Tác động của tiếng ồn tới môi trường biển

Nhà Hải dương học Kate Stafford đã đưa ta xuống thế giới đầy âm thanh của Bắc cực - nơi băng giá cũng biết nói, nơi cá voi biết biết liên lạc ở khoảng cách rất lớn, và nơi bị ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu và ôn nhiễm tiếng ồn do loài người gây ra. Hãy tìm hiểu lý do môi trường âm thanh dưới biển này rất quan trọng và cách để bảo vệ nó.

Vào năm 1956, một bộ phim tài liệu
của Jacques Cousteau đã thắng

cả hai giải Cành cọ Vàng và giải Oscar.

Bộ phim mang tên
"Le Monde Du Silence,"

hay "Thế giới lặng yên."

Tên phim như trên muốn nói đến
sự tĩnh lặng của thế giới dưới đại dương.

60 năm sau, giờ ta đã biết

rằng thế giới đại dương
không hề tĩnh lặng chút nào.

Mặc dù ta không nghe được
những âm thanh đó khi ở trên mặt nước,

điều đó còn tuỳ thuộc vào vị trí bạn đứng
và thời gian trong năm,

nhưng thế giới âm thanh dưới nước
ồn ào như một cánh rừng nhiệt đới.

Các loài không xương sống như tôm gõ mõ,
các loài cá và các loài thuộc lớp thú

đều cần đến âm thanh.

Chúng dùng âm thanh
để nhận biết môi trường xung quanh,

để liên lạc với đồng loại,

để định hướng,

để phát hiện kẻ săn mồi và con mồi.

Chúng cũng sử dụng âm thanh
để nghe ngóng môi trường xung quanh.

Hãy lấy ví dụ ở Bắc cực.

Đó được coi là đại môi trường
rộng lớn và rất khắc nghiệt,

thậm chí còn được so sánh với sa mạc,

bởi lẽ nó quá lạnh lẽo và xa xôi,

với băng tuyết bao phủ hầu như cả năm.

Bất chấp điều đó,

không đâu trên Trái Đất này mà tôi
muốn nhắc đến nhiều hơn Bắc cực.

đặc biệt vì những ngày
kéo dài cả mùa xuân.

Với tôi, Bắc cực là một ví dụ
tiêu biểu của sự khác biệt

giữa những thứ ta thấy trên mặt nước
và điều thực sự diễn ra dưới đáy biển.

Bạn có thể quan sát khắp mặt băng,
chỉ một màu trắng và xanh lạnh lẽo,

ta chẳng thấy gì hết.

Nhưng nếu bạn nghe được ở dưới nước,

những điều bạn nghe thấy
sẽ làm bạn ngạc nhiên,

và làm bạn thích thú.

Và khi mắt bạn chẳng thấy gì
trong suốt vài cây số ngoài băng giá,

tai bạn vẫn nghe thấy âm thanh
của những chú cá voi Nga và cá voi trắng,

của những chú sư tử biển và hải cẩu.

Băng giá cũng gây ra tiếng động.

Đó là những âm thanh
gầm gừ, va đập, nứt vỡ

xảy ra lúc chúng va chạm - khi nhiệt độ,
dòng biển, hay hướng gió thay đổi.

Bên dưới lớp băng vĩnh cửu,
bên dưới cái lạnh chết chóc của mùa đông,

những chú cá voi Nga đang hát.

Bạn sẽ không ngờ được điều đó,

bởi lẽ chúng ta là con người,

ta nhận biết thế giới
chủ yếu qua thị giác.

Hầu hết chúng ta, nhưng không phải tất cả,

thị giác là thứ giúp ta
định hướng thế giới của mình.

Đối với những loài thú sống dưới biển,

nơi rất đa dạng về hoá học
và thiếu ánh sáng,

âm thanh là thứ chúng "thấy" nhiều nhất.

Âm thanh lan truyền rất tốt trong nước,

tốt hơn nhiều so với không khí,

vì vậy tín hiệu có thể nghe được
ở khoảng cách rất xa.

Ở Bắc cực, điều này là vô cùng quan trọng,

không những chỉ vì các sinh vật
ở Bắc cực cần nghe thấy lẫn nhau,

mà chúng cần nghe để nhận biết
các dấu hiệu của môi trường,

những dấu hiệu giúp nhận biết
các tảng băng lớn hay vùng nước sâu.

Nhớ rằng, mặc dù chúng
dành phần lớn cuộc đời sống ở dưới nước,

chúng thuộc lớp thú,

nên chúng vẫn phải nổi lên để thở.

Chúng có thể nghe để nhận biết
khu vực băng mỏng hoặc không có băng,

hoặc nghe những âm thanh
vọng lại từ những tảng băng gần đó.

Các sinh vật biển ở Bắc cực
sống ở các môi trường âm thanh phong phú.

