Yalnızca bir hikâye | Daniel Sloss | TEDxEaling

İskoçyalı Daniel Sloss son zamanlarda Birleşik Krallık komedisinin en hızlı yükselen yıldızlarından biri. Stand-up yapmaya 16 yaşında başladı, "Michael McIntyre's Comedy Roadshow" ve kendi BBC programı "The Adventures of Daniel" dahil birçok TV programında yer aldı. Birleşik Krallık'ın birçok yerinde ve uluslararası olarak kapsamlı bir şekilde turneler yapıyor. Bu konuşmada bize komedinin bir dizi kısa ve gerçek hikâyelerden oluştuğunu anlatıyor.

Bu konuşma bir TEDx organizasyonunda, TED konferans formatı kullanılarak ve yerel bir topluluk tarafından bağımsız olarak düzenlenmiştir. Daha fazla bilgi için: http://ted.com/tedx

Tünaydın, her şey yolunda mı?

(İzleyiciler) Evet!

Güzel.

Yaşamımızın farklı yerlerinde hepimiz
birer hikâye anlatıcısıyız.

Hepimiz farklı şekillerde
ve farklı kurgularda hikâyeler anlattık.

İster umutsuz bir çabayla bir çocuğa
onu uyutmak için masal anlatan bir ebeveyn

ister daha az mahcup görünmek için

bir arkadaşınıza başka bir arkadaşınızın

hafta sonunda sarhoş olduğundaki

soytarılıklarını anlatan bir dost olun.

Ya da bir partide köşedeki kızıl saçlıyı

etkilemek için bir hikâye anlatıyor

ve ne kadar hazırcevap olduğunuzu,
başka biriyle yaşadığınız

sözlü atışmayı içeren
bir öykü canlandırıyor olun.

Ama gerçekte o kadar da komik
ve hazırcevap değildiniz,

sadece o cevapları
eve dönerken düşündünüz,

yine de onun bunu bilmesi gerekmiyor.

Üçüncü martinisini içiyor,
oradan ayrılmaya hazır.

Hepimiz farklı şekilde
hikâyeler anlatıyoruz.

Babam bir hikâye anlatırken
hemen sadede gelir.

Asıl olayı anlatır, süsleme yapmaz.

Bunlar, bunlar ve sonra bunlar oldu,

bu yüzden de bu oldu.

Hikâyeden çıkan sonuç:

Annenle tekila içme
yoksa ortaya sen çıkarsın.

(Gülüşmeler)

Annem hikâye anlatırken
tüm ayrıntıları belirtmeye bayılır,

bağlantılı tüm hikâyeler,
tüm karakter biyografileri,

sonunda çıkansa, Başlangıç filminin
dokuz saatlik hâli gibi olur.

Neler olduğunu kestiremezsin,

belli ki annenin birlikte çalıştığı
birinin biraz pislik olduğunu anlarsın.

(Gülüşmeler)

Büyükanne veya büyükbabamsa

yaşlıların anlattığı biçimde
hikâye anlatırlar.

Çok alçakgönüllüler,
övünmeyi sevmezler.

Hep şöyledir:
"Sonra tüm o yetimleri kurtardığım için

Winston Churchill'den

madalyamı aldım ama benden
yeterince bahsettik, okul nasıl?"

Çocuklarsa tam tersidir.

Erkek kardeşim hikâye anlattığında
tüm çocukların yaptığı

şeyi yapıyor, o kadar istekli
ve heyecanlılar ki

asla oluşturdukları beklentiyi
karşılamayacak bir hikâye vaat ediyorlar.

"Sonra ne oldu?"
"Sonra dışarı çıktık."

"Sonra ne oldu?"
"Sonra Matthew geldi."

"Sonra ne oldu?"
"Sonra da osurdu."

"Harika."

Kardeşimin anlattığı hikâyelerin %90'ı

daima sevimsiz bir bedensel işlevle biter.

Basında bile herkes
bir hikâye anlatıcısıdır:

televizyon, gazeteler, gazete ekleri,
podcast yayınları, müzik, sanatçılar.

Her şey hikâye anlatmanın
farklı bir biçimidir.

Ben de farklı biçimde hikâye anlatıyorum.

Bir komedyenim.

