Εμπρός, ονειρευτείτε το μέλλον

«Δεν προβλέπεις το μέλλον. Φαντάζεσαι το μέλλον», λέει η συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Τσάρλι Τζέιν Άντερς. Σε μια ομιλία η οποία είναι εν μέρει ονειρική κι εν μέρει μια εξαγωγή βασισμένη στην έρευνα, μας οδηγεί σε μια άγρια, φανταστική διαδρομή απολαύσεων και προκλήσεων που το μέλλον ενδέχεται να μας επιφυλάσσει - και δείχνει πως το να ονειρευόμαστε παράξενες, μελλοντικές πιθανότητες μας δίνει δύναμη για να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο αύριο.

Κάθε συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας

έχει μια ιστορία για τότε
που το μέλλον έφτασε πολύ νωρίς.

Εγώ έχω πολλές τέτοιες ιστορίες.

Εντάξει. Για παράδειγμα:

πριν από πολλά χρόνια,
έγραφα μια ιστορία όπου η κυβέρνηση

χρησιμοποιούσε δρόνους
για να σκοτώνει ανθρώπους.

Πίστευα ότι ήταν μια πραγματικά
έντονη, φουτουριστική ιδέα,

αλλά ώσπου να εκδοθεί η ιστορία,

η κυβέρνηση ήδη χρησιμοποιούσε
δρόνους για να σκοτώνει ανθρώπους.

Ο κόσμος μας αλλάζει πολύ γρήγορα

κι υπάρχει μια επιταχυνόμενη αλληλεπίδραση

όπου η κοινωνική κι η τεχνολογική αλλαγή
τρέφονται η μία από την άλλη.

Όταν ήμουν παιδί τη δεκαετία του '80,

γνωρίζαμε πώς θα έμοιαζε το μέλλον.

Θα ήταν μια εκδοχή του «Δικαστής Ντρεντ»
ή του «Μπλέιντ Ράνερ».

Θα ήταν φωσφορίζουσες μεγαλουπόλεις
και ιπτάμενα οχήματα.

Κανείς όμως δεν ξέρει τώρα
πώς θα μοιάζει ο κόσμος

ακόμη και σε μερικά χρόνια,

κι υπάρχουν ένα σωρό τρομακτικά στοιχειά
που παραμονεύουν στον ορίζοντα.

Από την κλιματική καταστροφή
έως τον απολυταρχισμό,

όλοι έχουν εμμονή με σενάρια
ολικής καταστροφής του κόσμου,

παρόλο που έρχεται συνεχώς το τέλος
του κόσμου κι εμείς συνεχίζουμε.

Μην φοβάστε να σκεφτείτε
το μέλλον, να το ονειρευτείτε,

να γράψετε γι' αυτό.

Εγώ το βρίσκω απελευθερωτικό
και διασκεδαστικό.

Εμβολιάζεσαι μ' αυτόν τον τρόπο

ενάντια στη χειρότερη δυνατή περίπτωση
ενός μελλοντικού πλήγματος.

Αποτελεί, επίσης, μια πηγή ενδυνάμωσης,

διότι δεν προετοιμάζεσαι για κάτι
το οποίο δεν έχεις ήδη οραματιστεί.

Υπάρχει όμως κάτι που πρέπει να γνωρίζετε.

Δεν προβλέπετε το μέλλον.

Το φαντάζεστε.

Ως συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας,

της οποίας οι ιστορίες διαδραματίζονται
για χρόνια ή και αιώνες από τώρα,

ανακάλυψα ότι οι άνθρωποι
διψούν για οραματισμούς του μέλλοντος

που να είναι ευχάριστοι
και να έχουν ανθρώπινη ζωή,

μα ανακάλυψα ότι η έρευνα από μόνη της
δεν είναι αρκετή για να φτάσω εκεί.

Αντιθέτως, χρησιμοποιώ
ένα μείγμα ενεργής ονειροπόλησης

κι επίγνωσης εξελίξεων τελευταίας αιχμής
στην επιστήμη και την τεχνολογία,

όπως επίσης διορατικότητα
μες στην ανθρώπινη ιστορία.

Σκέφτομαι αυτά που ξέρω
για την ανθρώπινη φύση

και τον τρόπο που οι άνθρωποι
ανταποκρίθηκαν σε παρελθοντικές αλλαγές,

αναταραχές και μεταμορφώσεις.

Και τα παντρεύω αυτά
με προσοχή στη λεπτομέρεια,

επειδή οι λεπτομέρειες
είναι το μέρος που ζούμε.

Αφηγούμαστε την ιστορία του κόσμου μας
μέσω των εργαλείων που δημιουργούμε

και των χώρων στους οποίους κατοικούμε.