Vào mùa xuân,

đó có thể là một mớ âm thanh rất hỗn loạn.

(Âm thanh của các loài thú biển)

Nhưng lúc mặt nước đã đóng băng,

khi đó sẽ không còn sự thay đổi
đột ngột của nhiệt độ hoặc hải lưu nữa,

Bắc cực bị bao phủ
bởi nền âm thanh trầm lắng nhất

của mọi đại dương trên thế giới.

Nhưng chúng đang thay đổi.

Nguyển nhân chủ yếu
do sự suy giảm của băng trôi theo mùa,

đó là hệ quả trực tiếp của sự phát thải
khí nhà kính của con người.

Bằng sự biến đổi khí hậu, chúng ta

đang thay đổi hành tinh
một cách không kiểm soát được.

Trong hơn 30 năm qua,

nhiều vùng ở Bắc cực đã chứng kiến
sự suy giảm của băng trôi theo mùa,

kéo dài từ sáu tuần tới bốn tháng.

Sự suy giảm băng trôi này thi thoảng
được biết đến như sự kéo dài

của mùa nước sâu tại đây.

Đó là khoảng thời gian trong năm
mà khi đó, tàu lớn có thể qua lại được.

Sự thay đổi này không những
xảy ra trên diện rộng,

mà chúng còn ảnh hưởng đến thời gian sống
và độ lớn của các tảng băng.

Bạn chắc từng nghe rằng

sự suy giảm băng trôi theo mùa
sẽ dẫn đến sự phá huỷ môi trường sống

của những động vật sống trên băng,

như hải cẩu, sư tử biển, hay gấu Bắc cực.

Sự suy giảm này còn dẫn đến xói mòn
ở các khu vực gần bở biển,

và làm giảm lượng mồi
của các loài chim biển và thú biển.

Biến đổi khí hậu
và sự suy giảm băng trên biển

còn làm thay đổi môi trường
âm thanh ở Bắc cực.

Vậy môi trường âm thanh là gì?

Những ai nghiên cứu về đại dương

đều dùng một dụng cụ gọi là
Đầu thu sóng địa chấn,

nó giống như một chiếc micro dưới nước,

thu những âm thanh quanh nó,

hay âm thanh xung quanh chúng ta.

Và chiếc đầu thu sóng đó giúp ta
tìm hiểu các nhân tố khác nhau

trong môi trường này.

Những thứ chúng tôi
nghe được từ đầu thu sóng

là những âm thanh chân thực nhất
của biến đổi khí hậu.

Chúng tôi khảo sát
sự thay đổi này ở ba khía cạnh:

trong không khí,

dưới nước,

và trên cạn.

Đầu tiên: trong không khí.

Gió trên mặt nước tạo ra sóng biển.

Những sóng này tạo ra bọt;

bọt nước sẽ vỡ,

và khi chúng vỡ,

chúng tạo ra âm thanh.

Âm thanh này như một tiếng động lạ
hay một thông số cần thống kê.

Ở Bắc cực, khi mùa đông tới,

hầu hết âm thanh từ gió
không truyền được tới lớp nước bên dưới,

bởi lẽ lớp băng đã ngăn cản
sự tiếp xúc giữa không khí và lớp nước.

Đây là một trong những lý do

Bắc cực có mức tiếng ồn rất thấp.

Nhưng sự suy giảm của băng trôi theo mùa

không những khiến nơi đây
mất đi tấm khiên âm thanh tự nhiên,

điều đó còn làm số lượng
và mật độ bão trên Bắc cực

tăng lên đáng kể.

Tất cả chúng làm tăng mức độ tiếng ồn
ở những nơi vốn tĩnh mịch trước kia.

Thứ hai: dưới nước.

Khi có it băng trôi hơn,

các loài sống gần Bắc cực
sẽ di cư về phía bắc nhiều hơn,

và chiếm lấy nơi trú ngụ mới
được tạo ra do vùng nước sâu đã mở rộng.

Những loài thực sự sống ở Bắc cực,
như cá voi đầu cong,

chúng không hề có vây trên lưng,

do chúng đã tiến hoá để tồn tại
và di chuyển dưới lớp băng,

và việc có thêm một thứ gắn trên lưng
quả thực rất bất tiện

trong môi trường nhiều băng,

và thực sự, điều đó làm chúng
phải tránh xa các vùng có băng.

Nhưng hiện nay, ta đều phát hiện ra,

ta đều đã nghe thấy âm thanh
của cá voi lưng xám, cá voi lưng gù,

và cá voi sát thủ,

chúng tiến dần về phía bắc

vào lúc mùa băng trôi vẫn đang tiếp diễn.

Ta thực sự đang nghe thấy

một cuộc xâm lăng Bắc cực
từ những loài sống ở cận cực.