Tüm o zaman içinde, seyircilerin
gittikçe azalan dikkat sürelerini

kendime odaklamak için
vurucu, muzip hikâyeler anlatıyorum.

Gerçek hikâyeler de
abartılı hikâyeler de anlatıyorum.

Tamamen uydurulmuş hikâyeler anlatıyorum.
Bütünüyle yalan olan.

Arkadaşlarımla oturup
bir şeyler içerken içlerinden

birinin şöyle bir şey demesi gibi:

"Böyle olsaydı çok komik olmaz mıydı?"

Ben de şöyle düşünüyorum:

"Komik olurdu, evet."

Sonra hiç utanmadan
onu iPhone'uma not ediyorum.

Eve götürüp yazıya döküyorum. Kendimi
bir şekilde o hikâyeye dahil ediyorum

ve kahramanı ben oluyorum,

sonra kendimi onlara sevdirmek için

umutsuzca bir çabayla yabancılarla

dolu bir salonun önünde sahneye çıkıyorum.

(Gülüşmeler)

Çünkü komedyen budur.

Umutsuz hikâye anlatıcılarıyız.

Tek yaptığımız hiç tanışmadığımız
insanlarla dolu bir salonun

karşısına çıkıp
bizi sevmelerini rica etmek.

Eğer bir ara bu konuşmayı yapmayı
neden kabul ettiğimi merak ederseniz,

işte bu yüzden.

(Gülüşmeler)

Ayrıca annem

eğer bir TED konuşması yapma
fırsatını geri çevirirsem

beni evlatlık vereceğini söyledi.

22 yaşındayım,
bunu nasıl yapacak bilmiyorum

ama içtiği sırada
onunla tartışmamak en iyisi.

Gördünüz mü?

Bu harika bir örnekti.
Bunu tamamen uydurdum,

sırf yarınız "Hah" desin diye.

(Gülüşmeler)

Sadece aranızdan 50 kişi
"Çok iyiymiş." desin diye

annemin duygusal sorunları olan,
beni bir insan olarak

reddeden bir alkolik olmasıyla ilgili

bir hikâye uydurmak istedim.

(Gülüşmeler)

"Umutsuz bir hikâye anlatıcısı"
ile bunu kastediyorum.

Mesele şu ki,
biz sadece hikâye anlatıcısıyız,

başımız hikâyelerimiz yüzünden
derde girse bile.

Gazetede her birkaç haftada bir

seyircilerden birini gücendiren
berbat veya kırıcı

bir söz eden bir komedyenle
ilgili bir şey var,

bu arada, o seyirci
onda dokuz olasılıkla aptalın teki.

Sonra da bununla ilgili haberlerde
ve her yerde konuşurlar.

Espriyi değerlendirmesi için
bilim insanları ve doktorları çağırır,

sarsılan izleyici ile röportaj yaparlar,
sonra da hepsi oturup ayrıntılı olarak

gösterideki bir saatlik bölüm içinde

bir dakika alan o şakayı tartışırlar.

Bir de sabırla oturup

yetkililerin gücenip gücenmediğimizi
söylemesini bekleriz.

Bunun sonunda da
gücendiğimize karar verirler.

Belki de komedyenler sahnede
tecavüz, cinayet

ve bu tür şeyler hakkında konuşmamalı,

ev içinde izlenmemeli,

böylece biz de kendimizi iyi hissederiz.

Sonra da cinayet, cinsel aşırılık,

madde bağımlılığı, belli bir ırkın
işlediği suç sahnelerinin olduğu

Eastenders ya da True Blood'ı açar
ve "Harika bu!" deriz.

Bu neden farklı ki?

Nasıl oluyor da bir komedyen
bir şeyi espri olarak söylediğinde

bu kırıcı olabiliyor?

Ama bu önünüzde canlandırıldığında

ilgi çekici ve şaşırtıcı oluyor.

Oyuncular asla filmlerdeki rolleri
yüzünden yerilmez veya eleştirilmez.

Kimse "Soysuzlar Çetesi"ni
izleyip şöyle demedi:

"Christopher Waltz'ın tüm o Yahudileri
öldürdüğüne inanamıyorum.

Ne korkunç bir adam!"

Kimse Harry Potter'dan
"Snape'e hiç güvenmemiştim.

