Return to Video

Yerli bilgelik iklim değişikliğini çözmek için bilimle buluşuyor

  • 0:01 - 0:07
    Muhtemelen hepinizde
    akıllı telefon veya iPhone var
  • 0:07 - 0:11
    ve hepiniz bu sabah
    hava durumuna baktınız.
  • 0:11 - 0:14
    Yağmur yağacaksa şemsiyemi;
  • 0:14 - 0:18
    güneşli olacaksa güneş gözlüklerimi;
  • 0:18 - 0:21
    soğuk olacaksa fazladan
    bir ceket alayım dediniz.
  • 0:22 - 0:28
    Bazen doğru, bazen yanlış bilgi verecek.
  • 0:28 - 0:30
    Bakın size ne diyeceğim:
  • 0:30 - 0:34
    Benim en iyi uygulamam büyükannem.
  • 0:34 - 0:36
    (Gülüşmeler)
  • 0:37 - 0:39
    Kendisine Mamadda diyoruz.
  • 0:39 - 0:43
    Size sadece bugünkü hava durumunu değil
  • 0:43 - 0:46
    gelecek 12 ayınkini tahmin edebiliyor.
  • 0:46 - 0:51
    Verimli bir yağmur sezonu
    olup olmayacağını söyleyebiliyor.
  • 0:51 - 0:55
    Bu tahminleri sadece
    çevresini gözlemleyerek
  • 0:55 - 0:58
    rüzgar yönünü,
  • 0:58 - 1:00
    bulut pozisyonunu,
  • 1:00 - 1:01
    kuş göçlerini,
  • 1:02 - 1:03
    meyve büyüklüklerini
  • 1:03 - 1:05
    ve çiçekleri gözlemleyerek yapıyor.
  • 1:05 - 1:11
    Büyükbaş hayvanlarının davranışlarını
    gözlemleyerek tahminde bulunabilir.
  • 1:12 - 1:16
    Havayı ve yaşadığı ekosistemi
  • 1:16 - 1:18
    bu nedenle daha iyi biliyor.
  • 1:19 - 1:24
    Sığır çobanlarıyla ilgilenen,
  • 1:24 - 1:25
    göçebe bir topluluktan geliyorum.
  • 1:25 - 1:27
    Bizler konargöçeriz.
  • 1:27 - 1:30
    Su ve otlak alan bulmak için
  • 1:30 - 1:32
    bir yerden başka bir yere gideriz.
  • 1:32 - 1:38
    Bir yıl içinde, bin kilometre yani
    Kaliforniya kadar yol gidebiliyoruz.
  • 1:40 - 1:46
    Bu hayat bize, ekosistemimizle
    uyum içinde yaşamamızda yardım ediyor.
  • 1:47 - 1:48
    Birbirimizi anlıyoruz.
  • 1:49 - 1:53
    Doğa, bizim süpermarketimiz;
  • 1:53 - 1:55
    yemeğimizi ve suyumuzu
  • 1:55 - 1:56
    oradan alırız.
  • 1:56 - 2:00
    Doğra, şifalı bitkileri
    topladığımız eczanemiz.
  • 2:00 - 2:03
    Onu korumayı ve ihtiyacımız olan şeyleri
  • 2:03 - 2:05
    bize nasıl verebileceğini
  • 2:06 - 2:10
    daha iyi öğrendiğimiz okulumuz.
  • 2:10 - 2:12
    Fakat iklim değişikliği sebebiyle
  • 2:14 - 2:18
    farklı bir etki deneyimliyoruz.
  • 2:20 - 2:22
    Benim topluluğumda,
  • 2:23 - 2:28
    Afrika'nın en taze beş su
    kaynağından birine sahibiz:
  • 2:28 - 2:30
    Çad Gölü.
  • 2:31 - 2:34
    Annem doğduğunda
  • 2:34 - 2:41
    Çad Gölü 25 bin
    kilometrekarelik su alanıydı.
