Maximizing Profit under Monopoly

♪ [âm nhạc] ♪

[Giáo sư. Alex Tabarrok] Độc quyền.
Độc quyền không chỉ là một trò chơi.

Trong video này,
ta sẽ nói về cách doanh nghiệp

sử dụng quyền lực thị trường
để tối đa hóa lợi nhuận.

Chúng ta sẽ bắt đầu
với một ví dụ gây tranh cãi.

Đây là virus AIDS.

Virus này đã giết chết hơn 36 triệu người
trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, ở Mỹ,

AIDS không còn là án tử hình
như trước kia nữa.

Bắt đầu từ giữa những năm 1990,

tỉ lệ tử vong do AIDS
bắt đầu giảm đáng kể

với sự ra mắt
của nhiều loại thuốc mới, chẳng hạn Combvir.

Loại thuốc mới này rất tốt,
nhưng cũng rất đắt,

song lý do

đâu bởi chi phí
sản xuất thuốc quá cao.

Thực ra chi phí sản xuất
thuốc viên khá là khá thấp.

Dù thế, viên thuốc này đắt

là bởi vấn đề chính
mà chúng ta bàn tới ở đây: Độc quyền.

Công ty Dược phẩm GlaxoSmithKline
(hay GSK)

sở hữu bằng sáng chế thuốc Combivir,

nghĩa là họ có quyền
loại bỏ các đối thủ cạnh tranh.

Chỉ GSK mới có quyền bán Combivir
một cách hợp pháp.

Bằng sáng chế mang lại cho GSK
sự độc quyền,

hay chúng ta có thể nói rộng ra là
mang lại quyền lực thị trường.

Quyền lực thị trường là quyền
tăng giá vượt mức chi phí biên,

mà không sợ các doanh nghiệp khác
gia nhập thị trường.

Vậy làm sao bạn biết
giá cả cao hơn chi phí biên?

Sau đây là một phép thử đơn giản

ở Mỹ,

Combivir có giá
khoảng 12 đến 13 đô la/viên.

Tuy nhiên, Ấn Độ không
công nhận bằng sáng chế Combivir,

nên tại đây

có rất nhiều nhà sản xuất Combivir
bán thuốc này trên thị trường cạnh tranh.

Như chúng ta biết,
trong thị trường cạnh tranh,

giá cả sẽ giảm xuống
tới chi phí biên,

và ở Ấn Độ, giá của Combivir
vào khoảng 50 xu/viên.

Vậy là ở Mỹ,

giá Combivir

cao gấp khoảng 25 lần,
so với chi phí biên.

Chúng ta phân tích một chút
về nguồn gốc của quyền lực thị trường.

Căn bản là
doanh nghiệp có quyền lực thị trường

khi họ bán một hàng hóa độc nhất

và có các rào cản gia nhập,

tức nguồn lực ngăn cản
đối thủ cạnh tranh tham gia thị trường.

Những rào cản gia nhập này bao gồm
bằng sáng chế,

như ta đã thảo luận ở trên.

Ngoài ra quy định của chính phủ

cũng tạo ra các rào cản gia nhập,
ví như giấy phép độc quyền.

Lợi thế về quy mô

có nghĩa một công ty lớn

có thể bán ở mức chi phí thấp hơn
so với bất cứ công ty nhỏ nào,

gây khó dễ cho việc
tạo dựng một thị trường cạnh tranh,

ngay cả khi được miễn phí gia nhập.

Dpanh nghiệp độc quyền thường
nắm giữ nguyên liệu đầu vào quan trọng.

Ví dụ: kim cương

chỉ được tìm thấy
ở một vài nơi trên thế giới.

Nếu kiểm soát một vài
mỏ kim cương như vậy,

bạn có thể độc quyền hóa
thị trường kim cương,

nơi mình nắm quyền lực thị trường.

Đổi mới về công nghệ

có thể tạo ra quyền lực thị trường tạm thời
cho doanh nghiệp.

Doanh nghiệp có tri thức hoặc khả năng
mà doanh nghiệp khác chưa có

sẽ sở hữu
một số quyền lực thị trường.

Ta sẽ nghiên cứu sâu thêm nữa
về những điều này.

Còn điều ta muốn làm lúc này

là tập trung vào cách mà
doanh nghiệp có quyền lực thị trường

xác lập giá cả.

Vậy mức giá nào sẽ
tối đa hóa lợi nhuận?

Doanh nghiệp độc quyền tối đa hóa lợi nhuận
bằng cách nào?

Bằng cách sản xuất với mức sản lượng

mà tại đó doanh thu biên
bằng với chi phí biên.

Tuyệt!

Đây cũng là quy luật
giành cho doanh nghiệp cạnh tranh:

chọn mức sản lượng

mà tại đó doanh thu biên
bằng với chi phí biên.

