Ogromny (i nieuregulowany) świat technik inwigilacji

Czym jest broń w epoce informacji? Dziennikarka Sharon Weinberger odsłania przerażający obraz nieuregulowanego globalnego rynku sprywatyzowanej inwigilacji masowej; od namierzającego „inteligentnego pyłu” poprzez technikę wykrywania DNA do oprogramowania do rozpoznawania twarzy.
Weinberger uważa, że działanie rządów na rzecz zaklasyfikowania narzędzi inwigilacji jako niebezpiecznej i potężnej broni jest pierwszym krokiem do opanowania rosnącego wielomiliardowego rynku, często obsługującego klientów o nikczemnych zamiarach.

Kilka lat temu

znajomy konsultant ds. obrony z USA

opowiedział mi o podróży do Uzbekistanu,

gdzie pomagał w sprzedaży technologii,

która pozwala rządowi Uzbekistanu
szpiegować własnych obywateli.

Pokazał nawet materiały marketingowe,

które przedstawił uzbeckiemu rządowi.

Jedna lśniąca broszura dotyczyła techniki
przechwytywania nie tylko połączeń,

ale też tożsamości rozmówcy

niezależnie od użytego numeru telefonu,

tylko na podstawie niepowtarzalnego głosu

i dokładnej lokalizacji geograficznej.

Mój znajomy zajmował się
handlem bronią od lat.

Nie był typem szemranego
przemytnika z hollywoodzkich filmów.

Pracował dla legalnych firm zachodnich

sprzedających broń za granicę.

Sprzedaż tej technologii
nie była dla niego problemem.

To tylko kolejny krok w handlu bronią,

łatwiejszy niż sprzedaż broni do Iraku,

bo nie potrzeba zezwolenia na eksport

z Departamentu Stanu USA,

jak w przypadku sprzedaży innej broni.

Okazuje się, że narzędzia inwigilacji

są niemal całkiem nieuregulowane,

bo obecnie nie są zdefiniowane jako broń,

a powinny i musimy to zmienić.

Jako dziennikarka od dwudziestu lat

przyglądam się, jak świat wojska i wywiadu

przyspiesza rozwój nauki i techniki.

Śledzę powstawanie nowej broni

i patrzę, co się dzieje,

kiedy broń sprzedaje się za granicę.

Co w epoce informacji jest bronią?

Wiemy, że bronią są uzbrojone drony,

a także pociski i bomby,

ale według klasyfikacji Departamentu Stanu

broń to wiele różnych technologii.

Co jeśli naukowiec na oceanograficznym
statku badawczym płynącym za granicę

zechce zabrać nowe gogle noktowizyjne?

Według Departamentu Stanu
potencjalnie stanowią one broń.

Dlaczego?

Chociaż gogli noktowizyjnych
używają obecnie naukowcy

i myśliwi na całym świecie,

powstały one na potrzeby wojska.

Z kolei narzędzia inwigilacji,

które autorytarny system
wykorzysta do szpiegowania obywateli,

dysydentów czy dziennikarzy,

według rządu USA nie stanowią broni.

A jednak narzędzia inwigilacji

są częścią wartego miliardy
i rozwijającego się ukrytego sektora.

Geneza szpiegowskiego rynku
sięga jakieś 18 lat wstecz

do hotelu Hilton w północnej Wirginii,

zaledwie kilka mil od amerykańskiej
agencji wywiadowczej CIA.

Kilkadziesiąt osób,
głównie w ciemnych garniturach,

zebrało się tam wiosną 2002 roku

na konferencji o skromnej
nazwie ISS World.

Na pierwszy rzut oka konferencja
przypominała wiele innych

organizowanych w pobliżu Waszyngtonu, DC.

Ta jednak była wyjątkowa.

ISS oznacza Inteligentny
System Wspomagania,

a uczestnicy reprezentowali

firmy budujące technologie do szpiegowania

prywatnej komunikacji.

Byli to po prostu spece
od podsłuchu na zlecenie.

Znaleźli się tam, bo niecały rok wcześniej

ataki terrorystyczne
na Nowy Jork i Waszyngton

skłoniły Kongres do przeforsowania ustawy

znanej jako Patriot Act.

Tak rząd uzyskał uprawnienia

do monitorowania komunikacji

mailowej, internetowej, telefonicznej,

a nawet transakcji finansowych.

To stworzyło natychmiastowy popyt na dane.

W duchu amerykańskiej przedsiębiorczości

pojawiła się branża gromadzenia danych.

