Uamuzi baina ya ununuzi wa dawa ama kulipa bili haufai

Wakati bei ya madawa aagizo yanapanda Americani,maelfu ya watu wanalazimika kuacha madawa yanayookoa maisha -wakati huo viwanda na vituo vya huduma za afya wanatofoa madawa ya ziada hayajaharibika.Kiah Williams anaelezea jinsi SIRUM- kampuni isiyotengeneza faida inafikia familia inayohitaji haya madawa sana kwa madawa hayajatumika -na mpango wa kushusha gharama ya dawa kwa kusindika takribani dola bilioni kwa miaka tano ijaayo.(Mpango huu kabambe ni sehemu ya Mradi Changina,pendekezo la TED kuhamasisha na kugharamia mabadiliko ulimwenguni.)

Kila uchao hapa nchini,

familia wanalazimika kufanya
maamuzi magumu sana

yanayohusu huduma yao ya afya

Kama Kimberly, aliyesema,

"Kuna wakati nafanya maamuzi
kati ya chakula changu na vidonge"

Haikuwa raha
sababu kipato changu ni duni.

Mfano,"Naweza nunua shampu ama kiyoyozi ?"

Vitu tunachukulia kua ya kawaida"

Na Debbie,aliyesema,

"Unaweka dawa kwa mkono mmoja,

na mahitaji ya maisha kwa mwingine.

Sawa, ntafanya nini ?

Nitanunua dawa

ama kulipa bili zangu?

Na siwezi ishi bila dawa zangu,

na sitaishi bila kulipa bili zangu."

Watu elfu kumi wanafariki
kila mwezi hapa nchini,

kwa sababu hawatumii
dawa inavyostahili,

Watu wengi hufa
kwa kutomeza dawa

kuzidi utumizi wa afyuni kupita kiwango
na ajali za barabara zikijumuishwa

Lakini huwezi meza tembe
kama hutamudu gharama yake.

Leo hii,familia ya kawaida
inatumia dola 3000 kila mwaka

kwa matibabu.

Takriban thuluthi moja ya wasio na bima

walisema waliacha
kutumia dawa walivyoagizwa

kwa ajili ya gharama ya juu

Hata wenye bima,

na kipato chini ya dola 35,000 kwa mwaka

nusu yao walisema
walirukisha kumeza dawa

kama bima haitagharamia

Kunao watu wazima milioni kuni
kama Kimberly na Debbie

amabao wanalazimika
kufanya maamuzi magumu kilasiku,

Sote tunafahamu madawa
ya kuagizwa ni bei ghali mno.

Na mfumo wetu wa huduma za afya,

inayobagua wengine kutopata bima
na wengineo kupata bima ya chini,

haipi kipaombele
watu wanaohitaji usaidizi kwa sasa

na matibabu sasa.

Milioni kumi---- hiyo ni idadi kubwa,

lakini ni nambari lina suluhu,

kwa sababu pia kuna dola bilioni 10

ya madawa mazuri haijatumika

yanayoharibika.

Hii ni udhalimu kwa pande mbili:

watu kutopata madawa
wanayohitaji kua hai na kustawi,

na ni dawa hivi
vinatumwa kasha moto la madawa

kuharibiwa.

Huu uharibifu unapumbaza,
lakini pia unatoa fursa.

Nilianzisha SIRUM,

Kiwanda cha teknolojia isio ya faida,
na wanzilishi wenza Adam na George,

kuibadili madawa yanayotupwa
kua na manufaa

kama vile madawa
yaliyo kwa hili ghala

Labda hatutaweza rekebisha

yote yanayotufeli
katika mfumu wetu ya huduma za afya

lakini hili tunaweza tengeneza.

Madawa hutoka viwandani
na wauzi jumla wanao hifadhi salama

na wakati wa kuraribika ikiwadia
wanatofua

Wakati mwingine, hutoka vituo vya afya

kama hospitali, famasia,na
uguzia

wanaobaki na ziada,
zisizomezwa

au wakati wagonjwa wanapofariki.

Tweza nufuika na haya
madawa ziada

kusambazia watu milioni kumi
wanaohitaji haya madawa.

