Hoe beïnvloedt geluid van de mens de leefgebieden in de oceaan

De oceanograaf Kate Stafford dompelt ons onder in de met geluiden gevulde dieptes van de Noordelijke IJszee waar ijs gromt, walvissen over grote afstand met elkaar communiceren door gezang en waar klimaatverandering en geluid van de mens de omgeving beïnvloeden op manieren die wij niet begrijpen. Kom meer te weten over waarom dit geluidslandschap onder water belangrijk is en wat we kunnen doen om het te beschermen.

Een documentairefilm uit 1956
geregisseerd door Jacques Cousteau

won zowel de Palme d'Or als een Oscar.

Deze film heette 'Le Monde Du Silence'

of 'The Silent World'.

De titel suggereert dat
het stil was onder water.

Nu, 60 jaar later, weten we

dat het onder water
helemaal niet stil is.

Ook al zijn de geluiden
niet hoorbaar boven water,

afhankelijk van waar je bent
en de tijd van het jaar

kan het geluidslandschap onder water
even lawaaierig zijn als een regenwoud.

Ongewervelden zoals de pistoolgarnaal,
vissen en zeezoogdieren

gebruiken geluid.

Om hun leefgebied te bestuderen,

om met elkaar te communiceren,

om te navigeren,

om roofdieren en prooien te vinden.

Door naar geluiden te luisteren,
verkennen zij hun omgeving.

Neem de Noordpool.

Het is een uitgestrekte,
onherbergzame plek,

soms beschreven als een woestijn,

omdat het er zo koud en afgelegen is

en bijna het hele jaar bedekt met ijs.

Ondanks dat

is er geen plek op aarde waar ik
liever zou zijn dan op de Noordpool,

vooral als de dagen lengen
en het lente wordt.

Voor mij belichaamt
de Noordpool deze scheiding

tussen wat we boven en onder water zien.

Je kunt over het ijs kijken
--wit en blauw en koud--

en helemaal niets zien.

Maar als je onder water kon luisteren

dan zouden de geluiden je eerst verbazen

en dan blij maken.

Terwijl je ogen kilometers ver
alleen maar ijs zien,

horen je oren de aanwezigheid van
Groenlandse walvissen en witte dolfijnen,

walrussen en baardrobben.

Ook het ijs maakt geluid.

Het piept en het knarst
en het knalt en het kraakt

als het botst en schuift door wisselingen
in temperatuur, stroming en wind.

En midden in de winter, onder 100% zee-ijs

zingen de Groenlandse walvissen.

Je verwacht het niet

want de mens

is erg visueel ingesteld.

De meesten van ons, niet allemaal,

vinden met onze ogen
de weg in onze wereld.

Voor zeezoogdieren die onder water leven,

waar chemische signalen en licht
slecht doorgelaten worden,

is geluid het zintuig waarmee zij zien.

Geluid verplaatst zich erg goed in water,

veel beter dan in lucht,

dus geluidssignalen worden
over grote afstanden opgevangen.

Dit is vooral belangrijk op de Noordpool,

waar deze zeezoogdieren
niet alleen elkaar moeten horen

maar ook naar signalen uit
de omgeving moeten luisteren

die op een dikke laag ijs
of open water duiden.

Want ook al brengen zij een groot deel
van hun leven onder water door,

het zijn wel zoogdieren

dus moeten zij naar boven
om adem te halen.

Ze letten misschien op geluidssignalen
die duiden op dun ijs of geen ijs

of ze vangen echo's op van ijs vlakbij.

Arctische zeezoogdieren leven in een rijk
en gevarieerd onderwatergeluidslandschap.

In de lente

kan het een kakofonie van geluiden zijn.

(geluiden van zeezoogdieren)

Maar als het ijs stijf bevroren is

en er zijn geen grote verschillen in
temperatuur of stromingen

dan heeft de Noordpool onder water een
van de laagste omgevingsgeluidsniveau's

van alle oceanen op wereld.

Maar dit verandert.

Dat komt vooral door een afname
van seizoensgebonden zee-ijs,

wat een direct gevolg is van de uitstoot
van broeikasgassen door de mens.

In feite zijn we met klimaatverandering

een volledig ongecontroleerd experiment
met onze planeet aan het uitvoeren.

De laatste 30 jaar

slinkt het seizoensgebonden zee-ijs
op sommige plaatsen op de Noordpool

gedurende zes weken tot vier maanden.

Deze afname in omvang van zee-ijs

wordt ook wel een toename
van het open waterseizoen genoemd.

Dat is het jaargetijde dat de Noordpool
toegankelijk is voor schepen.

Niet alleen is de hoeveelheid
ijs aan het veranderen

maar ook de leeftijd en de dikte ervan.

Je hebt misschien gehoord

dat door het slinken van zee-ijs
het leefgebied kleiner wordt

van dieren die hiervan afhankelijk zijn

zoals zeehonden, walrussen of ijsberen.

De afname van zee-ijs veroorzaakt
ook een toename van kusterosie,

en zorgt voor minder prooien
voor zeevogels en zoogdieren.

Klimaatverandering en slinkend zee-ijs

veranderen ook het geluidslandschap
van de Noordpool.

Wat bedoel ik met geluidslandschap?

Mensen die professioneel
de oceanen afluisteren,

gebruiken daarvoor hydrofoons.

Dat zijn onderwatermicrofoons

waarmee we omgevingsgeluid opnemen--

het geluid om ons heen.

Het geluidslandschap beschrijft
de elementen die bijdragen

aan dit geluidsveld.

