konsideras min granda amiko.

33
00:01:29,548 --> 00:01:32,877
Sed Ĝeni' diris al mi, ke ĉiutage
mi dormas sur kapkuseno el plumoj,

34
00:01:33,058 --> 00:01:35,449
mi sapumas min per produktoj
testitaj ĉe musoj,

35
00:01:35,631 --> 00:01:37,974
mi vestas lanon, kaj vestas
ŝuojn el bovina ledo.

36
00:01:38,166 --> 00:01:40,421
Kaj mi eĉ ne jam eliris
de la propra hejmo...

37
00:01:40,617 --> 00:01:41,354
Alidire,

38
00:01:41,551 --> 00:01:43,581
ĉiutage,
mi dormas sur kapkuseno pluma,

39
00:01:43,786 --> 00:01:46,209
mi sapumas min per produktoj
testitaj ĉe musoj,

40
00:01:46,393 --> 00:01:48,903
mi vestas lanon, kaj surmetas
ŝuojn el bovina ledo.

41
00:01:49,426 --> 00:01:51,407
Mi tamen kunsidas
kun la skipo de FAADA,

42
00:01:52,420 --> 00:01:54,497
la fondaĵo
kun kiu Ĝeni' kunlaboras,

43
00:01:54,669 --> 00:01:57,518
por ke ŝi diru al mi iom pli
pri tio kion ŝi havas enkape.

44
00:01:57,699 --> 00:02:00,203
Ni volas montri la suferon
kiun ni kaŭzas al bestoj

45
00:02:00,390 --> 00:02:01,826
dum niaj ĉiutagaj agadoj

46
00:02:01,976 --> 00:02:04,237
kaj ni deziras kuraĝigi homojn
pripensi tion.

47
00:02:04,457 --> 00:02:07,129
Nutraĵoj, vestaĵoj,
distraĵoj,

48
00:02:07,328 --> 00:02:10,255
la ĉiutagaj produktoj
kiuj estas testitaj sur bestoj...

49
00:02:10,823 --> 00:02:13,647
Pripensu tion: Dum la minuto
ekde kiam ni parolas,

50
00:02:14,077 --> 00:02:16,238
pli ol 180.000 bestoj mortis

51
00:02:16,594 --> 00:02:18,843
nur por ke homoj
konsumu ilin.


52
00:02:19,196 --> 00:02:20,786
Kaj sen kalkuli fiŝojn!

53
00:02:20,985 --> 00:02:21,887
Do mi estis tie,

54
00:02:22,062 --> 00:02:24,299
rigardante intervjuojn
kiujn mi ekfilmis

55
00:02:24,467 --> 00:02:26,202
por fari dokumentfilmon
kiu ŝanĝos

56
00:02:26,356 --> 00:02:28,462
la kutimojn pri konsumado
de la tuta socio.

57
00:02:28,880 --> 00:02:31,640
La UNO-Organizaĵo
pri Nutrado kaj Agrikulturo

58
00:02:31,836 --> 00:02:35,584
asertas, ke la bestprodukta industrio
produktas pli da forcej-efikaj gasoj

59
00:02:35,774 --> 00:02:38,509
ol la tuta transporta industrio.

60
00:02:38,695 --> 00:02:40,229
Kiam 10 homoj povas manĝi

61
00:02:40,379 --> 00:02:42,315
vegetaran dieton
aŭ preskaŭ,

62
00:02:42,575 --> 00:02:46,705
nur unu aŭ du homoj
povas manĝi karnan dieton.

63
00:02:47,842 --> 00:02:49,152
Kostas nenion.

64
00:02:49,471 --> 00:02:53,251
Ni simple devus ĉesi uzi bestojn.

65
00:02:53,461 --> 00:02:55,321
Ni devas ĉesi suferigi ilin.

66
00:02:55,635 --> 00:02:58,905
Tio ŝajnas simpla.
Sed problemis:

67
00:02:59,037 --> 00:03:01,067
Mi ne sentis min koncernita
de tio.

68
00:03:01,318 --> 00:03:02,898
HAMBURGERO + FROMAĜO + LARDO

69
00:03:03,013 --> 00:03:04,893
Ĝeni' tute ne estis surprizita.

70
00:03:05,123 --> 00:03:08,383
Laŭ ŝi,
konsciiĝo pro du kialoj malfacilas.

71
00:03:09,533 --> 00:03:11,633
Kiam ni kutimas vidi militbildojn,

72
00:03:11,828 --> 00:03:14,638
bildojn de malsato
kaj naturaj katastrofoj,

73
00:03:14,763 --> 00:03:17,533
kiu havas tempon zorgi pro bestoj?

74
00:03:18,296 --> 00:03:20,426
Kaj krome mankas al ni multaj informoj.

75
00:03:20,546 --> 00:03:22,596
Oni kaŝas de ni informojn. Tute klare.

76
00:03:22,666 --> 00:03:24,676
La industrioj, kiuj ekspluatas bestojn,

77
00:03:24,741 --> 00:03:26,671
ne volas, ke oni vidu, kion ili faras.

78
00:03:26,771 --> 00:03:28,851
Estas pli da porkoj ol homoj en Katalunio.

79
00:03:29,001 --> 00:03:30,531
Ĉu vi iam vidis porkon?

80
00:03:30,711 --> 00:03:32,851
Ne. Kaj estas pli da porkoj ol homoj.

81
00:03:33,076 --> 00:03:34,906
Malliberigitaj en iliaj fabrikoj,

82
00:03:35,051 --> 00:03:36,741
kiuj eĉ ne havas fenestrojn.

83
00:03:36,876 --> 00:03:39,176
Se estas fenestroj,
ili estas fermitaj.

84
00:03:39,276 --> 00:03:41,106
Ili ne volas, ke la homoj rimarku.

85
00:03:41,566 --> 00:03:43,056
Mi povus kredi ĝin,

86
00:03:43,131 --> 00:03:46,661
sed rakontantoj devas kredi tion,
kion ili rakontas.

87
00:03:46,916 --> 00:03:50,036
Kaj se mi devis transdoni mesaĝon
por la bonfarto de la bestoj,

88
00:03:50,231 --> 00:03:52,061
mi devis unue mem konvinkiĝi.

89
00:03:52,656 --> 00:03:57,196
3000 bestoj en ĉiu sekundo
mortas por homa konsumo.

90
00:04:13,493 --> 00:04:15,843
Ĉirkaŭ 600 milionoj da hundoj
vivas en la mondo.

91
00:04:16,013 --> 00:04:17,523
Du trionoj vivas surstrate.

92
00:04:26,163 --> 00:04:28,873
Ĉiujare 115 milionoj da bestoj
uziĝas en eksperimentoj

93
00:04:29,033 --> 00:04:30,273
en laboratorioj tutmonde.

94
00:04:38,393 --> 00:04:42,453
Oni mortigas 80 milionojn da bestoj
ĉiujare por ilia felo.

95
00:04:51,718 --> 00:04:56,038
Pli ol 33% de la kaptitaj fiŝoj
uziĝas por nutri brutojn.

96
00:05:02,748 --> 00:05:05,638
Proksimume 15.000 zoologiaj ĝardenoj
tra la mondo

97
00:05:05,983 --> 00:05:10,043
tenas dekmilionojn da bestoj kaptitaj.

98
00:05:14,778 --> 00:05:16,498
EMPATIO

99
00:05:16,723 --> 00:05:20,223
Historio pri respekto al bestoj
rakontata de skeptikulo

100
00:05:22,958 --> 00:05:24,168
Kie ni komencu?

101
00:05:25,023 --> 00:05:26,043
Per la lano,

102
00:05:26,778 --> 00:05:29,728
ankoraŭ lano kaj
ankoraŭ pli da lano,

103
00:05:31,723 --> 00:05:32,633
gantoj

104
00:05:34,198 --> 00:05:36,738
kaj ŝuoj el ledo.

105
00:05:38,488 --> 00:05:42,988
Zonoj, ledo,
gantoj el ledo...

106
00:05:43,938 --> 00:05:46,108
– Sed... vi portas zonon?
– Ne nun.

107
00:05:46,548 --> 00:05:49,168
– Ho, ĉu vi vidas?
– Mi havas kelkajn tiajn,

108
00:05:49,378 --> 00:05:51,908
– kiuj ne estas el ledo.
– Ho, formetu ilin.

109
00:05:53,293 --> 00:05:56,093
Biskvitoj kun lakto,
cerealaĵoj kun lakto...

110
00:05:56,918 --> 00:05:58,858
Sed mi ne metis la lakton kaj la ovojn

111
00:05:59,028 --> 00:06:01,068
en la grupon de "mortaj bestoj",
ĉar...

112
00:06:01,246 --> 00:06:02,856
Kaj la kor-konkoj en ladskatolo?

113
00:06:03,046 --> 00:06:05,956
Ĉu vi metas ilin en la grupon
de "mortaj bestoj"? Tinuso...

114
00:06:06,191 --> 00:06:07,281
Ĉion ĉi – jes.

115
00:06:07,507 --> 00:06:09,867
Olivoj farĉitaj per anĉovoj:

116
00:06:10,232 --> 00:06:11,462
mortaj bestoj.

117
00:06:11,792 --> 00:06:14,562
Kokaĵa buljono: mortaj bestoj.

118
00:06:15,232 --> 00:06:16,802
Nu mortaj... mi konsentas.

119
00:06:16,902 --> 00:06:17,872
Jes, mortaj.

120
00:06:18,462 --> 00:06:21,812
Niaj agoj kaj nuna vivmaniero
en industria socio,

121
00:06:22,167 --> 00:06:26,167
havas pli malbonajn sekvojn
por ne-homaj bestoj

122
00:06:26,472 --> 00:06:28,662
ol en la antaŭaj socioj.

123
00:06:28,942 --> 00:06:32,022
Sed aliflanke tio restas
tre for de nia konscio.

124
00:06:33,807 --> 00:06:34,867
Lakto.

125
00:06:35,202 --> 00:06:37,762
Lakto kun perfekta mensog-reklamo.

126
00:06:38,177 --> 00:06:39,477
Sed lakto estas:

127
00:06:39,952 --> 00:06:43,422
Mi estas bovino, mi havas mamon,
oni melkas min kaj mi donas lakton.

128
00:06:43,557 --> 00:06:45,757
Ne, mi donas lakton,
ĉar mi naskis bovidon.

129
00:06:45,887 --> 00:06:48,357
Nun, se oni forprenas ĝin de mi
tuj post la naskiĝo,

130
00:06:48,457 --> 00:06:49,837
mi havos lakton en mia mamo.

131
00:06:49,952 --> 00:06:51,762
Sed estas lakto,
kiun la bovido trinku

132
00:06:51,821 --> 00:06:53,891
dum la jaro,
dum kiu mi devus prizorgi ĝin.

133
00:06:54,806 --> 00:06:55,966
Multaj homoj

134
00:06:56,086 --> 00:06:57,866
agas ne pro malico,
sed pro nescio.

135
00:06:58,176 --> 00:07:00,206
Oni diris al multaj homoj,
unue al mi,

136
00:07:00,901 --> 00:07:02,751
ke ni havis moralan devon.

137
00:07:02,951 --> 00:07:05,191
La bazajn moralajn principojn
ni jam konas.

138
00:07:05,416 --> 00:07:07,166
Ĝuste informoj mankis al ni.

139
00:07:09,846 --> 00:07:12,366
Ĉio ĉi estis ne nur multaj novaj informoj,

140
00:07:12,486 --> 00:07:14,256
sed ankaŭ multaj sinoferoj.

141
00:07:14,421 --> 00:07:16,181
Mi ne sentis emon fari ilin,

142
00:07:16,266 --> 00:07:18,936
antaŭ ol mem vidi,
ke la aferoj estas tiom malbonaj,

143
00:07:19,096 --> 00:07:20,096
kiom Ĝeni' diris.

144
00:07:20,481 --> 00:07:23,111
Kaj ĉar ŝajne la fakto
neniam esti vidinta porkon

145
00:07:23,246 --> 00:07:24,656
estis problemo laŭ ŝi,

146
00:07:24,766 --> 00:07:27,666
mi plej unue iris rigardi kelkajn.

147
00:07:36,801 --> 00:07:38,721
Por iu, kiu neniam vidis porkon,

148
00:07:38,991 --> 00:07:40,851
tio estis iom ŝoka komenco.

149
00:07:44,791 --> 00:07:48,091
En tia bredejo povas esti
pli ol 4500 porkoj,

150
00:07:48,966 --> 00:07:52,436
kaj ĉiu disponas malpli ol 1 m² da spaco

151
00:07:52,751 --> 00:07:54,481
dum sia tuta vivo. Ĉiam.

152
00:07:54,821 --> 00:07:56,561
Nu, ĝis kiam oni mortigas ilin...

153
00:07:56,776 --> 00:08:00,116
Aŭ ili mortas pro la kondiĉoj,
en kiuj oni bredas ilin...

154
00:08:08,341 --> 00:08:09,501
Kaj malgraŭ tio

155
00:08:09,581 --> 00:08:11,681
mi ankoraŭ ne certis,
ke mi povas elekti

156
00:08:11,776 --> 00:08:14,256
inter ne manĝi mian
ĉiumatenan ŝinkosandviĉon

157
00:08:14,396 --> 00:08:16,166
kaj tio, ke la porkoj suferas.

158
00:08:17,966 --> 00:08:19,076
Devus esti maniero,

159
00:08:19,176 --> 00:08:21,056
por ke mi plu ŝtopu min per ŝinko,

160
00:08:21,126 --> 00:08:22,916
sen ke la porkoj suferu pro tio.

161
00:08:22,966 --> 00:08:25,336
Aŭ por ke ili almenaŭ
ne havu tiel mizeran vivon.

162
00:08:25,446 --> 00:08:28,406
Antaŭ ol forlasi la grandegan plezuron
de miaj matenmanĝoj,

163
00:08:28,556 --> 00:08:31,076
mi iris vidi aliajn formojn
de porkobredado.

164
00:08:31,311 --> 00:08:32,121
Nu, fakte,

165
00:08:32,266 --> 00:08:33,706
mi provis iri vidi ilin.

166
00:08:34,346 --> 00:08:35,926
– Bonan tagon.
– Bonan tagon.

167
00:08:36,731 --> 00:08:39,371
Ĉu vi estas ekologia porko-bredejo?

168
00:08:40,486 --> 00:08:42,676
Ni havas kelkajn, jes.

169
00:08:43,116 --> 00:08:45,696
– Pardonu?
– Jes, daŭrigu.

170
00:08:46,569 --> 00:08:50,039
Mi faras dokumentfilmon
pri la rilato inter homoj kaj bestoj,

171
00:08:50,519 --> 00:08:52,399
kaj ni vizitis intensajn bredejojn,

172
00:08:52,534 --> 00:08:55,104
sed estus interese viziti ankaŭ
ekologian bredejon.

173
00:08:57,854 --> 00:09:00,144
Sed neniu emis malfermi al ni sian pordon.

174
00:09:00,334 --> 00:09:03,174
Eble ĉar tio, kio laŭ ni estas digna vivo,

175
00:09:03,364 --> 00:09:04,994
por porko ne estas tia.

176
00:09:05,304 --> 00:09:07,954
Ĉiukaze mi malkovris,
ke pli ol 98% de la bestoj,

177
00:09:08,049 --> 00:09:09,789
kiujn oni konsumas en Hispanio,

178
00:09:09,874 --> 00:09:11,394
devenas de intensa bredejo.

179
00:09:11,639 --> 00:09:14,859
Tio signifas, ke nur 2 el 100
devenas de ekologiaj bredejoj.

180
00:09:19,729 --> 00:09:22,429
Sed ĉu ĉiuj konsumataj bestoj
vivas tiel mizere?

181
00:09:22,659 --> 00:09:26,329
Kio pri la bovinoj, kiujn mi vidas
paŝti sin somere sur la herbejoj?

182
00:09:26,524 --> 00:09:28,344
Kio pri la kaproj kaj aliaj bestoj,

183
00:09:28,529 --> 00:09:30,300
kiuj devenas de intensaj bredejoj?

184
00:09:30,440 --> 00:09:32,849
Ili povas al mi fermi la pordojn 
de siaj bredejoj,

185
00:09:32,969 --> 00:09:35,441
sed ili ne povas malpermesi al mi
iri montsupren.

186
00:09:35,904 --> 00:09:39,158
– Do, ĉu ili suferas?
– Ne, ili ne ŝajnas.

187
00:09:39,710 --> 00:09:43,190
Vi mortigas unu el tiuj bovidoj,
kaj ĝia viando estas tiom bona.

188
00:09:43,510 --> 00:09:45,170
Ĝi estas nekredeble bona.

189
00:09:45,485 --> 00:09:48,115
Vi prenas tranĉilon
kaj la steko tranĉiĝas kiel...

190
00:09:48,251 --> 00:09:50,871
Ĉu oni ne povas mortigi ilin
kiam ili estas maljunaj?

191
00:09:51,037 --> 00:09:52,452
Ĉu kiam ili estas mortantaj?

192
00:09:52,584 --> 00:09:54,574
Oni lasas ilin vivi
kaj poste manĝas ilin?

193
00:09:54,708 --> 00:09:56,648
Ne, ĉar la viando 
ne plu estas sama.

194
00:09:56,793 --> 00:09:59,903
Ĉar manĝi ilin kiam ili estas maljunaj,
ili estas maldikaj kaj...

195
00:10:00,320 --> 00:10:03,660
Tie ĉi la naskoj estas naturaj,
la sterkado estas natura,

196
00:10:04,349 --> 00:10:06,009
tute estas natura.

197
00:10:06,247 --> 00:10:07,287
Tie ĉi la bovinoj

198
00:10:07,471 --> 00:10:10,431
naskas siajn idojn
kaj restas kun ili dum 4 monatoj,

199
00:10:10,608 --> 00:10:12,168
ĝis la disiĝo...

200
00:10:12,325 --> 00:10:13,665
Ĉu ili disiĝas je 4 monatoj?

201
00:10:13,819 --> 00:10:17,719
Jes, kaj poste ili estas maliberigitaj
kaj nutritaj per pajlo por dikiĝi.

202
00:10:17,900 --> 00:10:20,820
– Kaj en la intensaj bredejoj?
– En la intensaj bredejoj,

203
00:10:21,037 --> 00:10:24,297
ili estas nutritaj
ekde la naskiĝo...

204
00:10:24,524 --> 00:10:27,674
Ili povas iri ien
por kapti la lakton...

205
00:10:28,033 --> 00:10:29,413
sed estas malsame.

206
00:10:29,654 --> 00:10:33,194
Ĉiuokaze,
ĉu la maniero mortigi ilin estas sama?

207
00:10:33,494 --> 00:10:36,474
Kiam ili estas venditaj,
ili iras al la buĉejo.

208
00:10:36,644 --> 00:10:39,004
Ĉu en la samaj buĉejoj?
Ĉu ili estas streĉitaj?

209
00:10:39,240 --> 00:10:41,820
Dum la vojaĝo,
la ŝafidoj estas streĉitaj.

210
00:10:42,130 --> 00:10:45,840
Ili ŝvitas, kaj ĉiu tiu ŝvito
eniras la viandon.

211
00:10:46,467 --> 00:10:48,017
Se ili ne estus mortigitaj,

212
00:10:48,195 --> 00:10:50,195
ili vivus
ege pli longe, ĉu ne?

213
00:10:50,356 --> 00:10:53,106
Ili vivus
ĝis ĉirkaŭ 12 aŭ 13 jaroj.

214
00:10:53,391 --> 00:10:57,211
Bone, kaj ili estas mortigitaj
kiam ili estas ĉirkaŭ 8-jaraj?

215
00:10:57,613 --> 00:11:03,183
La ŝafidoj je 4 monatoj
kaj la bovidoj je 8-9 monatoj.

216
00:11:03,443 --> 00:11:05,743
Sed vi ankaŭ diras
ke tio estas natura, ĉu ne?

217
00:11:06,083 --> 00:11:07,133
Jes, estas natura.