Berbat Alman aksanından

ve John McClane'i öldürmeye çalıştığından
beri güvenmedim." diye düşünerek çıkmadı.

(Gülüşmeler)

İşte böyle.

İnsanlar kızmaz
çünkü onun sahte olduğunu bilirler.

Sahnedeki oyuncuların karakter
canlandırdıklarını bilirler.

Komedyenler de öyle.

İşimiz bu.

Hikâye anlatıcısıyız
ama öyle kibirliyiz ki

kendimizi hikâyelere eklemeyi seviyoruz.

Kendimizin abartılı
bir parodisini oynadığımız

kendi gösterimizin yazarı,
yönetmeni ve yıldızıyız.

Çünkü sahnede kendimiz olmayacağız ki.

Kendimizin bir versiyonunu oynayabiliriz.
Ama asıl kendimiz olamayız.

Sahneye çıkıp sizinle mantıklı,
iyice düşünülmüş amaçları olan

fikirlerimizi paylaşacak olsaydık
komedyen olmazdık,

siyasetçi olurduk ve bizden
daha da fazla nefret edersiniz.

Değil mi?

Sahneye çıktığımızda
sizi güldürme yolları bulmak zorundayız

ve bunu yapma şeklimiz de

sizi güldürmek için çıkıp
tamamen aptalca ve gülünç

bir şey söylemek.

Bunu yapmanın başka bir yolu da kimsenin

hiçbir şekilde katılmayacağı
bir ana fikre,

çok muğlak ve açıkça
yanlış bir şeye varmak

ve etrafından dolanacak bir yol bulup

onun bir saniyeliğine mantıklı
görünmesini sağlamak.

Örneğin,
"Çocuklar sigara içmemeli."

diye bir görüşte bulunsam

bu salondaki herkes katılır, değil mi?

Ama sahneye gelip

"Bence 13 yaşın altındaki tüm çocuklar

günde dört paket sigara içmeye zorlanmalı

çünkü kardeşlerim büyüdükçe

beni koşu yarışında yenme
şansları da artıyor." desem.

Bu da konunun etrafında
dolanmanın bir yolu.

Kardeşlerimi öldürmeye çalıştığım
gerçeğine gülmüyorsunuz.

Bunun iyi bir fikir olduğunu düşünen
bir aptal olduğum için bana gülüyorsunuz.

Komedide yaptığımız şey de bu.

Kendimizin aptal versiyonlarını
canlandırıyoruz. Örneğin,

Ricky Gervais, Frankie Boyle
veya Jimmy Carr gerçekten

Daily Mail'in onları gösterdiği kadar

dar kafalı, ırkçı, faşist, homofobik,

cinsiyetçi kişiler olsalardı,

muhtemelen Daily Mail'de
çalışıyor olurlardı.

(Gülüşmeler)

Sizden bir tepki alabilmek için
konuyu abartıyorlar.

Bu isimlerden bahsetmemin nedeni
-Frankie Boyle, Ricky Gervais, Jimmy Carr-

bu isimlerin genellikle
"saldırgan komedi" ile ilişkilendirilmesi.

Saldırgan komediyi tırnak içine
almamın nedeni genç

ve modaya uyan biri olmam değil,

aslında bunun nedeni
"saldırgan komedi" terimini anlamamam.

Hiçbir komedyen sizi gücendirmek istemez,
bizim işimiz bu değil.

İşimiz sizi güldürmek,

düşündürmek,

gülümsetmek, otel odasındaki gecemiz

daha az bunaltıcı olsun diye
bizimle yatmanızı sağlamak.

(Gülüşmeler)

Sizi herhangi bir biçimde,
şekilde, türde kızdırmak değil.

Çünkü komedyenlerin bu hikâyeleri
anlatmasındaki asıl nokta

sizden herhangi bir türde
geri dönüş almak.

Geçenlerde meşhur Jimmy Carr'ın
başı derde girdi.

Engelli Olimpiyatları'yla
ilgili bir şaka yaptı.

Irak'taki birliklerimiz sakatlanıyor
ama bu en azından

iyi bir Engelli takımımız olmasını sağlar
diye bir espri yaptı.

İnsanlar çıldırdı.

Çok sinirlendiler.