  • 2:41 - 2:47
    30 yıl önce ben doğduğumda
    10 bin kilometrekareydi.
  • 2:47 - 2:50
    Şimdi ise
  • 2:50 - 2:55
    yaklaşık 1200 kilometrekare su.
  • 2:55 - 3:00
    Yüzde 90'ı buharlaşıp yok oldu.
  • 3:01 - 3:04
    40 milyondan fazla insan
    bu gölün etrafında yaşıyor
  • 3:04 - 3:08
    ve bu göle güveniyor.
  • 3:08 - 3:10
    Onlar göçebe çobanlar.
  • 3:10 - 3:11
    Onlar balıkçılar.
  • 3:11 - 3:14
    Onlar çiftçiler.
  • 3:14 - 3:17
    Onlar ay sonu maaşına bağlı değiller.
  • 3:17 - 3:19
    Yağış miktarına bağlılar.
  • 3:19 - 3:22
    Onlar yetişen mahsullere
  • 3:22 - 3:25
    ya da büyükbaş hayvanlarının
    otlaklarına bağlılar.
  • 3:27 - 3:29
    Bunlar, birçok topluluğun
  • 3:29 - 3:34
    ulaşmak için savaştığı azalan kaynaklar.
  • 3:34 - 3:37
    İlk gelen bu kaynaklardan
    rahatça yararlanır.
  • 3:37 - 3:41
    İkinci gelen bu kaynaklar için
    ölüm pahasına savaşmak zorunda.
  • 3:43 - 3:48
    İklim değişimi, sosyal
    hayatımızı değiştirerek
  • 3:48 - 3:51
    çevremizi etkiliyor.
  • 3:52 - 3:58
    Bu bölgede erkek
    ve kadının rolleri farklıdır.
  • 3:58 - 4:02
    Erkek ailesini besler,
  • 4:02 - 4:04
    topluluğuna göz kulak olur.
  • 4:04 - 4:06
    Bunu yapmazsa
  • 4:08 - 4:10
    itibarı tehlikeye girer.
  • 4:13 - 4:16
    Başka bir şey yaparak
    durumu düzeltemez.
  • 4:18 - 4:24
    İklim değişimi erkeklerimizi
    bizden alıp götürüyor.
  • 4:24 - 4:25
    Göç budur.
  • 4:26 - 4:32
    Büyük bir şehre taşınıp
    6-12 ay kalıyorlar.
  • 4:32 - 4:36
    Bir iş bulup eve para yolluyorlar.
  • 4:37 - 4:38
    Eğer iş bulamazlarsa
  • 4:38 - 4:41
    Akdeniz'i kullanarak
  • 4:41 - 4:44
    Avrupa'ya göçüyorlar.
  • 4:44 - 4:48
    Bazıları orada ölüyor fakat
    kimse gitmekten vazgeçmiyor.
  • 4:51 - 4:53
    Tabii ki durum, göç alan
  • 4:53 - 4:55
    gelişmiş ülkeler için üzücü.
  • 4:56 - 4:59
    Göçmenleri ağırlamaya alışmaları lazım.
  • 5:01 - 5:04
    Peki ya geride kalanlar ne olacak?
  • 5:04 - 5:09
    Erkeğin rolünü oynamaları gereken
  • 5:09 - 5:10
    kadın ve çocuklar;
  • 5:10 - 5:12
    yemek, sağlık, aile,
  • 5:12 - 5:16
    çocuklar ve yaşlıların güvenliğini
  • 5:16 - 5:18
    sağlamak zorundalar.
  • 5:19 - 5:24
    O kadınlar, benim kahramanlarım.
  • 5:26 - 5:30
    Onlar yenilikçi, çözüm üretici.
  • 5:31 - 5:34
    Çok küçük bir kaynağı topluluk için
  • 5:34 - 5:37
    büyük bir şeye dönüştürüyorlar.
  • 5:37 - 5:39
    Bunlar benim insanlarım.