218
00:11:07,386 --> 00:11:09,596
Kaj mi dubas, ke iu, kiu
manĝas nur legomojn

219
00:11:10,073 --> 00:11:12,673
povas ne havi
nutrajn mankojn.

220
00:11:12,968 --> 00:11:15,798
La vero estas, ke sendepende de
la fino de tiu historio,

221
00:11:15,987 --> 00:11:17,757
mi ne imagis min manĝi
nur legomojn...

222
00:11:17,941 --> 00:11:19,891
Almenaŭ mi sciis
ke mi ĉiam povos frandi

223
00:11:20,101 --> 00:11:22,351
kelkajn ĉipsojn, olivojn kaj bieron.

224
00:11:22,647 --> 00:11:24,357
Sed mi ne pensis pri tio tiam

225
00:11:24,548 --> 00:11:27,638
kiam mi rigardis bovinojn,
ŝafojn kaj ŝafidojn...

226
00:11:27,824 --> 00:11:29,484
Mi komencis fari
mensan mapon....

227
00:11:29,644 --> 00:11:30,574
Ĝis nun, mi lernis

228
00:11:30,730 --> 00:11:33,180
ke ekzistas intensa agrikulturo
kaj iu malintensa.

229
00:11:33,374 --> 00:11:35,384
Alidire, manĝi porkon
ekŝajnis al mi

230
00:11:35,550 --> 00:11:37,750
malpli etike ol manĝi
bovinojn aŭ ŝafidojn.

231
00:11:37,900 --> 00:11:38,700
Eĉ se, certe,

232
00:11:38,858 --> 00:11:42,378
grava demando
devus esti solvita: morto.

233
00:11:42,772 --> 00:11:46,932
Kaj parto de mia skipo
estis laboranta pri tio.

234
00:11:47,376 --> 00:11:49,096
– Nenio.
– Ĉu vere?

235
00:11:49,208 --> 00:11:52,008
Jam mi telefonis al kvin...
Estas nekredeble.

236
00:11:52,169 --> 00:11:55,049
Ĉu estas tiom malfacile
enigi kameraon en buĉejon?

237
00:11:55,274 --> 00:11:58,594
Por dokumento pri
besta sufero, jes...

238
00:11:58,818 --> 00:12:01,858
Do pensu pri maniero tion montri
sen eniri.

239
00:12:09,161 --> 00:12:13,161
Sed mi ne pretis
tiel facile kapitulaci...

240
00:12:13,416 --> 00:12:15,276
Kameraoj ne estas permesitaj.

241
00:12:15,620 --> 00:12:19,620
Ĉu estas iu preciza kialo,
kiu ebligus al mi kompreni tion?

242
00:12:20,457 --> 00:12:22,247
Hum... sekundon.

243
00:12:23,190 --> 00:12:25,310
Sciu, vi devas kompreni

244
00:12:26,488 --> 00:12:30,488
ke multaj homoj ne ŝatas
tion, kion ni faras ĉi tie.

245
00:12:31,145 --> 00:12:35,145
Kompreneble, ne agrablas vidi bestojn
kiuj estas mortigataj.

246
00:12:35,335 --> 00:12:38,365
Nu do, homo eble ne ŝatas tion,
sed estas ja tio, kio okazas...

247
00:12:38,536 --> 00:12:41,326
Do homoj devas scii tion,
kio okazas, ĉar je la fino...

248
00:12:41,774 --> 00:12:43,664
Kompreneble. Mi ne certas...

249
00:12:44,051 --> 00:12:46,871
ke la homoj interesiĝas
malkovri tion, kio okazas.

250
00:12:47,433 --> 00:12:49,333
Ne multe utilis, ke mi
memstare vokis.

251
00:12:49,459 --> 00:12:51,689
Sed, almenaŭ,
mi povis paroli kun salajrulo

252
00:12:51,830 --> 00:12:54,350
kiu bonvolis klarigi al mi
tion, kio okazas interne.

253
00:12:54,512 --> 00:12:56,662
Salajrulo kiu, krome,
estas bestkuracisto.

254
00:12:56,870 --> 00:12:59,200
Bone, parto D2, kapto 1.

255
00:12:59,510 --> 00:13:02,710
Mortigisto mortigas la bestojn,
kiuj vivas kaj tute sanas,

256
00:13:03,725 --> 00:13:05,465
kaj li detranĉas iliajn membrojn.

257
00:13:05,620 --> 00:13:07,990
Oni elektromortigas, pendigas,
sensangigas ilin.

258
00:13:08,120 --> 00:13:09,930
Vi do sensangigas ilin ankoraŭ vivaj?

259
00:13:10,060 --> 00:13:12,500
Oni sensangigas ilin vivaj
kaj elektromortigas.

260
00:13:12,670 --> 00:13:15,040
Ĉe la specioj, kiujn oni elektromortigas,

261
00:13:15,250 --> 00:13:18,660
eblas, ke ili rekonsciiĝas.

262
00:13:19,780 --> 00:13:23,780
sed besto vidas vin elektromortigi
la beston antaŭ ĝi, ĉu ne?

263
00:13:24,035 --> 00:13:26,285
Ili povas vidi la aliajn,
sed ili ne konscias.

264
00:13:26,445 --> 00:13:29,495
Estis kazoj, ĉe kiuj bestoj provis fuĝi
aŭ vere fuĝis...

265
00:13:29,720 --> 00:13:33,880
Mi ne kredas, ke fuĝo
estas simptomo de suferado.

266
00:13:34,205 --> 00:13:37,215
En la staloj de la buĉejoj
kiel en la staloj de la bredejoj,

267
00:13:37,375 --> 00:13:39,755
la bestoj ricevas serion de stimuloj.

268
00:13:39,965 --> 00:13:42,285
Iujn ili ŝatas pli,
iujn malpli.

269
00:13:42,795 --> 00:13:47,725
Kaj ekde la momento, kiam oni enfermas ilin,
oni fariĝas mastro de ilia sorto.

270
00:13:48,535 --> 00:13:50,775
Sed kio komencis serioze
maltrankviligi min,

271
00:13:50,949 --> 00:13:52,219
ne estis kiel ili mortis,

272
00:13:52,384 --> 00:13:55,524
sed tio, kion mi malkovris
pri la vivkondiĉoj de tiuj bovinoj,

273
00:13:55,689 --> 00:13:58,729
kokoj, meleagroj kaj
aliaj bredejaj bestoj.

274
00:14:00,109 --> 00:14:01,929
En Eŭropo, pri kiu oni supozas

275
00:14:02,239 --> 00:14:04,589
la plej favoran juran sistemon
de la mondo,

276
00:14:04,874 --> 00:14:08,304
porkoj kun 110 kg
vivas en spacoj de po 1 m².

277
00:14:08,754 --> 00:14:11,714
Iom pli ol la vulpoj,
kiujn oni kreskigas pro ilia felo.

278
00:14:11,889 --> 00:14:14,479
La kokinoj havas spacon
pli malgrandan ol A4-folion,

279
00:14:14,619 --> 00:14:18,619
kaj la ovodemetantaj kokinoj havas la
ekvivalenton de A4-folio + du glu-slipetoj.

280
00:14:18,849 --> 00:14:22,379
Ne por dormi aŭ por produkti.
Sed por vivi. Ĉiam.

281
00:14:22,774 --> 00:14:24,874
Multaj homoj diras, ke ni ne scias,

282
00:14:25,019 --> 00:14:27,119
kion la bestoj bezonas aŭ volas.

283
00:14:27,319 --> 00:14:31,319
Ni scias, kion ili volas:
vivi en paco, en sekureco.

284
00:14:31,909 --> 00:14:35,359
Ili volas vivi sen timo kaj sen anksio.

285
00:14:35,869 --> 00:14:39,699
Se vi konas la bestojn,
se vi havas hundon aŭ katon,

286
00:14:40,624 --> 00:14:44,904
vi scias, ke bestoj suferas.

287
00:14:45,614 --> 00:14:49,614
Vi povis esti vidatestanto,
ke bestoj suferas.

288
00:14:49,879 --> 00:14:53,359
Sed se vi neniam vidis beston,
malfacilas zorgi pro tio.

289
00:14:53,959 --> 00:14:56,669
Mi ne kredas esti dirinta al vi,
ke mi havis hundon...

290
00:14:56,809 --> 00:14:57,849
Ŝi nomiĝis Sami.

291
00:14:57,984 --> 00:14:59,484
Se vi neniam vivis kun besto,

292
00:14:59,609 --> 00:15:00,979
povas esti, ke vi ne scias,

293
00:15:01,124 --> 00:15:03,024
ke ĉiu hundo havas propran personecon.

294
00:15:03,164 --> 00:15:04,594
Ili suferas, zorgas, ludas.

295
00:15:04,739 --> 00:15:05,989
Ili timas, ili kontentas.

296
00:15:06,139 --> 00:15:07,519
Mi almenaŭ ne sciis tion.

297
00:15:07,669 --> 00:15:08,609
Nek mi sciis,

298
00:15:08,749 --> 00:15:11,409
ke ili ludas kaj
lasas siajn harojn en la tuta loĝejo,

299
00:15:11,542 --> 00:15:13,202
ke ili kelkfoje disŝiras kusenojn

300
00:15:13,342 --> 00:15:14,792
aŭ urinas meze de la kuirejo,

301
00:15:14,902 --> 00:15:17,532
kaj ke ili volas esti
en la centro de atento, ĝuste kiam

302
00:15:17,657 --> 00:15:19,687
vi volas rigardi vian plej ŝatatan serion.

303
00:15:19,807 --> 00:15:20,917
Mi supozas, ke pro tio

304
00:15:21,057 --> 00:15:22,797
kaj ĉar mi ne povis okupiĝi pri ŝi,

305
00:15:22,912 --> 00:15:25,272
mi 5 jarojn post la adopto
donis ŝin al geamikoj.

306
00:15:25,387 --> 00:15:28,237
Jes, mi scias, ke mi estas terura homo.

307
00:15:29,582 --> 00:15:32,922
Feliĉe, mi vidas ŝin kelkfoje, kaj

308
00:15:33,107 --> 00:15:34,817
oni dirus, ke Sami pardonis min.

309
00:15:35,677 --> 00:15:38,937
Mi povas kompreni,
ke se hundo havas sentojn,

310
00:15:39,142 --> 00:15:42,252
do estas certe, ke ankaŭ porko,
bovino aŭ kokino ilin havas.

311
00:15:42,492 --> 00:15:43,612
Kaj certe

312
00:15:43,757 --> 00:15:45,247
mi neniam kapablus manĝi Sami,

313
00:15:45,362 --> 00:15:47,652
nek enfermi ŝin tutvive en kaĝo.

314
00:15:49,157 --> 00:15:51,537
Tamen estas io,
pri kio la plej multaj el ni

315
00:15:51,677 --> 00:15:53,107
ne pensas ĉiutage.

316
00:15:53,492 --> 00:15:54,752
Ni iras al la ĉiovendejo

317
00:15:55,007 --> 00:15:57,827
kaj ni ne asocias, ke tiu steko
estis parto de Sami-bovino,

318
00:15:57,987 --> 00:15:59,887
ke la ŝinko estis parto de Sami-porko,

319
00:16:00,032 --> 00:16:02,232
aŭ ke la kokaĵ-nugetoj
devenas de Sami-kokino,

320
00:16:02,392 --> 00:16:04,262
aŭ de kiel ajn nomiĝas viaj dombestoj.

321
00:16:04,487 --> 00:16:05,537
Alivorte,

322
00:16:05,707 --> 00:16:08,037
ni manĝas bestojn,
kiuj povus esti niaj,

323
00:16:08,382 --> 00:16:11,082
ĝuste ĉar ni ne establis
emociajn ligojn kun ili.

324
00:16:11,302 --> 00:16:15,142
Ĝuste ĉar ili ne estas hundoj, katoj
... aŭ niaj.

325
00:16:15,977 --> 00:16:18,477
La plej multaj inter ni ne elektas konscie

326
00:16:19,007 --> 00:16:21,027
manĝi porkojn, sed ne hundojn.

327
00:16:21,502 --> 00:16:23,692
La plej multaj el ni ne pensas,
pro kiu kialo

328
00:16:23,867 --> 00:16:26,047
ni manĝas certajn bestojn, sed ne aliajn.

329
00:16:26,252 --> 00:16:28,612
Aŭ kial ni entute manĝas bestojn.

330
00:16:28,977 --> 00:16:31,897
Oni povus diri,
ke ni heredis kredsistemon.

331
00:16:32,162 --> 00:16:35,052
En nia epoko,
karnismo estas kredsistemo, kiu regas.

332
00:16:35,277 --> 00:16:38,397
Tio signifas: nevidebla kaj disvastigita.

333
00:16:38,527 --> 00:16:41,637
Bone, mi kredas, ke estas tempo
por klarigi kelkajn nociojn.

334
00:16:42,442 --> 00:16:43,502
Veganoj estas homoj,

335
00:16:43,597 --> 00:16:45,927
kiuj ne utiligas
besto-devenajn produktojn.

336
00:16:45,992 --> 00:16:48,112
Ili ne manĝas viandon,
ili ne manĝas fiŝojn,

337
00:16:48,192 --> 00:16:50,282
nek ovojn nek laktoproduktojn
nek mielon.

338
00:16:50,377 --> 00:16:51,587
Ne, eĉ mielon ne plu.

339
00:16:51,707 --> 00:16:53,537
Ili ne portas ledajn ŝuojn aŭ zonojn,

340
00:16:53,582 --> 00:16:54,782
nek lanon nek silkon.

341
00:16:55,097 --> 00:16:58,267
Vegetaranoj estas tiuj,
kiuj ne konsumas mortajn bestojn.

342
00:16:58,392 --> 00:17:00,992
Tio signifas, ke ili manĝas
nek viandon nek fiŝaĵon.

343
00:17:01,102 --> 00:17:03,512
Sed ili manĝas ovojn,
lakton kaj laktoproduktojn,

344
00:17:03,702 --> 00:17:06,422
ĉar eĉ se la besto suferis
por produkti tiujn manĝaĵojn,

345
00:17:06,512 --> 00:17:07,582
ĝi ne estas morta.

346
00:17:07,687 --> 00:17:09,107
Ili pli zorgas pro la morto,

347
00:17:09,177 --> 00:17:10,667
ol pro la suferoj dum la vivo.

348
00:17:10,912 --> 00:17:12,612
Kaj krome estas "normalaj" homoj.

349
00:17:12,777 --> 00:17:15,157
Eĉ se la besto-defendantoj
nomas nin "karnistoj",

350
00:17:15,307 --> 00:17:17,677
mi supozas,
ke ili ne ŝatas porti etiketon,

351
00:17:17,792 --> 00:17:18,852
ĉar ni ne portas tian.

352
00:17:19,007 --> 00:17:20,157
Efektive,

353
00:17:20,247 --> 00:17:22,777
la karnistoj estas homoj,
kiuj manĝas bestojn.

354
00:17:22,882 --> 00:17:24,692
Aŭ uzas bestodevenajn produktojn

355
00:17:24,777 --> 00:17:27,997
sen zorgi pro la doloro aŭ sufero,
kiujn ni kaŭzas al ili

356
00:17:28,127 --> 00:17:29,807
sub diversaj pretekstoj.

357
00:17:30,077 --> 00:17:31,337
Ke "estas normale",

358
00:17:31,562 --> 00:17:34,402
ke "bestoj manĝas bestojn",
ke "ankaŭ laktukoj suferas",

359
00:17:35,027 --> 00:17:36,657
kaj aliaj aferoj tiuspecaj...

360
00:17:36,922 --> 00:17:39,522
Ha! Mi forgesis...
estas ankaŭ la "duonvegetaranoj".

361
00:17:39,647 --> 00:17:42,157
Ili estas homoj, kiuj sentas sin
iomete en la mezo,

362
00:17:42,242 --> 00:17:44,172
kaj kiujn ĉiuj rigardas suspekteme.

363
00:17:44,302 --> 00:17:46,942
La karnistoj, ĉar ili kredas,
ke temas pri vegetaranoj,

364
00:17:47,062 --> 00:17:49,642
Kaj la vegetaranoj aŭ veganoj,
ĉar ili kredas, ke fakte

365
00:17:49,737 --> 00:17:50,947
ili estas sentaŭguloj,

366
00:17:51,047 --> 00:17:53,547
ĉar ili manĝas ĉion,
sed nur de tempo al tempo.

367
00:17:53,675 --> 00:17:56,595
Kio estas kvazaŭ diri,
ke en normala tempo vi neniun mortigas,

368
00:17:56,700 --> 00:17:58,810
sed de tempo al tempo,
havante koleratakon,

369
00:17:58,905 --> 00:18:00,385
vi mortigas fiŝon aŭ porkon.

370
00:18:00,515 --> 00:18:02,845
La vero estas, ke se mi devus
ĉesi esti karnisto,

371
00:18:02,980 --> 00:18:04,890
eble plej facilus iĝi duonvegetarano.

372
00:18:05,035 --> 00:18:07,135
Tre duonvegetara.
Hiper-mega-duonvegetara.

373
00:18:07,305 --> 00:18:08,915
Preskaŭ-ne-ano, efektive.

374
00:18:09,310 --> 00:18:10,470
Sed ne.

375
00:18:10,615 --> 00:18:13,315
Mia engaĝiĝo en la projekto
devis iom profundiĝi...

376
00:18:14,175 --> 00:18:15,125
Ĉu bone?

377
00:18:15,455 --> 00:18:16,775
– Ĉu bone?
– Tre bone.

378
00:18:17,002 --> 00:18:19,232
Mi bone resurmetis mian bienan T-ĉemizon

379
00:18:19,396 --> 00:18:21,616
kaj iris por vidi
kiel bestoj kondutas

380
00:18:21,788 --> 00:18:23,572
kiam ili ne sentas sin minacataj.

381
00:18:23,725 --> 00:18:26,337
Tio signifas, kiam ili ne estas 
traktataj kiel aĵoj

382
00:18:26,506 --> 00:18:29,583
kaj ili ne sentas,
ke ili estos voritaj de homo.

383
00:18:29,913 --> 00:18:31,532
Tio ĉi estas "Hogar-ProVegan".

384
00:18:31,654 --> 00:18:33,702
Temas pri ŝirmejo,
kie ni savas bestojn,

385
00:18:33,825 --> 00:18:36,873
aparte tiujn, kiuj estis mistraktitaj
pro la nutraĵ-industrio,

386
00:18:37,023 --> 00:18:39,343
kaj kie ili povas pasigi
la ceteron de sia vivo:

387
00:18:39,472 --> 00:18:41,086
jen kial ĝi estas nomata hejmo.

388
00:18:41,201 --> 00:18:44,011
Do iru ni renkonti kelkajn el ili.
– Jes, iru ni suben.

389
00:18:44,178 --> 00:18:45,492
Jen la domo de Felikso.

390
00:18:46,477 --> 00:18:48,834
Kaj jen Kamilo,
la plej bona amikino de Felikso,

391
00:18:49,232 --> 00:18:51,642
ŝi estas tre babilema kaj aktiva.

392
00:18:51,988 --> 00:18:54,026
– Estas ŝafo, ĉu ne?
– Jes, estas ŝafo.

393
00:18:54,502 --> 00:18:56,745
Multaj homoj kredas
ke ŝafoj ne havas voston

394
00:18:57,128 --> 00:19:00,561
sed ili povas havi tre belajn,
kiujn ili uzas por komuniki.

395
00:19:00,769 --> 00:19:06,235
En la bredejoj, ŝafistoj ilin fortranĉas
ĉu per simpla tondilo,

396
00:19:06,691 --> 00:19:09,542
ĉu uzante kaŭĉukan ringon...

397
00:19:10,124 --> 00:19:11,332
Tio estas tre doloriga.

398
00:19:11,442 --> 00:19:13,974
Ĉio tio, por ke ili povu esti
tonditaj pli facile.

399
00:19:14,135 --> 00:19:16,651
kaj por ke la viroj povu
pli facile seksrajdi inojn.

400
00:19:16,914 --> 00:19:18,867
Iuj bestoj estas ekspluatataj,

401
00:19:19,014 --> 00:19:21,333
tenataj en malbonaj
kondiĉoj, kaj mortigataj.