W 2002 roku

branża dopiero raczkowała.

Może 10% ludności świata

korzystało z internetu,

więc informacje zbierano z maili i rozmów

z telefonów stacjonarnych i komórkowych.

W kolejnych latach

sposób porozumiewania się
uległ gwałtownym zmianom.

Pojawił się Skype, Facebook,

wreszcie przełomowy iPhone

i po kilku latach

miliardy ludzi nosiły w kieszeni komputer,

który zajął się wszystkim,
od monitorowania ćwiczeń

do poszukiwania partnera.

Już niepotrzebne były
zaawansowane techniki

Agencji Bezpieczeństwa Krajowego
czy dużych telekomów

do monitorowania komunikacji.

W niektórych przypadkach

wystarczał dostęp do aparatu w kieszeni.

Tak narodziła się zupełnie nowa branża.

Niewiele firm potrafi budować
pociski lub samoloty,

ale nie potrzeba dużego kapitału,
żeby stworzyć oprogramowanie,

które włamie się do smartfona.

Hakerzy komputerowi działali od lat,

ale teraz ich umiejętności
mogły budować technologie

bardzo potrzebne organom ścigania

i agencjom wywiadowczym.

Wkrótce dziesiątki, a nawet setki firm

weszły na rynek podsłuchu.

Niewielka konferencja w Wirginii

rozrosła się i stała znana
jako Bal speców od podsłuchu.

Niewiele wiadomo na temat

początków Balu speców,

bo był imprezą zamkniętą.

Wstęp miały tylko firmy
i ich klienci rządowi.

Dziennikarze słyszeli coraz więcej

o firmach wchodzących
na prywatny rynek szpiegowski.

Podejrzani biznesmeni jeździli po świecie,

robiąc interesy,

często z autorytarnymi reżimami.

Od początku nie był to rynek regulowany.

Są kraje, które wymagają zezwolenia
na sprzedaż takich technologii za granicę,

ale bez obostrzeń,
jakim podlega zwykła broń.

Na przykład włoska firma Hacking Team

podobno sprzedała swoją
technologię autorytarnym reżimom

Egiptu i Kazachstanu.

Firma NSO Group z Izraela
według doniesień sprzedaje technologię

reżimowi w Arabii Saudyjskiej

oskarżonemu o nękanie,

a nawet zabicie jednego
z przeciwników politycznych.

Postrzegamy broń jako coś śmiercionośnego.

Jednak w epoce informacji

najpotężniejsza broń to coś,
co nas namierza i rozpoznaje.

Od lat Pentagon i CIA, wiedząc o tym,

próbują stworzyć technologie

śledzące na całym świecie
osoby podejrzane o terroryzm.

Pentagon zainwestował w inteligentny pył,

mikrosensory wielkości cząsteczek kurzu,

którymi można kogoś po kryjomu posypać

i w ten sposób namierzyć.

Pentagon przez firmę venture capital

inwestuje w spółkę kosmetyczną
opisaną w "Oprah Magazine",

żeby zbudować urządzenie,
które po kryjomu może zebrać DNA

przez muśnięcie skóry.

W ostatniej dekadzie
dzieją się niezwykłe rzeczy.

W wielu przypadkach
dokonania rynku prywatnego

przewyższyły możliwości Pentagonu czy CIA.

W roku 2008

należąca do Pentagonu
tajna baza DNA terrorystów

zawierała około 80 tysięcy próbek.

Prywatna spółka AncestryDNA

ma dziś próbki ponad 15 mln osób.

23andMe, druga co do wielkości
baza danych genealogicznych,

ma próbki ponad 10 milionów osób.

Może nie potrzeba metod
rodem z Jamesa Bonda

przy zbieraniu próbek DNA,

skoro dobrowolnie
wręczamy je prywatnym firmom,

a nawet płacimy za ten przywilej.

Co można zrobić z DNA?

W USA i Chinach

badacze pracują nad użyciem DNA

do tworzenia wizerunku twarzy.

Połączenie DNA z techniką
rozpoznawania twarzy

daje potężny system inwigilacji,

który może śledzić jednostki
lub całe grupy etniczne.

Jeśli sądzicie, że powiało paranoją,

pamiętajcie, że w zeszłym roku
Pentagon wysłał notkę

do wszystkich pracowników

ostrzegającą przed komercyjnymi
zestawami do badania DNA

w obawie, że zostaną użyte
do śledzenia ich samych

lub członków ich rodzin.

