0:00:14.026,0:00:16.496 "Jestem niewidzialnym człowiekiem". 0:00:16.496,0:00:20.098 "Pani Dalloway powiedziała,[br]że sama kupi kwiaty". 0:00:20.728,0:00:24.777 "Za chwilę zaczniesz czytać[br]nową powieść Itala Calvina". 0:00:26.370,0:00:30.742 Każdy z trzech pierwszych wersów[br]"Niewidzialnego człowieka" Ellisona, 0:00:30.742,0:00:32.762 "Pani Dalloway" Virginii Woolf, 0:00:32.762,0:00:36.562 i "Jeśli zimową nocą[br]podróżny" Itala Calvina 0:00:36.562,0:00:39.332 ustanawia inny punkt widzenia. 0:00:39.682,0:00:42.892 Kto opowiada historię[br]i z jakiej perspektywy 0:00:42.892,0:00:45.902 to jeden z najważniejszych wyborów,[br]jaki musi podjąć autor. 0:00:46.412,0:00:50.544 Historia opowiadana z innej perspektywy[br]może całkowicie się zmienić. 0:00:52.504,0:00:54.360 Weźmy na przykład tę bajkę: 0:00:54.360,0:00:59.410 "Roszpunko, Roszpunko", zawołał Książę,[br]"Spuść mi na dół swe włosy". 0:00:59.820,0:01:03.350 Roszpunka rozplotła włosy[br]i przewiesiła je przez okno. 0:01:03.350,0:01:06.220 Książę wspiął się po jej włosach do wieży. 0:01:06.420,0:01:11.064 Baśń o Roszpunce zazwyczaj jest opowiadana[br]przez narratora spoza historii. 0:01:11.064,0:01:14.034 Ten punkt widzenia[br]nazywany jest trzecią osobą. 0:01:14.164,0:01:18.044 Ale "Roszpunka" może także zostać[br]opowiedziana przez jednego z bohaterów, 0:01:18.044,0:01:19.854 narratora pierwszoosobowego. 0:01:19.854,0:01:23.284 Koniec loków Roszpunki opadł do mych stóp. 0:01:23.284,0:01:26.614 Złapałem go i zacząłem się wspinać... pfe! 0:01:26.614,0:01:28.694 Nie mogłem się wyplątać. 0:01:28.694,0:01:32.144 Kosmyki obłaziły mnie,[br]przyklejając się do mojego potu. 0:01:32.404,0:01:36.460 W narracji pierwszoosobowej[br]historia może drastycznie się zmienić 0:01:36.460,0:01:39.146 zależnie od tego,[br]który bohater jest narratorem. 0:01:40.636,0:01:44.076 Powiedzmy, że Roszpunka[br]byłaby narratorem zamiast księcia. 0:01:44.366,0:01:50.535 Mam nadzieję, że doceni, jak długo[br]zabiera rozplecenie siedmiu metrów włosów. 0:01:51.255,0:01:56.212 Auć! Będę szczera. Myślałam,[br]że mój skalp oderwie się od czaszki. 0:01:56.212,0:01:59.312 "Czy mógłbyś wspinać się[br]szybciej?", krzyknęłam. 0:02:00.212,0:02:04.621 Narrator drugoosobowy[br]kieruje historię do czytającego. 0:02:04.801,0:02:06.182 Woła twe imię. 0:02:07.412,0:02:09.892 Chce, byś spuściła mu swe włosy. 0:02:09.892,0:02:14.350 Właśnie skończyłaś je zaplatać,[br]ale przecież nie często miewasz tu gościa. 0:02:14.350,0:02:18.230 Perspektywy narratorów trzecio-,[br]pierwszo- i drugoosobowego 0:02:18.230,0:02:21.740 mają swoje własne unikalne[br]możliwości i ograniczenia. 0:02:21.740,0:02:25.070 Jak zatem wybierać[br]punkt widzenia w swojej historii? 0:02:25.740,0:02:28.400 Ograniczenia nie są koniecznie złą rzeczą, 0:02:28.400,0:02:32.326 pomagają skoncentrować się na historii[br]lub podkreślić jej pewne elementy. 0:02:32.946,0:02:34.106 Na przykład 0:02:34.106,0:02:39.024 narrator trzecioosobowy jest bardziej[br]zdystansowany względem bohaterów. 