  • 5:40 - 5:46
    Yerel insanlarımızın
    geleneksel bilgilerini,
  • 5:46 - 5:51
    hayatta kalmak için dayanıklı
    hale gelelim diye kullanıyoruz.
  • 5:53 - 5:57
    Bilgilerimiz; sadece kendi
    topluluğumuz için değil
  • 5:57 - 6:02
    bizimle yaşayan herkesle
    paylaşmak için var.
  • 6:02 - 6:05
    Dünya çapında yerli insanlar,
  • 6:05 - 6:09
    dünyadaki biyolojik çeşitliliğin
    yüzde 80'ini kurtarıyor.
  • 6:10 - 6:12
    Bunu bilim insanları söylüyor.
  • 6:14 - 6:16
    Amazon'daki yerli insanlar,
  • 6:17 - 6:23
    ulusal parktan bile daha iyi,
    en çeşitli ekosistemi bulabilirsiniz.
  • 6:24 - 6:27
    Pasifikteki yerli halk,
  • 6:27 - 6:30
    büyükanne ve büyükbaba,
  • 6:30 - 6:36
    kasırgadan sonra nereden
    yemek bulacaklarını biliyordu.
  • 6:37 - 6:41
    Bizim insanlarımızın bilgileri,
  • 6:41 - 6:44
    bize ve diğer insanlara
  • 6:44 - 6:47
    iklim değişiminde hayatta
    kalma konusunda yardım ediyor.
  • 6:47 - 6:49
    Dünya kaybediyor.
  • 6:49 - 6:54
    Türlerin yüzde 60'ını çoktan kaybettik
  • 6:54 - 6:56
    ve bu sayı her geçen gün artıyor.
  • 6:57 - 7:02
    Bir gün, bir bilim insanını
    topluluğuma götürdüm.
  • 7:02 - 7:08
    "TV ve radyoda havanın
    iyi olacağını söylüyorsunuz
  • 7:09 - 7:11
    peki benim insanlarımın yanına
    gelmeye ne dersiniz?" dedim.
  • 7:11 - 7:13
    Geldiler.
  • 7:14 - 7:16
    Birlikte oturdular.
  • 7:16 - 7:20
    Birden biz göçebeler
    eşyalarımızı toplamaya başladık.
  • 7:20 - 7:23
    "Bir yere mi gidiyoruz?" dediler.
  • 7:23 - 7:26
    "Hayır, gitmiyoruz.
    Yağmur yağacak," dedim.
  • 7:26 - 7:30
    "Hiç bulut yok. Yağmur yağacağını
    nereden biliyorsunuz?" dediler.
  • 7:30 - 7:33
    "Evet, yağmur yağacak." deyip
    eşyalarımızı topladık.
  • 7:33 - 7:37
    Birden sağanak yağış başladı.
  • 7:37 - 7:40
    Bilim insanları koşturdu,
  • 7:40 - 7:43
    ağaçların altında saklanıp
    eşyalarını korumaya çalıştılar.
  • 7:43 - 7:44
    Biz eşyalarımızı çoktan toplamıştık.
  • 7:44 - 7:46
    (Gülüşmeler)
  • 7:47 - 7:51
    Yağmur dinince ciddi bir tartışma başladı.
  • 7:51 - 7:54
    "Yağmur yağacağını
    nasıl bildiniz?" dediler.
  • 7:55 - 7:59
    Dedik ki: "Yaşlı kadınlar, böceklerin
  • 7:59 - 8:02
    yumurtalarını evlerine
    götürdüğünü gözlemlediler.
  • 8:02 - 8:06
    Böcekler konuşur veya
    televizyon izleyemezler.
  • 8:06 - 8:11
    Fakat nesillerini ve yemeklerini
  • 8:11 - 8:13
    nasıl koruyacaklarını öngörebiliyorlar.
  • 8:13 - 8:16
    Bizim için bu, en fazla birkaç saat içinde
  • 8:16 - 8:19
    yağmur yağacağına işarettir."