Gazete eklerine inanacak olsaydınız,

trenler bu şakadan iğrenen
yolcular inip kusabilsin diye

yolda duraklamıştı.

Söylediği şeyden o kadar iğrendiler ki
kendilerini öldürdüler.

Durum bu değil.

Bu şakaya alınmayan tek grup kimdi?

Savaş gazileri,

onlar çok komik buldu.

Harika olduğunu düşündüler.
Birbirlerine tekrardan anlattılar.

Onlar bu şakadan alınmamışsa

başka kimin alınma hakkı var ki?

İnsanlar son zamanlarda
inanılmaz bir beceri geliştirdi.

İnsanlar başkaları yerine alınabiliyor.

Başka biri yerine alınamazsın.

Duygular aktarılabilir şeyler değil.

Doğum yapan eşinin yanında durup,
"Merak etme, tatlım.

Ben acıyı senin yerine hissediyorum."
diyen bir koca olamazsın.

Kadın seni ölümüne pataklar.

(Gülüşmeler)

Kimse bu insanlardan
kendileri yerine alınmalarını istemedi.

Kendi kendilerine yaptılar.

Ağaca doğru giden bir
merminin önüne atladılar.

Bu yapmalarına gerek olmayan
adeta aptalca bir fedakarlıktı.

İnanılmaz.

Geçen seneki tartışmalı konulardan biri de

Frankie Boyle'ın

Katie Price ve ailesi
hakkında yaptığı yorumdu.

Şakaya dair fikrinizden bağımsız olarak,
ki herkes bunda ikiye bölünecek.

Bunu içerik olarak düşünmeyin,
şunu anlamalısınız,

Frankie Boyle bu şakayı

Katie Price hakkında yaptı.

Ona değil.

Onun hakkında.

Bu şakayı sahnede, ondan
bu türde bir yorum bekleyen

insanlarla dolu bir salonun önünde yaptı.

Gazeteler ondan bir tepki
almak için Katie Price'ı arayana

ve bu şakayı ona
defalarca tekrarlayana kadar

bir sorun yoktu.

O zaman bundan haberi oldu.

Dünyada beni sevmeyen,

her gün hakkımda kötü şeyler söyleyen

birçok insan olduğunu

tamamen farkındayım

ama bilmemeyi tercih ediyorum.

Anlatabiliyor muyum?

Eğer bana gelip hiç tanışmadığım
ve hakkımda korkunç şeyler söyleyen

bir adam olduğunu söyleyip

benimle ilgili dediği berbat şeyleri
yüzüme karşı sıralasaydınız,

burada kötü adam siz olurdunuz.

Onun benimle ilgili
istediğini söyleme hakkı var.

Onunla hiç tanışmadım ama
istediğini söyleyebilir, bu onun hakkı.

Bunun olduğunu
bana söyleyene kadar sorun yoktu.

Sen bunu kişisel
bir saldırıya dönüştürdün.

Komedyenler ünlüler
ve onların kültürüyle ilgili

espriler yaptığında, bu çoğu zaman

arkadaşlarınızdan duyduğunuz
şeylerden farklı değil.

Televizyondaki sevmediğimiz
bir ünlüyle ilgili

arkadaşlarımızla yaptığımız
her günkü şakalar.

Ünlülerin halkın onlarla dalga geçtiğini

bilmediklerini mi
öne sürmeye çalışıyorsunuz?

Katie Price'ın yaşamındaki
seçimlere saygı duymayan

tek komedyenin Frankie Boyle olduğunu
düşündüğünü mü söylüyorsunuz?

Tabii ki öyle değil.

Sadece bir cuma gecesinde
bardaki herkesin söylediği şeyleri

söyleyerek sahneye çıkma şansımızı
riske atmaya hazır kişileriz.

Halk ünlülerle ilgili istediği şeyi
söyleyebilir ama komedyenler

söyleyemez gibi duruyor, ikiyüzlülük bu.

Adil değil.

Şok mizah için bir talep var.

Koca bir talep.

Ama tayt sadomazoşizmi
ve Justin Bieber için de talep var.

Muhtemelen tüm bunlar herkesin
söylediği her şeyden daha kırıcı.

Herhangi bir şeye gücenip kızmamanız
gerektiğini söylemiyorum.

