Mary'nin Odası: Felsefi bir düşünce deneyi - Elanor Nelsen
-
0:07 - 0:11Mary adında parlak bir nörolog düşünün.
-
0:11 - 0:14Mary siyah-beyaz bir odada yaşıyor,
-
0:14 - 0:16sadece siyah-beyaz kitapları okuyor
-
0:16 - 0:21ve monitörü sadece siyah-beyaz gösteriyor.
-
0:21 - 0:26Kendisi renkleri daha önce hiç görmemiş
olmasına rağmen, Mary renk görüş uzmanı; -
0:26 - 0:31renk fizyolojisi ve biyolojisi ile alakalı
keşfedilen her bilgiden haberdar. -
0:31 - 0:33Farklı ışık dalga boylarının, retinadaki
-
0:33 - 0:37üç farklı koni hücrelerini
ne şekilde uyardıklarını -
0:37 - 0:39ve elektrik sinyallerin
-
0:39 - 0:43göz sinirlerinden beyne nasıl
iletildiklerini biliyor. -
0:43 - 0:45Orada, insanların algılayabileceği
-
0:45 - 0:51milyonlarca renge tekabül eden
sinirsel hareket örüntüsü oluştururlar. -
0:51 - 0:52Bir gün,
-
0:52 - 0:55Mary’nin bilgisayarının bozulup
-
0:55 - 0:58elmayı renkli gösterdiğini düşünün.
-
0:58 - 0:59Hayatında ilk defa,
-
0:59 - 1:04yıllardır bildiği bir şeyi
deneyim edinme imkânı buluyor. -
1:04 - 1:05Yeni bir şey öğrendi mi?
-
1:05 - 1:10Renk üzerine edindiği fizik bilgisi,
rengi algılamasında yeterli olmaz mı? -
1:10 - 1:13Filozof Frank Jackson, Mary’nin odası
isimli bu düşünce deneyini -
1:13 - 1:171982’de ortaya attı.
-
1:17 - 1:21Jackson, Mary renk fizyolojisine
tamamen hâkim olsa da, -
1:21 - 1:25ilk defa rengi görmesinin
ona yeni bilgiler kattığını -
1:25 - 1:27ve algı gibi bilinçsel öğrenimin,
-
1:27 - 1:32tamamen fizik bilgisi ile
kapanmayacağını öne sürdü. -
1:32 - 1:33Bu düşünce deneyi,
-
1:33 - 1:37filozofların sadece bilinçli deneyim ile
elde edilebilecek soyut varlıklar -
1:37 - 1:40ve bilgilerin var olduğunu öne süren
-
1:40 - 1:45bilgi argümanı ile örtüşüyor.
-
1:45 - 1:48Bilgi argümanı, ruh hali dâhil
-
1:48 - 1:51her şeyin fiziksel bir açıklaması
olduğunu öne süren -
1:51 - 1:54fizikalizm teorisi ile ters düşüyor.
-
1:54 - 1:56Mary’nin hikâyesini duyan çoğu insan,
-
1:56 - 1:59sezgisel olarak birebir görmenin
edinilen bilgiden -
1:59 - 2:03tamamen farklı olacağını savunuyor.
-
2:03 - 2:06Bu sebeple, renklerin
-
2:06 - 2:09fiziksel tanımdan ötede bir
varlığı olmalı. -
2:09 - 2:13Bilgi argümanı sadece rengi
görmek ile alakalı değil. -
2:13 - 2:18Mary’nin odası, renk görmeyi bilinçli
deneyimi betimlemek için kullanır. -
2:18 - 2:22Fiziksel bilim renk görüşünü
tamamen açıklayamıyorsa, -
2:22 - 2:27diğer bilinçli deneyimlerimiz de
aynı şekilde havada kalır. -
2:27 - 2:29Mesela, birinin beyninin
işlev ve yapısı hakkındaki -
2:29 - 2:33bütün fiziksel detayı öğrenebiliriz,
fakat yine de -
2:33 - 2:38o insan gibi olmanın
ne anlama geldiğini kavrayamayız. -
2:38 - 2:42Bu betimlenemeyen deneyimler
qualia denilen özelliklere sahip, -
2:42 - 2:48yani tam olarak ölçülüp
tarif edilemeyecek kişisel duyumlar. -
2:48 - 2:50Qualia’lar, deneyimleyen kişiye özgüdür,
-
2:50 - 2:52kaşınmak,
-
2:52 - 2:53âşık olmak
-
2:53 - 2:55veya sıkılmak gibi.
