1
00:00:14,026 --> 00:00:16,496
"Görülmeyen bir adamım ben."

2
00:00:16,496 --> 00:00:20,728
"Mrs. Dalloway çiçekleri
kendi alacağını söylemişti."

3
00:00:20,728 --> 00:00:25,047
"Italo Calvino'nun yeni romanını
okumaya başlamak üzeresiniz."

4
00:00:26,370 --> 00:00:28,500
Bu üç açılış satırı;

5
00:00:28,500 --> 00:00:30,762
Ralph Ellison'un "Görülmeyen Adam",

6
00:00:30,762 --> 00:00:32,922
Virginia Woolf'un "Mrs. Dalloway"

7
00:00:32,922 --> 00:00:36,732
ve Italo Calvino'nun "Bir Kış Gecesi
Eğer Bir Yolcu" adlı eserlerinden.

8
00:00:36,732 --> 00:00:39,976
Her biri farklı bakış açılarıyla kurulmuş.

9
00:00:39,976 --> 00:00:43,122
Hikâyeyi kimin anlattığı
ve hangi bakış açısından anlattığı

10
00:00:43,122 --> 00:00:46,258
bir yazarın yaptığı
en önemli tercihlerden biri.

11
00:00:46,374 --> 00:00:50,994
Başka bir bakış açısından anlatıldığında
bir hikâye tamamen değişebilir.

12
00:00:52,504 --> 00:00:54,360
Şu peri masalını bir düşünün:

13
00:00:54,360 --> 00:00:59,820
"Rapunzel, Rapunzel"
dedi Prens, "uzat saçlarını."

14
00:00:59,820 --> 00:01:03,350
Rapunzel saçlarının örgüsünü açtı
ve pencereden dışarıya fırlattı.

15
00:01:03,350 --> 00:01:06,420
Prens onun saç örgüsüne
tutunarak kuleye tırmandı.

16
00:01:06,420 --> 00:01:11,064
Hikâye dışındaki anlatıcı tarafından
Rapunzel genellikle böyle anlatılır.

17
00:01:11,064 --> 00:01:14,164
Bu bakış açısı üçüncü kişi
olarak adlandırılır.

18
00:01:14,164 --> 00:01:17,174
Fakat Rapunzel, hikâyede
yer alan bir karakter tarafından

19
00:01:17,174 --> 00:01:19,854
birinci kişi bir anlatıcı
olarak da anlatılabilir.

20
00:01:19,854 --> 00:01:23,284
Rapunzel'in saç lülesinin ucu
ayaklarıma lop diye oturdu.

21
00:01:23,284 --> 00:01:25,924
Ben de ona tutunup tırmanmaya başladım.

22
00:01:25,924 --> 00:01:28,694
Aah! Düğümümü çözemiyorum.

23
00:01:28,694 --> 00:01:32,404
Saç telleri üzerime üzerime geliyor
ve terime yapışıyor.

24
00:01:32,404 --> 00:01:36,460
Birinci kişi anlatıcı olduğunda
hikâye büyük ölçüde değişebilir,

25
00:01:36,460 --> 00:01:40,636
bu, hangi karakterin
anlatıcı olduğuna da bağlıdır.

26
00:01:40,636 --> 00:01:44,366
Mesela anlatıcı, prens
yerine Rapunzel olsun:

27
00:01:44,366 --> 00:01:47,035
Yedi metre uzunluğundaki saçı açmanın

28
00:01:47,035 --> 00:01:50,727
ne kadar uzun zaman alacağını
takdirle karşılayacağını sanmıştım.

29
00:01:51,365 --> 00:01:53,040
Ah! Dürüst olmam gerekirse

30
00:01:53,040 --> 00:01:56,212
kafa derimin kafatasımdan
esneyip uzayacağını sanmıştım.

31
00:01:56,212 --> 00:01:58,542
"Biraz daha hızlı tırmanamaz mısın acaba?"

32
00:01:58,542 --> 00:02:00,212
diye bağırdım.

33
00:02:00,212 --> 00:02:04,801
İkinci kişi söz konusu olduğunda
anlatıcı hikâyeyi okura yönlendirir:

34
00:02:04,801 --> 00:02:06,132
Adınızı söyler,

35
00:02:07,372 --> 00:02:09,732
saçınızı ona uzatmanızı ister.

36
00:02:09,732 --> 00:02:12,011
Saçınızın örgüsünü
açmayı yeni bitirmişsinizdir

37
00:02:12,011 --> 00:02:14,350
fakat çok fazla ziyaretçiniz de yoktur.

38
00:02:14,350 --> 00:02:18,230
Üçüncü kişi, birinci kişi ve ikinci kişi
bakış açılarının her birinin

39
00:02:18,230 --> 00:02:21,740
eşsiz olasılıkları ve sınırlılıkları var.

40
00:02:21,740 --> 00:02:25,740
Peki, hikâyeniz için
bir bakış açısını nasıl seçersiniz?

41
00:02:25,740 --> 00:02:28,400
Sınırlılıklar ille de kötü
bir şey demek değildir

42
00:02:28,400 --> 00:02:29,903
ve bir hikâyeye odaklanmaya

43
00:02:29,903 --> 00:02:32,946
ya da belirli öğeleri
vurgulamaya yardımcı olabilirler.

44
00:02:32,946 --> 00:02:35,714
Mesela, üçüncü kişi anlatıcısı

45
00:02:35,714 --> 00:02:39,024
karakterlerden ister istemez
birazcık dışarıda kalır.