Wat we op onze hydrofoons horen,

zijn de waarneembare geluiden
van klimaatverandering.

We horen die veranderingen
op drie fronten:

vanuit de lucht,

vanuit het water,

en vanaf het land.

Als eerste: lucht.

Wind op water maakt golven.

Deze golven maken belletjes,

de bellen barsten

en als dat gebeurt, maakt dat geluid.

Dit klinkt als gesis of geruis
op de achtergrond.

Op een met ijs bedekte Noordpool

bereikt het meeste windgeluid
niet de onderwaterwereld

omdat het ijs als een buffer fungeert
tussen de atmosfeer en de zee.

Dit is een van de redenen

waarom de Noordpool zeer lage
omgevingsgeluidsniveau's kan hebben.

Maar door het slinken van het zee-ijs

is er niet alleen meer van dit
golfgeluid op de Noordpool,

maar ook het aantal stormen
en de intensiteit ervan

neemt toe.

Dit zorgt allemaal voor meer geluid
in een voorheen geluidloze oceaan.

Ten tweede: water.

Vanwege het afnemen van seizoensijs

migreren subarctische
soorten naar het noorden,

en profiteren van de nieuwe leefomgeving
die is ontstaan door meer open water.

Arctische walvissen,
zoals deze Groenlandse walvis,

hebben geen rugvin

omdat ze zich aangepast hebben
aan zwemmen in water bedekt met ijs.

En dan is iets wat uitsteekt
op je rug niet handig

als je onder ijs door zwemt.

Wellicht weerhoudt dat in feite
andere dieren ervan hier te zwemmen.

Maar overal waar we nu luisteren,

horen we de geluiden van
vinvissen, bultrugwalvissen

en orka's

die steeds verder noordelijk migreren

steeds later in het seizoen.

Eigenlijk horen we

een invasie van de Noordpool
door subarctische soorten.

En we weten niet wat dit betekent.

Zal er een strijd om voedsel zijn
tussen Arctische en subarctische dieren?

Zullen deze subarctische soorten
ziektes of parasieten met zich meebrengen?

Wat zullen de nieuwe geluiden
die zij produceren,

doen met het geluidslandschap onder water?

Ten derde: land.

En met land...

bedoel ik de mens.

Door meer open water is er meer
menselijke activiteit op de Noordpool.

Afgelopen zomer

voer een enorm cruiseschip
door de Noordwestelijke Doorvaart--

de eens zo mystieke route
tussen Europa en de Stille Oceaan.

Afnemend zee-ijs zorgt ervoor dat de mens
vaker toegang krijgt tot de Noordpool.

De exploratie en winning
van olie en gas neemt toe,

de kansen voor de commerciële
zeevaart groeien

en het toerisme is in opkomst.

Lawaai van schepen zorgt voor een toename
van stresshormonen bij walvissen

en kan voedingsgedrag verstoren.

Seismische luchtkanonnen
met hun harde, laagfrequente geluid

dat iedere 10 tot 20 seconden klinkt,

heeft het zwem- en zanggedrag
van walvissen veranderd.

Door al deze geluidsbronnen
slinkt de akoestische ruimte

waarin de Arctische zeezoogdieren
kunnen communiceren.

Arctische zeezoogdieren
zijn wel gewend aan veel geluid

in bepaalde seizoenen.

Maar dit komt meestal
van andere dieren of het zee-ijs,

en het zijn geluiden waarmee
zij geëvolueerd zijn,

en deze geluiden zijn onmisbaar
voor hen om te overleven.

Deze nieuwe geluiden
klinken hard en zijn onbekend.

Ze beïnvloeden het milieu wellicht

op manieren die we denken te begrijpen,

maar ook op manieren
die we niet begrijpen.

Denk eraan dat geluid het belangrijkste
zintuig is voor deze dieren.

Niet alleen de natuurlijke leefomgeving
van de Noordpool verandert snel,

maar ook de akoestische habitat.

Het lijkt wel alsof we deze dieren
van het rustige platteland plukken

en midden in de grote stad
neerzetten tijdens het spitsuur.

En zij kunnen niet ontsnappen.

Dus wat kunnen wij doen?

We hebben geen invloed op de wind

en kunnen dieren niet verbieden
naar het noorden te migreren.

Maar we kunnen wel aan
lokale oplossingen werken

om onderwatergeluid veroorzaakt
door de mens te reduceren.

Bijvoorbeeld door schepen
langzamer te laten varen

in het noordpoolgebied,

want langzame schepen zijn stille schepen.

We kunnen toegang beperken
in seizoenen en gebieden

die belangrijk zijn tijdens het paren,
voeden en migreren.

We kunnen stillere schepen ontwikkelen

en op andere manieren
de zeebodem exploreren.

Het goede nieuws is

dat mensen hier al mee bezig zijn.

Maar uiteindelijk

moeten wij heel hard werken

om de door de mens veroorzaakte
atmosferische veranderingen

om te keren of op z'n minst af te remmen.

Laten we terugkeren naar dit idee
van een stille onderwaterwereld.

Het is goed mogelijk

dat veel walvissen die nu
rond de Noordpool zwemmen,

vooral de soorten die lang leven
zoals de Groenlandse walvis--

waarvan de Inuit zeggen dat ze
tweemaal zo lang leven als de mens--

het is goed mogelijk dat
deze walvissen al leefden in 1956

toen Jacques Cousteau zijn film maakte.

En achteraf gezien,

als we het geluid in aanmerking nemen
dat we nu maken in de oceanen,

was het misschien wèl 'The Silent World'.

Dankjewel

(Applaus)