-
2:55 - 2:59Fiziksel kanıtlar bu ruh hâllerini
tam olarak açıklayamaz. -
2:59 - 3:02Yapay zekâ filozofları,
-
3:02 - 3:04fiziksel bir durumu
-
3:04 - 3:07tekrar oluşturmanın kişide
illa aynı hisleri uyandırmayacağını -
3:07 - 3:11teorileştirme adına
bilgi argümanını kullandılar. -
3:11 - 3:13Diğer bir deyişle,
-
3:13 - 3:16insan beynindeki her bir nöronu
taklit eden bir bilgisayar yaratmak, -
3:16 - 3:18bilinçli,
-
3:18 - 3:23bilgisayarlaştırılmış bir beyin yaratmak
demek değildir. -
3:23 - 3:27Mary’nin odası deneyini
bütün filozoflar faydalı bulmuyorlar. -
3:27 - 3:30Kimisi, renk görüşü üzerine edinilen
kapsamlı bilginin, -
3:30 - 3:33rengi bizzat görerek oluşan
aynı ruh hâlini yaratmasına -
3:33 - 3:35olanak sağladığı kanısında.
-
3:35 - 3:40Ekran arızası ona yeni bir şey öğretmiyor.
-
3:40 - 3:43Kimisiyse bilgisinin,
-
3:43 - 3:46yazılı fizik bilgisine dayandığı için,
-
3:46 - 3:49en başında eksik olduğunu belirtir.
-
3:49 - 3:50Jackson düşünce deneyini
-
3:50 - 3:54öne sürmesinden yıllar sonra,
kendi fikrini değiştirdi. -
3:54 - 3:57Mary’nin kırmızı rengi görmesi bile,
-
3:57 - 4:02beyninde birçok fiziksel tepkimeye
yol açar ve bu yüzden -
4:02 - 4:06bilinemeyen hiçbir qualia fiziksel olarak
açıklanamaz değildir. -
4:06 - 4:08Mary’nin elmayı gördüğünde
-
4:08 - 4:11yeni bir şey öğrenip
öğrenmeyeceği sorusuna -
4:11 - 4:13hâlâ kesin bir cevap yok.
-
4:13 - 4:16Deneyimlemediğimiz bir şey için
öğrenme limitimizin olduğu -
4:16 - 4:19söylenebilir mi?
-
4:19 - 4:22Ve bu, evrende algı sınırımız dışına çıkan
-
4:22 - 4:25meçhul şeyler olduğunu mu gösterir?
-
4:25 - 4:31Yoksa bilim ve felsefe zihnimizin
sınırlarını aşmamıza olanak sağlar mı?
- Title:
- Mary'nin Odası: Felsefi bir düşünce deneyi - Elanor Nelsen
- Speaker:
- Eleanor Nelsen
- Description:
-
Tüm ders için: http://ed.ted.com/lessons/mary-s-room-a-philosophical-thought-experiment-eleanor-nelsen
Hayatında sadece siyah ve beyaz rengi görmüş bir nörolog düşünün, kendisi renk görüş uzmanı ve fizyolojisi-biyolojisi hakkında her bilgiden haberdar. Bir gün, renk görürse, yeni bir şey öğrenmiş olur mu? Bilgisi dâhilinde olmayan rengi algılaması neyle ilgili? Eleanor Nelsen, bu düşünce deneyinin bizlere ''deneyim'' hakkında neler öğretebileceğini açıklıyor.
Ders Eleanor Nelsen; animasyon Maxime Dupuy.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:52
Eren Gokce approved Turkish subtitles for Mary's Room: A philosophical thought experiment | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for Mary's Room: A philosophical thought experiment | ||
Yunus ASIK accepted Turkish subtitles for Mary's Room: A philosophical thought experiment | ||
Yunus ASIK edited Turkish subtitles for Mary's Room: A philosophical thought experiment | ||
Esra Çakmak edited Turkish subtitles for Mary's Room: A philosophical thought experiment | ||
Esra Çakmak edited Turkish subtitles for Mary's Room: A philosophical thought experiment | ||
Selda Yener edited Turkish subtitles for Mary's Room: A philosophical thought experiment |