WEBVTT

00:00:24.213 --> 00:00:25.969
Bywają prawa niesprawiedliwe;

00:00:25.969 --> 00:00:28.444
czy powinniśmy im być posłuszni?

00:00:28.444 --> 00:00:33.569
A może dążyć do ich zmiany,
przestrzegając ich, dopóki nie zwyciężymy?

00:00:33.569 --> 00:00:40.942
Albo może przekraczać je od razu?

00:00:49.765 --> 00:00:55.747
Współzałożyciel strony społecznościowej 
Reddit, został znaleziony martwy.

00:00:57.833 --> 00:01:01.867
Z pewnością był cudownym talentem, ale nigdy sam tak o sobie nie myślał.

00:01:02.284 --> 00:01:07.907
Zupełnie nie kręciła go wizja
zakładania firmy żeby zarabiać pieniądze

00:01:09.896 --> 00:01:15.110
Highland Park, rodzinne miasto Aarona 
Swartza jest dziś pogrążone w żałobie.

00:01:15.405 --> 00:01:18.957
Najbliżsi chcą pożegnać jedną 
z najjaśniejszych gwiazd Internetu

00:01:18.995 --> 00:01:21.975
Działacze wolnościowi, aktywiści komputerowi
i otwartego dostępu opłakują tę stratę.

00:01:22.005 --> 00:01:25.318
To "zdumiewający intelekt", według tych,
którzy go poznali.

00:01:25.318 --> 00:01:26.575
Został zabity przez władze

00:01:26.585 --> 00:01:29.457
a MIT zdradziło wszystkie swoje podstawowe zasady.

00:01:29.495 --> 00:01:31.675
Chcieli zrobić z niego przykład, jasne?

00:01:35.208 --> 00:01:39.249
Rządy zawsze chcą więcej kontroli.

00:01:39.258 --> 00:01:43.168
Groził mu wyrok 35 lat więzienia 
i milion dolarów grzywny.

00:01:43.215 --> 00:01:48.844
Nadgorliwość prokuratury budzi wątpliwości
Doszło do zaniedbań.

00:01:48.899 --> 00:01:54.104
Czy przyjrzał się pan tej sprawie?
Jakie są pana wnioski?

00:01:57.962 --> 00:02:00.749
Kiedy dorastałem, stopniowo
do mnie docierało,

00:02:00.781 --> 00:02:02.717
że wszystko dookoła mnie, 
wszystko co ludzie mi mówili

00:02:02.717 --> 00:02:06.127
że jest niby naturalne 
i tak powinno być...

00:02:06.134 --> 00:02:08.492
To wcale takie naturalne nie jest.

00:02:08.492 --> 00:02:11.136
Niektóre rzeczy są nie w porządku
i trzeba je zmienić

00:02:11.136 --> 00:02:14.690
I kiedy to sobie uświadomiłem, 
nie było już odwrotu.

00:02:14.896 --> 00:02:19.086
Sieć jest nasza.

00:02:24.236 --> 00:02:27.155
Witamy w czasie czytania.

00:02:28.302 --> 00:02:31.722
Dziś czytamy "Misia Paddingtona w wesolym miasteczku".

00:02:33.534 --> 00:02:36.053
Urodził się i dorastał w Highland Park.

00:02:36.078 --> 00:02:38.178
Aaron miał trzech braci,

00:02:38.178 --> 00:02:40.278
wszyscy niezwykle bystrzy.

00:02:40.278 --> 00:02:42.379
(Matka) Pudło się przewraca...

00:02:42.896 --> 00:02:44.396
(Matka) Uwolnieni!

00:02:44.638 --> 00:02:47.908
Wszyscy byliśmy niesforni.

00:02:47.918 --> 00:02:50.148
Trzech ciągle biegających chłopców,

00:02:50.152 --> 00:02:51.542
sprawiających kłopoty.

00:02:51.542 --> 00:02:53.378
(Matka) Hej, nie, nie, nie.

00:02:53.378 --> 00:02:55.481
- Aaron!
- Co?

00:02:55.767 --> 00:02:58.259
Aaron zrozumiał jak się uczyć

00:02:58.259 --> 00:03:00.979
już w bardzo wczesnym wieku.

00:03:01.005 --> 00:03:03.565
Jeden, dwa, trzy, cztery, pięć,

00:03:03.565 --> 00:03:06.005
sześć, siedem, osiem, dziewięć, dziesięć.

00:03:06.524 --> 00:03:08.904
- Puk, puk!
- Kto tam?

00:03:08.904 --> 00:03:10.504
- Aaron.
- Aaron kto?

