WEBVTT

00:00:14.026 --> 00:00:16.496
"Görülmeyen bir adamım ben."

NOTE Paragraph

00:00:16.496 --> 00:00:20.728
"Mrs. Dalloway çiçekleri
kendi alacağını söylemişti."

NOTE Paragraph

00:00:20.728 --> 00:00:25.047
"Italo Calvino'nun yeni romanını
okumaya başlamak üzeresiniz."

NOTE Paragraph

00:00:26.370 --> 00:00:28.500
Bu üç açılış satırı;

00:00:28.500 --> 00:00:30.762
Ralph Ellison'un "Görülmeyen Adam",

00:00:30.762 --> 00:00:32.922
Virginia Woolf'un "Mrs. Dalloway"

00:00:32.922 --> 00:00:36.732
ve Italo Calvino'nun "Bir Kış Gecesi
Eğer Bir Yolcu" adlı eserlerinden.

00:00:36.732 --> 00:00:39.976
Her biri farklı bakış açılarıyla kurulmuş.

00:00:39.976 --> 00:00:43.122
Hikâyeyi kimin anlattığı
ve hangi bakış açısından anlattığı

00:00:43.122 --> 00:00:46.258
bir yazarın yaptığı
en önemli tercihlerden biri.

00:00:46.374 --> 00:00:50.994
Başka bir bakış açısından anlatıldığında
bir hikâye tamamen değişebilir.

NOTE Paragraph

00:00:52.504 --> 00:00:54.360
Şu peri masalını bir düşünün:

00:00:54.360 --> 00:00:59.820
"Rapunzel, Rapunzel"
dedi Prens, "uzat saçlarını."

00:00:59.820 --> 00:01:03.350
Rapunzel saçlarının örgüsünü açtı
ve pencereden dışarıya fırlattı.

00:01:03.350 --> 00:01:06.420
Prens onun saç örgüsüne
tutunarak kuleye tırmandı.

00:01:06.420 --> 00:01:11.064
Hikâye dışındaki anlatıcı tarafından
Rapunzel genellikle böyle anlatılır.

00:01:11.064 --> 00:01:14.164
Bu bakış açısı üçüncü kişi
olarak adlandırılır.

NOTE Paragraph

00:01:14.164 --> 00:01:17.174
Fakat Rapunzel, hikâyede
yer alan bir karakter tarafından

00:01:17.174 --> 00:01:19.854
birinci kişi bir anlatıcı
olarak da anlatılabilir.

00:01:19.854 --> 00:01:23.284
Rapunzel'in saç lülesinin ucu
ayaklarıma lop diye oturdu.

00:01:23.284 --> 00:01:25.924
Ben de ona tutunup tırmanmaya başladım.

00:01:25.924 --> 00:01:28.694
Aah! Düğümümü çözemiyorum.

00:01:28.694 --> 00:01:32.404
Saç telleri üzerime üzerime geliyor
ve terime yapışıyor.

NOTE Paragraph

00:01:32.404 --> 00:01:36.460
Birinci kişi anlatıcı olduğunda
hikâye büyük ölçüde değişebilir,

00:01:36.460 --> 00:01:40.636
bu, hangi karakterin
anlatıcı olduğuna da bağlıdır.

00:01:40.636 --> 00:01:44.366
Mesela anlatıcı, prens
yerine Rapunzel olsun:

00:01:44.366 --> 00:01:47.035
Yedi metre uzunluğundaki saçı açmanın

00:01:47.035 --> 00:01:50.727
ne kadar uzun zaman alacağını
takdirle karşılayacağını sanmıştım.

00:01:51.365 --> 00:01:53.040
Ah! Dürüst olmam gerekirse

00:01:53.040 --> 00:01:56.212
kafa derimin kafatasımdan
esneyip uzayacağını sanmıştım.

00:01:56.212 --> 00:01:58.542
"Biraz daha hızlı tırmanamaz mısın acaba?"

00:01:58.542 --> 00:02:00.212
diye bağırdım.

NOTE Paragraph

00:02:00.212 --> 00:02:04.801
İkinci kişi söz konusu olduğunda
anlatıcı hikâyeyi okura yönlendirir:

00:02:04.801 --> 00:02:06.132
Adınızı söyler,

00:02:07.372 --> 00:02:09.732
saçınızı ona uzatmanızı ister.

00:02:09.732 --> 00:02:12.011
Saçınızın örgüsünü
açmayı yeni bitirmişsinizdir

00:02:12.011 --> 00:02:14.350
fakat çok fazla ziyaretçiniz de yoktur.

NOTE Paragraph

00:02:14.350 --> 00:02:18.230
Üçüncü kişi, birinci kişi ve ikinci kişi
bakış açılarının her birinin

00:02:18.230 --> 00:02:21.740
eşsiz olasılıkları ve sınırlılıkları var.

00:02:21.740 --> 00:02:25.740
Peki, hikâyeniz için
bir bakış açısını nasıl seçersiniz?

NOTE Paragraph

00:02:25.740 --> 00:02:28.400
Sınırlılıklar ille de kötü
bir şey demek değildir

00:02:28.400 --> 00:02:29.903
ve bir hikâyeye odaklanmaya

00:02:29.903 --> 00:02:32.946
ya da belirli öğeleri
vurgulamaya yardımcı olabilirler.

00:02:32.946 --> 00:02:35.714
Mesela, üçüncü kişi anlatıcısı

00:02:35.714 --> 00:02:39.024
karakterlerden ister istemez
birazcık dışarıda kalır.