402
00:19:21,488 --> 00:19:24,042
sed aliaj, kiel ekzemple bovinoj
aŭ kokinoj, ekzemple,

403
00:19:24,194 --> 00:19:26,806
simple donas lakton aŭ ovojn,
kio estas natura, ĉu ne?

404
00:19:26,993 --> 00:19:29,070
"Laktobovino" estas vorto
kiun ni inventis.

405
00:19:29,209 --> 00:19:31,014
Laktobovinoj estas patrinoj,
jen ĉio.

406
00:19:31,123 --> 00:19:33,495
Kiam bovino havas lakton,
estas pro bebo.

407
00:19:34,360 --> 00:19:37,260
Rigardu la mamon de Lucilo.

408
00:19:37,427 --> 00:19:39,663
– Apenaŭ eblas ĝin vidi.
– Ne eblas ĝin vidi.

409
00:19:40,289 --> 00:19:43,257
Kiam ili diras, ke bovinoj
havas ĝisgenue pendan mamon

410
00:19:43,413 --> 00:19:45,882
kaj ke ili devas esti melkitaj,
tio estas mensogo.

411
00:19:46,339 --> 00:19:49,538
Ili donas al ili multe da hormonoj,
multe da medikamentoj,

412
00:19:49,685 --> 00:19:52,544
ili donas al ili specialan nutraĵon,
kiu igas ilin produkti

413
00:19:52,704 --> 00:19:54,081
pli da lakto ol konvenas.

414
00:19:54,538 --> 00:19:57,041
Kaj kio pri la kokinoj?
Ĉu la sama rakonto?

415
00:19:57,310 --> 00:20:00,467
Ĉar kompreneble,
se la kokinoj demetas ovojn...

416
00:20:00,860 --> 00:20:06,237
Kokinoj, fiziologie,
demetus 10 ĝis 12 ovojn jare.

417
00:20:06,891 --> 00:20:08,601
Pro genetika selektado

418
00:20:08,798 --> 00:20:11,201
tiom ekstrema dum
pasintaj du jarcentoj,

419
00:20:11,472 --> 00:20:14,409
ili nun demetas
350 ovojn jare.

420
00:20:14,633 --> 00:20:17,382
Temas pri genetika malsano.

421
00:20:17,604 --> 00:20:19,594
Besto de tiu grandeco,

422
00:20:19,685 --> 00:20:23,719
kiu kreas kaj puŝas eksteren
ion tiel grandan el sia korpo,

423
00:20:23,871 --> 00:20:25,074
ne povas vivi.

424
00:20:25,188 --> 00:20:27,252
Ili devus vivi ĝis 12-14 jaroj,

425
00:20:27,378 --> 00:20:29,848
sed post unu jaro
kaj duono ili jam estas maljunaj.

426
00:20:29,999 --> 00:20:32,359
La industrioj de ovoj kaj de lakto
estas verŝajne

427
00:20:32,499 --> 00:20:34,279
la plej perfortaj industrioj.

428
00:20:34,484 --> 00:20:36,674
La plej multaj homoj ne subtenus

429
00:20:37,719 --> 00:20:40,149
tian perforton al senkulpaj bestoj.

430
00:20:40,934 --> 00:20:46,264
Karnismo kontraŭas humanajn valorojn
de kompato kaj justeco.

431
00:20:48,954 --> 00:20:52,124
Sed jes, la bestoj en libereco
kondutas kiel hundoj.

432
00:20:52,284 --> 00:20:53,834
Aŭ ĉu eble estas male?

433
00:20:54,089 --> 00:20:55,819
Bone, estas fakto, ke mi observis

434
00:20:55,971 --> 00:20:59,106
samajn reagojn kaj emociojn
kiel ĉe Sami', mia antaŭa hundino.

435
00:20:59,740 --> 00:21:00,593
Grimpu!

436
00:21:02,915 --> 00:21:04,123
Nu, preskaŭ ĉiujn.

437
00:21:07,937 --> 00:21:10,488
Por iu, kiu ne havis multajn
kontaktojn kun bestoj,

438
00:21:10,655 --> 00:21:13,249
mi pensas ke mi komencas
sufiĉe bone rilati kun ili.

439
00:21:13,612 --> 00:21:14,332
Por homoj,

440
00:21:14,681 --> 00:21:18,955
la distingo inter proksimaj grupoj
kaj ekstergrupoj estas tre grava.

441
00:21:19,204 --> 00:21:20,221
Tiusence,

442
00:21:20,384 --> 00:21:23,147
ni estas kapablaj inkluzivi
en tiun proksiman grupon

443
00:21:23,365 --> 00:21:24,678
nehomajn animalojn.

444
00:21:24,916 --> 00:21:27,098
Tiel okazas kun dombestoj.

445
00:21:27,611 --> 00:21:30,174
Ili estas konsiderataj
kiel membroj de la familio.

446
00:21:30,235 --> 00:21:32,990
La hundo de la domo
estas kvazaŭ la avo.

447
00:21:33,249 --> 00:21:38,071
Kaj tamen, ŝajnas,
ke ni lokas ĉiujn bestojn,

448
00:21:38,359 --> 00:21:43,652
escepte de dombestoj,
en tiuj foraj grupoj.

449
00:21:43,813 --> 00:21:46,324
Sed kiam mi kredis, ke Ĝeni'
kondukas min al templo

450
00:21:46,519 --> 00:21:47,582
de amo kaj bestoj,

451
00:21:47,931 --> 00:21:49,377
mi konsciiĝis ke por ŝi,

452
00:21:49,966 --> 00:21:53,010
ne ĉio estas rozkolora
en la mondo de dombestoj.

453
00:21:53,605 --> 00:21:56,326
– Ili estas ĉarmaj...
– Jes, ĉarmaj ili estas...

454
00:21:56,590 --> 00:21:57,644
Kion vi celas?

455
00:21:58,346 --> 00:22:01,162
Ne ĉio, kion ili travivis, estas ĉarma.

456
00:22:01,345 --> 00:22:03,410
Multaj hundoj vendataj
en la bestovendejoj

457
00:22:03,574 --> 00:22:06,589
venas el tio, kion oni nomas
"hundobredejoj" en Orienta Eŭropo.

458
00:22:06,785 --> 00:22:10,264
– Ĉi tiu havas voston, strange.
– Kial do strangas ke li havas voston?

459
00:22:10,413 --> 00:22:13,667
Normale, la hundoj el tiu raso
havas tonditajn orelojn kaj voston,

460
00:22:13,828 --> 00:22:16,720
kaj ni daŭrigas ne demandi al ni
ĉu tio estas logika aŭ ne.

461
00:22:17,383 --> 00:22:19,909
Ĉiuj hundoj devenas
de lupoj, origine.

462
00:22:20,150 --> 00:22:24,998
do ĉiuj, kiuj malplej
similas al lupo

463
00:22:26,590 --> 00:22:28,976
estas absurdaĵoj.

464
00:22:29,454 --> 00:22:31,996
Ekzistas hundoj,
kiuj eĉ muzelon ne havas.

465
00:22:32,366 --> 00:22:34,513
Ni kreas bestojn
kun spirproblemoj,

466
00:22:34,661 --> 00:22:35,714
aŭ haŭtproblemoj,

467
00:22:35,901 --> 00:22:38,195
ĉar ni volas, ke ilia haŭto
estu multfalda...

468
00:22:38,400 --> 00:22:40,889
– Ĉu ĉar tio belas?
– Jes, ĉar ili estas amuzaj,

469
00:22:41,094 --> 00:22:44,793
malsamaj, originalaj.
Temas pri "modaĵoj".

470
00:22:45,402 --> 00:22:46,902
Mi pensas ke tio ne bonas.

471
00:22:47,172 --> 00:22:48,838
Ni devas rekonsideri

472
00:22:49,068 --> 00:22:51,229
ĉu ni devas reprodukti iujn rasojn

473
00:22:51,566 --> 00:22:52,870
kaj kiel ni tion faras.

474
00:22:55,088 --> 00:22:57,039
Por Ĝeni', bestejoj

475
00:22:57,226 --> 00:22:59,617
estas tre malsamaj disde
iu vendejo...

476
00:22:59,902 --> 00:23:02,578
Ne estas neonaj lumoj,
ne estas specialaj rabatoj.

477
00:23:03,462 --> 00:23:06,281
– Saluton.
– Saluton, kiel vi fartas? Mi estas Ed'.

478
00:23:06,817 --> 00:23:08,897
– Mi estas Rosa'.
– Saluton.

479
00:23:09,855 --> 00:23:11,391
Kio estas tio? Kia sceno.

480
00:23:11,595 --> 00:23:13,892
– Ĉu vi jam venis al best-azilo?
– Neniam.

481
00:23:14,037 --> 00:23:16,637
Jes, homoj pensas
ke ili malsamas disde tiuj

482
00:23:16,801 --> 00:23:18,174
kiuj troviĝas iliahejme,

483
00:23:18,332 --> 00:23:19,871
sed estas la samaj.

484
00:23:21,628 --> 00:23:23,339
De kie venas ĉiuj tiuj bestoj?

485
00:23:23,644 --> 00:23:25,829
Plejmulto el ili
estis trovitaj surstrate.

486
00:23:26,012 --> 00:23:27,412
Iuj posedantoj ilin alportas

487
00:23:27,622 --> 00:23:29,298
ĉar ili ne kapablas 
prizorgi ilin.

488
00:23:29,488 --> 00:23:31,740
Ĉu ili alvokas vin
kaj diras "mi ĝin ne volas"?

489
00:23:31,898 --> 00:23:35,728
Ja. "Mi ne povas konservi ĉi tiun hundon",
"Mi ne plu deziras ĉi hundon",

490
00:23:35,894 --> 00:23:40,692
"Mi transloĝiĝis", "mi gravedas",
"Mi naskis infanon"...

491
00:23:41,074 --> 00:23:42,343
Mi pensas ke homoj

492
00:23:42,522 --> 00:23:45,287
kiuj lasas sian hundon al best-azilo,
pensas ĝin ne forlasi.

493
00:23:45,464 --> 00:23:47,049
Kaj ili tamen ĝin ankaŭ forlasas.

494
00:23:47,334 --> 00:23:48,670
Best-azilo ne estas herbejo,

495
00:23:48,900 --> 00:23:51,324
kie hundoj feliĉas kaj
kuradas dum la tuta tago.

496
00:23:51,543 --> 00:23:53,218
Foje ili alvokas kaj diras al vi:

497
00:23:53,413 --> 00:23:56,173
"Mi ne havas spacon ĉar
mi translokiĝis al apartamento."

498
00:23:56,371 --> 00:23:58,014
"li estos multe pli bone tie".

499
00:23:58,191 --> 00:24:01,965
En kaĝo de 8 m²,
ĉu ili bonŝancas?

500
00:24:02,210 --> 00:24:03,815
Tio ne estas pli bona situacio.

501
00:24:03,998 --> 00:24:07,413
– Kiom da hundoj vi nun havas?
– Ĉirkaŭ 200.

502
00:24:07,580 --> 00:24:09,607
Kelkiuj reiris al
sia posedanto

503
00:24:09,759 --> 00:24:10,863
ĉar ili havas blaton.

504
00:24:11,118 --> 00:24:13,166
Sed por tiuj, kiuj ne havas,

505
00:24:13,369 --> 00:24:16,359
estas neniu rimedo por ekscii
kiu estas la posedanto.

506
00:24:16,502 --> 00:24:18,214
Ĉiuj tiuj kazoj estas traŭmatigaj

507
00:24:18,360 --> 00:24:20,807
ĉar ĉiuj hundoj, kiujn ni vidis,
iam vivis en hejmo.

508
00:24:20,947 --> 00:24:22,340
Eble ili dormis sur sofo.

509
00:24:22,488 --> 00:24:25,490
99% el ili antaŭe vivis
en domo.

510
00:24:25,830 --> 00:24:27,678
Ĉu ĉiuj tiuj hundoj estos adoptitaj?

511
00:24:28,022 --> 00:24:30,021
La bonŝanculoj.

512
00:24:30,366 --> 00:24:32,746
Tiuj ne bonŝancaj restos ĉi tie
ĝis sia morto

513
00:24:33,056 --> 00:24:35,728
natura aŭ pro malsano.

514
00:24:36,599 --> 00:24:39,563
Iuj hundoj vivas ĉi tie de 6 jaroj.

515
00:24:39,772 --> 00:24:41,933
Estas parkejo por hundoj.

516
00:24:42,062 --> 00:24:43,046
Rubejo por hundoj.

517
00:24:43,185 --> 00:24:45,265
Ĉu rubejo por hundoj?
Mi ne volis diri tion.

518
00:24:45,397 --> 00:24:48,073
Jes, sed vi venas rekapti tion,
kion vi lasis en parkejo.

519
00:24:48,196 --> 00:24:51,059
De kiam la hundo estas ekloĝinta,
estas neniu diferenco

520
00:24:51,233 --> 00:24:53,633
inter hundo,
kiun vi edukas ekde bebaĝo

521
00:24:53,800 --> 00:24:56,463
kaj hundo,
kiun vi savkaptas el best-azilo.

522
00:24:56,616 --> 00:24:59,857
La sola diferenco estas, ke
vi sentos vin pli bona individuo.

523
00:25:01,662 --> 00:25:04,832
Kaj mi rigardis ilin de la alia flanko
de la kaĝo, pensante

524
00:25:05,065 --> 00:25:07,255
"Mi kunportos vin hejmen."

525
00:25:07,978 --> 00:25:11,698
Jes, mi jam diris al vi:
mi estas terura homo.

526
00:25:12,370 --> 00:25:16,500
Empation oni atingas ankaŭ tra la edukado.

527
00:25:16,839 --> 00:25:22,049
Iuj homoj kapablas empatii

528
00:25:22,711 --> 00:25:25,511
ekde la naskiĝo.

529
00:25:26,031 --> 00:25:27,181
Kaj aliaj ne.

530
00:25:27,440 --> 00:25:29,860
Oni scias ekzemple, ke iuj homoj

531
00:25:30,286 --> 00:25:31,766
tute ne havas empation.

532
00:25:32,136 --> 00:25:35,176
Psikiatroj nomas ilin psikopatiuloj.

533
00:25:35,522 --> 00:25:37,302
Bone, mi estas iom nesentema...

534
00:25:37,435 --> 00:25:39,325
Sed mi ne konsideras min psikopatiulo.

535
00:25:39,410 --> 00:25:41,350
De kie venas tiu manko de empatio?

536
00:25:46,815 --> 00:25:49,645
Rerigardante la influojn,
kiujn mi ricevis kiel infano,

537
00:25:49,849 --> 00:25:52,739
kaj tiujn, kiujn multaj infanoj ricevas,

538
00:25:52,809 --> 00:25:55,489
mi konstatas, ke nuntempe
ekde la tago de nia naskiĝo,

539
00:25:55,615 --> 00:25:57,955
oni prezentas al ni
falsitan bildon pri la realo,

540
00:25:58,067 --> 00:26:00,267
pri la bestoj, kiuj vivas
feliĉe kaj komforte

541
00:26:00,400 --> 00:26:02,840
en zoologiaj ĝardenoj,
cirkoj kaj best-aziloj.

542
00:26:18,395 --> 00:26:21,155
Jen kial tiom ŝokis min
vidi la laboron de Roĝero.

543
00:26:21,300 --> 00:26:26,160
En libroj por infanoj
oni ĉiam montras ilin feliĉaj,

544
00:26:26,290 --> 00:26:29,560
parolantaj kun siaj geamikoj...

545
00:26:30,027 --> 00:26:33,117
Mi ekkonsciis pri tiu mensogo,

546
00:26:33,473 --> 00:26:37,063
ke oni ne maltrankviliĝu,
ke ĉio estas en ordo.

547
00:26:37,279 --> 00:26:40,079
Kaj mi komencis paroli kun redaktoroj

548
00:26:40,235 --> 00:26:42,495
kaj malakceptis iujn projektojn,

549
00:26:42,637 --> 00:26:45,587
ĉar mi rifuzis mensogi.

550
00:26:47,343 --> 00:26:48,663
Se vi volas krei libron,

551
00:26:48,779 --> 00:26:51,889
en kiu vi parolas pri bestoj en bredejo,
en kiu ili estas feliĉaj,

552
00:26:52,018 --> 00:26:54,358
anstataŭigu la vorton "bredejo"
per "best-azilo".

553
00:26:54,530 --> 00:26:57,620
Estas la sama afero, kaj pli reala
ol tio, kion vi volis eldiri.

554
00:26:57,681 --> 00:26:58,731
Tiom simple estas.

555
00:26:58,869 --> 00:27:00,169
Surpapere aspektis facile,

556
00:27:00,287 --> 00:27:02,297
sed ŝanĝi siajn kutimojn en la vera vivo

557
00:27:02,392 --> 00:27:03,722
estis multe pli malfacile.

558
00:27:03,898 --> 00:27:05,578
Jen kial mi reiris al la muntejo,

559
00:27:05,666 --> 00:27:07,726
por provi trovi helpon en la intervjuoj,

560
00:27:07,841 --> 00:27:09,911
kiujn mi filmis por la dokumentfilmo.

561
00:27:10,280 --> 00:27:12,200
La faktoroj, kiuj influis

562
00:27:12,367 --> 00:27:15,107
kaj plu influas
nian rigardon al la bestoj,

563
00:27:15,227 --> 00:27:19,227
estas klare la religio

564
00:27:20,324 --> 00:27:26,154
kaj tradicio, kiu ekas ĉe Aristotelo,
se ne pli frue,

565
00:27:27,112 --> 00:27:29,092
kiuj havis enorman efikforton.

566
00:27:29,559 --> 00:27:32,019
Ni eliras de vidpunkto, kiu diras al ni,

567
00:27:32,233 --> 00:27:34,723
ke la homoj situas pinte de la hierarkio,

568
00:27:34,833 --> 00:27:38,833
ke la aliaj specioj estas malsuperaj,

569
00:27:39,016 --> 00:27:42,656
Ni havas certajn kapablojn,
kiujn la aliaj bestoj ne havas,

570
00:27:42,756 --> 00:27:46,756
same kiel la aliaj bestoj havas kapablojn,
kiujn ni ne havas.

571
00:27:47,595 --> 00:27:50,015
Inter ili, ni atribuas grandan gravecon

572
00:27:50,872 --> 00:27:53,572
al certaj formoj de konscio kaj rezonado,

573
00:27:53,891 --> 00:27:56,411
kaj al la ekzisto
de artikulaciata lingvo...

574
00:27:56,635 --> 00:27:59,495
Jen afero certe grava,

575
00:27:59,687 --> 00:28:02,267
sed kiu malfeliĉe
ofte metas nin en pozicion,

576
00:28:02,885 --> 00:28:07,165
kiun mi nomas la "speciisma narcisismo".

577
00:28:07,532 --> 00:28:11,392
Neniu biologo dirus,
ke homoj estas superaj al la aliaj bestoj.

578
00:28:11,570 --> 00:28:12,800
ĉar ĉiam estas aferoj,

579
00:28:12,910 --> 00:28:15,770
kiujn la bestoj povas fari,
kaj kiujn ni mem ne povas fari.

580
00:28:16,091 --> 00:28:21,571
Tamen, la nocio de supereco
malfermas la pordon al mistraktado.

581
00:28:23,219 --> 00:28:25,099
Ĉi-momente, ĉirkaŭ la tuta planedo

582
00:28:25,320 --> 00:28:28,990
la ne-homaj bestoj estas konsiderataj
en la juro kiel aferoj.

583
00:28:29,166 --> 00:28:31,866
Ili disponas pri neniu rajto.

584
00:28:32,257 --> 00:28:35,617
Kaj laŭ la leĝo ili ekzistas
nur por la utilo

585
00:28:35,959 --> 00:28:38,869
de tiuj kiel ni,
kiuj estas juraj personoj.

586
00:28:40,364 --> 00:28:43,364
Ne estas iu ajn valida morala kriterio,

587
00:28:43,670 --> 00:28:48,040
kiu apartigas ĉiujn homojn
disde ĉiuj bestoj.