00:03:10.504 --> 00:03:12.684
Aaron Śmieszny.

00:03:12.684 --> 00:03:14.924
Wiedział czego chce 
i chciał tego od zawsze.

00:03:14.924 --> 00:03:16.824
Zawsze dokonywał tego, czego chciał.

00:03:18.104 --> 00:03:20.815
Jego ciekawość nie znała granic.

00:03:21.286 --> 00:03:24.812
Tutaj jest małe zdjęcie tego, czym są planety.

00:03:24.812 --> 00:03:26.922
Każda planeta ma swój symbol.

00:03:26.922 --> 00:03:32.490
Ten jest Merkurego, ten Wenus, 
ten Ziemi, ten Marsa, a ten Jowisza.

00:03:33.005 --> 00:03:37.504
Kiedyś zapytał Susan: "O co chodzi
z rozrywką rodzinną w Highland Park?"

00:03:37.504 --> 00:03:40.181
Darmowa rozrywka rodzinna w centrum Highland Park.

00:03:40.482 --> 00:03:42.136
Miał wtedy 3 lata.

00:03:42.940 --> 00:03:44.947
Odpowiedziała: "O czym ty mówisz?"

00:03:44.947 --> 00:03:49.953
A on na to: "Patrz, tutaj na lodówce: 
Rozrywka rodzinna w Highland Park".

00:03:49.982 --> 00:03:54.512
Nie mogła wyjść z podziwu, 
że juz nauczył się czytać.

00:03:55.606 --> 00:03:59.606
Nazywa się "Moja rodzinna Pascha"

00:04:00.255 --> 00:04:04.255
Noc Paschy różni się od innych nocy.

00:04:04.932 --> 00:04:08.792
Pewnego razu byliśmy w bibliotece 
Uniwersytetu Chicago.

00:04:08.798 --> 00:04:12.428
Wyciągnąłem z półki książkę z 1900 roku

00:04:12.428 --> 00:04:16.088
I pokazałem mu ją, a on powiedział:
"To niezwykłe miejsce".

00:04:16.098 --> 00:04:18.328
Wszyscy byliśmy ciekawskimi dziećmi.

00:04:18.328 --> 00:04:22.328
Ale to Aaron najbardziej
lubił się uczyć i nauczać.

00:04:22.565 --> 00:04:27.085
Nauczmy się abecadła od tyłu.

00:04:27.710 --> 00:04:31.360
Z, Y, X, W, V, U, T…

00:04:31.845 --> 00:04:35.005
Pamiętam jak wrócił ze swojej pierwszej lekcji algebry.

00:04:35.005 --> 00:04:38.627
Powiedział: "Noah, pozwól, że nauczę cię algebry"

00:04:38.627 --> 00:04:40.957
A ja na to: "Co to jest algebra?"

00:04:40.964 --> 00:04:42.044
Zawsze taki był.

00:04:42.765 --> 00:04:46.765
Teraz naciśnij przycisk "click", tutaj.

00:04:47.073 --> 00:04:50.593
O tak, teraz załapało. Teraz jest różowe.

00:04:52.113 --> 00:04:56.113
Kiedy miał dwa lub trzy lata, Bob 
pokazał mu komputery

00:04:56.113 --> 00:04:58.643
a ten oszalał na ich punkcie.

00:04:59.139 --> 00:05:02.759
(mowa dziecka)

00:05:03.499 --> 00:05:08.319
Każdy nas miał komputer, ale to Aaron 
naprawdę wciągnął się w nie i w internet.

00:05:09.766 --> 00:05:12.026
-Pracujesz przy komputerze?
-Nie..

00:05:12.913 --> 00:05:16.023
-Mamo..dlaczego to nie działa?

00:05:16.626 --> 00:05:18.706
Zaczął programować w bardzo młodym wieku.

00:05:18.977 --> 00:05:22.177
Pamiętam pierwszy program, który na-
pisaliśmy razem w języku BASIC.

00:05:22.177 --> 00:05:25.417
Był to quiz z Gwiezdnych Wojen..

00:05:25.489 --> 00:05:31.729
Usiadł ze mną w w piwnicy i pro-
gramowaliśmy tę grę przez wiele godzin.

00:05:34.476 --> 00:05:38.422
Zawsze brakowało mi pomysłów,
nie wiedziałem co robić.

00:05:38.422 --> 00:05:42.186
On za to zawsze widział kolejny problem,
który można rozwiązać komputerami.

00:05:42.196 --> 00:05:45.066
Zawsze coś, co da się rozwiązać
programowaniem.

00:05:47.312 --> 00:05:51.032
Aaron zawsze myślał 
oprogramowaniu jak o magii.

