Што мая хустка кажа пра мяне

Перадузятыя погляды - распаўсюджаны культурны чыннік, вынікам якога ёсць нашыя меркаванні, якія грунтуюцца на выхаванні і вонкавых уплывах. Такія невідавочныя перадузятасці ўздзейнічаюць на ўсё. Прыйшоў час стаць лепшымі, больш разважлівымі і разумнымі. У гэтай вясёлай, шчырай прамове Жасмін Абдел-Магід незвычайным спосабам кідае нам выклік, каб мы перагледзелі свае пачатковыя ўяўленні.

Уявіце сабе, што хтосьці, хто выглядае
як я, мінае вас на вуліцы.

Што вы пра яе падумаеце?

Маці?
Бежанка?

Ахвяра прыгнёту?

Ці кардыёлаг?

А можа барыста?

Ці мясцовы палітык?

Ці агледзіце мяне з ног да галавы?

Хто прымусіў яе апрануць усё гэта?

Ейны муж?

А калі я апрану шалік вось так?

Я магу выйсці так на вуліцу.

Тое, што ад мяне чакаюць і як
ставяцца да мяне,

залежыць ад таго, як я закручу
гэты кавалак тканіны.

Але гэта не будзе яшчэ адзін
маналог пра хіджаб,

бо пан Бог ведае, што мусульманкі --
нешта большае за гэты кавалак тканіны,

якім яны абгарнаюць свае галовы
ці не робяць гэтага.

Я гавару пра тое, што трэба пераадольваць
нашыя забабоны.

А калі б я прайшла каля вас,

а затым вы б даведаліся,

што я -- інжынер гоначных машын?

Або што я распрацавала
сваю ўласную машыну

і ў мяне была свая гоначная каманда?

Бо гэта праўда.

А што, калі я скажу вам,
што я пяць год займалася боксам.

І гэта таксама праўда.

Здзіўлены?

Чаму?

Спадары і спадарыні.

Наша здзіўленне і вынікаючыя
з яго паводзіны --

вынік таго, што называецца
"несвядомыя забабоны" ці

невідавочныя перадузятыя думкі.

Яны і ёсць вынікам неверагодна
шкоднай адсутнасці

разнастайнасці працоўнай сілы,

асабліва ў сферах уплыву.

Так-так, кабінет міністраў Аўстраліі.

(Воплескі)

Хачу адразу сказаць,

што несвядомыя перадузятасці
і адмысловая дыскрымінацыя -- рэчы розныя.

Я не кажу, што ў кожным з нас
схавана ацэньванне людзей

па іх полу, расе ці ўзросце.

Я хачу сказаць,

што мы ўсе маем нейкія забабоны.

Яны як фільтры, праз якія мы
ўспрымаем свет.

Я не хачу нікога абвінавачваць,

забабон -- не абвіначванне.

Больш таго, гэта тое, што
неабходна разгледзець,

усвядоміць і паспрабаваць змяніць.

Забабоны могуць тычыцца
расы,

гендара,

сацыяльнай пазіцыі, адукацыі,
нейкіх няздольнасцей.

Насамрэч, у нас ва ўсіх ёсць
перадузятасці да таго,

што адрозніваецца ад нас.

Што адрозніваецца ад сацыяльных нормаў.

Справа ў тым, што калі мы маем жаданне
жыць у грамадстве,

дзе абставіны вашага нараджэнная

не дыктуюць вашай прышласці,

дзе існуюць роўныя магчымасці для кожнага,

тады кожны з нас павінен пачаць барацьбу
супраць несвядомых забабонаў,

каб яны больш не вызначалі
наш жыццёвы шлях.

У 1970х і 1980х быў праведзены
славуты эксперымент

у сферы несвядомых
гендарных перадузятасцей.

Раней аркестры складаліся
амаль цалкам з хлопцаў.

Жанчыны складалі не больш за 25 адсоткаў.

Відаць, праз тое, што мужчыны
гралі на інструментах па-іншаму.

Як мяркавалася, -- лепш.
Але толькі меркавалася.

У 1952 Бостанскі сімфанічны аркестар

распачаў эксперымент.

