1
00:00:14,026 --> 00:00:16,496
„Ja sam nevidljivi čovek.”

2
00:00:16,496 --> 00:00:20,728
„Gospođa Dalovej je rekla
da će sama kupiti cveće.”

3
00:00:20,728 --> 00:00:24,777
„Upravo počinješ da čitaš
najnoviji roman Itala Kalvina.”

4
00:00:26,370 --> 00:00:30,742
Ove tri uvodne rečenice
iz „Nevidljivog čoveka” Ralfa Elisona,

5
00:00:30,742 --> 00:00:32,762
„Gospođe Dalovej” Virdžinije Vulf

6
00:00:32,762 --> 00:00:36,562
i „Ako jedne zimske noći
neki putnik” Itala Kalvina

7
00:00:36,562 --> 00:00:39,682
uspostavljaju različite tačke gledišta.

8
00:00:39,682 --> 00:00:42,892
Ko pripoveda priču i iz koje perspektive

9
00:00:42,892 --> 00:00:46,412
su neki od najvažnijih izbora
koje pisac pravi.

10
00:00:46,412 --> 00:00:48,231
Ispričana sa drugačije tačke gledišta,

11
00:00:48,231 --> 00:00:51,184
priča može u potpunosti
da se transformiše.

12
00:00:52,504 --> 00:00:54,360
Uzmite sledeću bajku:

13
00:00:54,360 --> 00:00:59,820
„Zlatokosa! Zlatokosa!”
Princ je pozivao: „Spusti svoju kosu.”

14
00:00:59,820 --> 00:01:03,350
Zlatokosa je rasplela pletenice
i izbacila kosu kroz prozor.

15
00:01:03,350 --> 00:01:06,420
Princ se popeo u toranj
uz pomoć njenih uvojaka.

16
00:01:06,420 --> 00:01:11,064
Zlatokosa je obično ispričana ovako,
sa pripovedačem izvan priče.

17
00:01:11,064 --> 00:01:14,164
Ova tačka gledišta se naziva trećim licem.

18
00:01:14,164 --> 00:01:18,044
Međutim, Zlatokosu može da ispriča
i lik unutar priče -

19
00:01:18,044 --> 00:01:19,854
pripovedač u prvom licu.

20
00:01:19,854 --> 00:01:23,284
Vrhovi Zlatokosinih pramenova
su mi zapahnuli stopala.

21
00:01:23,284 --> 00:01:26,614
Zgrabio sam ih i počeo da se penjem... Uh!

22
00:01:26,614 --> 00:01:28,694
Nisam mogao da se odmrsim.

23
00:01:28,694 --> 00:01:32,404
Niti su pale svuda po meni,
lepeći se za moj znoj.

24
00:01:32,404 --> 00:01:36,460
Ispripovedana u prvom licu,
priča može drastično da se promeni

25
00:01:36,460 --> 00:01:39,475
u zavisnosti od toga
koji lik je pripoveda.

26
00:01:40,636 --> 00:01:44,366
Recimo da je pripovedač
Zlatokosa, a ne princ:

27
00:01:44,366 --> 00:01:50,648
Nadam se da ceni koliko je potrebno da se
rasplete osam metara kose, pomislila sam.

28
00:01:51,255 --> 00:01:56,212
Aj! Biću iskrena; pomislila sam
da će mi vlasište skliznuti sa lobanje.

29
00:01:56,212 --> 00:01:59,490
„Možeš li brže
da se penješ?” povikala sam.

30
00:02:00,212 --> 00:02:04,801
U drugom licu, pripovedač
deklamuje priču čitaocu:

31
00:02:04,801 --> 00:02:09,447
Poziva te po imenu.
Želi da spustiš svoju kosu.

32
00:02:09,892 --> 00:02:14,350
Upravo si je splela, ali, hej,
nemaš mnogo posetilaca.

33
00:02:14,350 --> 00:02:18,230
Perspektive u trećem licu,
prvom licu i drugom licu

34
00:02:18,230 --> 00:02:21,740
imaju jedinstvene mogućnosti,
kao i ograničenja.

35
00:02:21,740 --> 00:02:25,283
Dakle, kako da odaberete
tačku gledišta za vašu priču?

36
00:02:25,740 --> 00:02:28,400
Ograničenja nisu nužno nešto loše -

37
00:02:28,400 --> 00:02:32,946
mogu da pomognu u usmeravanju priče
i naglašavanju određenih elemenata.

38
00:02:32,946 --> 00:02:34,106
Na primer,

39
00:02:34,106 --> 00:02:39,024
pripovedač u trećem licu
je nužno malčice udaljen od likova.