46
00:02:39,024 --> 00:02:43,156
Fakat bu, uzaklık hissiyatının
önemli olduğu hikâyeler için iyi olabilir.

47
00:02:43,156 --> 00:02:46,486
Üçüncü kişi anlatıcısı
sınırlı da olabilir -

48
00:02:46,486 --> 00:02:50,126
bu, bir karakterin, düşünceleriyle
hislerine sadık kalındığı anlamına gelir -

49
00:02:50,126 --> 00:02:51,940
ya da anlatıcı "ilahi" olabilir,

50
00:02:51,940 --> 00:02:54,966
böylece karakterlerin zihinleri
arasında hızla geçiş yapabilir

51
00:02:54,966 --> 00:02:57,295
ve okura daha çok bilgi verebilir.

52
00:02:57,295 --> 00:03:02,170
Birinci kişinin hikâyesi, okur ile
anlatıcı arasında bir yakınlık yaratır.

53
00:03:02,170 --> 00:03:05,480
Bu, ayrıca anlatıcının
bilgisiyle sınırlıdır.

54
00:03:05,480 --> 00:03:08,460
Okur, bilgiyi karakterle
birlikte keşfettiği için

55
00:03:08,460 --> 00:03:10,920
bu durum belirsizlik yaratır.

56
00:03:10,920 --> 00:03:12,321
Birinci kişi anlatıcısı,

57
00:03:12,321 --> 00:03:16,340
karakterin yaşantısını ille de sadık
bir biçimde sunmak zorunda değildir,

58
00:03:16,340 --> 00:03:19,360
bunu kuruntusal veya aldatıcı
biçimde yapabilir.

59
00:03:19,360 --> 00:03:22,744
Kazuo Ishiguro'nun
"Günden Kalanlar" adlı romanında,

60
00:03:22,744 --> 00:03:25,177
ihtiyarlayan bir İngiliz uşak olan Stevens

61
00:03:25,177 --> 00:03:29,292
1956'da uzun yıllar süren
hizmetini hikâye ediyor

62
00:03:29,292 --> 00:03:33,292
fakat hizmet ettiği adamın
kusurlarını kabullenemiyor.

63
00:03:33,292 --> 00:03:35,128
Anlatısındaki çatlaklar sebebiyle,

64
00:03:35,128 --> 00:03:40,165
kültürün ve sınıf sisteminin yetersiz
biçimde kabullenilen başarısızlıkları

65
00:03:40,165 --> 00:03:42,625
okurun dikkatini er geç bu yöne çekiyor.

66
00:03:42,625 --> 00:03:45,595
Justin Torres'in
"We the Animals" adlı romanı

67
00:03:45,595 --> 00:03:48,895
birinci çoğul kişi olan
bir anlatıcıyla başlar:

68
00:03:48,895 --> 00:03:52,705
"Kapışan altı eldik biz,
altı tepinen ayak,

69
00:03:52,705 --> 00:03:54,752
üç kardeştik biz, üç erkek.

70
00:03:54,752 --> 00:03:58,344
Daha çok, hep daha çok için
kavgaya sıvanmış üç küçük kraldık."

71
00:03:58,344 --> 00:04:03,736
Hikâyenin yolu boyunca bakış açısı
birinci tekil kişiye geçiş yapar,

72
00:04:03,736 --> 00:04:05,304
yani "biz" yerine "ben" olur.

73
00:04:05,304 --> 00:04:07,057
Bu geçiş, oğlanlar reşit olduğunda

74
00:04:07,057 --> 00:04:10,492
ve kardeşlerden birinin, diğerlerine
yabancılaştığında gerçekleşir.

75
00:04:10,677 --> 00:04:13,697
İkinci kişi ise daha az
yaygın olan bir tercihtir.

76
00:04:13,697 --> 00:04:15,791
İkinci kişi, başka bir “sen” olması için

77
00:04:15,791 --> 00:04:18,511
okurun şüphesini yazarın
askıya almasını gerektirir.

78
00:04:18,511 --> 00:04:21,201
Okuru bir karakterin
perspektifine yerleştirmek

79
00:04:21,201 --> 00:04:23,621
kaçınılmazlık ile
belirsizlik oluşturabilir.

80
00:04:23,621 --> 00:04:27,557
Fakat bazen ikinci kişi,
okuru hikâyeye yaklaştırmak yerine,

81
00:04:27,557 --> 00:04:31,677
onların kendi hikâyesinden
anlatıcıyı uzaklaştırmayı amaçlar.

82
00:04:31,677 --> 00:04:34,351
Bu gibi durumlarda
ikinci kişi olan anlatıcılar,

83
00:04:34,351 --> 00:04:37,881
kendilerinden "ben" yerine
"sen" diye söz ederler.

84
00:04:37,881 --> 00:04:43,082
Yazarlar bakış açısı üzerinde
sürekli diri varyasyonlar denerler.

85
00:04:43,082 --> 00:04:46,150
Yeni sanal gerçeklik ile
arttırılmış gerçeklik teknolojileri

86
00:04:46,150 --> 00:04:49,730
bu denemelerin gerçekleşme
olasılıklarını genişletebilirler.

87
00:04:49,730 --> 00:04:53,730
İnsanları, sanal boşluktaki belirli
bakış açılarına yerleştirerek

88
00:04:53,730 --> 00:04:58,159
hikâyeleri anlatma ve deneyimleme
biçimimizi nasıl değiştirebiliriz?