Khác biệt duy nhất
là với doanh nghiệp cạnh tranh

thì doanh thu biên
đã bằng giá rồi,

và điều này không đúng
với doanh nghiệp độc quyền.

Doanh nghiệp độc quyền không phải
là một thị phần nhỏ của thị trường.

Bởi đang bán
một mặt hàng độc nhất,

nên doanh nghiệp độc quyền

phải đối mặt với toàn bộ
đường cầu thị trường dốc xuống.

Kết quả là,

doanh thu biên
sẽ thấp hơn giá cả.

Chúng ta cùng xem cách tính
doanh thu biên của doanh nghiệp độc quyền.

Hãy cùng bắt đầu
với đường cầu,

và giả sử
ban đầu ta bán 2 đơn vị.

Ta có thể bán 2 đơn vị
với giá 16 đô la/đơn vị.

Vậy tổng doanh thu là
16 đô la x 2 = 32 đô la.

Giờ hãy nhớ rằng doanh thu biên

là sự thay đổi trong tổng doanh thu
từ việc bán một đơn vị bổ sung.

Giả sử
ta bán 1 đơn vị bổ sung nữa,

là tổng là 3 đơn vị.

Ta có thể bán 3 đơn vị với giá 14 đô la.

14 đô la là giá bán tối đa của mỗi đơn vị,
mà ta có được khi bán 3 đơn vị.

Khi số lượng bán ra là 3,

tổng doanh thu là
14 x 3 = 42 đô la.

Điều đó có nghĩa là doanh thu biên,

tức sự thay đổi doanh thu từ việc bán đơn vị
bổ sung đó,

là 10 đô la.

Giờ đây chúng ta thực sự
có thể đưa ra cùng một kết luận

theo một hướng khác.

Doanh thu biên
có thể được chia thành hai phần.

Phần thứ nhất là doanh thu
có được từ việc bán một đơn vị bổ sung.

Đó chính là khu vực này.

Chúng ta có thể bán một đơn vị
bổ sung, đơn vị thứ 3 với giá 14 đô la.

Đó là doanh thu có được.

Nhưng, để có thể bán
được đơn vị bổ sung đó,

chúng ta phải giảm giá

cho những đơn vị
mà ta đang bán trước đó,

vậy cũng có một phần doanh thu mất đi.

Chúng ta đang nhận được 16 đô la/đơn vị
khi chỉ cần bán 2 đơn vị.

Khi bán 3 đơn vị,
ta phải giảm giá xuống 14 đô la.

vậy là mất 2 đô la/đơn vị,
so với các đơn vị trước

nên tổng số tiền hụt đi là 4 đô la.

Vậy doanh thu biên
chỉ là doanh thu có được (14 đô la)

trừ đi doanh thu bị mất (4 đô la)
= 10 đô la như trước đó.

Chúng ta để ý thấy doanh thu có được

chính là giá của đơn vị thứ 3,

vì đó chính là doanh thu có được
trừ đi doanh thu bị mất,

chúng ta có thể nhìn thấy ngay
là với doanh nghiệp độc quyền,

thì doanh thu biên
buộc phải thấp hơn giá cả.

Được rồi. Hãy nhớ lại
ta đang cần làm gì.

Chúng ta muốn tìm
mức giá tối đa hóa lợi nhuận,

chính là mức sản lượng

mà tại đó doanh thu biên
bằng với chi phí biên.

Nhưng liệu ta có cần thực hiện
quá trình nhàm chán này

để tìm doanh thu biên
cho mỗi đơn vị không?

Không.

Có một cách làm tắt,

và đó chính là điều mà tôi
sẽ chỉ cho các bạn ngay sau đây.

Đó là lối tắt
để tìm doanh thu biên,

có tác dụng đối với
bất kỳ đường cầu tuyến tính nào.

Mà trong khóa học này,
ta chỉ phân tích đường cầu tuyến tính,

thành thử cách làm tắt này
rất có lợi cho chúng ta.

Hãy chọn một đường cầu tuyến tính,

vậy đường doanh thu biên

bắt đầu ở cùng một điểm
trên trục tung

như đường cầu,

song có độ dốc gấp đôi.

Nếu ta viết
đường cầu theo kiểu ngược lại,

như P = A - BxQ,

thì đường doanh thu biên
= A - 2BxQ.

Vậy là xong.
Khá đơn giản!

Ta cùng lấy thêm vài ví dụ nhé!

Ta sẽ áp dụng cách làm tắt
với hai đường cầu khác nhau này.

Trong trường hợp thứ nhất,
đường doanh thu biên

bắt đầu ở cùng một điểm
trên trục hoành.

Đường này có độ dốc gấp đôi.