Και σ' αυτό το σημείο βοηθάει
να γνωρίζουμε μερικούς όρους

που οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας
χρησιμοποιούν συνέχεια:

«μελλοντική ιστορία»
και «συνέπειες δεύτερης τάξης».

Η μελλοντική ιστορία
είναι ακριβώς όπως ακούγεται.

Μια χρονολογία καταστάσεων
που δεν έχουν συμβεί ακόμα,

όπως οι γνωστοί κύκλοι ιστοριών
του Ρόμπερτ Α. Χάινλαϊν

που περιείχαν ένα λεπτομερές σχέδιο
επερχόμενων γεγονότων

που έφταναν ως το έτος 2100.

Ή στο πιο πρόσφατο μυθιστόρημά μου

επινόησα ένα αρκετά περίπλοκο χρονολόγιο
που φτάνει μέχρι τον 33ο αιώνα.

και τελειώνει με ανθρώπους
να ζουν σε έναν άλλον πλανήτη.

Εντωμεταξύ, οι συνέπειες δεύτερης τάξης
είναι στην ουσία αυτά

που συμβαίνουν μετά τα επακόλουθα
μιας νέας τεχνολογίας ή μεγάλης αλλαγής.

Υπάρχει ένα ρητό που αποδίδεται συχνά
στον συγγραφέα και συντάκτη Φρέντρικ Πολ

ότι «Μια καλή ιστορία
επιστημονικής φαντασίας

δεν πρέπει να προβλέπει
μόνο την εφεύρεση του αυτοκινήτου,

αλλά και το μποτιλιάρισμα».

Σχετικά με το μποτιλιάρισμα,

περνάω πάρα πολύ χρόνο
να φαντάζομαι την πόλη του μέλλοντος.

Πώς μοιάζει; Από τι αποτελείται;
Για ποιους προορίζεται;

Προσπαθώ να φανταστώ
μια πράσινη πόλη με κάθετες φάρμες,

κτίρια τα οποία εν μέρει
αναπτύσσονται αντί να οικοδομούνται

και διαβάσεις πεζών αντί για δρόμους,

επειδή κανένας δεν κυκλοφορεί
πλέον με αυτοκίνητο.

Μια πόλη που είναι ζωντανή.

Αρχίζω ονειροπολώντας
τα πιο τρελά πράγματα

που μπορώ να σκαρφιστώ.

Αργότερα επιστρέφω στη φάση της έρευνας
και προσπαθώ να τα κάνω πιο πιστευτά

με το να κοιτάζω ένα μείγμα
αστικού φουτουρισμού,

προτάσεις ακραίου σχεδιασμού
και τεχνολογικής πιθανολογίας.

Μετά επιστρέφω και προσπαθώ να φανταστώ

πώς θα έμοιαζε πραγματικά
να βρίσκομαι μέσα σε εκείνη την πόλη.

Η διαδικασία μου αρχίζει
και τελειώνει με τη φαντασία,

κι η φαντασία μου μοιάζει
με δύο φέτες ψωμί

σε ένα σάντουιτς έρευνας.

Ως αφηγήτρια, πρώτα απ' όλα,

προσπαθώ να ζήσω τον κόσμο
μέσα από τη ματιά των χαρακτήρων μου

και να βλέπω τον τρόπο που αντιμετωπίζουν
τις προσωπικές τους προκλήσεις

μες στο πλαίσιο του χώρου που δημιούργησα.

Τι μυρίζουν; Τι αγγίζουν;

Πώς είναι να ερωτεύεσαι
μέσα σε μια έξυπνη πόλη;

Τι βλέπεις έξω από το παράθυρό σου;

Εξαρτάται από το πώς αλληλεπιδρά
το λογισμικό παραθύρου με τη διάθεσή σου;

Σε τελική ανάλυση, αναρωτιέμαι
πώς μια μελλοντική υπέροχη πόλη

θα διασφάλιζε ότι κανείς δεν μένει άστεγος
και κανείς δεν είναι παραμελημένος.

Εδώ είναι που χρησιμεύει
μια μελλοντική ιστορία,

επειδή οι πόλεις δεν εμφανίζονται
σαν ζιζάνια μέσα σε μια μέρα.

Αναδύονται και μεταμορφώνονται.

Φέρουν ουλές και στολίδια
από πολέμους, μεταναστεύσεις,

οικονομικές ανθήσεις
και πολιτιστικές αφυπνίσεις.

Μια μελλοντική πόλη
οφείλει να έχει μνημεία, όντως,

μα θα πρέπει να έχει και στρώσεις
παρελθοντικής αρχιτεκτονικής,

κτίρια με νέες χρήσεις

κι όλα τα σημάδια
για το πώς βρεθήκαμε σ' αυτήν τη θέση.