588
00:28:48,461 --> 00:28:50,131
Se ni kredas, ke la rajtoj

589
00:28:50,369 --> 00:28:54,919
dependas de la kapablo senti doloron,

590
00:28:55,434 --> 00:28:58,274
ankaŭ la bestoj povas senti doloron
kaj do havas rajtojn.

591
00:28:58,644 --> 00:29:00,274
Se, aliflanke,

592
00:29:00,673 --> 00:29:05,023
oni devas havi altan nivelon de rezonado
por havi rajtojn,

593
00:29:05,547 --> 00:29:08,947
do tiam certaj homoj,
ekzemple beboj

594
00:29:09,083 --> 00:29:11,313
aŭ intelekte postiĝintaj homoj

595
00:29:11,491 --> 00:29:12,821
ne havus rajtojn.

596
00:29:13,175 --> 00:29:15,105
Kaj kvankam la argumentoj ŝajnis raciaj,

597
00:29:15,283 --> 00:29:17,433
ne estis facile rilatigi min
al la mesaĝoj,

598
00:29:17,562 --> 00:29:19,112
kiuj alvenis el mia ĉirkaŭaĵo.

599
00:29:19,593 --> 00:29:21,693
La teorio estas unu afero,
la praktiko alia.

600
00:29:21,953 --> 00:29:24,053
En la praktiko
oni ne povas plendi ĉiutage:

601
00:29:24,178 --> 00:29:26,728
"gorĝdoloro", "malvarmumo",
doloro tie, doloro tie ĉi.

602
00:29:26,997 --> 00:29:28,617
Teruras min vidi bestojn suferi,

603
00:29:29,416 --> 00:29:31,226
sed aliflanke,

604
00:29:31,703 --> 00:29:35,343
se vi ne volas manĝi stekon,
kokaĵon aŭ aliajn tiaĵojn,

605
00:29:36,091 --> 00:29:38,761
la elektebloj estas vere limigitaj.

606
00:29:39,051 --> 00:29:42,791
Vi povas manĝi melonon, sed ne ŝinkon,
se vi pensas tiel.

607
00:29:43,018 --> 00:29:45,958
Terpomoj, karotoj...
Kaj ĉu legomoj ne suferas?

608
00:29:46,338 --> 00:29:48,918
Kiam mi vidas beban kapsikidon
meze de kapsiko,

609
00:29:49,097 --> 00:29:50,137
tio tre doloras min.

610
00:29:50,280 --> 00:29:51,940
Ĝi estas la bebo de la kapsiko.

611
00:29:52,086 --> 00:29:53,036
Ĉu vi seriozas?

612
00:29:53,248 --> 00:29:56,738
Vi vere pensas, ke ili suferas samnivele:
laktuko kaj...

613
00:29:57,200 --> 00:29:59,950
Jes, ĉar la virinoj ĉe la ĝardenvendejo
diris al mi,

614
00:30:00,099 --> 00:30:01,219
ke plantoj suferas.

615
00:30:01,368 --> 00:30:04,138
Plantoj ne havas limban sistemon,
Panjo, mi petas vin...

616
00:30:04,306 --> 00:30:05,786
Jen tio, kion ili diris al mi.

617
00:30:05,915 --> 00:30:07,885
Kaj mi ne sciis, kiel pruvi la malon.

618
00:30:08,090 --> 00:30:10,240
Sed mi komprenis tre rapide,
ke la senkulpiĝoj

619
00:30:10,435 --> 00:30:12,555
pro konsumo de bestoj estas
ĉiam la samaj.

620
00:30:13,339 --> 00:30:16,229
Kaj ili havis ĉiujn koherajn respondojn
de la fakuloj,

621
00:30:16,395 --> 00:30:18,665
kiujn mi pridemandis
por la dokumentfilmo...

622
00:30:18,905 --> 00:30:21,675
"BESTOJ MANĜAS BESTOJN"

623
00:30:21,846 --> 00:30:25,166
Aliaj bestoj manĝas bestojn:
oni nomas ilin karnovoruloj.

624
00:30:25,378 --> 00:30:28,148
Ni ne estas karnovoruloj.
Ni estas laŭnature ĉiomanĝuloj,

625
00:30:28,424 --> 00:30:30,484
sed ni povas ankaŭ
– estante homaj bestoj –

626
00:30:30,656 --> 00:30:32,786
elekti libere niajn nutraĵojn.

627
00:30:32,926 --> 00:30:34,776
"ESTAS NATURE"

628
00:30:34,953 --> 00:30:36,593
Ne estas natura rilato.

629
00:30:36,716 --> 00:30:38,276
Estas rilato, en kiu, laŭ mi,

630
00:30:38,384 --> 00:30:39,684
la besto estas kiel ŝuo,

631
00:30:39,796 --> 00:30:41,396
kiun mi uzas kaj poste forĵetas.

632
00:30:41,503 --> 00:30:43,393
Se mi ne povas uzi ĝin,
mi ne volas ĝin.

633
00:30:43,489 --> 00:30:47,219
"ESTAS PLI GRAVAJ AFEROJ,
POR KIUJ BATALI"

634
00:30:47,464 --> 00:30:50,764
Ni devus maltrankviliĝi pro la malsato
kaj pro la tuttera malriĉeco,

635
00:30:50,979 --> 00:30:53,119
infanoj, kiuj mortas
pro malsato kaj militoj.

636
00:30:53,249 --> 00:30:54,029
Absolute.

637
00:30:54,131 --> 00:30:55,541
Kaj zorgi pro la bestoj

638
00:30:55,738 --> 00:30:58,608
ne malhelpas min zorgi pro tiuj problemoj.

639
00:30:58,884 --> 00:31:01,244
Fakte, ambaŭ ofte koincidas.

640
00:31:01,995 --> 00:31:04,365
Kiom mi lernis pri la respekto al bestoj,

641
00:31:04,785 --> 00:31:07,665
tiom mi ekrespektis
ankaŭ iliajn defendantojn.

642
00:31:07,903 --> 00:31:09,683
Antaŭ ol komenci ĉi tiun projekton,

643
00:31:09,777 --> 00:31:11,857
mi ne sciis, ke Einstein
ne manĝis bestojn.

644
00:31:11,996 --> 00:31:15,026
Nek Leonardo da Vinĉi,
Edison, Pitagoro, Plutarko.

645
00:31:15,191 --> 00:31:16,051
Efektive,

646
00:31:16,190 --> 00:31:18,380
antaŭ ol eklabori je
ĉi tiu dokumentfilmo,

647
00:31:18,566 --> 00:31:20,336
mi eĉ ne sciis, kiu estis Plutarko.

648
00:31:21,274 --> 00:31:23,454
Sed min komencis obsedi la malkovro,

649
00:31:23,545 --> 00:31:25,435
ĝis kia ekstremo povas iri vivmaniero,

650
00:31:25,591 --> 00:31:27,141
kiu ne kaŭzas suferon al bestoj.

651
00:31:27,243 --> 00:31:29,493
Kaj laŭ tio, kion mi trovis en interreto,

652
00:31:29,661 --> 00:31:32,811
ĝi inkluzivas pli ol tio,
kion Ĝeni' priparolis kun mi ĝis nun.

653
00:31:33,804 --> 00:31:36,634
Se ni serioze prezentas al ni
la besto-demandon,

654
00:31:36,758 --> 00:31:40,568
ni devas repripensi la konduton
de la socio ĝenerale.

655
00:31:40,894 --> 00:31:43,314
Modo, kiu ne utiligas kosmetikaĵojn?

656
00:31:43,594 --> 00:31:47,114
Oni testas lipruĝojn, ŝampuojn.

657
00:31:47,758 --> 00:31:49,948
Bestoj ilin glutas...

658
00:31:50,333 --> 00:31:53,674
Ni devas ŝanĝi tiom da
kutimoj kaj kondutoj

659
00:31:54,064 --> 00:31:56,127
ke estas pli komforte
rigardi aliflanken.

660
00:31:56,512 --> 00:31:59,492
Sciencistoj uzas bestojn
por testi

661
00:31:59,857 --> 00:32:02,220
enormajn kvantojn
da purigproduktoj,

662
00:32:02,690 --> 00:32:05,601
kosmetikaĵoj, nutraĵoj
kaj medicinaj produktoj,

663
00:32:06,476 --> 00:32:09,351
kaj ankaŭ industriaj
kaj agrikulturaj ĥemiaĵoj,

664
00:32:09,657 --> 00:32:12,810
nutraĵoj por bestoj,
alkoholo kaj tabakaĵoj.

665
00:32:13,828 --> 00:32:16,826
Uzado de katoj,
hundoj, musoj,

666
00:32:17,249 --> 00:32:20,683
kunikloj, fiŝoj, birdoj,
simioj kaj aliaj bienaj bestoj

667
00:32:20,844 --> 00:32:23,356
ne enkalkulas la fakton
ke ili povas senti

668
00:32:23,497 --> 00:32:25,170
fizikan doloron,

669
00:32:25,320 --> 00:32:27,834
timon, deprimiĝon kaj malkomforton.

670
00:32:28,660 --> 00:32:31,625
Resume,
pli ol 115 milionoj da bestoj

671
00:32:31,812 --> 00:32:33,433
estas uzataj por eksperimentoj

672
00:32:33,668 --> 00:32:35,599
en laboratorioj
dise sur la planedo.

673
00:32:36,183 --> 00:32:40,930
95% de la medikamentoj, kiuj montris
multpromesajn rezultojn ĉe bestoj

674
00:32:41,082 --> 00:32:44,152
fiaskas ĉe homoj.

675
00:32:44,513 --> 00:32:46,501
Kaj tio estas eĉ pli malbona en Usono,

676
00:32:46,696 --> 00:32:49,149
kie pli ol 100.000 homoj
mortas ĉiujare

677
00:32:49,520 --> 00:32:52,269
pro produktoj, kiuj estis testitaj
ĉe bestoj.

678
00:32:52,461 --> 00:32:55,354
Ja ekzistas alternativoj

679
00:32:55,640 --> 00:32:59,712
kiuj venas de esplorcentroj
grandfamaj.

680
00:33:00,161 --> 00:33:03,161
Toksologiaj studoj per kulturado,

681
00:33:03,689 --> 00:33:06,791
tiel je skalo ĉela kiel
je skalo de tuta organo,

682
00:33:07,089 --> 00:33:09,591
ekzistas epidemiologiaj studoj...

683
00:33:10,478 --> 00:33:12,708
Je tiu stadio mi estis aŭdinta
tiom da aferoj

684
00:33:12,856 --> 00:33:14,405
ke mi pensis,
ke estus bona ideo

685
00:33:14,541 --> 00:33:17,201
inviti Ĝeni', Ĝovana' 
de FAADA, por vesperumo...

686
00:33:17,378 --> 00:33:20,025
Kaj ankaŭ mian kuzon Ĥavi',
kuirartan kritikiston

687
00:33:20,165 --> 00:33:21,852
kaj ŝatanton de virbovaj bataloj;

688
00:33:22,125 --> 00:33:24,381
Lŭison, mia ĉef-kukistan amikon;

689
00:33:24,572 --> 00:33:27,443
Agus', doktorinon pri edukado,

690
00:33:27,663 --> 00:33:31,465
Maj', ĥemiiston kaj
fakulon pri gastronomio,

691
00:33:31,755 --> 00:33:34,655
kaj Pedron, la plej pragmatisman
el miaj amikoj.

692
00:33:41,179 --> 00:33:42,685
Ni ĉiuj sidis
ĉirkaŭ la tablo

693
00:33:42,826 --> 00:33:45,782
kun nutraĵoj ĉiaspecaj,
atendante ke mi lanĉu la debaton.

694
00:33:45,914 --> 00:33:49,582
Kaj mi malfermis la buŝon por meti
la ununuran demandon de la tuta vespero...

695
00:33:50,095 --> 00:33:51,776
Kial vi manĝas bestojn?

696
00:33:51,999 --> 00:33:56,265
Ĉar ili estas resursoj,
kiujn Naturo provizas al ni

697
00:33:56,403 --> 00:33:57,840
kaj do mi manĝas ilin.

698
00:33:57,985 --> 00:33:59,696
– Bestoj manĝas bestojn.
– Precize!

699
00:33:59,838 --> 00:34:02,961
Estas kiel en savano kiam vi vidas
leonon kiu manĝas gazelon...

700
00:34:03,098 --> 00:34:06,518
Omleto el terpomoj estas
ja multe pli bona ol ĉi tiu omleto.

701
00:34:06,914 --> 00:34:09,751
Do vi diras nun al mi,
ke gusto, frandeco,

702
00:34:09,943 --> 00:34:13,941
pli gravas ol la tuta sufero
kiun necesigis tiu omleto.

703
00:34:14,088 --> 00:34:17,094
Estas nur tio, ke se vi pensas pri tio,
vi ne plu povas vivi.

704
00:34:17,266 --> 00:34:19,744
Nutraĵindustrio ja estas
vere perforta.

705
00:34:19,928 --> 00:34:22,977
La maniero, kiel bestoj estas traktataj,
estas vere brutala.

706
00:34:23,068 --> 00:34:25,695
Sed tio ne estas kialo por mi,
ke mi ĉesu manĝi bestojn.

707
00:34:25,838 --> 00:34:27,486
Mi konsentas, kiel Lŭis' diris,

708
00:34:27,638 --> 00:34:29,961
se por la sama prezo,
besto ne bezonas suferi,

709
00:34:30,097 --> 00:34:31,894
do estas pli bone ke ĝi ne suferu.

710
00:34:32,029 --> 00:34:34,806
Ne eblas manĝi beston,
sen ke ĝi suferus.

711
00:34:35,068 --> 00:34:38,275
Ĉiu besto, ĉiu el ili,
batalis por sia vivo en la buĉejo.

712
00:34:39,457 --> 00:34:42,279
Jes, sed tio ne estas sufiĉa kialo
por ne manĝi ilin, ĉu?

713
00:34:42,593 --> 00:34:45,863
Ni ne venis por provi
vin konvinki.

714
00:34:46,193 --> 00:34:49,821
Tio, kion ni deziras, estas montri 
realon, kiu estas kaŝita de ni.

715
00:34:49,992 --> 00:34:53,387
Ĉu eblus, ekzemple, ŝanĝi 
la manieron, kiel ni mortigas bestojn?

716
00:34:53,501 --> 00:34:57,233
Buĉado estas la malplej grava parto,
gravas precipe la vivo de tiuj bestoj,

717
00:34:57,361 --> 00:34:59,994
kiuj vivas en kaĝoj,
en kiuj ili eĉ ne povas returni sin

718
00:35:00,089 --> 00:35:02,266
Certe, sed se tiuj bestoj
vivus tute libere...

719
00:35:02,382 --> 00:35:03,401
Kun la nuna demando,

720
00:35:03,514 --> 00:35:05,969
se vi ĉiuj deziras manĝi viandon
por la matenmanĝo,

721
00:35:06,095 --> 00:35:07,857
por la tagmanĝo kaj vespermanĝo,

722
00:35:08,011 --> 00:35:09,712
ili devas meti ilin en fabrikojn.

723
00:35:10,269 --> 00:35:12,643
Mi ne pensas, ke manĝi
bestojn estas la problemo,

724
00:35:12,799 --> 00:35:15,345
sed la maniero,
kiel ni uzas tiujn bestojn.

725
00:35:16,293 --> 00:35:19,961
Kaj la bredejo, kie bovinoj
estas ĉiuj unu sur la aliaj

726
00:35:20,097 --> 00:35:21,261
kaj ne povas eliri,

727
00:35:21,390 --> 00:35:24,385
aŭ la kokinoj, kiuj estas
enfermitaj, kaj ne povas eliri...

728
00:35:24,509 --> 00:35:27,368
Se ni deziras ĉiovendejojn
plenajn je ovoj kaj mafinoj...

729
00:35:27,499 --> 00:35:30,405
aŭ estas farite tiel,
kio ŝajnas al mi tre perforta,

730
00:35:30,689 --> 00:35:34,410
aŭ ne estos tiom multe
da ovoj kaj mafinoj en ĉiovendejoj.

731
00:35:34,677 --> 00:35:37,266
Mi ankaŭ pensas, ke finfine,
ĉio estas tre internigita:

732
00:35:37,426 --> 00:35:39,010
"Mi aĉetas por mi vestaĵojn",

733
00:35:39,154 --> 00:35:41,121
"Mi manĝas viandon",
almenaŭ por mi

734
00:35:41,294 --> 00:35:44,114
Mi ne scias, mi havas
aliajn problemojn por prizorgi

735
00:35:44,282 --> 00:35:45,587
– ne ofendiĝu pri tio –

736
00:35:45,776 --> 00:35:48,570
sed mi havas mil aliajn aferojn
kiujn mi devas pripensi.

737
00:35:48,722 --> 00:35:50,647
Mi estas membro de
la bestĝardena klubo.

738
00:35:50,793 --> 00:35:52,964
Mi povas ĝin viziti
tiom ofte, kiom deziras,

739
00:35:53,383 --> 00:35:56,138
mi komprenas ke tio ne estas
plej bona situacio por besto,

740
00:35:56,332 --> 00:35:57,638
vi simple rigardu ilin.

741
00:35:57,826 --> 00:35:59,899
Mi ankaŭ veturis al Kenjo
kaj ne estas same,

742
00:36:00,050 --> 00:36:01,382
ne necesas esti fakulo.

743
00:36:01,570 --> 00:36:04,474
Sed estas maniero, por homoj
kiuj ne povas veturi al Kenjo,

744
00:36:04,590 --> 00:36:05,396
vidi elefanton.

745
00:36:05,569 --> 00:36:08,061
Sed vi instruas al via filino

746
00:36:08,616 --> 00:36:12,305
ke tiuj ne plej bonaj kondiĉoj
estas normalaj,

747
00:36:12,548 --> 00:36:13,449
akcepteblaj.

748
00:36:13,610 --> 00:36:17,225
Ŝi pensos: "se mia patro kondukas
min tien, ne devas esti tiel terura".

749
00:36:17,443 --> 00:36:20,111
Kaj vi instruas al ŝi, ke
kapti beston

750
00:36:20,283 --> 00:36:22,760
kaj ĝin forpreni el ĝia natura loĝloko

751
00:36:22,948 --> 00:36:25,557
por ĝin malliberigi
estas bona afero, estas normala.

752
00:36:25,712 --> 00:36:28,643
Ŝi ankoraŭ tro junas,
sed pli poste, mi povas klarigi al ŝi

753
00:36:28,773 --> 00:36:30,966
ke tio ne estas bonaj kondiĉoj
por la bestoj,

754
00:36:31,066 --> 00:36:33,013
ke ili ne povas facile
reprodukti sin.

755
00:36:33,145 --> 00:36:34,977
Ili ne havas plej bonajn kondiĉojn.

756
00:36:35,106 --> 00:36:37,192
Sed vi ja devas fari ion
sabate posttagmeze,

757
00:36:37,320 --> 00:36:39,340
kaj bestoĝardeno estas tre bona...

758
00:36:46,252 --> 00:36:47,770
Tio ne estas malbona ideo.

759
00:36:47,999 --> 00:36:50,540
Tial ni sabate posttagmeze
iris al bestoĝardeno.

760
00:36:50,766 --> 00:36:53,946
Estas loko, kie oni ekspozicias
sovaĝbestojn malliberigitajn.

761
00:36:54,144 --> 00:36:54,899
Tio signifas:

762
00:36:55,069 --> 00:36:58,342
kie ni povas observi bestojn,
kiuj ne havas sian naturan konduton.

763
00:36:59,886 --> 00:37:02,248
Kun iomete da bambuoj

764
00:37:02,440 --> 00:37:05,407
rigardu, ĝi estas kun barilo
por malhelpi, ke ili ĝin rompu.

765
00:37:05,650 --> 00:37:07,524
kaj iom da papermaĉaĵo

766
00:37:07,735 --> 00:37:10,198
ne eblas reprodukti
loĝlokon de tiuj bestoj.

767
00:37:10,355 --> 00:37:12,264
– Ĉu ĝi estas vera roko?
– Ne.

