İdestezi: Fikirler Ne Hissettirir? - Danko Nikolić
-
0:07 - 0:12Descartes "Düşünüyorum, öyleyse
varım" demeden uzun zaman önce -
0:12 - 0:13ve bundan uzun zaman sonra,
-
0:13 - 0:15benzer bilim adamları ve filozoflar
-
0:15 - 0:19zihin-beden problemi adını
verdikleri şey üzerinde çok düşündüler. -
0:19 - 0:24Zihin ayrı, maddesel olmayan ve bir
et makinasını yöneten bir varlık mıdır? -
0:24 - 0:27Değilse ve fiziksel bedenimizin
anlaşılmaz bir parçasıysa eğer, -
0:27 - 0:30hayvani hislerimizin
girdisini, düşünceler adını verdiğimiz -
0:30 - 0:35fiziksel olmayan
deneyimlere nasıl dönüştürebiliyor? -
0:35 - 0:37Cevaplar durmadan
tartışılsa da, yeni bir araştırma -
0:37 - 0:40problemin bir kısmının
öncelikle duyusal algımız ile -
0:40 - 0:43fikirlerimiz arasında
aslında var olmayan bir ayrım -
0:43 - 0:47olduğunu varsayarak, soruyu ortaya koyma
-
0:47 - 0:49biçimimizde yattığını öne sürüyor.
-
0:49 - 0:51Zihinsel işlevimize dair geleneksel model,
-
0:51 - 0:55hislerimizin beynimize,
sonrasında uygun zihinsel -
0:55 - 0:59olaylara dönüştürülen
ayrı veriler sağladığını belirtmektedir: -
0:59 - 1:05Görsel imgeleri ağaçlara, işitsel
tecrübeleri kuş şarkılarına dönüştürme vb. -
1:05 - 1:07Fakat bazen hisleri
karışan ve bunun da renkleri -
1:07 - 1:11duymalarını ya da sesleri
tatmalarını sağlayan insanlarla -
1:11 - 1:13karşılaşabiliyoruz.
-
1:13 - 1:16Son zamanlara dek, sinestezi
adı verilen bu olaya dair ortak -
1:16 - 1:17anlayış, bunun beyinde
-
1:17 - 1:20duyusal uyaranlardan
sorumlu kısımlar arasında doğrudan -
1:20 - 1:22bir bağlantının var
olduğunu belirtmektedir, -
1:22 - 1:27örneğin si bemol tonunu
duyar duymaz sarı rengi görmek gibi. -
1:27 - 1:29Fakat daha yeni
çalışmalar sinestezinin aslında -
1:29 - 1:32duyularımızın kavradığı
şekiller, renkler ve seslerin -
1:32 - 1:36anlaşılması aracılığıyla
sağlandığını göstermektedir. -
1:36 - 1:39Çapraz duyusal
tecrübelerin gerçekleşmesi için, -
1:39 - 1:43zihinlerimizin duyusal girdi ile
birleştirdiği daha yüksek seviyedeki -
1:43 - 1:46fikir ve kavramların
aktifleştirilmesi gerekmektedir. -
1:46 - 1:51Örneğin; bu şekil hem "s" harfi olarak
hem de "5" rakamı olarak görülebilir -
1:51 - 1:55ve sinestezi de farksız olarak
kalan görsel uyarıcılara rağmen, -
1:55 - 1:56yorumlama biçimlerine bağlı olarak
-
1:56 - 2:01her birini farklı renkler
veya seslerle ilişkilendirir. -
2:01 - 2:04Başka bir çalışmada
sineztezi, harfler öğrenildikten sonra -
2:04 - 2:08bilinmeyen harfler için yeni
renk çağrışımları üretmiştir. -
2:08 - 2:12Bu da fikirler ve duyular arasındaki
bir bağlantıya dayalı olduğu için, -
2:12 - 2:15sineztezi altında
yatan bu zihinsel olay, -
2:15 - 2:18idestezi olarak bilinmektedir.
-
2:18 - 2:20Sinestezi, daha önce düşünüldüğünden
-
2:20 - 2:23daha yaygın olsa da,
yalnızca bazı insanlarda gerçekleşir. -
2:23 - 2:27Fakat idestezi,
yaşamlarımızın temel bir kısmıdır. -
2:27 - 2:32Aslında hepimiz kırmızı rengi
sıcak, maviyi ise soğuk olarak algılarız. -
2:32 - 2:36Çoğu insan açık renklerin,
italik harflerin ve ince çizgilerin -
2:36 - 2:37tiz olduğunu, toprak
-
2:37 - 2:39renklerinin ise kalın
olduğunu kabul eder. -
2:39 - 2:43Bu çağrışımların çoğu
kültürel etki aracılığıyla kazanılsa da, -
2:43 - 2:47diğerleri bebeklerde ve maymunlarda
bile ortaya çıkar ve en azından -
2:47 - 2:51bazı çağrışımların
doğuştan olduğunu öne sürer. -
2:51 - 2:54Bu şekiller için iki olası
isimden birisinin seçilmesi istendiğinde, -
2:54 - 2:57tamamen farklı kültüre ve
dile sahip insanlar, sivri uçlu yıldızın -
2:57 - 3:01"kiki" olduğu ve
yuvarlak şeklin de "bouba" -
3:01 - 3:04olduğu konusunda hemfikirler;
-
3:04 - 3:07bunun nedeni hem sesler,
hem de sesleri çıkarırken ağzımızın -
3:07 - 3:08girdiği şekil.