0:02:39.024,0:02:43.156 Ma to swoje plusy w historiach,[br]w których poczucie dystansu jest ważne. 0:02:43.156,0:02:46.636 Narrator trzecioosobowy[br]może być albo ograniczony, 0:02:46.636,0:02:50.366 co oznacza, że trzyma się myśli[br]i uczuć jednego bohatera, 0:02:50.516,0:02:54.446 albo wszechwiedzący, mogący przemykać[br]między umysłami bohaterów 0:02:54.446,0:02:56.565 i dający czytelnikowi więcej informacji. 0:02:57.295,0:03:02.170 Opowieść w pierwszej osobie tworzy[br]bliskość między czytającym a narratorem. 0:03:02.170,0:03:05.480 Jest ona także ograniczona[br]przez wiedzę narratora. 0:03:05.480,0:03:07.010 To z kolei tworzy niepewność, 0:03:07.010,0:03:10.710 ponieważ czytelnik odkrywa informacje[br]razem z bohaterem. 0:03:10.920,0:03:13.180 Narrator pierwszoosobowy niekoniecznie 0:03:13.180,0:03:16.340 musi wiernie przedstawiać[br]doświadczenia bohatera, 0:03:16.340,0:03:19.360 mogą być one urojone lub nierzetelne. 0:03:19.360,0:03:22.744 W powieści Kazuo Ishiguro "Okruchy dnia" 0:03:22.744,0:03:29.292 Stevens, podstarzały brytyjski lokaj[br]w roku 1956, wspomina wieloletnią służbę, 0:03:29.292,0:03:33.062 lecz nie widzi[br]wad człowieka, któremu służy. 0:03:33.292,0:03:37.042 W końcu rysy w jego narracji[br]zwracają uwagę czytelnika 0:03:37.042,0:03:41.025 na nieuświadomione wady[br]kultury i systemu klasowego, 0:03:41.025,0:03:42.145 w których żyje. 0:03:42.625,0:03:45.595 Powieść Justina Torresa "My, zwierzęta" 0:03:45.595,0:03:48.895 rozpoczyna się mnogim[br]narratorem pierwszoosobowym. 0:03:48.895,0:03:52.705 "Byliśmy sześcioma wydzierającymi dłońmi,[br]sześcioma tupiącymi stopami, 0:03:52.705,0:03:58.062 byliśmy braćmi, chłopcami, trzema małymi[br]królami uwięzionymi w sporze o więcej". 0:03:58.542,0:04:01.587 W połowie opowieści[br]punkt widzenia się zmienia 0:04:01.587,0:04:06.577 na narrację pierwszoosobową pojedynczą,[br]z "my" na "ja", gdy chłopcy dojrzewają 0:04:06.577,0:04:09.897 i jeden z braci czuje się wyobcowany. 0:04:10.677,0:04:13.697 Narracja drugoosobowa[br]jest rzadszym wyborem. 0:04:13.697,0:04:18.631 Wymaga od autora przekonania czytelnika[br]do wiary w istnienie innego "ty". 0:04:18.638,0:04:21.201 Umieszczenie czytelnika[br]w perspektywie postaci 0:04:21.201,0:04:23.621 może stworzyć pośpiech i niepewność. 0:04:23.621,0:04:25.429 Czasami jednak użycie drugiej osoby 0:04:25.429,0:04:28.937 ma bardziej na celu zdystansowanie[br]narratora od jego własnej opowieści, 0:04:28.937,0:04:31.627 niż przybliżenie do niej czytelnika. 0:04:31.627,0:04:32.807 W tych przypadkach 0:04:32.807,0:04:37.351 narratorzy drugoosobowi odnoszą się[br]do siebie jako "ty", a nie "ja". 0:04:37.881,0:04:43.082 Pisarze bez przerwy eksperymentują[br]z nowymi wariacjami punktu widzenia. 0:04:43.082,0:04:46.150 Nowe technologie wirtualnej[br]oraz rozszerzonej rzeczywistości 0:04:46.150,0:04:49.730 mogą zwiększyć możliwości[br]dla tych doświadczeń. 0:04:49.730,0:04:53.730 Poprzez umieszczanie ludzi w konkretnym[br]punkcie widzenia w wirtualnej przestrzeni, 0:04:53.730,0:04:57.590 jak możemy zmienić sposób[br]opowiadania i doświadczania opowiadań?