Sizi neyin kızdırıp neyin kızdırmaması
gerektiğini söyleyecek konumda değilim.

İstediğiniz gibi tepki vermek hakkınız.

Ama

komedyenlerin de bu hakkı var;

izleyicimizi güldürmek için
istediğimizi söyleme

ve istediğimiz
geri dönüşü alma hakkı.

Şanslıyız ki günümüzde çokça komedinin

olduğu bir toplumda yaşıyoruz.

Komedi şimdiye dek olduğundan daha büyük.

Bu yüzden komedinin bir türünü sevmiyorsan
diğerine bakabilirsin.

Her olanak sağlanıyor.

Ama bize de izleyicimizi güldürmek için
ne gerekiyorsa yapma olanağı verilmeli.

Orada olmayan kişileri değil,

bizi görmek için para veren izleyicileri,

seyircilerden birinin
bir şakamızı çarpıtmasından

ve bunu tekrarlamasından
endişelenmek zorunda kalmadan

yaptığımız şeyi görmek için kimi zaman
dünyayı ve ülkeleri aşıp gelenleri.

Çünkü çoğu kez şakalar çarpıtılıyor.

Sana yalnızca can alıcı
son cümleyi aktarıyorlar.

Somurtkan suratıyla bir haber sunucusu

sana şakayı tekrarlayarak söylüyor.

Oysa şaka öyle sunulmamıştı.

İçeriği sana verilmedi,

hikâye kurgusu verilmedi,

o atmosfer verilmedi,

sana izleyicinin tepkisi verilmedi.

Adil değil bu. Başka hikâye
anlatıcılarının öyküsünü çarpıtamazsın.

Size şunu anlatayım, beş yaşındayken

babam bana genç bir kıza yaklaşmak
ve onu ikna etmek için

kendini yakın bir akraba kılığına sokan

bir katliamcıyla ilgili
bir hikâye anlatırdı,

bunu yapmadan hemen önce de
vahşice öldürülmüştü.

Herkes babamın korkunç
bir adam olduğu fikrine katılır.

Peki ya bunun,

'Kırmızı Başlıklı Kız'ın olay örgüsü
olduğuna dikkat çekseydim,

o zaman çocuk koruma hizmetlerini arayan
çok daha az kişi olurdu, değil mi?

Bunun nasıl sunulmak istendiğini
biliyorsunuz ve böyle olmasını beklediniz.

Değil mi?

Hikâye yalnızca hikâye,
şaka da yalnızca şakadır.

Çocukken duyduğunuz öykülerin
gerçek olmadığını biliyordunuz, değil mi?

Yatağın altında canavar veya
köşede bir yerde bir öcü yok.

Dedeniz aslında başparmağını koparmıyor

ve bu acıya son derece sağlam
biçimde katlanmıyordu.

Sadece numarayı yapıyordu.

Lütfen aynı mantığı
bizim hikâyelerimize de uygulayın.

Bu esprileri birer espri olarak yapıyoruz.

Arkasında çok nadiren kötü bir niyet var.

Sevdiğiniz şakalar olmayabilir
ama bizim yaptığımız bir kavramı alıp

onu abartmak,

onunla ilgili yalan söylemek,

onu beklemeyeceğiniz
bir biçimde dönüştürmek.

Bazen de onu hoşlanmayacağınız
bir biçimde dönüştürüyoruz.

Ama bu sizin sorununuz.

Dünya sizin etrafınızda dönmüyor.

Görmezden gelin.

Devam edin.

Unutun gitsin.

Olur mu?

Komedyenlerin hiçbir zorluk
yaşamadığını sanıyor gibisiniz.

Oysa ki çoğu zaman bizi komediye
iten şey de bir zorluk.

Sıkıntılarımıza karşı tepkimiz
ülkeyi dolaşıp kimsenin

hassas ruhumu yaralamak için
o şeyden bahsetmediğine

emin olmanın aksine
durumu hafife alıp onu aşmak.

Söylediğim nokta,
temas etmeye çalıştığım nokta bu.

Söylediğim herhangi bir şeyle ilgili
katılmadığınız bir nokta varsa

merak etmeyin, yalnızca bir hikâyeydi,
ben uydurdum.

Çok teşekkürler.

(Alkışlar)