-
3:08 - 3:10Bu da, zengin bir anlamsal ağ içinde
-
3:10 - 3:12daha fazla çağrışım ortaya çıkarıyor.
-
3:12 - 3:14Kiki sinirli ve zeki olarak, bouba ise
-
3:14 - 3:18tembel ve yavaş olarak tanımlanıyor.
-
3:18 - 3:21Tüm bunların ortaya çıkardığı
şey ise, gün içerisindeki renk, -
3:21 - 3:26ses ve diğer uyarıcı deneyimlerimizin
ayrı duyusal adalarda bulunmadıkları, -
3:26 - 3:29fakat dil ağımıza benzer
bir çağrışım ağında toplu -
3:29 - 3:31olarak bulunduğudur.
-
3:31 - 3:33Bu da metaforları, mantıklı olmasalar bile
-
3:33 - 3:35anlamamızı sağlayan şeydir,
-
3:35 - 3:38tıpkı benzer yumuşaklık ve
aydınlık hissine bağlı olarak -
3:38 - 3:42karın, beyaz bir örtüyle
kıyaslanması gibi. -
3:42 - 3:44İdestezi, kavramsallık ve duygusallığın
-
3:44 - 3:48bir sentezine dayalı olan
sanatta bile önem taşıyabilir. -
3:48 - 3:52Sanatta fikir ve estezi
birbirlerini desteklerler, -
3:52 - 3:55bu, bir melodiyle muhteşem
bir şekilde birleşen şarkı sözü de -
3:55 - 3:57olabilir, bir resmin renk ve fırça
-
3:57 - 3:59kullanımıyla yükseltilen
tema içeriği de olabilir -
3:59 - 4:01veya cümleler aracılığıyla mükemmel bir
-
4:01 - 4:04şekilde oluşturulmuş
romanın konusu da olabilir. -
4:04 - 4:08En önemlisi, idestezi
tarafından oluşturulan çağrışım ağlarının -
4:08 - 4:11yalnızca dile ait ağımıza
benzer olmaması, fakat aslında -
4:11 - 4:13onun ayrılmaz bir parçası olabileceğidir.
-
4:13 - 4:15Geleneksel görüşün aksine,
-
4:15 - 4:18duyularımız bir renk ve şekil
koleksiyonunu ya da havadaki -
4:18 - 4:20bazı titreşimleri ilk yakaladığında
-
4:20 - 4:23ve zihnimiz onları bir ağaç
veya siren olarak sınıflandırdığında, -
4:23 - 4:28idestezi, iki sürecin de eş
zamanlı olarak gerçekleştiğini öne sürer. -
4:28 - 4:33Duyusal algılarımızı, kavramsal
dünya anlayışımız şekillendirir ve -
4:33 - 4:36ikisi birbirine öyle bağlıdır ki,
birisi diğeri olmadan var olamaz. -
4:36 - 4:40Eğer idestezi tarafından
öne sürülen bu model doğruysa, -
4:40 - 4:42zihin çalışmalarına ait
büyük bilimsel ve felsefi -
4:42 - 4:47meselelerin bazıları için
büyük sonuçlar ortaya koyabilir. -
4:47 - 4:49Benlik kavramı önceden var olmasaydı,
-
4:49 - 4:53Descartes'ın da düşünme
eylemine atfedeceği bir "ben"i olmazdı. -
4:53 - 4:57Birbirine bağlı ve farklı
kavramlar ağı var olmasaydı, -
4:57 - 5:01duyusal dünya deneyimimiz,
kavradığımız ayrı nesnelerden çok, -
5:01 - 5:05ayırt edilmemiş bir
nesneler kütlesi olurdu. -
5:05 - 5:08Bilimin görevi ağın nerede olduğunu,
-
5:08 - 5:12nasıl oluştuğunu ve dış
uyarıcılarla etkileşimini bulmaktır. -
5:12 - 5:15Felsefenin mücadelesi
ise, kendimizi anlayış biçimimiz -
5:15 - 5:19ve dünyayla olan bağımız
için bu yeni bilinçlilik modelinin -
5:19 - 5:21ne anlama geldiğini düşünmektir.
- Title:
- İdestezi: Fikirler Ne Hissettirir? - Danko Nikolić
- Description:
-
Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/ideasthesia-how-do-ideas-feel-danko-nikolic
Zihinsel işlevimize dair geleneksel model öncelikle duyularımızın, beynimize veri sağladığını ve daha sonra bu duyuların uygun zihinsel olaylara dönüştürüldüğü fikrini desteklemektedir: Işığın görsel imgelere, hava titreşimlerinin işitsel tecrübelere dönüştürülmesi, vb. Fakat bu süreç eş zamanlı olarak gerçekleşiyorsa ne olur? Danko Nikolić, idestezi teorisini tanımlıyor.
Ders Danko Nikolić; animasyon ise nenatv tarafından hazırlanmıştır.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:38
Eren Gokce approved Turkish subtitles for Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić | ||
Yunus ASIK accepted Turkish subtitles for Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić | ||
Yunus ASIK edited Turkish subtitles for Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić | ||
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić | ||
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić | ||
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić | ||
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for Ideasthesia: How do ideas feel? - Danko Nikolić |