Narracja pierwszo-, drugo- i trzecioosobowa - Rebekah Bergman

Zobacz całą lekcję na: https://ed.ted.com/lessons/first-person-vs-second-person-vs-third-person-rebekah-bergman

Kto i z jakiej perspektywy opowiada historię to jeden z najważniejszych wyborów dokonywanych przez autora. Historia opowiedziana z innego punktu widzenia może całkowicie się zmienić. Perspektywy narratorów trzecio-, pierwszo- oraz drugoosobowego mają swoje własne możliwości i ograniczenia. Jak zatem wybrać punkt widzenia dla swojej opowieści? Rebekah Bergman bada rożne sposoby skupiania się na fabule.

Lekcja: Rebekah Bergman, reżyseria: Gibbons Studio

"Jestem niewidzialnym człowiekiem".

"Pani Dalloway powiedziała,
że sama kupi kwiaty".

"Za chwilę zaczniesz czytać
nową powieść Itala Calvina".

Każdy z trzech pierwszych wersów
"Niewidzialnego człowieka" Ellisona,

"Pani Dalloway" Virginii Woolf,

i "Jeśli zimową nocą
podróżny" Itala Calvina

ustanawia inny punkt widzenia.

Kto opowiada historię
i z jakiej perspektywy

to jeden z najważniejszych wyborów,
jaki musi podjąć autor.

Historia opowiadana z innej perspektywy
może całkowicie się zmienić.

Weźmy na przykład tę bajkę:

"Roszpunko, Roszpunko", zawołał Książę,
"Spuść mi na dół swe włosy".

Roszpunka rozplotła włosy
i przewiesiła je przez okno.

Książę wspiął się po jej włosach do wieży.

Baśń o Roszpunce zazwyczaj jest opowiadana
przez narratora spoza historii.

Ten punkt widzenia
nazywany jest trzecią osobą.

Ale "Roszpunka" może także zostać
opowiedziana przez jednego z bohaterów,

narratora pierwszoosobowego.

Koniec loków Roszpunki opadł do mych stóp.

Złapałem go i zacząłem się wspinać... pfe!

Nie mogłem się wyplątać.

Kosmyki obłaziły mnie,
przyklejając się do mojego potu.

W narracji pierwszoosobowej
historia może drastycznie się zmienić

zależnie od tego,
który bohater jest narratorem.

Powiedzmy, że Roszpunka
byłaby narratorem zamiast księcia.

Mam nadzieję, że doceni, jak długo
zabiera rozplecenie siedmiu metrów włosów.

Auć! Będę szczera. Myślałam,
że mój skalp oderwie się od czaszki.

"Czy mógłbyś wspinać się
szybciej?", krzyknęłam.

Narrator drugoosobowy
kieruje historię do czytającego.

Woła twe imię.

Chce, byś spuściła mu swe włosy.

Właśnie skończyłaś je zaplatać,
ale przecież nie często miewasz tu gościa.

Perspektywy narratorów trzecio-,
pierwszo- i drugoosobowego

mają swoje własne unikalne
możliwości i ograniczenia.

Jak zatem wybierać
punkt widzenia w swojej historii?

Ograniczenia nie są koniecznie złą rzeczą,

pomagają skoncentrować się na historii
lub podkreślić jej pewne elementy.

Na przykład

narrator trzecioosobowy jest bardziej
zdystansowany względem bohaterów.

Ma to swoje plusy w historiach,
w których poczucie dystansu jest ważne.

Narrator trzecioosobowy
może być albo ograniczony,

co oznacza, że trzyma się myśli
i uczuć jednego bohatera,

albo wszechwiedzący, mogący przemykać
między umysłami bohaterów

i dający czytelnikowi więcej informacji.

Opowieść w pierwszej osobie tworzy
bliskość między czytającym a narratorem.

Jest ona także ograniczona
przez wiedzę narratora.

To z kolei tworzy niepewność,

ponieważ czytelnik odkrywa informacje
razem z bohaterem.

Narrator pierwszoosobowy niekoniecznie

musi wiernie przedstawiać
doświadczenia bohatera,

mogą być one urojone lub nierzetelne.

W powieści Kazuo Ishiguro "Okruchy dnia"

Stevens, podstarzały brytyjski lokaj
w roku 1956, wspomina wieloletnią służbę,

lecz nie widzi
wad człowieka, któremu służy.

W końcu rysy w jego narracji
zwracają uwagę czytelnika

na nieuświadomione wady
kultury i systemu klasowego,

w których żyje.

Powieść Justina Torresa "My, zwierzęta"

rozpoczyna się mnogim
narratorem pierwszoosobowym.

"Byliśmy sześcioma wydzierającymi dłońmi,
sześcioma tupiącymi stopami,

byliśmy braćmi, chłopcami, trzema małymi
królami uwięzionymi w sporze o więcej".

W połowie opowieści
punkt widzenia się zmienia

na narrację pierwszoosobową pojedynczą,
z "my" na "ja", gdy chłopcy dojrzewają

i jeden z braci czuje się wyobcowany.

Narracja drugoosobowa
jest rzadszym wyborem.

Wymaga od autora przekonania czytelnika
do wiary w istnienie innego "ty".

Umieszczenie czytelnika
w perspektywie postaci

może stworzyć pośpiech i niepewność.

Czasami jednak użycie drugiej osoby

ma bardziej na celu zdystansowanie
narratora od jego własnej opowieści,

niż przybliżenie do niej czytelnika.

W tych przypadkach

narratorzy drugoosobowi odnoszą się
do siebie jako "ty", a nie "ja".

Pisarze bez przerwy eksperymentują
z nowymi wariacjami punktu widzenia.

Nowe technologie wirtualnej
oraz rozszerzonej rzeczywistości

mogą zwiększyć możliwości
dla tych doświadczeń.

Poprzez umieszczanie ludzi w konkretnym
punkcie widzenia w wirtualnej przestrzeni,

jak możemy zmienić sposób
opowiadania i doświadczania opowiadań?