768
00:37:12,493 --> 00:37:15,208
Mi scias ke en aliaj instalaĵoj
estas papermaĉaĵo.

769
00:37:18,935 --> 00:37:20,173
Por ursoj ekzemple,

770
00:37:20,278 --> 00:37:22,950
plej malbone por ili estas
instali ilin en fosaĵon.

771
00:37:23,825 --> 00:37:27,117
La akvo estas vere malpura.
– Nu, sed estas la sola, kiun ili havas.

772
00:37:27,307 --> 00:37:30,075
Se ĝi estas malpura aŭ ne...
ili tamen devas bani sin.

773
00:37:30,230 --> 00:37:32,777
Ĉu vi jam demandis vin mem
kial ili ne forflugas?

774
00:37:32,919 --> 00:37:36,242
En tiuj malfermitaj ejoj,
por eviti ilian fuĝon,

775
00:37:36,385 --> 00:37:39,635
– oni fortondas parton el iliaj flugiloj?
– Ĉu serioze?

776
00:37:39,850 --> 00:37:42,918
Jes, tio estus ekvivalento de mano
por homo, ekde la pojno.

777
00:37:43,137 --> 00:37:45,123
Kaj tiel ili ne povas flugi.

778
00:37:45,342 --> 00:37:49,419
Tial, se ili etendus la flugilojn,
eblus tion klare vidi.

779
00:37:50,526 --> 00:37:52,681
Ĝeni' kondukis min ankaŭ al la delfenejo.

780
00:37:52,826 --> 00:37:54,564
Akvaj malliberejoj vere malgrandaj.

781
00:37:54,690 --> 00:37:56,531
Multege pli etaj, ol la natura loĝloko

782
00:37:56,660 --> 00:37:58,343
de orcinoj, balenoj kaj delfenoj,

783
00:37:58,515 --> 00:38:01,717
kiuj kompreneble ne ridetas.
Nur estas la formo de ilia makzelo.

784
00:38:02,141 --> 00:38:05,200
Mi ne kredas, ke ilia vivo
mallibere vere plezurigas ilin.

785
00:38:07,859 --> 00:38:10,969
Sed krom tio, kion mi povis vidi,
aŭ kion rakontis al mi Ĝeni',

786
00:38:11,166 --> 00:38:13,476
mi volis paroli kun iu, kiu estadis

787
00:38:13,724 --> 00:38:16,534
ĉiutage en zoologia ĝardeno aŭ delfenejo.

788
00:38:17,095 --> 00:38:20,325
Vi diras, ke vi eklaboris en delfenejo

789
00:38:20,533 --> 00:38:22,333
por helpi la bestojn, ĉu ne?

790
00:38:22,531 --> 00:38:24,621
Mi iris tien, ĉar mi amegis la bestojn.

791
00:38:24,821 --> 00:38:28,511
Alveninte, la unua laboro,
kiun mi faris en tiu zoologia ĝardeno

792
00:38:28,691 --> 00:38:32,051
estis mortigi dingon, aŭstralian hundon.

793
00:38:32,268 --> 00:38:37,268
Ĝia "kulpo", ĝia "krimo" estis, ke mankis
instalaĵo por ĝi.

794
00:38:37,578 --> 00:38:40,458
Tie mi rimarkis, ke tio estas
la plej malbona loko,

795
00:38:40,608 --> 00:38:41,948
en kiun mi povus enfali.

796
00:38:42,095 --> 00:38:43,835
Sed jen la loko, kie mi reflektis:

797
00:38:44,022 --> 00:38:47,082
"Bone, mi provos fari, por ke estu
kiel eble malplej malbone."

798
00:38:47,232 --> 00:38:49,802
Kaj post 30 jaroj mi konstatas,
ke tio estas neebla.

799
00:38:49,942 --> 00:38:52,442
Ke la sola maniero, per kiu
ili ne sentu sin malbone,

800
00:38:52,589 --> 00:38:54,589
estas, ke zoologiaj ĝardenoj ne ekzistu.

801
00:38:54,699 --> 00:38:58,299
Sed ili havas la pozitivan aspekton,
ke ili protektas la speciojn, ĉu ne?

802
00:38:58,419 --> 00:39:00,779
Ĉu ne konservo de specioj,
esploroj, observado?

803
00:39:00,939 --> 00:39:01,659
Ne, tute ne.

804
00:39:01,803 --> 00:39:03,943
Sed mi kredas, ke la homoj pensas ĉi tion:

805
00:39:04,120 --> 00:39:06,940
"Mi iras al la zoologia ĝardeno,
ĉar mi amas la bestojn.

806
00:39:07,130 --> 00:39:09,530
Jen la granda paradigmo,
kiun ni devas rompi:

807
00:39:09,740 --> 00:39:12,500
ĉar mi amas bestojn,
mi devas ne iri al zoologia ĝardeno.

808
00:39:12,747 --> 00:39:13,997
Ni eniras eraran rondon:

809
00:39:14,147 --> 00:39:16,257
"Mi tenas vin en kaptiteco",

810
00:39:16,417 --> 00:39:19,207
"kaj la sola kialo, pro kiu
vi meritas la kaptitecon"

811
00:39:19,317 --> 00:39:23,317
"estas, ke vi estas bela vidaĵo,
originala, spektinda, ktp."

812
00:39:24,274 --> 00:39:27,484
Se ni kapablas meti nin
en la lokon de la besto,

813
00:39:27,814 --> 00:39:29,934
ni komprenas, ke tio estas malbona.

814
00:39:30,084 --> 00:39:33,374
Kaj kia estas la traktado
fare de besto-trejnisto?

815
00:39:33,564 --> 00:39:34,884
Oni eniras dinamikon,

816
00:39:35,054 --> 00:39:38,284
en kiu oni eĉ ne plu rimarkas,
ke oni mistraktas la beston.

817
00:39:38,474 --> 00:39:43,214
Kie kelkfoje la streĉo tiom grandas,
ke oni povas ankaŭ bati ĝin.

818
00:39:43,704 --> 00:39:47,184
La unua ekzerco, kiun mi lernis

819
00:39:47,414 --> 00:39:50,814
por la delfenoj, kiun miaj tiamaj kolegoj
instruis al mi,

820
00:39:51,064 --> 00:39:55,564
estis irigi ilin de unu baseno al alia,
batante ilin per bastono.

821
00:39:55,774 --> 00:40:01,374
Kaj oni faras tion. Mi, kiu amis
la bestojn. Kaj plu amas ilin...

822
00:40:08,734 --> 00:40:10,694
Rigardante la grandegecon de la maro,

823
00:40:10,824 --> 00:40:12,864
mi ne povis eviti pensi pri la diferenco

824
00:40:13,034 --> 00:40:14,814
inter la natura loĝloko de orcino,

825
00:40:14,968 --> 00:40:16,308
de baleno aŭ delfeno,

826
00:40:16,518 --> 00:40:19,448
kaj la basenoj, kiujn oni trudas al ili
en la delfenejoj.

827
00:40:19,658 --> 00:40:22,828
Eble nia amo al la bestoj
kondamnas ilin al la plejmalbono.

828
00:40:22,995 --> 00:40:26,475
Ni ŝatas observi ilin, interagi kun ili,
nutri ilin...

829
00:40:26,762 --> 00:40:28,772
Kaj tiucele ni enfermas ilin en kaĝojn,

830
00:40:28,942 --> 00:40:30,792
trejnas ilin, por ke ili amuzu nin,

831
00:40:30,932 --> 00:40:33,982
kaj ni pagas por vidi ilin fari
ekzercojn kaj montri kondutojn,

832
00:40:34,162 --> 00:40:37,012
kiuj tute malsamas de tio,
kion ili farus en la naturo.

833
00:40:49,922 --> 00:40:52,162
Nia amo al la bestoj

834
00:40:52,389 --> 00:40:55,699
estas pli tio, ke ni interesiĝas pri ili,

835
00:40:55,903 --> 00:40:58,113
pri tio, ke ili plezurigas nin.

836
00:40:58,243 --> 00:41:00,563
Sed malofte ni imagas nin en ilia loko.

837
00:41:00,793 --> 00:41:04,373
Ekzistas spektakloj, kiuj kunimplicas
torturadon kaj morton de bestoj,

838
00:41:04,533 --> 00:41:06,913
kiel la taŭrobataloj en Hispanio.

839
00:41:07,480 --> 00:41:10,310
Zoologiaj ĝardenoj ne malproksimas
de daŭra torturado.

840
00:41:10,680 --> 00:41:15,430
Estas tute senprave, ke pro la amo,
kiun oni havas por besto

841
00:41:15,730 --> 00:41:19,530
oni submetas ĝin al vivstilo,
kiu ne konvenas al tiu specio.

842
00:41:20,067 --> 00:41:22,777
Ankaŭ la turisma industrio
ofte uzas bestojn

843
00:41:23,097 --> 00:41:25,127
por doni plej intensajn travivaĵojn

844
00:41:25,357 --> 00:41:27,697
kaj sentojn de aŭtentikeco al turistoj.

845
00:41:28,077 --> 00:41:30,537
Kaleŝoj, rajdado sur elefanto aŭ dromedaro

846
00:41:30,687 --> 00:41:32,407
aŭ renkontiĝoj kun sovaĝaj bestoj

847
00:41:32,557 --> 00:41:33,747
kiel tigroj aŭ simioj

848
00:41:33,887 --> 00:41:36,047
por ekhavi ŝatklakojn en sociaj retejoj.

849
00:41:36,211 --> 00:41:39,061
Tio estas kondutoj damaĝaj
por la bestoj, kiuj suferas ilin.

850
00:41:39,171 --> 00:41:42,191
Denove, nia manko de empatio
kontribuas al besta suferado.

851
00:41:43,291 --> 00:41:46,331
Ekzistas socia edukado, kiu malhelpas ĝin.

852
00:41:46,661 --> 00:41:50,361
Mi pensas ekzemple pri la taŭrobataloj
aŭ multe da festoj,

853
00:41:50,691 --> 00:41:54,171
en kiuj de tute juna aĝo
partoprenas infanoj.

854
00:41:54,431 --> 00:41:57,451
Oni diras al ili, ke tio estas tradicioj
plenaj de valoroj,

855
00:41:57,561 --> 00:41:59,091
kio estas malvera.

856
00:41:59,261 --> 00:42:01,111
Tradicio estas tio, kion ni heredis,

857
00:42:01,268 --> 00:42:02,328
ĉu bona, ĉu malbona.

858
00:42:02,478 --> 00:42:03,868
Kaj dank' al nia klereco

859
00:42:04,028 --> 00:42:05,928
ni povas preterpasi tiujn tradiciojn.

860
00:42:09,468 --> 00:42:11,498
Mi forgesis rakonti al vi ion kuriozan,

861
00:42:11,608 --> 00:42:13,328
kio okazis ĉe la vespermanĝo ĉe mi.

862
00:42:13,425 --> 00:42:15,575
Post la manĝo mi montris
kelkajn videaĵojn.

863
00:42:15,685 --> 00:42:17,755
Kiel okazas, kiam oni vizitas geamikojn

864
00:42:17,885 --> 00:42:19,485
kaj montras fotojn de la ferioj,

865
00:42:19,565 --> 00:42:20,995
sed temis pri besta suferado

866
00:42:21,102 --> 00:42:24,102
en porviandaj bredejoj, por ilia ledo
aŭ pro eksperimentoj.

867
00:42:24,242 --> 00:42:26,612
Mallonge: ĉio, kion mi ŝatus montri al vi,

868
00:42:26,922 --> 00:42:29,832
sed pri kio mi promesis al FAADA,
ke mi ne faros tion.

869
00:42:29,986 --> 00:42:32,366
Kaj jes, Ĝeni' komentis ilin por ni.

870
00:42:32,696 --> 00:42:34,306
Jen la kastrado de porkoj.

871
00:42:34,546 --> 00:42:37,416
Oni kastras ilin permane
per speco de tenajlo,

872
00:42:37,620 --> 00:42:38,740
sen anestezo...

873
00:42:38,950 --> 00:42:41,390
Jen la muelilo por virseksaj kokidoj.

874
00:42:41,590 --> 00:42:44,010
Neniu favoras tion, aŭ ĉu?
Se ili vidis tion...

875
00:42:44,330 --> 00:42:48,080
Ankaŭ la porkoj vivas, mordante
la stangojn aŭ mordante sin reciproke.

876
00:42:48,220 --> 00:42:50,030
Jen kial oni detranĉas ilian voston,

877
00:42:50,170 --> 00:42:53,160
– por ke ili ne mordu ilin.
– Jes, por ke ili ne mordu ilin.

878
00:42:53,310 --> 00:42:56,530
Bone, pri la taŭrobataloj mi kredas,
ke mi ne devas diri multon...

879
00:42:56,690 --> 00:42:58,920
Ni ne vidas ĉi tiujn bildojn en televido,

880
00:42:59,070 --> 00:43:02,240
ĉar kiam la virbovo komencas vomi sangon,
ili ŝanĝas la bildkapton.

881
00:43:02,561 --> 00:43:04,861
Jen bredejoj por feloj.

882
00:43:05,321 --> 00:43:06,101
Jen vulpoj,

883
00:43:06,221 --> 00:43:09,301
kaj kiu ne havas vulpan mantelon,
kredas ne kontribui al tio.

884
00:43:09,425 --> 00:43:13,045
Sed 90% de la vulpoj estas bredataj
por fari borderojn de kapuĉoj.

885
00:43:13,237 --> 00:43:15,207
Ekzistas surogato, kaj la homoj pensas:

886
00:43:15,354 --> 00:43:18,814
"por la malmulto, kion tio kostis,
tio devas esti surogata materialo".

887
00:43:19,134 --> 00:43:21,774
Sed ne, kelkfoje felo kostas malpli
ol la surogato.

888
00:43:23,068 --> 00:43:26,218
Kaj la buĉmetodoj estas elpensitaj
por ne difekti la felon,

889
00:43:26,388 --> 00:43:29,558
laŭ manieroj, kiujn vi povas imagi:
sufokado, elektromortigado...

890
00:43:29,765 --> 00:43:31,125
Merdon...

891
00:43:31,365 --> 00:43:35,365
Jen ili elŝiras plumojn el anasoj.

892
00:43:35,865 --> 00:43:37,715
Kial ili faras tion, dum ili vivas?

893
00:43:37,895 --> 00:43:41,895
Ĉar tiumaniere unu ansero
povas doni plumojn kvarfoje.

894
00:43:42,085 --> 00:43:44,125
– La plumoj rekreskas?
– Jes.

895
00:43:45,005 --> 00:43:48,695
Ĉi tio estas por malhelpi, ke la bovidoj
mamsuĉu de siaj patrinoj.

896
00:43:48,875 --> 00:43:51,325
Ili metas ajutojn por povi
melki la patrinon,

897
00:43:51,605 --> 00:43:54,055
kaj tiel ŝi ne povas
mamnutri sian bovidon.

898
00:43:54,425 --> 00:43:58,025
Kia frenezaĵo, ĉu ne?
Ni estas frenezaj...

899
00:44:01,665 --> 00:44:04,205
Kaj ĉu oni ne povas diskonigi tion?

900
00:44:04,405 --> 00:44:05,665
Tion ni provas fari,

901
00:44:06,305 --> 00:44:10,305
sed en la amaskomunikiloj
estas sufiĉe da cenzuro.

902
00:44:10,855 --> 00:44:13,805
Kaj krom tio, neniu interesiĝas vidi tion.

903
00:44:13,985 --> 00:44:15,875
Estas multe da homoj, kiuj...

904
00:44:16,015 --> 00:44:18,105
Bone, ni estis 8,
kaj nun ni estas pli ol...

905
00:44:18,235 --> 00:44:21,015
Sed ne kredu, ke estas pro tio,
ke ili ne volas vidi ĝin.

906
00:44:21,185 --> 00:44:22,945
Ili lacegis.
Ili ne volis vidi ĝin.

907
00:44:24,792 --> 00:44:26,532
– Ĉu vere?
– Mi certigas al vi.

908
00:44:28,012 --> 00:44:29,492
Pli facilas ne rigardi.

909
00:44:29,862 --> 00:44:31,232
Sed mi ja vidis ĝin.

910
00:44:31,572 --> 00:44:35,062
Venis la momento por transiri
de informiĝo al agado.

911
00:44:40,892 --> 00:44:43,232
Post la trarigardo de Ĝeni'
tra mia vestoŝranko,

912
00:44:43,392 --> 00:44:45,712
mi ne povis ne demandi:
kiel vestiĝas homoj,

913
00:44:45,864 --> 00:44:48,604
kiuj volas respekti ĉiujn vivantojn.

914
00:44:48,939 --> 00:44:52,219
Kaj plej grave...
Kie estas miaj ŝuoj:

915
00:44:52,641 --> 00:44:55,761
Mi havis pantalonojn, ĉemizojn,
t-ĉemizojn kaj ŝtrumpetojn

916
00:44:55,920 --> 00:44:57,490
liberajn de ĉia besta suferado.

917
00:44:57,682 --> 00:44:59,612
Sed ne jakojn kaj ŝuojn.

918
00:44:59,822 --> 00:45:02,142
Jen kial mi proksimiĝis
al vendejo de vestaĵoj,

919
00:45:02,272 --> 00:45:04,212
kie ĉiuj vendaĵoj ne devenis de bestoj,

920
00:45:04,319 --> 00:45:05,829
por povi solvi mian problemon.

921
00:45:05,969 --> 00:45:08,379
La vero estas, ke kiam mi rigardis
la lanajn ĉapojn

922
00:45:08,489 --> 00:45:11,219
kaj la ledajn ŝuojn kaj mansakojn,
kiuj ne estis el ledo,

923
00:45:11,356 --> 00:45:13,066
tio ne ŝajnis al mi granda ofero.

924
00:45:13,236 --> 00:45:15,716
La vestaĵoj sen besta sufero
ŝajnis sufiĉe normalaj.

925
00:45:15,866 --> 00:45:17,006
NE VIA PATRINO.
NE VIA LAKTO.

926
00:45:17,173 --> 00:45:17,983
Preskaŭ ĉiuj...

927
00:45:18,133 --> 00:45:21,183
Ŝuoj, zonoj, mansakoj, ĉapoj,
monujoj kaj alispecaj aferoj,

928
00:45:21,277 --> 00:45:22,817
pri kiuj ni kutime ne pensas,

929
00:45:22,947 --> 00:45:27,087
ke ili estas faritaj el la haŭto de porko,
kuniklo, bovino, kato, kaj el ŝafa lano...

930
00:45:27,297 --> 00:45:29,827
La ŝafoj ne vere suferas.
Kiel okazas ĉe ili?

931
00:45:29,947 --> 00:45:32,107
Ĉiam la sama demando:
la ŝafinoj ne suferas.

932
00:45:32,247 --> 00:45:36,177
Sed estas falsa ideo, ke la besto
ne mortas, do ne suferas.

933
00:45:36,341 --> 00:45:38,771
Ĉar ne temas pri la scio,
ĉu la besto mortas aŭ ne,

934
00:45:38,918 --> 00:45:41,218
sed kiel la besto vivas
kaj kiel oni traktas ĝin.

935
00:45:41,358 --> 00:45:43,788
Kaj neniel estas logike,
ke besto venas en la mondon

936
00:45:43,978 --> 00:45:45,928
bezonante, ke iu tondu ĝiajn harojn.

937
00:45:46,108 --> 00:45:47,858
Se vi opinias tion, estas ridinde...

938
00:45:48,348 --> 00:45:50,768
Kiam ni anstataŭigas
ion bestodevenan en produkto,

939
00:45:50,908 --> 00:45:52,818
ĉi-kaze en vestaĵoj,

940
00:45:53,108 --> 00:45:56,118
ĉu tio ne signifas,
ke oni uzas finfine pli da petrolo?

941
00:45:56,498 --> 00:45:57,278
Ne, tute ne.

942
00:45:57,488 --> 00:46:00,438
Mi jam kredas,
ke oni devas forĵeti la ideon,

943
00:46:00,738 --> 00:46:03,368
ke io el ledo aŭ lano
– io bestodevena –

944
00:46:03,488 --> 00:46:05,628
estas malpli polua ol io surogata.