Vậy ý nghĩa ở đây là

nếu đường cầu
cắt trục hoành ở điểm 500,

thì đường doanh thu biên
phải cắt trục tung ở điểm 250.

Nhìn chung,
do có độ dốc gấp đôi,

nên đường doanh thu biên
chia đôi khoảng cách

giữa trục tung
và đường cầu.

Vậy khoảng cách
từ trục tung

đến đường doanh thu biên

bằng 1/2 tổng khoảng cách
đến đường cầu,

xuyên suốt độ dài
của đường doanh thu biên.

Còn đường cầu thứ hai
thì sao?

Hãy để ý đường cầu cắt
trục hoành ở điểm 200,

vì vậy
đường doanh thu biên

phải cắt
trục hoành ở điểm 100.

Khá đơn giản, đúng không?
Nhắc lại lần nữa,

cách tính này đúng với
bất kỳ đường cầu tuyến tính nào

mà ta sẽ gặp
trong khóa học này.

Tuyệt vời!

Giờ ta sẽ cùng
giải đáp thắc mắc:

doanh nghiệp dùng quyền lực
thị trường để tối đa hóa lợi nhuận
bằng cách nào?

Đây là đường cầu
và đường doanh thu biên

với độ dốc gấp đôi.

Chúng ta cùng xem
đường chi phí biên.

Chúng ta sẽ khiến đường này phẳng ra
với giá 50 xu/viên.

Doanh nghiệp tối đa hóa lợi nhuận
bằng cách nào?

Đối với từng đơn vị,
doanh nghiệp sẽ so sánh

doanh thu bán
đơn vị bổ sung

với chi phí
bán đơn vị đó.

Nếu doanh thu biên
lớn hơn chi phí biên,

thì đó là đơn vị có lợi nhuận khi bán,

nên doanh nghiệp tiếp dục sản xuất

tới khi nào doanh thu biên
lớn hơn chi phí biên.

Nghĩa là, doanh nghiệp sẽ sản xuất
cho đến khi doanh thu biên

bằng với chi phí biên.

Điểm này cho ta thấy
mức sản lượng tối đa hóa lợi nhuận,

trong trường hợp này là 80 triệu viên.

Vậy ta nên bán 80 triệu viên này

với giá bao nhiêu cho mỗi viên?

Ta sẽ tìm thấy kết quả ở đâu?

Ta tìm bằng cách
tham khảo đường cầu.

Nhớ rằng đường cầu thể hiện

mức độ sẵn sàng chi trả tối đa.

Vậy mức độ sẵn sàng chi trả tối đa
là 12.50 đô la/viên.

80 triệu viên

là sản lượng
tạo ra lợi nhuận tối đa,

12.50 đô la là mức giá
tạo lợi nhuận tối đa cho một đơn vị.

Thêm một đường nữa,

hãy nhớ lại đi,
đó là đường chi phí trung bình.

Nếu dùng
đường chi phí trung bình này

ta có thể chỉ ra
lợi nhuận trên biểu đồ,

theo cách đã tính
với doanh nghiệp cạnh tranh.

Lợi nhuận = giá tiền - chi phí trung bình

trong trường hợp này
là 10 đô la/viên.

nhân với số lượng,
trong trường hợp này là 80 triệu viên,

vậy lợi nhuận
nằm trong vùng này.

Vậy giờ ta đã hiểu cả rồi nhé!

Bất cứ khi nào có câu hỏi
về độc quyền,

ta hãy vẽ một đường cầu,
một đường doanh thu biên,

một đường chi phí biên,
nếu như chưa có sẵn.

Sau đó ta có thể tìm mức sản lượng
tối đa hóa lợi nhuận,

tại đó doanh thu biên
bằng với chi phí biên.

Chúng ta tiếp tục dùng đường cầu
để tìm giá tối đa hóa lợi nhuận.

Chênh lệch giữa giá cả
và chi phí trung bình

cho chúng ta lợi nhuận trên một đơn vị,

nhân với tổng số đơn vị,
ta sẽ được tổng lợi nhuận.

Được rồi. Đây chính là nội dung
của bài học hôm nay.

Trong bài học sau,
ta sẽ nghiên cứu

phần chênh lệch giữa
giá cả và chi phí biên,

cũng như cách thức
thay đổi của mark-up (tức giá ghi chênh).

Và điều chúng ta sẽ thể hiện

là sự thay đổi của giá ghi chênh
với độ co giãn của cầu.

Bạn nhớ tôi đã nói
sẽ gặp lại độ co giãn của cầu chứ!

Vâng, ta sẽ gặp lại độ co giãn
của cầu trong bài học sau.

- [Lời dẫn]
Nếu muốn tự kiểm tra,

hãy nhấn "Practice Questions".

Còn đã sẵn sàng học tiếp,
hãy nhấn "Next Video".

♪ [âm nhạc] ♪