Steroidler hayatınızı kurtarabilir mi? - Anees Bahji

Tüm dersi görüntülemek için tıklayın: https://ed.ted.com/lessons/can-steroids-save-your-life-anees-bahji

Spordaki kullanımlarıyla steroidlerin adı çıkmış durumda. Fakat steroidler solunum aletlerinde, zehirli sarmaşıklar ile egzamayı tedavi eden kremlerde ve iltihabı hafifletmeye yarayan aşılarda da bulunuyor. Bu ilaçlardaki steroidler, kas geliştirmek için kullanılan steroidlerin aynısı değil. Doğrusu, bunların hepsinin temelinde başka bir steroid var - bu steroidi vücudumuz doğuştan üretiyor ve bu olmadan da yaşayamayız. Anees Bahji, kortikosteroid bilimini keşfediyor.

Ders: Anees Bahji, yönetmen: Nick Hilditch.

Spordaki kullanımları yüzünden
steroidlerin adı çıkmış durumda.

Fakat steroidler solunum aletlerinde,

zehirli sarmaşıklar ile
egzamayı tedavi eden kremlerde

ve iltihabı hafifletmeye yarayan
aşılarda da bulunuyor.

Bu ilaçlardaki steroidler, kas geliştirmek
için kullanılan steroidlerin aynısı değil.

Doğrusu, bunların hepsinin
temelinde başka bir steroid var,

bu steroidi vücudumuz doğuştan üretiyor
ve o olmadan da yaşayamayız.

Bir adım geri gidelim, birçok farklı
steroidin olmasının sebebi

bu terimin vücuttaki
ortak etkilerden ziyade

içerdiği ortak molekül yapısını
ifade etmesidir.

Steroidler doğal ya da sentetik biçimde
meydana gelebilir

fakat bütün steroidlerin
ortak noktası molekül yapılarıdır,

bu yapılar, 17 karbon atomundan meydana
gelen dört halka temelinden oluşur

ve üç altıgen ile bir beşgen
şeklinde dizilmiştir.

Bir molekül, steroid olabilmek için
bu eksiksiz dizilime sahip olmalıdır,

yine de çoğunun yan zinciri de vardır -

bu yan zincirler, molekülün işleyişini
önemli ölçüde etkileyen ilave atomlardır.

Steroidler ismini yağlı bir molekül
olan kolesterolden alır.

Vücutlarımız aslında steroidleri
kolesterolden faydalanarak üretirler.

Bu yağlı kolesterolün temeli,

steroidlerin yağlı hücre
zarını geçebildiğini

ve hücrelere girebildiğini ifade eder.

Hücre içinde gen ifadesini
ve protein sentezini

doğrudan etkileyebilirler.

Bu durum birçok
sinyal moleküllerinden farklıdır,

sinyal molekülleri hücre zarını geçemez

ve etkilerini daha karmaşık yollarla

hücre dışından yaratmak zorundadırlar.

Yani steroidler, etkilerini
diğer moleküllere nazaran

daha hızlı yaratırlar.

İltihap önleyici ilaç tedavilerinde
kullanılan steroidlere geri dönelim:

Bu steroidlerin tümü kortizol denen
ve doğal olarak ortaya çıkan

bir steroidi temel alırlar.

Kortizol vücudun birincil stres sinyalidir

ve çok fazla sayıda işlevi vardır.

Strese neden olan bir şey yaşadığımızda -

bir arkadaşımızla kavga etmekten,
bir ayıyla karşılaşmaya

enfeksiyona veya düşük kan
şekerine kadar olan stres -

beyin, hipotalamustan hipofiz bezine
bir sinyal göndererek buna tepki verir.

Daha sonra hipofiz bezi,
böbrek üstü bezine sinyal gönderir.

Böbrek üstü bezi kortizol salgılar
ve bunun bir kısmını sürekli salıverir.

Fakat hipofiz bezinden sinyal aldığında

çok sayıda kortizolu salıverir,

bu da enerji için vücudu daha çok
glikoz üretmeye teşvik eder,

sindirim gibi hayati olmayan
işlevleri de azaltır

ve "savaş, kaç ya da dur" tepkisini
aktive edebilir.

Bu durum kısa vadede faydalıdır

fakat çok uzun sürerse uykusuzluk
ve zayıf ruh hali gibi

nahoş yan etkilere sebep olabilir.

Kortizol, bağışıklık sistemiyle de
karmaşık yollarla etkileşim içindedir,

bu, duruma göre değişir

ve belirli bağışıklık işlevlerini
arttırır veya azaltır.

Enfeksiyonla mücadele esnasında,

bağışıklık sistemi sıklıkla
iltihaba yol açar.

Kortizol, bağışıklık sisteminin
iltihaba yol açma yetisini baskılar,

bu da yine kısa vadede faydalı olabilir.

Fakat çok fazla kortizol
olumsuz etkilere yol açabilir,

bu olumsuz etkilerden biri ise

bağışıklık sisteminin kemik iliği ile
lenf bezi yenileme yetisini düşürmektir.

Çok uzun süre yüksek seviyelerde
kalmasını engellemek için

kortizol, böbrek üstü bezinin

daha çok kortizol salıvermesine
yol açan sinyali baskılar.

Tıbbi kortikosteroidler,

alerjik tepkimelerle,
döküntülerle ve astımla savaşmak için

kortizolün bağışıklık sistemindeki
etkilerini temel alır.

Bunların hepsi iltihabın türleridir.

Aynı mekanizmayı paylaşan
birçok sentetik steroid vardır,

bu steroidler vücudun
kortizol kaynağını arttırırlar,

bu da karşılığında,

iltihaba yol açan ve aşırı etkin olan
bağışıklık tepkilerini durdurur.

Bu kortikosteroidler
hücrelere gizlice sokulurlar

ve iltihap sinyallerinin
gen ifadesini baskılayarak

"yangın alarmı"nı kapatabilirler.

Solunum aletlerindeki
ve kremlerdeki steroidler

sadece etki altındaki organı,
yani deriyi veya akciğerleri etkilerler.

Bunların damar içine tesir eden
veya ağızdan alınan çeşitleri

kronik otoimmün hastalıkları
tedavi etmek için kullanılır,

bu hastalıklara, bütün vücudu etkileyen

lupus veya iltihabi bağırsak
hastalığı örnek verilebilir.

Bu hastalıklarda, vücudun bağışıklık
sistemi kendi hücrelerine saldırır,

bu süreç, sürekli olan astım ataklarına
veya döküntüye benzer.

Düşük dozajlı ve durağan bir steroid

bu kaçak bağışıklık tepkisinin kontrol
altında tutulmasına yarayabilir

fakat uzun süre maruz kalma
sonucunda oluşan

olumsuz psikolojik
ve fizyolojik etkiler yüzünden

daha yüksek dozajlar, acil durumlar
ve ani ateşlenmeler için ayrılmıştır.

Astım atağı, zehirli sarmaşık izi
ve hassas bağırsak sendromu

birbirleriyle tamamen alakasız görünse de

hepsinin ortak bir yanı var:

faydadan çok zararı olan
bir bağışıklık tepkisi.

Ayrıca kortikosteroidler size
devasa kas kazandırmaz,

yalnızca vücudun kendisine karşı
en iyi savunmacısı olabilirler.