Jednak mimo obaw Pentagonu związanych
z techniką rozpoznawania twarzy

nie zrobiono prawie nic,
żeby okiełznać ten rynek.

Amerykańska spółka Clearview AI

zbiera miliardy zdjęć ludzkich twarzy

z całego internetu,

jak zdjęcia twoje i twojej rodziny,
które wstawiasz na Instagramie,

a potem sprzedaje usługi
rozpoznawania twarzy

rządowi i organom ścigania USA.

Nawet jeśli uważacie,

że takie zastosowanie techniki
jest całkowicie dopuszczalne,

nic nie stoi na przeszkodzie
sprzedaży osobom prywatnym,

korporacjom czy nawet obcym rządom.

Dokładnie tak robią niektóre firmy.

Pamiętacie bal speców
od podsłuchu z północnej Wirginii?

Obecnie odbywa się w wielu
miastach na całym świecie.

Tysiące ludzi jeździ
na szkolenia i konferencje ISS,

w tym coraz więcej firm
z Bliskiego Wschodu i Chin.

Bazar szpiegowski zrobił się globalny.

Na pokazach broni na całym świecie

firmy pokazujące techniki
rozpoznawania twarzy

i oprogramowanie do hakowania telefonów

wystawiają tuż obok
producentów tradycyjnej broni,

takiej jak czołgi czy pociski.

Przyglądając się targom broni,

łatwo wpaść do dystopijnej króliczej nory,

myśląc o przyszłej technice inwigilacji,

która namierzy nasz każdy ruch.

Pamiętam słowa doradcy Pentagonu,

że wojsko potrzebuje w kosmosie satelit,

które na podstawie DNA namierzą każdego
w dowolnym miejscu kuli ziemskiej.

To wystarczy, żeby chcieć
zainwestować w foliową czapeczkę.

Tak naprawdę

nic nie wiemy o technice przyszłości.

Ale wiemy, że z powodu braku regulacji

ten rynek jest rozchwytywany.

Jedna z firm oskarżonych
o sprzedaż technologii inwigilacyjnej

państwom autorytarnym

oferuje pomoc w namierzeniu
osób zainfekowanych COVID-19.

Oczywiście technika kusi obietnicą

pomocy w kontrolowaniu pandemii
poprzez śledzenie kontaktów,

ale otwiera również drzwi
sprywatyzowanej masowej inwigilacji.

Co zrobić z prywatnym
bazarem szpiegowskim?

Możemy ukryć się,
nie korzystać z internetu,

wyrzucić smartfony, zniknąć
z mediów społecznościowych

lub zamieszkać w jaskni,

ale po prawdzie nie jesteśmy
zawodowymi szpiegami

i nie potrafimy żyć z fałszywą
tożsamością lub bez tożsamości.

Nawet prawdziwemu szpiegowi
trudno pozostać nieuchwytnym.

Nieważne, ile paszportów ma Jason Bourne,

jeśli jego twarz jest w bazie danych.

Jeśli rządy straciły kontrolę
nad narzędziami inwigilacji,

czy możemy coś z tym zrobić?

Słyszałam argument,

że nawet jeśli USA zakaże firmom

sprzedaży tej technologii za granicę,

po prostu wkroczą firmy z Chin.

Obecnie kontrolujemy handel bronią,

nawet jeśli w sposób niedoskonały.

Kilka lat temu pojawił się
wielostronny wniosek,

żeby zrobić to samo,

to znaczy żądać licencji na eksport
oprogramowania do nadzoru.

USA należały do państw,

które przyjęły dobrowolne regulacje,

ale w Waszyngtonie wniosek upadł.

Mamy rząd, który woli sprzedać
więcej broni za granicę

niemal bez restrykcji,

w tym państwom

oskarżonym o nadużywanie
technik inwigilacji.

Sądzę, że trzeba wrócić do tego wniosku,

a nawet pójść krok dalej.

Musimy zasadniczo zmienić sposób
myślenia o technikach inwigilacji

i zdefiniować takie narzędzia jako broń.

Pozwoliłoby to rządowi

uregulować i kontrolować
ich sprzedaż i eksport,

tak jak kontroluje się broń tradycyjną

typu nowoczesne samoloty i pociski.

To oznacza uznanie technologii
śledzącej naszą tożsamość,

czyny, słowa,

a czasem nawet myśli

jako formy zaawansowanej broni.

Ta niebezpiecznie potężna broń

trafia do nabywcy, który da więcej

i podlega kaprysom bazaru szpiegowskiego.

Dziękuję.