00:02:39.024 --> 00:02:43.156
Fakat bu, uzaklık hissiyatının
önemli olduğu hikâyeler için iyi olabilir.

00:02:43.156 --> 00:02:46.486
Üçüncü kişi anlatıcısı
sınırlı da olabilir -

00:02:46.486 --> 00:02:50.126
bu, bir karakterin, düşünceleriyle
hislerine sadık kalındığı anlamına gelir -

00:02:50.126 --> 00:02:51.940
ya da anlatıcı "ilahi" olabilir,

00:02:51.940 --> 00:02:54.966
böylece karakterlerin zihinleri
arasında hızla geçiş yapabilir

00:02:54.966 --> 00:02:57.295
ve okura daha çok bilgi verebilir.

NOTE Paragraph

00:02:57.295 --> 00:03:02.170
Birinci kişinin hikâyesi, okur ile
anlatıcı arasında bir yakınlık yaratır.

00:03:02.170 --> 00:03:05.480
Bu, ayrıca anlatıcının
bilgisiyle sınırlıdır.

00:03:05.480 --> 00:03:08.460
Okur, bilgiyi karakterle
birlikte keşfettiği için

00:03:08.460 --> 00:03:10.920
bu durum belirsizlik yaratır.

00:03:10.920 --> 00:03:12.321
Birinci kişi anlatıcısı,

00:03:12.321 --> 00:03:16.340
karakterin yaşantısını ille de sadık
bir biçimde sunmak zorunda değildir,

00:03:16.340 --> 00:03:19.360
bunu kuruntusal veya aldatıcı
biçimde yapabilir.

00:03:19.360 --> 00:03:22.744
Kazuo Ishiguro'nun
"Günden Kalanlar" adlı romanında,

00:03:22.744 --> 00:03:25.177
ihtiyarlayan bir İngiliz uşak olan Stevens

00:03:25.177 --> 00:03:29.292
1956'da uzun yıllar süren
hizmetini hikâye ediyor

00:03:29.292 --> 00:03:33.292
fakat hizmet ettiği adamın
kusurlarını kabullenemiyor.

00:03:33.292 --> 00:03:35.128
Anlatısındaki çatlaklar sebebiyle,

00:03:35.128 --> 00:03:40.165
kültürün ve sınıf sisteminin yetersiz
biçimde kabullenilen başarısızlıkları

00:03:40.165 --> 00:03:42.625
okurun dikkatini er geç bu yöne çekiyor.

NOTE Paragraph

00:03:42.625 --> 00:03:45.595
Justin Torres'in
"We the Animals" adlı romanı

00:03:45.595 --> 00:03:48.895
birinci çoğul kişi olan
bir anlatıcıyla başlar:

00:03:48.895 --> 00:03:52.705
"Kapışan altı eldik biz,
altı tepinen ayak,

00:03:52.705 --> 00:03:54.752
üç kardeştik biz, üç erkek.

00:03:54.752 --> 00:03:58.344
Daha çok, hep daha çok için
kavgaya sıvanmış üç küçük kraldık."

00:03:58.344 --> 00:04:03.736
Hikâyenin yolu boyunca bakış açısı
birinci tekil kişiye geçiş yapar,

00:04:03.736 --> 00:04:05.304
yani "biz" yerine "ben" olur.

00:04:05.304 --> 00:04:07.057
Bu geçiş, oğlanlar reşit olduğunda

00:04:07.057 --> 00:04:10.492
ve kardeşlerden birinin, diğerlerine
yabancılaştığında gerçekleşir.

NOTE Paragraph

00:04:10.677 --> 00:04:13.697
İkinci kişi ise daha az
yaygın olan bir tercihtir.

00:04:13.697 --> 00:04:15.791
İkinci kişi, başka bir “sen” olması için

00:04:15.791 --> 00:04:18.511
okurun şüphesini yazarın
askıya almasını gerektirir.

00:04:18.511 --> 00:04:21.201
Okuru bir karakterin
perspektifine yerleştirmek

00:04:21.201 --> 00:04:23.621
kaçınılmazlık ile
belirsizlik oluşturabilir.

00:04:23.621 --> 00:04:27.557
Fakat bazen ikinci kişi,
okuru hikâyeye yaklaştırmak yerine,

00:04:27.557 --> 00:04:31.677
onların kendi hikâyesinden
anlatıcıyı uzaklaştırmayı amaçlar.

00:04:31.677 --> 00:04:34.351
Bu gibi durumlarda
ikinci kişi olan anlatıcılar,

00:04:34.351 --> 00:04:37.881
kendilerinden "ben" yerine
"sen" diye söz ederler.

NOTE Paragraph

00:04:37.881 --> 00:04:43.082
Yazarlar bakış açısı üzerinde
sürekli diri varyasyonlar denerler.

00:04:43.082 --> 00:04:46.150
Yeni sanal gerçeklik ile
arttırılmış gerçeklik teknolojileri

00:04:46.150 --> 00:04:49.730
bu denemelerin gerçekleşme
olasılıklarını genişletebilirler.

00:04:49.730 --> 00:04:53.730
İnsanları, sanal boşluktaki belirli
bakış açılarına yerleştirerek

00:04:53.730 --> 00:04:58.159
hikâyeleri anlatma ve deneyimleme
biçimimizi nasıl değiştirebiliriz?