945
00:46:05,798 --> 00:46:07,058
Estas tute malĝuste.

946
00:46:07,258 --> 00:46:08,348
– Ĉu vere?
– Jes.

947
00:46:08,528 --> 00:46:11,348
La bestekspluata industrio
estas unu el la plej poluantaj.

948
00:46:11,508 --> 00:46:14,268
Mi bezonis konfirmi tion.
Mi iris viziti tanejon.

949
00:46:14,418 --> 00:46:17,098
Kaj jes, kiel mi, vi imagas,
ke viaj ŝuoj kaj jakoj

950
00:46:17,298 --> 00:46:18,358
defalis de arbo.

951
00:46:18,548 --> 00:46:20,248
Mi havas malbonan novaĵon por vi.

952
00:46:20,398 --> 00:46:22,038
La procedo de ledo-farado

953
00:46:22,168 --> 00:46:24,278
uzas enorman kvanton da kemiaj substancoj

954
00:46:24,475 --> 00:46:25,555
kaj tunojn da akvo.

955
00:46:25,715 --> 00:46:29,715
Oni devas bone distingi
inter "toksa" kaj "polua".

956
00:46:30,545 --> 00:46:33,755
Nia akvo estas poluita.
Buljono de kokaĵo ankaŭ.

957
00:46:33,905 --> 00:46:37,035
Se ni prenas buljonon de kokaĵo
el la ĉiovendejo

958
00:46:37,525 --> 00:46:41,525
kaj analizas ĝin
laŭ kriterioj de poluiteco,

959
00:46:42,835 --> 00:46:46,325
ni vidas bizaran aferon:
ke ĝi havas la samajn trajtojn

960
00:46:46,655 --> 00:46:50,655
kiel la akvo ellasita el ledo-fabrikoj.

961
00:46:50,865 --> 00:46:54,865
– Nia akvo estas poluita, ne toksa.
– Bone, bone.

962
00:46:55,645 --> 00:46:58,825
Krom decidi neniam plu
trinki buljonon de kokaĵo,

963
00:46:58,995 --> 00:47:02,165
mi ankaŭ lernis strangajn aferojn...
kaj iom naŭzajn.

964
00:47:02,325 --> 00:47:04,405
Ke el ledo-restaĵoj oni povas fari ankaŭ

965
00:47:04,585 --> 00:47:06,175
konditoraĵojn aŭ kosmetikaĵojn,

966
00:47:06,325 --> 00:47:08,425
medikamentajn kapsulojn, gelatenon, gluon.

967
00:47:08,575 --> 00:47:11,185
kaj ege multe da artikloj,
pri kiuj vi neniam imagus,

968
00:47:11,325 --> 00:47:12,595
ke ili devenas de bestoj.

969
00:47:12,712 --> 00:47:15,922
Sed verdire mi ne havis la impreson,
ke la leda industrio

970
00:47:16,072 --> 00:47:18,172
respondecas pro la besta suferado.

971
00:47:18,312 --> 00:47:21,262
Neniam oni mortigas beston
por havi ĝian haŭton.

972
00:47:21,369 --> 00:47:25,369
La haŭto estas kromprodukto
de la nutraĵ-industrio,

973
00:47:25,789 --> 00:47:29,789
kiun la tanisto recikligas
por fari produktojn utilajn por la socio.

974
00:47:32,079 --> 00:47:34,019
Oni oferas la beston pro ĝia viando

975
00:47:34,119 --> 00:47:36,509
kaj oni ne lasos flanke la
haŭton de tiu besto.

976
00:47:36,599 --> 00:47:39,069
Sed Ĝeni' rakontis al mi,
ke la industrio de haŭtoj

977
00:47:39,169 --> 00:47:41,539
ne plu estas recikliganto
de la nutraĵ-industrio

978
00:47:41,649 --> 00:47:44,359
pro tio, ke ĝi bredas ilin
por fari produktojn el haŭto.

979
00:47:44,459 --> 00:47:47,249
Kaj la komerco de haŭtoj
premisas la bredadon en kaptiteco

980
00:47:47,349 --> 00:47:49,639
kaj oferi pli ol 70 milionojn
da bestoj ĉiujare.

981
00:47:49,729 --> 00:47:52,629
Ŝi rakontis al mi, ke la vivo
de lutreoloj, vulpoj, ĉinĉiloj,

982
00:47:52,716 --> 00:47:55,086
sed ankaŭ de hundoj kaj katoj
bredataj en kaĝoj

983
00:47:55,216 --> 00:47:56,606
por ekspluati ilian haŭton,

984
00:47:56,703 --> 00:47:59,653
estas la malo de tio,
kion oni povus opinii digna vivo.

985
00:47:59,793 --> 00:48:00,993
En siaj etaj kaĝoj

986
00:48:01,130 --> 00:48:03,420
la bestoj klare montras signojn de streso.

987
00:48:03,590 --> 00:48:07,590
Nenormalaj kondutoj, kanibalismo,
ankaŭ memmutilado.

988
00:48:08,590 --> 00:48:12,590
La unua paŝo al konsciiĝo
estas ekrimarki, ke

989
00:48:12,750 --> 00:48:15,920
objektive tio, kion mi faras,
kaj tio, kion mi ĉesas fari,

990
00:48:16,240 --> 00:48:18,720
ne efikas nur al la homoj ĉirkaŭ mi,

991
00:48:18,867 --> 00:48:22,867
sed ankaŭ al homoj kaj bestoj
vivantaj malproksime de mi.

992
00:48:23,187 --> 00:48:25,197
Kaj jen mi estis rigardanta etikedojn

993
00:48:25,364 --> 00:48:26,314
de ĉio ektrovita.

994
00:48:26,454 --> 00:48:29,234
Ĉar kiel mi konstatis,
la unua reflekso, kiun oni akiras,

995
00:48:29,384 --> 00:48:32,474
kiam oni decidas vivi, provante ne
malbone efiki al la besta vivo,

996
00:48:32,598 --> 00:48:33,858
estas rigardi etikedojn.

997
00:48:34,005 --> 00:48:36,265
Kaj tio estis nur unu afero,
kiun mi devis ŝanĝi

998
00:48:36,385 --> 00:48:37,855
por eviti bestan suferadon.

999
00:48:37,992 --> 00:48:40,362
Pro tio, kaj ankaŭ por
plibonigi la vivkvaliton

1000
00:48:40,479 --> 00:48:41,619
de nia propra specio.

1001
00:48:41,729 --> 00:48:43,609
Oni konsciiĝas, ke la vianda industrio

1002
00:48:43,739 --> 00:48:46,049
estas la ĉefa kaŭzanto de klimata varmiĝo.

1003
00:48:46,149 --> 00:48:48,339
La metano ellasita de la bovinoj
kaj la sterko

1004
00:48:48,469 --> 00:48:51,269
farita de ili tutmonde
egalas al la efiko

1005
00:48:51,389 --> 00:48:53,649
de 33 milionoj da aŭtoj.

1006
00:48:53,829 --> 00:48:56,319
La forcej-efikaj gasoj
produktataj de la brutaro

1007
00:48:56,409 --> 00:48:58,449
konsistigas 37% de la entuta metano,

1008
00:48:58,713 --> 00:49:02,653
75% de la nitrata oksido kaj
74% de la amoniako en la atmosfero.

1009
00:49:04,541 --> 00:49:06,251
Kaj tio sen konsideri,

1010
00:49:06,398 --> 00:49:08,988
ke ĉi tiu sektoro estas
la ĉefa ekspluatanto,

1011
00:49:09,188 --> 00:49:11,288
kiu kontribuas al la senarbarigo,

1012
00:49:11,515 --> 00:49:13,905
kiu rolas esence en la klimata ŝanĝiĝo.

1013
00:49:14,355 --> 00:49:17,205
Kiam oni parolas pri senarbarigo
en la kolektiva imago,

1014
00:49:17,472 --> 00:49:21,472
ni ĉiam pensas pri la ekspluatado
de tropikaj arbaroj, pri papero ktp.

1015
00:49:21,952 --> 00:49:24,562
Sed en la realo, se oni enfokusigas
la 4 ĉefajn kaŭzojn

1016
00:49:24,772 --> 00:49:27,472
de tropika senarbarigo,
la plej gravajn en la mondo,

1017
00:49:27,659 --> 00:49:30,799
la unua kaŭzo, tute antaŭ ĉiuj
la plej grava el ĉiuj,

1018
00:49:30,946 --> 00:49:33,656
estas la transformado de terenoj
por nutri la brutaron.

1019
00:49:33,986 --> 00:49:37,986
La ekskrementoj povas polui la akvon
per la nitrata ellavaĵo,

1020
00:49:38,756 --> 00:49:40,766
kaj en malpli alta grado per la fosfato,

1021
00:49:41,064 --> 00:49:43,244
kiuj povas fine alveni
en la subgrundan akvon.

1022
00:49:43,444 --> 00:49:46,414
Kaj kiam ni havas tre altan nivelon
de nitrato en la akvo,

1023
00:49:46,599 --> 00:49:47,949
tiu akvo ne plu trinkeblas.

1024
00:49:49,238 --> 00:49:51,298
Ke la akvo estas ĉiam pli rara resurso,

1025
00:49:51,416 --> 00:49:53,926
kaj ke ni baldaŭ devos
komenci porciumi ĝian uzadon,

1026
00:49:54,070 --> 00:49:55,430
estas nediskutebla fakto.

1027
00:49:56,714 --> 00:50:00,424
Aktuale, ekhavi akvon estas problemo
por 748 milionoj da homoj,

1028
00:50:01,038 --> 00:50:03,958
kaj ĉiutage 4000 infanoj mortas
pro mankanta aliro al akvo

1029
00:50:04,335 --> 00:50:07,005
kaj pro malsanoj ligitaj kun akvokvalito.

1030
00:50:11,375 --> 00:50:14,215
Krome, 30% de la
sensala akvo de la planedo

1031
00:50:14,515 --> 00:50:16,765
destiniĝas al intensa bestobredado,

1032
00:50:16,985 --> 00:50:19,915
kiu krome estas
la ĉefa kaŭzo de ĝia poluo.

1033
00:50:22,655 --> 00:50:24,785
60-oble pli da akvo necesas

1034
00:50:25,012 --> 00:50:27,642
por produkti 1 kg da viando
ol 1 kg da tritiko.

1035
00:50:28,472 --> 00:50:31,952
Aŭ 28-oble pli da akvo
ol por produkti 1 kg da rizo.

1036
00:50:32,122 --> 00:50:34,022
Aŭ alimaniere dirite, mezume

1037
00:50:34,182 --> 00:50:36,382
oni bezonas 1135 litrojn da akvo ĉiutage

1038
00:50:36,542 --> 00:50:38,322
por nutri veganon,

1039
00:50:39,412 --> 00:50:42,672
kaj 15.141 litrojn
por nutri viandokonsumanton.

1040
00:50:43,432 --> 00:50:47,092
14.000 litrojn da akvo pli.
Ĉiutage. Popersone.

1041
00:50:52,612 --> 00:50:54,932
Mi kapablis malhavi
spektaklojn kun bestoj.

1042
00:50:55,072 --> 00:50:56,702
Kaj oni ne parolas pri ŝampuado...

1043
00:50:56,839 --> 00:50:58,569
Mi povis ŝanĝi mian vestiĝmanieron,

1044
00:50:58,709 --> 00:51:01,249
sen ke tio efikus al mia publika bildo
aŭ mia monujo.

1045
00:51:01,369 --> 00:51:03,979
Aparte de tio, la vera celo
estis ŝanĝi mian nutron.

1046
00:51:04,129 --> 00:51:07,309
Kaj mi jam maltrankviliĝis pri tio,
ĉu mi povas havi sanan vivon

1047
00:51:07,429 --> 00:51:08,339
sen manĝi bestojn.

1048
00:51:08,489 --> 00:51:10,929
Sed mi havis perfektan
pretekston por ekscii ĝin.

1049
00:51:11,076 --> 00:51:13,656
Mi do prenis mian fotilon
kaj veturis al malsanulejo.

1050
00:51:13,796 --> 00:51:16,416
Ĉi tiu socio konsumas
pli da bestaj proteinoj

1051
00:51:16,453 --> 00:51:17,713
ol necesas.

1052
00:51:17,963 --> 00:51:21,963
Tio utilas por nenio kaj kaŭzas
nur kardio-vaskulajn problemojn,

1053
00:51:23,813 --> 00:51:27,343
kanceron kaj aliajn malsanojn.

1054
00:51:27,493 --> 00:51:29,943
Ĉu ekzistas studoj,
kiuj montras, ke la kancero

1055
00:51:30,150 --> 00:51:32,200
kaj la konsumo de viando estas ligitaj?

1056
00:51:32,330 --> 00:51:36,330
La rilato inter viando-konsumo
kaj kancero de la kojlo

1057
00:51:36,567 --> 00:51:38,887
estas konata nun jam de pluraj jaroj.

1058
00:51:39,497 --> 00:51:42,277
Ekzistas ankaŭ rilato inter la
mamkancero ĉe virinoj

1059
00:51:42,597 --> 00:51:45,457
kaj la konsumo de grasoj,
precipe de saturitaj grasoj.

1060
00:51:45,634 --> 00:51:48,134
La malignaj kanceraj ĉeloj
estas instigataj evolui

1061
00:51:48,374 --> 00:51:50,664
pro la acideco, kiu ĉeestas en ilia medio,

1062
00:51:50,784 --> 00:51:54,144
kaj unu el la faktoroj, kiuj povas
reĝustigi la nivelon de acideco,

1063
00:51:54,464 --> 00:51:56,334
estas la nutra reĝimo.

1064
00:51:56,534 --> 00:51:58,454
La homo ne estas origine karnovora.

1065
00:51:58,674 --> 00:52:01,824
Ŝajnas, ke homoj iĝis tiaj pli malfrue,

1066
00:52:01,944 --> 00:52:04,644
kaj, sekve, ilia organismo

1067
00:52:04,944 --> 00:52:07,904
ne estis adaptita al tiu viando-konsumo,

1068
00:52:08,214 --> 00:52:11,674
nek la dentoj
nek la longo de la nutrokanalo.

1069
00:52:11,824 --> 00:52:15,264
Ĉe la plej multaj popoloj
ĉasantoj-plukantoj, kiuj ekzistas,

1070
00:52:15,984 --> 00:52:19,334
98% de la rikoltataj proteinoj
devenas de plukado

1071
00:52:19,474 --> 00:52:20,384
kaj ne de ĉasado.

1072
00:52:20,514 --> 00:52:22,924
Tio bone montras,
ke ni ne estas karnovoruloj.

1073
00:52:25,994 --> 00:52:28,184
La unua afero, kiun mi faru, komencante

1074
00:52:28,324 --> 00:52:30,224
reĝimon ne bazitan sur besta suferado,

1075
00:52:30,371 --> 00:52:32,331
estas ellitiĝi duonan horon pli frue.

1076
00:52:32,461 --> 00:52:34,411
Mi kutimas matenmanĝi en rapidmanĝejoj,

1077
00:52:34,518 --> 00:52:36,338
kie oni donas nur sandviĉojn omletajn,

1078
00:52:36,472 --> 00:52:38,122
kun fromaĝo aŭ malvarma viando.

1079
00:52:38,252 --> 00:52:39,552
Mi bezonos pli da tempo

1080
00:52:39,679 --> 00:52:41,699
por prepari miajn matenmanĝojn hejme.

1081
00:52:43,169 --> 00:52:45,129
Rostpanon kun tomatoj aŭ avokado.

1082
00:52:46,789 --> 00:52:48,779
Cerealaĵojn kun bananoj kaj avena lakto.

1083
00:52:50,876 --> 00:52:53,953
Rostpanon kun tomatoj kaj avokado.
Cerealaĵojn kun bananoj.


1084
00:52:54,082 --> 00:52:57,728
Aŭ rostpanon kun tomatoj kaj avokado.
Ankoraŭ cerealaĵojn kun bananoj.

1085
00:53:00,027 --> 00:53:03,497
Bone, mi imagas ke iom post iom
mi trovos aliajn opciojn.

1086
00:53:06,756 --> 00:53:09,564
Kaj plie, ne manĝi viandon
estas ekologie...

1087
00:53:09,657 --> 00:53:11,255
Sed Ĝeni' ne multe
fidis al mi.

1088
00:53:11,443 --> 00:53:13,597
Ŝi do kondukis min
en veganan restoracion

1089
00:53:13,852 --> 00:53:15,777
esperante, ke tio
iom inspiros min.

1090
00:53:17,408 --> 00:53:19,393
– Do, kia verdikto?
– Jes, mi ja ŝatas.

1091
00:53:20,051 --> 00:53:23,431
Mi devas agnoski,
ke estas tre bonguste.

1092
00:53:23,643 --> 00:53:26,484
Kaj se mi nun forigas viandon
el miaj nutraĵoj,

1093
00:53:26,670 --> 00:53:28,739
ĉu mi daŭre havos
ekvilibran dieton?

1094
00:53:29,035 --> 00:53:31,653
Ĉu vere estas ekvilibra dieto
manĝi viandon?

1095
00:53:31,810 --> 00:53:34,251
Mi supozas ke ĝis nun
mi havis ekvilibran dieton

1096
00:53:34,383 --> 00:53:36,605
ĉar miaj medicinaj analizoj
ĉiam estis bonaj.

1097
00:53:36,790 --> 00:53:37,526
Ja certe.

1098
00:53:37,721 --> 00:53:40,591
Ĉu mi simple eligas viandon
kaj daŭrigas pri cetero?

1099
00:53:40,743 --> 00:53:43,791
Ne, vi etendu la spektron
de nutraĵoj:

1100
00:53:44,729 --> 00:53:50,330
fruktoj, legomoj, semoj, tritiko,
floroj, spicoj, algoj...

1101
00:53:51,130 --> 00:53:56,750
Sed ankaŭ fabacoj, cerealoj,
tuberoj, verdaj folioj...

1102
00:53:56,957 --> 00:53:58,970
Kiujn tri konsilojn
vi donus a mi

1103
00:53:59,100 --> 00:54:00,973
koncerne kuiradon?

1104
00:54:01,173 --> 00:54:04,205
La unua, ĉar estas io
nova por vi,

1105
00:54:04,408 --> 00:54:07,604
estus enketi, lerni,
kursi,

1106
00:54:07,737 --> 00:54:10,150
serĉadi tra reto kaj
informi vin per libroj...

1107
00:54:10,360 --> 00:54:13,809
Mia dua konsilo estus
forgesi viajn antaŭajn kutimojn

1108
00:54:13,989 --> 00:54:17,328
kaj laste, plenigi vian
fridujon per legomoj.

1109
00:54:17,513 --> 00:54:20,010
Tiel, kiam vi malsatos,
vi manĝos legomojn.

1110
00:54:20,207 --> 00:54:22,339
Sed mi jam manĝas.

1111
00:54:22,532 --> 00:54:24,292
Nu, vi manĝos multe pli,
vi vidos!

1112
00:54:24,596 --> 00:54:29,748
Kaj ili alportos al vi ĉion
kion via korpo bezonas.

1113
00:54:30,295 --> 00:54:33,610
Sed onidire oni estas
malpli fortika, ŝajne.

1114
00:54:33,748 --> 00:54:35,244
Ne, mi havas multe da energio.

1115
00:54:35,451 --> 00:54:38,285
Fruktoj kaj ankaŭ aliaj nutraĵoj
alportas al vi energion.

1116
00:54:38,794 --> 00:54:42,815
Hodiaŭ ekzistas
multaj veganaj sportistoj.

1117
00:54:50,059 --> 00:54:51,851
Ĉu do vi estas triatlonisto?

1118
00:54:52,070 --> 00:54:53,460
Mi dirus, ke biatlonisto.

1119
00:54:53,682 --> 00:54:57,682
– Ho jes, kurado kaj biciklado.
– Kurado, biciklado, denove kurado.