  • 8:19 - 8:20
    Bunun üzerine onlar
  • 8:20 - 8:23
    biz bilgiye sahibiz fakat ekolojik bilgiyi
  • 8:23 - 8:29
    ve hava durumu bilgisini
    birleştiremiyoruz, dediler.
  • 8:30 - 8:33
    Meteoroloji uzmanları
    ve kendi topluluğumla
  • 8:33 - 8:38
    insanları iklim değişimine
    adapte edebilmek,
  • 8:38 - 8:42
    onlara daha iyi bilgi vermek
    üzere çalışmaya başladım.
  • 8:45 - 8:51
    Bana sorarsanız, elimizde olan
    bütün bilgi sistemlerini birleştirirsek
  • 8:51 - 8:54
    bilim, teknoloji,
  • 8:54 - 8:56
    geleneksel bilgi --
  • 8:56 - 9:00
    gezegenimizi ve insanımızı koruyup
  • 9:00 - 9:03
    kaybettiğimiz ekosistemi
    restore etmek için
  • 9:03 - 9:06
    elimizden gelenin en
    iyisini yapmış oluruz.
  • 9:07 - 9:09
    Bunu başka bir yoldan da yaptım.
  • 9:10 - 9:14
    Çok sevdiğim bir aleti kullandım.
  • 9:14 - 9:18
    Üç boyutlu katılımcı
    harita sistemi deniliyor.
  • 9:18 - 9:23
    Kadın, erkek, genç, yaşlı,
  • 9:23 - 9:25
    kuşaklararası her insanı
  • 9:26 - 9:29
    bir araya getirebildiği için
    katılımcı diyoruz.
  • 9:29 - 9:32
    Bilimsel bilgileri kullanıyorlar.
  • 9:32 - 9:35
    Topluluk bir araya gelip
    bu haritayı yapıyor.
  • 9:35 - 9:38
    Kutsal ormanlarımızın,
    su dağıtma yerimizin,
  • 9:38 - 9:42
    geçitlerimizin,
  • 9:42 - 9:44
    her mevsimde gittiğimiz yerlerin
  • 9:44 - 9:48
    nerelerde olduğunu çözüyorlar.
  • 9:50 - 9:54
    Bu aletler kadınların kapasitesini
    inşa ettiği için harikalar.
  • 9:54 - 9:57
    Bizim topluluğumuzda
  • 9:57 - 9:59
    kadınlar ve erkekler birlikte oturamaz.
  • 9:59 - 10:03
    Erkekler sürekli konuşur;
  • 10:03 - 10:04
    kadınlarsa arkada oturur.
  • 10:04 - 10:06
    Karar vermek için orada değiller.
  • 10:06 - 10:10
    Erkekler olayı çözdükten sonra
  • 10:10 - 10:13
    onlara, kadınları bakmaları
    için çağırmalarını söylüyoruz.
  • 10:13 - 10:15
    Erkekler "Tamam" diyorlar
  • 10:15 - 10:17
    çünkü ilk işi çoktan yaptılar.
  • 10:17 - 10:18
    (Gülüşmeler)
  • 10:18 - 10:20
    Kadınlar gelip haritaya bakınca
  • 10:20 - 10:23
    "Aa, hayır," diyor.
  • 10:23 - 10:24
    (Gülüşmeler)
  • 10:24 - 10:25
    "Bu yanlış.
  • 10:25 - 10:29
    İlacı buradan, yemeği şuradan alıyoruz.
  • 10:29 - 10:30
    Şuradansa --"
  • 10:30 - 10:33
    Harita üzerindeki bilgileri değiştirip
  • 10:33 - 10:34
    erkekleri çağırdık.
  • 10:35 - 10:37
    Kadınların dedikleri hakkında düşündüler.
  • 10:37 - 10:39
    Hepsi kafalarını salladı.
  • 10:39 - 10:41
    "Evet haklılar, gerçekten haklılar.
  • 10:41 - 10:43
    İnanılmaz haklılar."
  • 10:43 - 10:46
    Bu şekilde kadınların
    kapasitesini inşa ettik.