Ta vẫn chưa hiểu kết quả của việc này.

Liệu có xảy ra sự cạnh tranh nguồn thức ăn
giữa các loài sống ở cực và cận cực không?

Liệu những loài cận cực có đem các bệnh
hay ký sinh trùng mới tới Bắc cực không?

Và những âm thanh mới chúng tạo ra

sẽ ảnh hưởng ra sao
tới môi trường âm thanh chung?

Và điều thứ ba: trên cạn.

Nói về trên cạn...

Tôi nói đến loài người.

Vùng nước sâu rộng hơn đồng nghĩa
với việc chúng có ích hơn cho con người.

Mùa hè vừa rồi,

một chiếc tàu tuần dương cỡ lớn
đã đi qua khu vực Hành lang Tây Bắc,

đó từng là tuyến đường truyền thuyết
nối liền châu Âu và Thái Bình Dương.

Sự suy giảm số lượng băng cho phép
con người dễ dàng chiếm đóng Bắc cực hơn.

Điều đó cho phép ta tìm kiếm
và khai thác thêm các giếng dầu khí mới,

một tiềm năng cho giao thông vận tải,

cũng như cho du lịch.

Giờ ta đã biết, tiếng ồn do tàu thuyền
làm tăng hormone gây stress cho cá voi,

ảnh hưởng xấu tới khả năng
kiếm ăn của chúng.

Súng hơi săn cá tạo ra
những tiếng ồn lớn và có tần số thấp

mỗi 10 hoặc 20 giây,

làm thay đổi khả năng
bơi lội và giao tiếp của cá voi.

Tất cả những nguồn âm này
thu hẹp không gian âm thanh

mà các động vật biển
ở Bắc cực có thể giao tiếp.

Ngày nay, các động vật biển ở Bắc cực
đã quen với các tần suất tiếng ồn rất cao

vào vài thời điểm trong năm.

Nhưng hầu hết chúng là các động vật khác
hoặc các động vật sống trên băng,

và đó là những âm thanh
mà chúng đã tiến hoá cùng,

đó là những âm thanh
rất quan trọng với sự tồn tại của chúng.

Những âm thanh mới này
rất ồn và rất xa lạ với chúng.

Chúng có thể ảnh hưởng xấu đến môi trường
theo những cách ta nghĩ ta hiểu được,

nhưng cũng theo những cách ta không hiểu.

Hãy nhớ rằng, thính giác là giác quan
quan trọng nhất của các động vật này.

Không chỉ không gian sống vật lý
ở Bắc cực đang thay đổi nhanh chóng,

mà không gian âm thanh cũng như vậy.

Điều đó giống như ta đã tách chúng
ra khỏi một vùng quê yên bình

và thả chúng ở thành phố lớn
vào đúng giờ cao điểm.

Và chúng không thể chạy thoát.

Vậy giờ ta có thể làm gì?

Ta không thể nhanh chóng thay đổi

hoặc ngăn cản các loài cận cực
di cư lên phía bắc,

nhưng ta có thể có
các giải pháp trên phạm vi hẹp

để giảm thiểu tiếng ồn
dưới nước do con người gây ra.

Một trong những giải pháp đó
là giảm tốc độ tàu thuyền

khi đi qua Bắc cực,

bởi lẽ tàu sẽ gây ít tiếng ồn hơn
khi đi chậm hơn.

Chúng ta có thể cấm đi lại
ở vài thời điểm và vị trí nhất định,

khi điều đó quan trọng cho việc sinh sản,
kiếm ăn hoặc di cư của chúng.

Ta có thể tìm cách thông minh hơn
để làm giảm tiếng ồn tàu thuyền,

và tìm giải pháp thám hiểm đáy biển.

Tin tốt lành là,

có những người đang thực hiện
công việc đó ngay lúc này.

Nhưng cuối cùng,

loài người chúng ta cần nỗ lực rất nhiều

để đảo ngược, hay ít nhất là giảm thiểu

sự thay đổi môi trường sống
do con người gây ra.

Vậy, hãy quay trở lại ý tưởng
về một thế giới biển yên tĩnh.

Sẽ hoàn toàn khả thi

nếu rất nhiều chú cá voi
đang bơi lội ở Bắc cực ngày nay,

đặc biệt là những loài tuổi thọ cao
như cá voi đầu cong,

nhiều người Eskimo nói rằng
chúng sống thọ gấp đôi loài người,

sẽ rất khả thi nếu chúng
cũng đã tồn tại vào năm 1956,

khi Jacques Cousteau làm bộ phim đó.

Khi nhìn lại quá khứ,

khi nghĩ về tất cả tiếng ồn
mà ta đang tạo ra dưới biển ngày nay,

có lẽ chúng thực sự là một
"Thế giới lặng yên."

Cám ơn.

(Vỗ tay)