1120
00:54:58,402 --> 00:55:00,252
Ĉu vi jam gajnis ĉampionecojn?

1121
00:55:00,539 --> 00:55:03,319
Mi gajnis kelkajn ĉampionecojn.

1122
00:55:03,624 --> 00:55:07,374
Mi gajnis la ĉampionecon de Hispanio
en mia aĝkategorio.

1123
00:55:07,864 --> 00:55:10,844
Kaj mi estas la kvara en la mondo

1124
00:55:11,154 --> 00:55:13,714
kaj la kvina en Eŭropo en mia aĝkategorio.

1125
00:55:13,794 --> 00:55:17,654
– Do sufiĉe kontenta.
– Kaj ĉio sen manĝi viandon?

1126
00:55:17,861 --> 00:55:19,401
Jes, ĉio sen manĝi viandon.

1127
00:55:19,595 --> 00:55:21,975
Ĉu delonge vi havas tiun manĝreĝimon?

1128
00:55:22,115 --> 00:55:24,065
– Jam de 6 jaroj.
– Ni haltu, ĉar...

1129
00:55:24,385 --> 00:55:26,545
alie mi ne povas sekvi la ritmon.

1130
00:55:26,695 --> 00:55:29,835
– Necesas fari tion longe, ĉu ne?
– Pli-malpli 6 jarojn, jes.

1131
00:55:29,992 --> 00:55:32,552
– Kaj vi neniam malfortiĝis en 6 jaroj?
– Neniam.

1132
00:55:32,732 --> 00:55:36,172
Nek fromaĝo, nek ovoj.
Nek lakto, nek mielo.

1133
00:55:36,602 --> 00:55:39,472
Kaj via trejnisto kion diras?

1134
00:55:39,662 --> 00:55:41,872
Ĉar tio estis via persona elekto, ĉu ne?

1135
00:55:42,472 --> 00:55:44,012
Jes, estis mia elekto.

1136
00:55:44,162 --> 00:55:46,332
Ĉiuj diris al mi, ke mi ne faru tion,

1137
00:55:46,479 --> 00:55:48,049
ke fari ĝin estas komplikite.

1138
00:55:48,169 --> 00:55:51,749
– Kaj mi montris kun sukceso, ke ne.
– Kaj viaj atingoj ne malaltiĝis?

1139
00:55:51,896 --> 00:55:55,106
Ne, estas pli la malo.
Mi sentas min pli bone interne.

1140
00:55:55,976 --> 00:55:59,296
Kaj vi ne malpeziĝis?
Tio estas unu el miaj timoj...

1141
00:55:59,606 --> 00:56:03,186
Ke mi limigos mian manĝadon
por komenci malpeziĝi...

1142
00:56:03,356 --> 00:56:05,856
Vi timas limigi vian dieton?
Estas male.

1143
00:56:06,236 --> 00:56:08,096
Nova kampo malfermiĝas al vi.

1144
00:56:08,336 --> 00:56:10,616
Oni emas vidi la veganan mondon jene,

1145
00:56:10,926 --> 00:56:13,686
sed ĝi estas spektakla mondo
de fruktoj, de legomoj...

1146
00:56:13,866 --> 00:56:16,566
Se mia patrino vidus vin,
ŝi dirus, ke vi maldikas.

1147
00:56:16,753 --> 00:56:18,743
Jes, maldika, mi pezas 57-58 kg.

1148
00:56:18,933 --> 00:56:20,563
Sed tiom mi pezis jam antaŭe.

1149
00:56:20,810 --> 00:56:24,810
– Bone, mi ne malpeziĝos?
– Mi kredas, ke via pezo restos la sama.

1150
00:56:25,740 --> 00:56:28,370
– Ĉu ni denove kuru?
– Jes, certe, mi estus ravita.

1151
00:56:28,580 --> 00:56:30,790
– Ĉu ni faru la tutan vojon?
– Se vi volas!

1152
00:56:31,007 --> 00:56:33,787
Ĉesigu viajn rakontojn! Vi tro maldikas.

1153
00:56:34,244 --> 00:56:35,594
Manĝu vian viandon!

1154
00:56:35,741 --> 00:56:39,141
Kaj ĝuste en la momento, kiam mi pensis,
ke mia patrino eble pravas,

1155
00:56:39,311 --> 00:56:40,781
mi ricevis mesaĝon de Ĝeni'.

1156
00:56:58,671 --> 00:57:02,671
Veraj viroj ne faras malbonon al bestoj.
Vi estas poltrono!

1157
00:57:02,921 --> 00:57:05,501
Tio iĝas iom bizara... Mi amegas tion!

1158
00:57:17,811 --> 00:57:19,691
Kaj tiel mi alteriĝis en Berlino,

1159
00:57:19,861 --> 00:57:22,071
diskutante kun la
plej forta viro de Germanio

1160
00:57:22,231 --> 00:57:24,081
kaj unu el la plej fortaj de la mondo,

1161
00:57:24,231 --> 00:57:27,011
kiu, krom tio, ne manĝas bestojn
jam de 6 jaroj.

1162
00:57:27,241 --> 00:57:28,711
Kiel li diras en interreto,

1163
00:57:28,971 --> 00:57:31,731
la plej fortaj bestoj de la planedo
estas herbovoruloj,

1164
00:57:31,898 --> 00:57:35,898
goriloj, bizonoj, elefantoj... kaj li...

1165
00:57:42,158 --> 00:57:43,418
Vi devas esti Patriko.

1166
00:57:43,678 --> 00:57:46,168
– Bonan tagon, jes, vi estas Ed'?
– Jes.

1167
00:57:46,318 --> 00:57:50,318
– Kiom vi suprenlevas?
– Jen, tiu devas havi 80 kg.

1168
00:57:50,638 --> 00:57:52,828
– Jes.
– Tio estas nur mia varmiĝa ekzerco.

1169
00:57:52,938 --> 00:57:55,038
– Via varmiĝa?
– Jes, nur por komenci.

1170
00:57:55,195 --> 00:57:57,605
Kio estas la plej granda pezo,
kiun vi iam levis?

1171
00:57:57,775 --> 00:57:59,605
Mia persona rekordo estas 200 kg.

1172
00:57:59,802 --> 00:58:02,422
– 200?
– Jes, kaj en konkurso 190.

1173
00:58:02,662 --> 00:58:05,342
Mi diros tion al mia patrino,
ĉar ŝi diras al mi:

1174
00:58:05,522 --> 00:58:08,962
"Se vi ne manĝos bestojn,
vi estos pli malforta, pli maldika..."

1175
00:58:09,192 --> 00:58:11,532
– Ĉu vere?
– Tion panjoj ĉiam pensas.

1176
00:58:11,742 --> 00:58:12,722
Estas amuze,

1177
00:58:15,372 --> 00:58:17,882
ĉar kiam mi diris al mia patrino:
"Mi iĝos vegano",

1178
00:58:18,142 --> 00:58:19,242
ŝi preskaŭ freneziĝis.

1179
00:58:19,392 --> 00:58:21,472
Antaŭ tio mi estis vegetarano
jam 6 jarojn,

1180
00:58:21,639 --> 00:58:23,799
do ŝi sciis, kio estas tio: vegetarano.

1181
00:58:23,899 --> 00:58:27,399
Sed kiam mi diris al ŝi:
"neniuj laktoproduktoj, neniuj ovoj",

1182
00:58:27,559 --> 00:58:28,739
ŝi tute freneziĝis.

1183
00:58:28,889 --> 00:58:31,109
– Ĉu vere?
– Jes, kaj la plej amuza afero

1184
00:58:31,259 --> 00:58:33,099
estis, ke mi simple diris al ŝi:

1185
00:58:33,259 --> 00:58:35,189
"Tio iros bone, fidu min."

1186
00:58:35,379 --> 00:58:38,279
Mi ne provis konvinki ŝin
kaj nun ŝi estas vegano.

1187
00:58:38,839 --> 00:58:40,799
– Ho bone, ŝi estas vegano?
– Jes.

1188
00:58:40,969 --> 00:58:44,969
La problemo de multaj homoj estas,
ke kiam ili pensas pri planta dieto,

1189
00:58:45,179 --> 00:58:47,249
ili pensas, ke temas nur pri verdaĵoj.

1190
00:58:47,469 --> 00:58:49,549
Ili pensas pri salatoj, laktuko, legomoj.

1191
00:58:49,719 --> 00:58:52,279
Kaj, efektive,
tio ne estas bonaj proteinfontoj.

1192
00:58:52,469 --> 00:58:56,239
Sed se oni inkluzivas sekajn legomojn,
fabojn, lentojn, pizojn,

1193
00:58:58,769 --> 00:59:00,129
nuksojn kaj oleoplantojn...

1194
00:59:00,286 --> 00:59:02,426
estas multe da bonaj proteinfontoj.

1195
00:59:02,656 --> 00:59:04,056
Ekzemple arakidoj.

1196
00:59:04,323 --> 00:59:07,103
Estas po 25 gramoj da proteino
en 100 gramoj.

1197
00:59:07,263 --> 00:59:08,853
Pli ol unu steko enhavas.

1198
00:59:08,973 --> 00:59:11,703
Estas ja tre facile.
Necesas havi la ĝustajn manĝaĵojn.

1199
00:59:11,923 --> 00:59:14,803
Eraro, kiun la homoj kelkfoje faras,
estas pensi:

1200
00:59:15,220 --> 00:59:16,650
"Tiu homo estas tre forta"

1201
00:59:16,790 --> 00:59:18,620
"kaj li estas vegano; estas bizare."

1202
00:59:18,740 --> 00:59:22,740
Kaj ili pensas, ke mi estis jam forta
kaj muskoloza, antaŭ ol veganiĝi.

1203
00:59:22,930 --> 00:59:25,760
Sed ne estas vere.

1204
00:59:25,910 --> 00:59:29,910
Antaŭe mi pezis nur 115 kg

1205
00:59:31,490 --> 00:59:34,610
kaj nun mi estas ĉe 135 kg.

1206
00:59:34,790 --> 00:59:38,020
Mi ja estas pli peza ol antaŭe,
sed ankaŭ pli forta.

1207
00:59:38,240 --> 00:59:40,220
Se vi neniam provas alian aferon,

1208
00:59:40,430 --> 00:59:42,830
vi neniam scios,
ĉu ĝi funkcias eĉ pli bone.

1209
00:59:43,060 --> 00:59:46,420
Mi scias nun, ke la vegana dieto
pli taŭgas por mi

1210
00:59:46,600 --> 00:59:49,620
ol vegetara aŭ ĉiomanĝa.

1211
00:59:52,620 --> 00:59:54,130
– Saluton.
– Ĝeni'.

1212
00:59:54,280 --> 00:59:55,480
– Ĉu ĉio bona?
– Jes.

1213
00:59:55,668 --> 00:59:58,388
Mi nun provas fari kikeran omleton.

1214
00:59:58,938 --> 01:00:00,278
– Kaj?
– Nu, mi ne scias.

1215
01:00:00,628 --> 01:00:03,118
Estas same kiel fari
omleton el ovoj, ĉu ne?

1216
01:00:03,448 --> 01:00:05,538
Unuflanke oni fritas la terpomojn

1217
01:00:05,735 --> 01:00:08,695
kaj aliflanke oni miksas
la kikeran farunon kun akvo,

1218
01:00:08,982 --> 01:00:12,042
ĝis kiam oni havas konsistencon
kiel ĉe batitaj ovoj,

1219
01:00:12,282 --> 01:00:13,132
pli aŭ malpli.

1220
01:00:13,302 --> 01:00:17,302
Poste mi miksas la terpomojn
for de la flamo kun tiu miksaĵo

1221
01:00:19,702 --> 01:00:22,812
kaj mi remetas ĝin en la paton
por fari la omleton.

1222
01:00:36,752 --> 01:00:39,492
– Saluton.
– Mi ne scias, ĉu mi bone faris.

1223
01:00:39,619 --> 01:00:40,489
Diru al mi...

1224
01:00:40,709 --> 01:00:42,829
Al kio tio devas simili?

1225
01:00:43,039 --> 01:00:46,239
Ĝi devus simili al vera omleto.

1226
01:00:47,469 --> 01:00:50,649
Jes... Kio okazis?
Ĉu vi ne sukcesis?

1227
01:00:53,979 --> 01:00:55,979
Mi ne scias,
ne estas tiom facile, ĉu?

1228
01:00:56,159 --> 01:00:58,519
Fari omleton el kikera faruno
ne tiom facilas.

1229
01:00:58,716 --> 01:01:00,466
Ĝi ne similas...

1230
01:01:01,123 --> 01:01:03,623
Ĝi ne similas al la alia omleto...

1231
01:01:03,753 --> 01:01:07,753
– Ĉu vi gustumis ĝin?
– Ĝi ne estas malbona.

1232
01:01:08,063 --> 01:01:10,243
"Ne malbona". Tio estas bona signo.

1233
01:01:10,343 --> 01:01:12,463
Ne malbona, sed mi devas ekzerci.

1234
01:01:12,683 --> 01:01:15,773
Kaj kiam mi opiniis,
ke ne manĝi bestojn signifus malsati,

1235
01:01:15,993 --> 01:01:17,993
mi malkovris, ke estas precize male.

1236
01:01:18,153 --> 01:01:19,563
Forigi viandon el mia dieto

1237
01:01:19,753 --> 01:01:22,813
estis la plej efika kaj rapida maniero
por fini la malsaton

1238
01:01:22,963 --> 01:01:23,763
en la mondo.

1239
01:01:24,163 --> 01:01:28,163
Pli ol 50% de la greno kaj
80% de la sojo rikoltataj en la mondo

1240
01:01:28,643 --> 01:01:30,623
destiniĝas al nutrado de bestoj.

1241
01:01:31,603 --> 01:01:33,883
Kaj dume, 1/5 de la homa loĝantaro

1242
01:01:34,513 --> 01:01:36,473
– 1.500.000.000 homoj –

1243
01:01:36,683 --> 01:01:38,783
ne havas sufiĉe por manĝi.

1244
01:01:39,263 --> 01:01:42,923
10% de la greno aktuale destinata
al bredataj bestoj

1245
01:01:43,103 --> 01:01:44,793
sufiĉus por kontentigi

1246
01:01:45,023 --> 01:01:47,053
la kaloriajn bezonojn de tiu 1/5,

1247
01:01:47,200 --> 01:01:49,310
kio forigus la malsaton en la mondo.

1248
01:01:51,140 --> 01:01:52,700
Tial, ke oni bezonas

1249
01:01:52,820 --> 01:01:55,800
pli ol 10 kg da greno
por produkti 1 kg da bovaĵo,

1250
01:01:57,040 --> 01:01:59,570
4 kg da greno
por produkti 1 kg da porkaĵo,

1251
01:01:59,820 --> 01:02:02,810
2 kg da greno
por produkti 1 kg da kokaĵo,

1252
01:02:02,990 --> 01:02:06,630
pli ol 2 kg da greno
por produkti 1 kg da fiŝaĵo el bredejo.

1253
01:02:08,937 --> 01:02:12,007
Alivorte, oni bezonas mezume
5 kg da planta proteino

1254
01:02:12,797 --> 01:02:14,977
por produkti 1 kg da besta proteino.

1255
01:02:15,997 --> 01:02:18,547
Se la greno bezonata de unu bredata besto

1256
01:02:18,777 --> 01:02:22,197
irus rekte al la homoj,

1257
01:02:22,407 --> 01:02:24,987
5 homoj povus manĝi ĝissate.

1258
01:02:25,197 --> 01:02:27,557
Do forte ligiĝas malsato
kaj homa subnutriteco

1259
01:02:28,687 --> 01:02:30,957
kun la viandokonsumo de
riĉaj homgrupoj.

1260
01:02:31,347 --> 01:02:34,087
Kaj tio sen eĉ konsideri
la suferadon, kiun ĝi kaŭzas.

1261
01:02:36,567 --> 01:02:39,547
Sed Ed', kiam vi matenmanĝos
kun grava kliento,

1262
01:02:39,927 --> 01:02:43,537
ĉu vi kondukos lin al vegetara restoracio
por manĝi salaton?

1263
01:02:46,187 --> 01:02:48,417
Mi ne estas konvinkita.

1264
01:02:49,207 --> 01:02:51,607
Se estus nur la viando, mi komprenus.

1265
01:02:51,797 --> 01:02:55,257
Sed vi devas flankenmeti ankaŭ la fiŝon
– ankaŭ ĝi estas besto,

1266
01:02:55,377 --> 01:02:59,377
kaj vi devas ankaŭ preterlasi
la anĉovojn, la tinuson...

1267
01:02:59,547 --> 01:03:02,967
Laŭ mi tio estas granda limigo.
Mi ne scias, kion kuiri por vi.

1268
01:03:03,184 --> 01:03:04,874
Ups! La fiŝaĵo...

1269
01:03:05,081 --> 01:03:07,101
Fakte, mi eĉ ne pensis pri la fiŝaĵo.

1270
01:03:07,951 --> 01:03:10,311
Homoj ne havas empation kun la fiŝoj.

1271
01:03:10,461 --> 01:03:13,531
Oni ĉiam tendencas kredi,
ke la oceano estas senfina,

1272
01:03:13,758 --> 01:03:15,628
kaj ankaŭ ĝiaj resursoj.

1273
01:03:15,848 --> 01:03:19,458
Sed lastatempaj studoj jam montris,
ke estas problemo en la oceanoj,

1274
01:03:19,608 --> 01:03:22,578
ke la populacioj de fiŝoj multe reduktiĝis

1275
01:03:22,808 --> 01:03:25,828
– je 90% falis la populacio de fiŝoj

1276
01:03:26,018 --> 01:03:28,318
inter 1950 kaj hodiaŭ.

1277
01:03:29,128 --> 01:03:31,608
Estas fakto. Se ni daŭrigos en tiu ritmo,

1278
01:03:31,798 --> 01:03:35,798
studoj montris, ke en 2048 la oceano
estos malplena – sen fiŝoj –

1279
01:03:36,988 --> 01:03:40,328
kaj aliaj regionoj estos
koloniigitaj de meduzoj.

1280
01:03:40,528 --> 01:03:43,458
Tio estas sekvo de
la aktuala superekspluatado,

1281
01:03:43,618 --> 01:03:45,458
kiu neniigas la grandajn fiŝojn.

1282
01:03:45,908 --> 01:03:47,898
Kaj ŝajnas, ke la fiŝkulturejoj

1283
01:03:47,998 --> 01:03:49,738
ne plu estas bona alternativo.

1284
01:03:49,955 --> 01:03:52,965
La plej multaj fiŝaj specioj
bredataj en akvokulturo

1285
01:03:53,835 --> 01:03:54,785
estas karnovoruloj.

1286
01:03:55,105 --> 01:03:57,685
Do la plejmulto de ilia nutraĵo

1287
01:03:58,515 --> 01:04:02,515
estas aliaj fiŝoj.

1288
01:04:03,135 --> 01:04:05,665
Kaj por akiri tiujn fiŝojn
oni devas plu fiŝkapti

1289
01:04:05,855 --> 01:04:08,465
kaj per tio malbone efiki
al la sovaĝa populacio.

1290
01:04:08,625 --> 01:04:11,345
Se oni parolas pri la
ĝenerala profilo de fiŝkulturejo,

1291
01:04:11,505 --> 01:04:13,765
temas pri basenoj loĝataj
tre dense de fiŝoj.

1292
01:04:13,935 --> 01:04:15,695
La individuoj ne havas spacon.

1293
01:04:15,815 --> 01:04:18,535
Ili frotiĝas unu al la alia, estas batoj

1294
01:04:18,672 --> 01:04:20,762
kaj kontaktvundiĝoj inter la fiŝoj mem

1295
01:04:20,982 --> 01:04:23,022
kaj kontraŭ la septoj de la baseno.

1296
01:04:23,249 --> 01:04:25,399
Kaj kiel por la bestoj de la industrio,

1297
01:04:25,619 --> 01:04:29,389
la koncentriĝo implicata
de tiu agrikultura metodo,

1298
01:04:29,869 --> 01:04:32,249
la besto-denseco ktp.,

1299
01:04:32,389 --> 01:04:35,929
estigas malsanojn, kiuj devas esti
terapiataj per antibiotikoj

1300
01:04:36,099 --> 01:04:38,569
kaj aliaj kontraŭparazitaj substancoj,

1301
01:04:38,736 --> 01:04:41,356
kiuj fine ektroviĝas en la medio.