Μετά υπάρχουν οι συνέπειες δεύτερης τάξης,

δηλαδή, πώς τα πράγματα
στραβώνουν ή διορθώνονται

με έναν τρόπο που κανείς δεν προσδοκά;

Αν οι τοίχοι στο διαμέρισμά σου
είναι χτισμένοι με κάποιο είδος μύκητα,

ο οποίος μπορεί να αναπτύσσεται εκ νέου
για να διορθώνει οποιαδήποτε ζημιά;

Κι αν οι άνθρωποι αρχίσουν
να τρώνε τους τοίχους;

(Γέλια)

Όσον αφορά την τροφή,

τι είδους αποχετευτικό σύστημα
έχει η πόλη του μέλλοντος;

Η ερώτηση είναι παραπλανητική.
Δεν υπάρχουν υπόνομοι.

Υπάρχει κάτι απίστευτα παράξενο

με το τρέχον σύστημα
που έχουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες,

όπου τα περιττώματά σου
εκκενώνονται σε μια σήραγγα,

αναμειγνύονται με βρόχινο νερό
και συχνά καταλήγουν στον ωκεανό.

Για να μην αναφέρω το χαρτί υγείας.

Μια χούφτα τεχνολόγοι
με οδηγό τον Μπιλ Γκέιτς

επανασχεδιάζουν την τουαλέτα τώρα,

και είναι πιθανό η μελλοντική τουαλέτα

να φανεί αφάνταστα περίεργη
σε κάποιον που ζει σήμερα.

Πώς λοιπόν η ιστορία του μέλλοντος,
όλοι αυτοί οι πειραματισμοί,

θα οδηγήσουν σε έναν καλύτερο τρόπο
να πάμε τουαλέτα;

Υπάρχουν εταιρείες τώρα

οι οποίες πειραματίζονται
με κάποια ράβδο καθαρισμού

για να αντικαταστήσει το χαρτί υγείας,

χρησιμοποιώντας πεπιεσμένο αέρα
ή απολυμαντικά για να σε καθαρίσουν.

Κι αν αυτά έμοιαζαν περισσότερο
με λουλούδια παρά με τεχνολογία;

Κι αν η τουαλέτα σας μπορεί
να αναλύει τα περιττώματά σας

ενημερώνοντας αν το μικροβίωμά σας
ίσως χρειαστεί ρύθμιση;

Κι αν τα σημερινά πειράματα
που μετατρέπουν τα περιττώματα σε καύσιμα

οδηγήσουν σε μια έξυπνη μπαταρία
που να ηλεκτροδοτεί το σπίτι σας.

Ας γυρίσουμε στην πόλη του μέλλοντος.

Πώς οι άνθρωποι πορεύονται στον χώρο;

Αν δεν υπάρχουν δρόμοι,
πώς κατανοούν τη γεωγραφία;

Μου αρέσει να σκέφτομαι
ένα μέρος με χώρους

που υπάρχουν εν μέρει μόνο
στην εικονική πραγματικότητα

και ίσως χρειάζεσαι ειδικό υλισμικό
για να τους ανακαλύψεις.

Σε μια ιστορία ας πούμε, σκαρφίστηκα
τη «διεπαφή απεικόνισης σύννεφου»,

την οποία περιέγραψα ως χρωμιωμένη αράχνη
που συνδέεται στο κεφάλι σου

χρησιμοποιώντας κροταφικούς λοβούς.

Όχι, δεν είναι αυτή η εικόνα,
αλλά μια άλλη αστεία που τράβηξα σε μπαρ.

(Γέλια)

Και παρασύρθηκα με το να φαντάζομαι
τα μπαρ, τα εστιατόρια και τις καφετέριες

στα οποία μπορούσες να βρεις το δρόμο

μόνο αν είχες το κατάλληλο υλισμικό
επαυξημένης πραγματικότητας.

Kαι πάλι όμως,
οι συνέπειες δεύτερης τάξης.

Σε έναν κόσμο που τον διαμορφώνει
η επαυξημένη πραγματικότητα

ποιες νέες κοινότητες θα είχαμε,

ποια θα ήταν τα νέα εγκλήματα
που δεν έχουμε σκεφτεί ακόμη;

Εντάξει, ας πούμε ότι εσείς κι εγώ
στεκόμαστε ο ένας δίπλα στον άλλο,

κι εσείς σκέφτεστε ότι βρισκόμαστε
σε ένα θορυβώδες αθλητικό μπαρ,

κι εγώ σε μια διανοουμενίστικη έκθεση
με ένα κουαρτέτο εγχόρδων

όπου μιλάνε για τον Μποντριγιάρ.