Na tunaweza fanya hivyo leo.

SIRUM inapata madawa ziada

kwa kuweka chombo cha matumizi tena
kwa haya majumba

yenye ziada

Chombo
linapojaa

SIRUM inatuma gari
kuchukua hayo madawa,

tunashughulikia usafirishaji,ufuatiliaji,
dhihirisho, na risiti ya kodi.

Wafadhili wa madawa wanataka kutoa
kwa sababu ni nafuu na rahisi

kuliko kutofoa madawa
yenye kanuni mingi

Na pia kunayo motisha kikodi
kutoa

Baadaye tunafikisha haya madawa
kwa watu wazozihitaji.

Pendekezo mpya inapokuja,

jukwaa letu inaambatanisha matakwa
ya mgonjwa na dawa ilioko

Jukwaa letu basi inatoa
orodha ya kuchukua dawa bohari

madawa yanachukuliwa
na mapendekezo kuandikwa

Tunajega duka ya kisasa
wenye uzoefu ya karne 21

Wanayostahili familia wenye mapato madogo

Wagonjwa wanaweza jiandikisha
chini ya dakika tano

na kufikia
zaidi ya madawa 500,

yenye orodha toka
afkani

mpaka kichaa

Kiukweli imewakilisha asilimia 75
ya madawa yanayoagizwa

Amerika leo.

Pia tunashirikiana na mtandao wa madaktari
wauguzi na wasimamizi wa kesi

katika hospitali
na kliniki huru

wanaopendekeza wagonjwa kwetu

Tunarahisishia wadumu wa afya
kazi

kwa kutoa madawa
yaliyoagizwa

kwa vile kuituma kwa famasia ya mtaa

Na wagojwa kuchukulia
kwa moja wa washirika wetu

ama kupelekewa madawa
nyumbani

Kwa kutofualitia
njia ya kawaida

tunaweza dai bei sawa na
ilio wazi -

kama dola mbili kila mwezi
kununua takriban madawa zote

Hii inadhihirisha bei
inayotabirika na nafuu

ambayo watu wanaweza bajetia.

Tumegawa dawa za kutosha
kwa takriban watu 150,000

Lakini tunaweza fanya zaidi.

Lengo letu ni kufikia watu milioni

na madawa ya
dola takriban bilioni

kwa miaka tano ijayo,

kupanua miradi yetu hadi majimbo 12

Kwa kiwango hii,kufikia
jamii ambao ni

asilimia 40 kwa hao milioni 10

waliokosa ufikavu thabiti na nafuu

Huduma yetu moja kwa moja kwa watu milioni

itashusha bei chini
kwa watu wengi

Ni Walmart pekee wamezindua
bei ya dawa

mnamo mwaka 2016,

kwa kutoa orodha finyu wa madawa

kwa bei iliyosimama ya dola nne

Huu ulizindua mabadiliko makubwa,

Kupelekea washindani wake
kutoa orodha zao

na bei wangeshusha,

Kwa malengo ya madawa
yenye uwazi na nafuu

kwenye majimbo haya mapya,

tunaweza shawishi
bei kwenye maeneo haya

kushuka kwa jamii
wenye mapato ya chini

Mfumo wetu wa hali ya afya ni changamani

Inachosha,

Ni kama hayamkini kupiga hatua.

Tweza badili
kufikia dawa.

Kwa kutunia madawa ya ziada
kama kigezo cha kushinikiza mabadiliko

katika hii sekta wenye bilioni kadha

tunaweza pindua ufikaji
kwa madwa

kwa kuegemea msingi thabiti

kwamba watu waoishi moja ya
nchi tajiri duniani

wanaweza na wanafaa wafikie
kila aina ya dawa wanahitaji

kuishi wa kunawiri

Sitadanganya nina suluhu zote

kurekebisha shida ilioko
katika mfumo wetu wa afya

Lakini kufikishia mamilioni
ya watu dawa

wanayohitaji kuishi kwa afya,

kuokoa madawa ili kuokoa maisha -

hio tunaweza fanya leo.

Ahsanteni