WEBVTT 00:00:07.867 --> 00:00:11.718 Hãy tưởng tượng, trong một giây, một con vịt dạy tiếng Pháp, 00:00:11.738 --> 00:00:15.167 trận bóng bàn xoay xung quanh lỗ đen, 00:00:15.167 --> 00:00:17.788 hay một con cá heo đang giữ thăng bằng một quả dứa. 00:00:17.788 --> 00:00:21.277 Có lẽ bạn chưa thấy bất cứ cái gì như thế này, 00:00:21.277 --> 00:00:23.937 nhưng bạn có thể tưởng tượng ra ngay lập tức. 00:00:23.937 --> 00:00:27.618 Làm thế nào bộ não bạn tạo ra hình ảnh của điều gì đó mà bạn chưa từng thấy? 00:00:27.618 --> 00:00:28.978 Có vẻ không khó lắm, 00:00:28.978 --> 00:00:31.948 nhưng chỉ vì ta quá quen làm việc này. 00:00:31.948 --> 00:00:34.629 Điều này hóa ra lại thực sự là một vấn đề phức tạp 00:00:34.629 --> 00:00:38.818 đòi hỏi sự phối hợp tinh vi bên trong não. 00:00:38.818 --> 00:00:41.758 Vì để tạo ra những hình ảnh mới mẻ, kỳ quặc, 00:00:41.758 --> 00:00:46.667 bộ não lấy những mảnh ghép quen thuộc và ráp lại theo cách mới, 00:00:46.667 --> 00:00:49.789 như một bức tranh làm từ những mảnh ghép nhỏ 00:00:49.789 --> 00:00:53.329 Bộ não phải điều khiển cùng một lúc hàng ngàn xung điện 00:00:53.329 --> 00:00:58.059 đưa tất cả đến đích vào một thời điểm chính xác. 00:00:58.059 --> 00:00:59.779 Khi bạn nhìn vào một vật, 00:00:59.779 --> 00:01:03.658 hàng ngàn nơ-ron ở vỏ não phía sau (posterior cortex) được kích hoạt. 00:01:03.658 --> 00:01:07.018 Những nơ-ron này mã hoá hàng loạt tính chất của vật đó: 00:01:07.018 --> 00:01:11.159 lởm chởm, trái cây, nâu, xanh lá và vàng. 00:01:11.159 --> 00:01:15.540 Sự kích hoạt đồng bộ này củng cố liên kết giữa các bộ nơ-ron đó, 00:01:15.540 --> 00:01:20.095 liên kết chúng lại thành một thứ gọi là "nhóm nơ-ron" (neuronal ensemble) 00:01:20.095 --> 00:01:22.300 Trong trường hợp này thì đây là quả dứa. 00:01:22.300 --> 00:01:25.329 Trong thần kinh học, điều này được gọi là nguyên lí Hebbian, 00:01:25.329 --> 00:01:28.839 nơ-ron cùng được kích hoạt sẽ cùng liên kết với nhau. 00:01:28.839 --> 00:01:30.949 Nếu sau đó bạn cố tưởng tượng một quả dứa, 00:01:30.949 --> 00:01:35.850 toàn bộ nhóm nơ-ron sẽ khởi động, mô phỏng thành một hình ảnh hoàn chỉnh trong đầu. 00:01:35.850 --> 00:01:39.029 Con cá heo lại được mã hoá bằng một nhóm nơ-ron khác. 00:01:39.029 --> 00:01:41.050 Thật ra, mỗi vật bạn đã nhìn thấy 00:01:41.050 --> 00:01:45.290 đều được mã hoá bằng một nhóm nơ-ron liên kết với nó. 00:01:45.290 --> 00:01:49.240 Những nơ-ron này liên kết với nhau bằng kích thích đồng bộ ấy. 00:01:49.240 --> 00:01:52.510 Nhưng nguyên tắc này không giải thích tại sao ta lại có thể 00:01:52.510 --> 00:01:57.240 hình dung vô số vật trong trí tưởng tượng dù chưa hề nhìn thấy. 00:01:57.240 --> 00:02:02.480 Nhóm nơ-ron cho hình ảnh con cá heo thăng bằng quả dứa không tồn tại. 00:02:02.480 --> 00:02:04.922 Vậy làm sao bạn tưởng tượng ra được? 00:02:04.922 --> 00:02:07.760 Một giả thuyết, gọi là thuyết thần kinh tổng hợp, 00:02:07.760 --> 00:02:11.130 cho rằng, một lần nữa, thời gian là điểm quyết định. 00:02:11.130 --> 00:02:13.941 Nếu nhóm nơ-ron của con cá heo và quả dứa-- 00:02:13.941 --> 00:02:16.172 được kích hoạt cùng lúc, 00:02:16.172 --> 00:02:20.761 chúng ta có thể đưa được hai vật riêng biệt vào một hình ảnh