1302
01:04:41,436 --> 01:04:44,696
Do ni efikas al la sovaĝaj populacioj

1303
01:04:44,843 --> 01:04:46,713
por nutri la kulturatajn fiŝojn,

1304
01:04:46,873 --> 01:04:49,963
kaj ni aldonas toksajn substancojn
al la sovaĝaj fiŝoj.

1305
01:04:50,093 --> 01:04:52,883
Sed ĉu vi povus manĝi bestojn,
se oni traktus ilin bone?

1306
01:04:52,983 --> 01:04:54,243
Oni ne traktas ilin bone.

1307
01:04:54,333 --> 01:04:56,673
Sed se oni traktus ilin bone,
ĉu vi manĝus ilin?

1308
01:04:56,793 --> 01:04:58,773
Ne, ĉar por mi tio rilatas al koncepto.

1309
01:04:58,863 --> 01:05:01,303
Mi ne bezonas tion kaj
mi ne volas utiligi bestojn,

1310
01:05:01,373 --> 01:05:03,623
nek por manĝi, nek por vestiĝi,
nek por amuziĝi.

1311
01:05:03,693 --> 01:05:06,383
Jes, sed temas precize pri tio.
Se la bestoj ne suferas,

1312
01:05:06,443 --> 01:05:08,583
tiukaze tio estus parto de la vivciklo,
ĉu ne?

1313
01:05:08,723 --> 01:05:11,473
– Mi provas konvinkiĝi, sed...
– Vi ne provas konvinkiĝi.

1314
01:05:11,563 --> 01:05:14,343
Jam de monatoj vi serĉas
pretekstojn por ne konvinkiĝi.

1315
01:05:14,423 --> 01:05:17,733
Sed precize tion faros la homoj,
kiuj spektos la dokumentfilmon.

1316
01:05:17,823 --> 01:05:19,983
Mi povas enmeti fonmuzikon
kaj peri emociojn,

1317
01:05:20,073 --> 01:05:20,993
doni informojn...

1318
01:05:21,093 --> 01:05:23,603
sed mi kredas, ke finfine
la homoj malkonektiĝos...

1319
01:05:23,693 --> 01:05:25,093
Bone, mi montros al vi ion.

1320
01:05:28,033 --> 01:05:29,923
Ankaŭ mi rajdis sur ĉevalo,

1321
01:05:30,023 --> 01:05:32,533
mi farigis foton kun la bestoj,
kiujn mi renkontis,

1322
01:05:32,663 --> 01:05:33,933
kaj mi manĝis bestojn.

1323
01:05:34,050 --> 01:05:35,010
Kaj farante ĉion ĉi,

1324
01:05:35,140 --> 01:05:38,120
mi kredis esti tiu, kiu pli ol
ĉiu en la mondo amas bestojn.

1325
01:05:38,250 --> 01:05:40,830
Fakte, jen unu el la unuaj kampanjoj,
kiujn mi faris:

1326
01:05:40,960 --> 01:05:42,450
"se vi devas manĝi ovojn",

1327
01:05:42,550 --> 01:05:45,880
"ili estu almenaŭ ekologiaj ovoj,
aŭ de libere vivantaj kokinoj",

1328
01:05:46,010 --> 01:05:47,700
"aŭ kiel ajn oni nomas ilin".

1329
01:05:47,860 --> 01:05:50,670
Sed en la realo oni rimarkas,
ke ili ne estas tiom sennocaj

1330
01:05:50,780 --> 01:05:51,840
kiom oni povus kredi.

1331
01:05:52,030 --> 01:05:56,030
Oni sekse specigas la kokidojn,
oni mortigas la virseksajn kokidojn,

1332
01:05:56,510 --> 01:05:58,740
oni detranĉas la bekojn de la kokinoj,

1333
01:05:58,880 --> 01:06:02,050
oni mortigas ilin, kiam ili
ne plu estas produktivaj.

1334
01:06:02,250 --> 01:06:05,530
Ne eblas manĝi bestojn,
sen ke ili suferus.

1335
01:06:05,800 --> 01:06:08,640
Efektive, la sola opcio,
por ke la bestoj ne suferu,

1336
01:06:08,790 --> 01:06:09,920
estas ne manĝi ilin.

1337
01:06:10,020 --> 01:06:12,600
Sed Ĝeni' kondukis min ĉi tien
ne nur por paroli.

1338
01:06:12,701 --> 01:06:14,491
Ŝi volis igi min rigardi, kio okazas

1339
01:06:14,591 --> 01:06:17,321
al la ovodemetantaj kokinoj
kaj la virseksaj kokidoj.

1340
01:06:17,481 --> 01:06:20,341
Nur ĉar la virseksuloj
de tiu specio ne estas konsumataj.

1341
01:06:20,478 --> 01:06:23,678
Kaj tiu procezo, kiu mortigas
280 milionojn da virkokidoj ĉiujare,

1342
01:06:23,829 --> 01:06:25,749
okazas same, ĉu la kokoj

1343
01:06:25,919 --> 01:06:28,719
vendiĝas al intensaj bredejoj
aŭ al ekologiaj.

1344
01:06:29,159 --> 01:06:32,229
Mi vetas, ke vin konsolas la promeso,
kiun mi faris al vi,

1345
01:06:32,386 --> 01:06:34,656
ne montri al vi hororigajn bildojn, ĉu ne?

1346
01:06:35,136 --> 01:06:37,306
Sed kiel travivas tiuj homoj,
kiuj provas vivi

1347
01:06:37,393 --> 01:06:40,853
sen fari malbonon al bestoj?

1348
01:06:41,173 --> 01:06:44,413
Sekaj legomoj kaj sekaj fruktoj
estas bonegaj proteinfontoj.

1349
01:06:45,323 --> 01:06:48,033
Lentoj, spinaco, tutgrajnaĵoj, betoj,

1350
01:06:48,313 --> 01:06:50,313
migdaloj, juglandoj, pistakoj,

1351
01:06:50,493 --> 01:06:54,033
vinberoj kaj mangoj estas
fero-riĉaj manĝaĵoj.

1352
01:06:54,193 --> 01:06:56,803
Sekaj fruktoj kaj nuksoj,
sekaj legomoj kaj migdaloj,

1353
01:06:56,963 --> 01:06:59,073
sojfaboj, fazeoloj, brasiko,

1354
01:06:59,230 --> 01:07:01,420
florbrasiko kaj brokoloj enhavas kalcion.

1355
01:07:01,600 --> 01:07:04,230
Kaj sekaj fruktoj, sekaj legomoj
kaj tutgrajnaĵoj

1356
01:07:04,367 --> 01:07:05,377
enhavas zinkon.

1357
01:07:05,517 --> 01:07:08,617
Oni trovas ankaŭ omega-3
en nuksoj kaj linsemoj.

1358
01:07:09,057 --> 01:07:11,957
Kaj vitaminon B12 oni povas akiri
el diversaj gistoj,

1359
01:07:12,121 --> 01:07:15,471
el nutraĵ-suplementoj aŭ manĝaĵoj
riĉigitaj per tiu vitamino.

1360
01:07:17,661 --> 01:07:22,341
Kaj mia fridujo rapide ŝanĝiĝis
de tia... al tia...

1361
01:07:23,031 --> 01:07:25,631
kaj miaj pladoj komencis pleniĝi

1362
01:07:25,818 --> 01:07:29,458
de migdaloj, sekaj legomoj,
grenoj kaj verdaj legomoj...

1363
01:07:38,888 --> 01:07:41,168
En la realo, manĝi sen suferigi bestojn

1364
01:07:41,258 --> 01:07:43,218
ne estis tiom bizare, kiom mi pensis.

1365
01:07:43,375 --> 01:07:45,275
Kaj ĉefe, estis multe pli facile

1366
01:07:45,415 --> 01:07:47,875
kaj pli sanige ol mi antaŭe imagus.

1367
01:07:57,875 --> 01:08:01,225
Mi ne manĝis bestojn de kelkaj tagoj
kaj... ĉio estis en ordo.

1368
01:08:01,345 --> 01:08:03,815
Ĝis tiu momento mi ne estis
pli pala ol antaŭe...

1369
01:08:03,965 --> 01:08:06,465
Kaj jes, mi devis preni
suplementon de vitamino B12,

1370
01:08:06,595 --> 01:08:08,305
sed tio ne estis unu plia tablojdo,

1371
01:08:08,435 --> 01:08:11,125
sed nur tiu, kiu anstataŭis
la kontraŭacidan tablojdon,

1372
01:08:11,225 --> 01:08:14,045
kiun mi prenis ĝis tiam.

1373
01:08:15,405 --> 01:08:18,355
DU SEMAJNOJN PLI POSTE

1374
01:08:23,925 --> 01:08:27,005
Kaj tamen mi estis tro kutimita
al dieto de difinita speco

1375
01:08:27,555 --> 01:08:29,215
por pensi pri alternativoj,

1376
01:08:29,392 --> 01:08:31,942
kiam mi revenis malsata
hejmen post la laboro...

1377
01:08:38,522 --> 01:08:40,912
Kial, eĉ konsciante pri la
sekvoj de niaj agoj

1378
01:08:41,052 --> 01:08:42,132
por la vivo de bestoj,

1379
01:08:42,289 --> 01:08:45,509
malfacilas por ni esti konsekvencaj
kaj ŝanĝi niajn kutimojn?

1380
01:08:53,899 --> 01:08:57,899
Kiam la homoj komencas pensi
pri la bestoj en bredejoj,

1381
01:08:58,099 --> 01:09:00,639
ili troviĝas en stato,
kiun la psikologoj nomas

1382
01:09:00,849 --> 01:09:02,129
"kogna disonanco".

1383
01:09:02,209 --> 01:09:04,619
Tio signifas, ke iumaniere ili povas vidi,

1384
01:09:05,039 --> 01:09:07,409
ke estas eraro trakti ilin tiel,

1385
01:09:07,579 --> 01:09:10,699
sed malgraŭ ĉio ili kutimas manĝi bestojn

1386
01:09:10,846 --> 01:09:13,716
kaj ili ne volas ŝanĝi tiun kutimon.

1387
01:09:14,646 --> 01:09:18,646
Do ili plu faras tion.

1388
01:09:19,876 --> 01:09:23,876
Se ni evoluis kiel specio,
tio okazis pro la edukado.

1389
01:09:24,046 --> 01:09:27,396
Edukado estas la motoro,
kiu plibonigas nin.

1390
01:09:27,686 --> 01:09:31,686
Ĝi estas la motoro, kiu ebligas al ni
evolui morale kaj etike.

1391
01:09:33,676 --> 01:09:34,396
Eble.

1392
01:09:34,573 --> 01:09:38,133
Eble la momento alvenis,
por ke mi reiru al la lernejo.

1393
01:09:38,253 --> 01:09:40,473
Kaj cetere por ekscii,
ĉu ni ĉiuj naskiĝas kun

1394
01:09:40,603 --> 01:09:42,403
la sama nivelo de empatio al bestoj.

1395
01:09:42,573 --> 01:09:44,933
Kial tiom malfacilas esti konsekvenca?

1396
01:09:45,070 --> 01:09:48,260
Finfine, eble la helpo,
kiun mi bezonis, estis psikologia.

1397
01:09:49,100 --> 01:09:52,000
Bonan tagon, Ed', envenu.
Ĉu vi bone fartas?

1398
01:09:52,214 --> 01:09:54,244
– Jes.
– Envenu kaj sidiĝu, se vi volas.

1399
01:09:58,054 --> 01:10:00,304
Kiam ni naskiĝas,

1400
01:10:00,554 --> 01:10:04,554
la infanoj havas lerton,

1401
01:10:04,794 --> 01:10:06,074
kiu nomiĝas biofilio,

1402
01:10:06,214 --> 01:10:09,454
kaj ĝi estas ennaskita
emocia ligiĝo al aliaj vivantaĵoj.

1403
01:10:09,921 --> 01:10:12,791
Pro scivolemo, ĉar la vivo
kondukas nin tiudirekte...

1404
01:10:13,281 --> 01:10:16,741
Estas ankaŭ natura mekanismo
diri al ni mem: "Jes, mi scias,"

1405
01:10:16,871 --> 01:10:20,101
"ke tio ne estas bona.
Mi ne devus fari ĝin."

1406
01:10:20,188 --> 01:10:23,518
Okazas al mi tiu malkonektiĝo.
Mi ĝuste nun faras dokumentfilmon,

1407
01:10:23,645 --> 01:10:24,905
mi iras al la bredejoj,

1408
01:10:25,032 --> 01:10:27,862
mi vidas la kondiĉojn,
per kiuj la bestoj estas traktataj,

1409
01:10:27,982 --> 01:10:31,282
sed kiam mi venas hejmen vespere,
mi manĝas ŝinkan sandviĉon.

1410
01:10:31,412 --> 01:10:33,132
Kiam vi asimilas sciojn,

1411
01:10:33,249 --> 01:10:35,829
vi asimilas ankaŭ manieron
koncentri la sciojn

1412
01:10:35,939 --> 01:10:38,419
kaj integri ilin kun tio,
kion vi jam havas.

1413
01:10:38,559 --> 01:10:41,009
Vi manĝas tiumaniere jam de longa tempo.

1414
01:10:41,119 --> 01:10:43,449
Do samtempe dum vi asimilas tiujn sciojn,

1415
01:10:43,586 --> 01:10:45,546
ankaŭ via morala evoluo progresas.

1416
01:10:45,686 --> 01:10:47,236
Iom post iom, en certa momento

1417
01:10:47,376 --> 01:10:49,346
vi ne povos ĉion remeti en tirkeston.

1418
01:10:49,456 --> 01:10:51,046
Ĉar tio reaperos

1419
01:10:51,193 --> 01:10:53,883
kiel speco de fulmobato,

1420
01:10:54,023 --> 01:10:55,543
ĉar vi sufiĉe da fojoj
havos tiujn bildojn.

1421
01:10:55,700 --> 01:10:57,380
Kaj vi integros tiujn bildojn.

1422
01:10:58,907 --> 01:11:00,577
Oni dirus, ke kelkfoje

1423
01:11:00,734 --> 01:11:04,064
mi prioritatigas la bestan bonfarton
super la homa bonfarto.

1424
01:11:04,174 --> 01:11:06,784
Mi neniam pli aprezus la vivon de besto

1425
01:11:07,174 --> 01:11:09,054
ol la vivon de infano.

1426
01:11:09,331 --> 01:11:14,681
Sed mi neniam hezitus pli aprezi la
vivon de besto ol kapricon de infano.

1427
01:11:15,181 --> 01:11:17,851
Esti besto proponita kiel donaco,
por ke infano

1428
01:11:17,991 --> 01:11:19,321
faru al ĝi, kion ĝi volas,

1429
01:11:19,438 --> 01:11:21,848
kiun ĝi povas lasi malsatmorti,
ĉar ne nutras ĝin.

1430
01:11:22,008 --> 01:11:26,008
La fundamento estas respekti tiujn,
kiuj ne povas defendi sin.

1431
01:11:26,398 --> 01:11:27,738
Kiam ni sukcesos fari tion,

1432
01:11:27,875 --> 01:11:29,865
ne plu estos perforto en la mondo.

1433
01:11:34,425 --> 01:11:36,195
– Bonan tagon.
– Bonan tagon.

1434
01:11:38,565 --> 01:11:41,205
– Ĉu mi rajtas?
– Bonan tagon, kiel vi fartas?

1435
01:11:41,705 --> 01:11:44,345
– Kiel vi fartas?
– Tre bone, kaj vi?

1436
01:11:45,055 --> 01:11:47,105
Kiel ĉe vi? Kiel progresas la projekto?

1437
01:11:47,225 --> 01:11:49,325
La projekto bone,
ankaŭ la dokumentfilmo...

1438
01:11:49,475 --> 01:11:51,675
Mi komprenas vin,
kaj mi kredas, ke vi pravas.

1439
01:11:51,805 --> 01:11:54,325
Sed mi kredas ankaŭ,
ke la batalo estas perdita.

1440
01:11:54,475 --> 01:11:56,365
Cetere, ne temas pri batalo, Ed'.

1441
01:11:56,592 --> 01:11:59,512
Ni volas montri la bestan suferon,
kiun ni kaŭzas,

1442
01:11:59,589 --> 01:12:02,369
kaj kiun ni plej ofte faras nekonscie.

1443
01:12:02,576 --> 01:12:05,716
Jes, sed vi volas, ke la dokumentfilmo
utilu iucele, ĉu ne?

1444
01:12:06,056 --> 01:12:09,086
Ke la homoj kaŭzu dum sia vivo
malpli da besta suferado?

1445
01:12:09,216 --> 01:12:11,016
Jes, certe, sed ĉe la fino

1446
01:12:11,133 --> 01:12:13,283
ĝuste en ni mem troviĝas la ŝanĝiĝo.

1447
01:12:13,480 --> 01:12:16,650
Kaj ĉiu el ni povas decidi,
ĉu malkonektiĝi de la realo,

1448
01:12:16,840 --> 01:12:20,340
aŭ konsciiĝi pri tio,
kio okazas ĉe la bestoj...

1449
01:12:20,850 --> 01:12:24,850
Ni devus ĉesi

1450
01:12:26,040 --> 01:12:29,490
trudi ne necesan suferadon
al nehomaj bestoj.

1451
01:12:29,790 --> 01:12:33,790
Kaj mi kredas, ke la plej grava paŝo,
kiun ĉiu unuopulo povas fari,

1452
01:12:35,630 --> 01:12:38,570
estas ĉesi konsumi ilin.

1453
01:12:39,040 --> 01:12:43,040
Ĉar ĝi estas je multaj gradoj
la plej granda ekspluatado farata de homoj

1454
01:12:43,194 --> 01:12:44,694
al bestoj.

1455
01:12:46,364 --> 01:12:49,614
Multaj homoj en la mondo manĝas bestojn,

1456
01:12:49,754 --> 01:12:51,254
ĉar ili elektas fari tion

1457
01:12:51,394 --> 01:12:52,974
kaj ne ĉar ili bezonas.

1458
01:12:53,154 --> 01:12:55,224
Kaj kiam kutimo fariĝas opcio,

1459
01:12:55,324 --> 01:12:59,324
ĝi alprenas etikan dimension,
kiun ĝi ne havis antaŭe.

1460
01:12:59,614 --> 01:13:03,244
Estas nia devo
elprovi tiujn opciojn.

1461
01:13:03,774 --> 01:13:05,964
kaj, ideale, elekti la malplej malbonan.

1462
01:13:06,104 --> 01:13:07,374
Ĉar ni povas.

1463
01:13:07,494 --> 01:13:08,784
Ĉu vi deziras iomete pli?

1464
01:13:08,913 --> 01:13:11,093
– Kio estos poste?
– Mi faris por vi stekon.

1465
01:13:11,207 --> 01:13:13,267
– Ne, Panjo. Ĉu serioze?
– Vi estas incita!

1466
01:13:13,397 --> 01:13:15,457
Kaj la leonoj, kion ili manĝas?
Ni vidas...

1467
01:13:15,567 --> 01:13:18,467
Bone, kaj ursoj estas ĉiomanĝuloj
kaj ili manĝas viandon

1468
01:13:18,574 --> 01:13:19,784
kaj fiŝojn kaj mielon.

1469
01:13:19,924 --> 01:13:22,554
Finfine, ne temis nur pri empatio,

1470
01:13:22,791 --> 01:13:24,351
sed antaŭ ĉio pri la volo.

1471
01:13:26,931 --> 01:13:28,471
En ĉiu kazo evidentiĝis,

1472
01:13:29,061 --> 01:13:31,941
ke certe ne temas nur pri mi.

1473
01:15:11,071 --> 01:15:15,151
Subtekstoj de: Paŭlino Gaborit,
Vito Markovo, Geri Mikle