Δεν μπορώ να φανταστώ τι μπορεί
να στραβώσει σ' αυτό το σενάριο.

Σίγουρα όλα θα πάνε καλά.

(Γέλια)

Είναι και τα κοινωνικά μέσα.

Μπορώ να φανταστώ
κάποια φοβερά δυστοπικά σενάρια

για πράγματα όπως τα διαδικτυακά κουίζ,

εφαρμογές γνωριμιών, ωροσκόπια, μποτ.

Όλα μαζί να σε παρασέρνουν
σε ολοένα και πιο βαθιούς λαβύρινθους,

σε κακές σχέσεις και χειρότερες πολιτικές.

Ύστερα όμως σκέφτομαι
τις συζητήσεις που έκανα

με ανθρώπους που εργάζονται στην ΤΝ,

κι αυτό που ακούω πάντα από αυτούς
είναι ότι όσο πιο έξυπνη γίνεται η ΤΝ,

τόσο καλύτερα πραγματοποιεί τις συνδέσεις.

Ίσως τα κοινωνικά μέσα
στο μέλλον να είναι καλύτερα.

Ίσως μας βοηθήσουν να σχηματίσουμε

πιο υγιείς και λιγότερο
καταστροφικές σχέσεις.

Μπορεί να έχουμε συσκευές που ενισχύουν
τη σύμπνοια και την καλοτυχία.

Το ελπίζω πραγματικά.

Μου αρέσει να σκέφτομαι
πως αν υπάρξει ποτέ ισχυρή ΤΝ,

θα απολαμβάνει πιθανότατα
το παράξενο δράμα της σχέσης μας

όπως εσείς κι εγώ έχουμε εμμονή
με τις «Αληθινές νοικοκυρές σε απόγνωση».

Τέλος, υπάρχει η ιατρική.

Σκέφτομαι πολύ για το πώς
οι εξελίξεις στη γενετική ιατρική

μπορεί να οδηγήσουν σε αίσιες εξελίξεις
για ανθρώπους με καρκίνο ή άνοια,

και ίσως μια μέρα τα εκατοστά σας
γενέθλιά θα είναι άλλο ένα ορόσημο

για άλλες δύο ή τρεις δεκαετίες
μιας υγιούς, ενεργητικής ζωής.

Ίσως η τουαλέτα του μέλλοντος που ανέφερα

θα βελτιώσει την εξέλιξη
της υγείας πολλών ανθρώπων,

όπως σε διάφορα μέρη του κόσμου

όπου δεν έχουν τα περίπλοκα
αποχετευτικά συστήματα που ανέφερα.

Αλλά κι ως διαφυλικό άτομο σκέφτομαι:

«Aν κάνουμε προόδους στην κατανόηση
του ενδοκρινικού συστήματος

που θα βελτιώσουν τις επιλογές
για τα διαφυλικά άτομα

με τον ίδιο που οι ορμόνες
κι οι εγχειρήσεις επέκτειναν τις επιλογές

για την προηγούμενη γενιά;

Τελικά, είμαι εδώ
για να σας πω στην ουσία

πως οι άνθρωποι μιλούν για το μέλλον

λες και πρόκειται να είναι
είτε μια τεχνολογική χώρα των θαυμάτων

ή κάποια αποκαλυπτική κουραδοψησταριά.

(Γέλια)

Η αλήθεια είναι ότι
δεν θα είναι τίποτα από αυτά.

Θα είναι και τα δύο. Θα είναι τα πάντα.

Ξέρουμε πάντως ότι το μέλλον
θα είναι απίστευτα παράξενο.

Σκεφτείτε μόνο πόσο παράξενος
θα φαινόταν ο 21ος αιώνας

σε κάποιον που ζούσε στις αρχές του 20ού.

Υπάρχει κάποια λογική πλάνη
που έχουμε όλοι μας,

όπου περιμένουμε το μέλλον
να είναι η επέκταση του παρόντος.

Όπως πίστευε ο κόσμος τη δεκαετία του '80
ότι η Σοβιετική Ένωση θα υπήρχε ακόμα.

Το μέλλον όμως θα είναι πολύ πιο παράξενο
απ' ό,τι θα ονειρευόμασταν.

Αλλά μπορούμε να προσπαθήσουμε,
και ξέρω ότι θα υπάρχουν τρομερά πράγματα.

Όπως θα υπάρχουν, επίσης,
θαύματα και προτερήματα.

Και το πρώτο βήμα για να βρείτε
τη μελλοντική σας πορεία

είναι να αφήσετε ελεύθερη τη φαντασία σας.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)