duy nhất. 00:02:20.761 --> 00:02:24.041 Nhưng phải có một bộ phận trong não bạn phối hợp sự kích thích đó. 00:02:24.041 --> 00:02:27.521 Một lựa chọn có vẻ hợp lý là vỏ não trước trán (prefrontal cortex), 00:02:27.521 --> 00:02:31.301 bộ phận mà liên quan đến mọi hoạt động nhận thức phức tạp. 00:02:31.301 --> 00:02:35.172 Nơ-ron vỏ não trước trán được nối với vỏ não phía sau-- 00:02:35.172 --> 00:02:40.040 bằng những tế bào dài, mảnh , mở rộng được gọi là sợi thần kinh (neural fiber). 00:02:40.040 --> 00:02:44.339 Thuyết thần kinh tổng hợp cho rằng : như nghệ nhân múa rối kéo những sợi dây rối, 00:02:44.339 --> 00:02:47.869 nơ-ron vỏ não trước trán gửi tín hiêu thần kinh 00:02:47.869 --> 00:02:49.582 xuống những sợi thần kinh 00:02:49.582 --> 00:02:53.410 đến nhiều nhóm nơ-ron ở vỏ não phía sau. 00:02:53.410 --> 00:02:56.292 Điều này đồng loạt kích hoạt chúng. 00:02:56.292 --> 00:02:59.409 Nếu những nhóm nơ-ron được kích hoạt cùng lúc, 00:02:59.409 --> 00:03:04.342 bạn sẽ tưởng tượng được hình ảnh hợp thể như thể bạn thực sự thấy nó. 00:03:04.342 --> 00:03:06.551 Sự đồng bộ ý thức có chủ đích 00:03:06.551 --> 00:03:09.852 của những nhóm nơ-ron khác nhau nhờ vỏ não trước trán 00:03:09.852 --> 00:03:12.052 gọi là thần kinh tổng hợp. 00:03:12.052 --> 00:03:13.813 Để thần kinh tổng hợp xảy ra, 00:03:13.813 --> 00:03:19.303 tín hiệu phải đến hai nhóm nơ-ron cùng lúc. 00:03:19.303 --> 00:03:21.073 Vấn đề là một số nơ-ron 00:03:21.073 --> 00:03:25.083 cách xa vỏ não trước trán rất nhiều so với một số nơ-ron khác. 00:03:25.083 --> 00:03:28.453 Nếu tín hiệu đi tới hai sợi thần kinh cùng lúc, 00:03:28.453 --> 00:03:31.163 chúng sẽ bị lệch nhau. 00:03:31.163 --> 00:03:33.583 Bạn không thể thay đổi độ dài của những liên kết, 00:03:33.583 --> 00:03:37.044 nhưng não bạn, đặc biệt khi nó phát triển trong thời thơ ấu, 00:03:37.044 --> 00:03:40.884 có cách để thay đổi vận tốc truyền. 00:03:40.884 --> 00:03:45.534 Sợi thần kinh được bao bọc bởi một chất béo gọi là myelin. 00:03:45.534 --> 00:03:47.343 Myelin là một chất cách ly 00:03:47.343 --> 00:03:51.554 và có thể tăng tốc tín hiệu thần kinh truyền qua sợi thần kinh. 00:03:51.554 --> 00:03:55.850 Vài sợi thần kinh có đến cả trăm lớp myelin. 00:03:55.850 --> 00:03:57.754 Số khác chỉ có một ít. 00:03:57.754 --> 00:04:00.055 Sợi thần kinh có những lớp myelin dày-- 00:04:00.055 --> 00:04:04.154 có thể truyền tín hiệu nhanh hơn 100 lần hoặc hơn 00:04:04.154 --> 00:04:06.565 so với sợi có lớp myelin mỏng. 00:04:06.565 --> 00:04:09.995 Một số nhà khoa học hiện giờ cho rằng sự khác nhau về lớp myelin 00:04:09.995 --> 00:04:13.835 có thể là chìa khoá cho việc đồng nhất thời gian dẫn truyền trong não, 00:04:13.835 --> 00:04:16.925 từ đó dẫn đến khả năng tổng hợp của chúng ta. 00:04:16.925 --> 00:04:20.255 Sự hình thành myelin này phần nhiều xảy ra vào thời thơ ấu của ta, 00:04:20.255 --> 00:04:21.814 vậy nên ngay từ nhỏ, 00:04:21.814 --> 00:04:26.115 trí tưởng tưởng phong phú của ta có thể dính dáng rất nhiều tới sự phát triển não, 00:04:26.115 --> 00:04:28.381 nơi sợi myelin được liên kết cẩn thận với nhau 00:04:28.394 --> 00:04:32.744 có thể tạo nên những bản giao hưởng sáng tạo trong suốt cuộc đời chúng ta.