  • 10:46 - 10:48
    Üç boyutlu katılımcı harita sisteminde
  • 10:48 - 10:50
    onlara söz hakkı vererek.
  • 10:50 - 10:52
    Kadınlar adapte olma konusunda
  • 10:52 - 10:55
    topluluğa yardım etmek
    için gerekli ayrıntıları alır.
  • 10:55 - 10:58
    Erkeklerse büyük resmin bilgisine sahip.
  • 10:58 - 11:01
    Bunları bir araya getirince bu harita
  • 11:01 - 11:05
    onlara tartışmalarında yardım ediyor.
  • 11:05 - 11:08
    Kaynaklara ulaşmak,
  • 11:08 - 11:10
    kaynakları daha iyi paylaşmak,
  • 11:10 - 11:12
    onları yenilemek
  • 11:12 - 11:13
    ve uzun dönem sürdürmek için
  • 11:15 - 11:17
    topluluklar arasındaki kavgayı azaltıyor.
  • 11:20 - 11:23
    Bizim bilgimiz gerçekten yararlı.
  • 11:23 - 11:25
    Yerli insanların bilgisi
  • 11:25 - 11:29
    gezegenimiz için çok önemli.
  • 11:29 - 11:33
    Tüm insanlar için hayati önemde.
  • 11:34 - 11:40
    Bilimsel bilgi 200 yıl önce keşfedildi;
  • 11:40 - 11:42
    teknoloji 100 yıl önce,
  • 11:42 - 11:47
    yerli insanların bilgisi
    ise 1000 yıl önce.
  • 11:48 - 11:51
    Peki neden bu üçünü bir araya getirip
  • 11:51 - 11:54
    bu üç bilgiyi birleştirip
  • 11:54 - 11:56
    iklim değişiminden etkilenenlere
  • 11:56 - 12:02
    daha iyi dayanma gücü vermiyoruz ki?
  • 12:02 - 12:04
    Artık yalnızca gelişmekte
    olan ülkeler değil
  • 12:04 - 12:06
    gelişmiş ülkeler de etkileniyor.
  • 12:06 - 12:10
    Kasırga gördük. Her yeri sel bastı.
  • 12:10 - 12:13
    Burada, Kaliforniya'da bile yangın gördük.
  • 12:13 - 12:16
    Tüm bu bilgilerin bir araya gelmesi lazım.
  • 12:16 - 12:18
    İnsanları da merkeze koymalıyız.
  • 12:18 - 12:21
    Karar merciilerinin de değişmesi lazım.
  • 12:21 - 12:22
    Bilim insanları söylüyor,
  • 12:23 - 12:25
    biz söylüyoruz;
  • 12:25 - 12:28
    biz bu bilgiye sahibiz.
  • 12:28 - 12:31
    Bunu değiştirmemiz için 10 yılımız var.
  • 12:32 - 12:34
    10 yıl hiçbir şey.
  • 12:34 - 12:36
    Bunun için birlikte çalışmamız gerekiyor
  • 12:36 - 12:39
    ve hemen şimdi harekete geçmeliyiz.
  • 12:39 - 12:40
    Teşekkürler.
  • 12:40 - 12:44
    (Alkışlar)
Title:
Yerli bilgelik iklim değişikliğini çözmek için bilimle buluşuyor
Speaker:
Hindou Oumarou Ibrahim
Description:

Çevre aktivisti Hindou Oumarou Ibrahim, iklim değişikliği kadar büyük bir sorunu çözmek için hem bilime hem de yerli bilgeliğe ihtiyacımız olduğuna dikkat çekiyor. Bu ilgi çekici konuşmada Çad'daki göçebe topluluğunun nesli tükenmekte olan ekosistemleri geri kazanmak için bilim adamları ile nasıl yakın işbirliği içinde çalıştığını paylaşıyor ve daha dayanıklı toplulukların nasıl oluşturulacağı konusunda dersler veriyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
13:00

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.