00:05:51.032 --> 00:05:54.172
Możesz robić rzeczy, których
zwykli ludzie nie potrafią.

00:05:54.172 --> 00:05:58.172
Aaron zrobił kiedyś bankomat z kartonu
i Macintosha.

00:05:58.172 --> 00:06:02.172
Pewnego roku nie wiedziałem za kogo
się przebrać na Halloween.

00:06:02.178 --> 00:06:06.178
Pomyślał że fajnie byłoby przebrać się
za jego nowy ulubiony komputer.

00:06:06.178 --> 00:06:09.568
Wtedy był to iMac.

00:06:09.568 --> 00:06:14.508
Nie lubił się przebierać, ale chętnie 
przekonywał innych do swoich kreacji.

00:06:14.508 --> 00:06:20.242
"Tu Aaron. Chłopaki, chwila, czekajcie. 
Patrzcie się w kamerę!"

00:06:20.242 --> 00:06:24.242
"Niech Spiderman patrzy w kamerę."

00:06:24.242 --> 00:06:30.149
Zrobił "The Info" - stronę WWW gdzie
po prostu się informacje.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Pewnie jest ktoś, kto wie wszystko 
o złocie i jego wykuwaniu.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Czemu nie mieliby o tym tam napisać? Inni
ludzie mogliby potem to przeczytać

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
i zmienić po swojemu, jeśli coś jest nie
tak.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Całkiem jak w Wikipedii, nieprawdaż?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zanim powstała Wikipedia, ten 12-latek

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
wymyślił ją sam, w swoim pokoju 
i odpalił na swoim małym komputerku.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jeden z nauczycieli skomentował to tak:

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"To zły pomysł. Nie każdy może pisać 
encyklopedię."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Po to mamy uczonych, żeby nam 
pisali książki."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Skąd ci to w ogóle strzeliło do głowy?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Z bratem mawialiśmy "wiesz, Wikipedia
jest spoko, ale..."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"my to mieliśmy w domu jakieś pięć lat
wcześniej."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
theinfo.org, strona Aarona, wygrała 
szkolny konkurs

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
zorganizowany przez ArsDigita:
firmę z Cambridge, która robi strony WWW.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie mieliśmy pojęcia co robi Aaron.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
To było oczywiste, że ta nagroda to duże osiągnięcie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Aaron szybko wkręcił się w fora o programowaniu

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
a potem w tworzenie nowych narzędzi 
nadających internetowi kształt.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Raz do mnie podszedł i mówi "Ben, pracuję
nad czymś naprawdę super."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Muszę ci to pokazać!"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"No dobra, co to jest?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Nazywa się RSS."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A potem mi tłumaczy te RSSy.
Pytam go "dobra, po co mi to?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Czy ktoś tego używa?
Dlaczego ktoś miałby tego chcieć?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Był taki newsletter dla ludzi
pracujących nad RSS i ogólnie nad XML

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
i był tam taki Aaron Swartz, który był 
waleczny ale bystry,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
miał dużo dobrych pomysłów

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
i nigdy nie przychodził na spotkania na żywo.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Mówili "masz kiedyś zamiar przyjść nas poznać?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A on na to "no wiesz, nie wiem co na 
to mama. Mam tylko 14 lat."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Na początku mówili "hm, więc nasz kolega
z którym pracowaliśmy cały rok ma 14 lat"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A potem do nich docierało: "Niesamowite! 
Teraz tym bardziej chcemy go spotkać."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Pracował nad infrastrukturą 
współczesnych stron WWW.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Przykładowo RSS był narzędziem do 
publikowania podsumowań rzeczy,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
które działy się na różnych stronach.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Najczęściej używa się tego do blogów.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Masz z 10, może 20 blogów które czytasz.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jeśli użyjesz RSS, dostaniesz jednolitą
listę rzeczy, które się na nich dzieją.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Aaron był bardzo młody, ale rozumiał
niedoskonałości technologii

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
i widział sposoby, żeby ją ulepszyć.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Mama zaczęła go ładować do samolotów w 
Chicago. Odbieraliśmy go w San Francisco.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Przedstawialiśmy ludziom, z którymi dyskutował.
Dziwiliśmy się temu, jak jadał.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wybierał tylko białe jedzenie, na przykład
ryż gotowany na parze a nie smażony

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
bo smażony nie był wystarczająco biały. 
To samo z białym chlebem i tak dalej...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie można się było nadziwić temu jakie
debaty się wyłaniały z jego ust.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Pomyślelibyście, że ten dzieciak naprawdę
daleko zajdzie, jeśli nie padnie na szkorbut.