40
00:02:39,024 --> 00:02:43,156
Međutim, to može da bude dobro za priče
u kojima je važno osećanje udaljenosti.

41
00:02:43,156 --> 00:02:46,636
Pripovedač u trećem licu
može da bude ograničen,

42
00:02:46,636 --> 00:02:50,516
u smislu da ostaje vezan
za misli i osećanja jednog lika

43
00:02:50,516 --> 00:02:54,446
ili može da bude sveznajući,
u stanju da preleće između umova likova

44
00:02:54,446 --> 00:02:57,295
i time čitaocu pruži više informacija.

45
00:02:57,295 --> 00:03:02,170
Priča u prvom licu stvara bliskost
između čitaoca i pripovedača.

46
00:03:02,170 --> 00:03:05,480
Ali je i ograničena znanjem pripovedača.

47
00:03:05,480 --> 00:03:07,010
Ovo može da stvori neizvesnost

48
00:03:07,010 --> 00:03:10,920
dok čitalac zajedno sa likom
saznaje informacije.

49
00:03:10,920 --> 00:03:13,180
Pripovedač u prvom licu ne mora nužno

50
00:03:13,180 --> 00:03:16,340
da verno prikazuje iskustvo lika -

51
00:03:16,340 --> 00:03:19,360
može da obmanjuje ili bude neiskren.

52
00:03:19,360 --> 00:03:22,744
U romanu „Ostaci dana” Kazua Išigura,

53
00:03:22,744 --> 00:03:25,262
Stivens, ostareli britanski batler

54
00:03:25,262 --> 00:03:29,292
iz 1956. godine seća se
svojih dugih godina službe,

55
00:03:29,292 --> 00:03:33,292
ali ne uviđa mane čoveka kome služi.

56
00:03:33,292 --> 00:03:37,042
Pukotine u njegovom pripovedanju
vremenom privlače čitaočevu pažnju

57
00:03:37,042 --> 00:03:41,025
na neprepoznate nedostatke
kulture i klasnog sistema

58
00:03:41,025 --> 00:03:42,625
u kome pirpovedač živi.

59
00:03:42,625 --> 00:03:45,595
Roman „Mi životinje” Džastina Toresa

60
00:03:45,595 --> 00:03:48,895
počinje pripovedanjem
u prvom licu množine:

61
00:03:48,895 --> 00:03:52,705
„Bili smo šest grabljivih ruku,
šest tutnjavih stopala;

62
00:03:52,705 --> 00:03:58,542
bili smo braća, dečaci, tri mala kralja
u klinču borbe za više.”

63
00:03:58,542 --> 00:04:01,587
Tokom priče, tačka gledišta se menja

64
00:04:01,587 --> 00:04:06,577
u prvo lice jednine, iz mi u ja,
kako dečaci odrastaju

65
00:04:06,577 --> 00:04:10,071
i jedan brat postaje otuđen od ostalih.

66
00:04:10,677 --> 00:04:13,697
Drugo lice nije čest izbor.

67
00:04:13,697 --> 00:04:18,511
Zahteva od pisca da navede čitaoca
da ukine nevericu i postane drugo „ti”.

68
00:04:18,511 --> 00:04:21,201
Smeštanjem čitaoca u perspektivu lika

69
00:04:21,201 --> 00:04:23,621
može da se izgradi osećanje
hitnost i neizvesnost.

70
00:04:23,621 --> 00:04:24,791
Ponekad, pak,

71
00:04:24,791 --> 00:04:28,937
drugo lice ima funkciju udaljavanja
pripovedača iz sopstvene priče,

72
00:04:28,937 --> 00:04:31,677
a ne zbližavanja čitaoca s pričom.

73
00:04:31,677 --> 00:04:32,807
U ovim slučajevima,

74
00:04:32,807 --> 00:04:37,881
pripovedač u drugom licu se obraća sebi
upotrebom „ti” umesto „ja”.

75
00:04:37,881 --> 00:04:43,082
Pisci stalno eksperimentišu
sa novim varijacijama na tačke gledišta.

76
00:04:43,082 --> 00:04:46,150
Nove tehnologije
virtuelne i proširene stvarnosti

77
00:04:46,150 --> 00:04:49,730
će možda proširiti mogućnosti
za slične eksperimente.

78
00:04:49,730 --> 00:04:53,730
Smeštanjem ljudi u određenu pogodnu
tačku gledišta u virtuelnom prostoru,

79
00:04:53,730 --> 00:04:57,590
kako ćemo da izmenimo način
na koji pričamo i doživljavamo priče?