Падчас эксперыменту яны вырашылі

не глядзець на конкурсантаў.

Людзі павінны былі граць
па-за агароджай.

Як не дзіўна,
нічога не змянілася

пакуль тыя, хто прыходзіў
на праслухоўванне,

перад уваходам у пакой

не сталі здымаць абутак.

Бо менавіта па гуках абцасаў

па цвердай драўніне

можна было ідэнтыфікаваць жанчыну
і адмовіць ёй.

У выніку, шанцы на тое,

што жанчыну дапусцяць
да наступнага этапу

павялічыліся

на 50 адсоткаў.

Амаль ў тры разы.

Пра што гаворыць гэты факт?

У рэчаіснасці мужчыны гралі не лепш
за жанчын, нягледзячы на тое,

што існавала такое адчуванне.

Менавіта праз тую перадузятасць,
што вызначала вынік.

Такім чынам, зараз мы спрабуем
зразумець і ўсвядоміць тое,

што перадузятасці сапраўды існуюць.

І існуюць у кожнага.

Вось прыклад.

Тата і яго сын апынуліся ў
жудаснай аўтамабільнай аварыі.

Тата памёр імгненна.

Сын атрымаў сур'ёзныя раненні і
быў хутка перавезены ў шпіталь.

Хірург паглядзеў на сына
і сказаў:

"Я не магу рабіць аперацыю".

Чаму?

"Гэты хлопец -- мой сын".

Гэта немагчыма!

Спадарыні і спадары,

хірургам была яго маці.

Зараз уздыміце рукі тыя,

хто падумаў,
што хірург -- мужчына?

І гэта сведчанне нашых
перадузятых думак.

Кожнаму з нас трэба толькі
ўсвядоміць той факт,

што яны сапраўды існуюць

і затым знайсці шляхі да таго,

як мы можам нешта змяніць,
каб спыніць іх ўздзеянне.

Цікавая рэч

пра несвядомыя забабоны --
гэта тэма квотаў.

Пра іх часта кажуць.

Менавіта ідэя заслуг
патрабуе крытыкі.

Я не хачу быць абранай толькі таму,
што я дзяўчына.

Я хачу быць абранай праз тое,

што я гэтага заслугоўваю.

Таму што я пасую для пэўнай працы.

Гэта пачуццё
вельмі распаўсюджана

сярод жанчын-інжынераў,

з якімі я працую.

Я сама гэта адчула.

Калі нас сапраўды ацэньваюць
па нашых здольнасцях,

тады чаму аднокалькавыя рэзюмэ
на пасаду лабаранта,

якія былі дасланыя падчас эксперыменту
Ельскага ўніверсітэту ў 2012 годзе,

выклікалі розную рэакцыю
ў залежнасці ад таго,

дасылалі іх Джэніферы ці Джоны?

Чаму Джэніферы павінны лічыцца

менш кампетэнтнымі
і атрымліваць менш грошаў за Джонаў?

Гэта называецца
несвядомыя перадузятасці.

Але мы можам паразважаць аб тым,
як жа ад іх пазбавіцца.

Цікава тое,

што існуе даследваннне, якое паказвае,

чаму так адбываецца.

З'ява атрымала назву "парадокс заслугі".

Вельмі іранічна,
што менавіта ў арганізацыях,

якія шмат гавораць
пра заслугі і здольнасці,

і нібыта выбіраюць супрацоўнікаў
па гэтых крытэрыях,

хутчэй наймуць мужчыну,

і ён будзе атрымліваць
больш за жанчыну,

бо менавіта ягоныя мужчынскія якасці
з'яўляюцца каштоўнасцю.

Але пачакайце.

Ну што хлопцы, вы думаеце,
што разумееце мяне

і што адбываецца.

Ці можаце вы ўявіць, што я кірую
вось гэтым усім?

Ці можаце вы ўявіць мяне там,
даючы распараджэнні накшталт:

"Гэта -- сюды. А гэта -- туды".

Ну, добра, што можаце.

(Воплескі)

Таму што, спадарыні і спадары,
гэта і ёсць мая праца.

І самае файнае -- тое,
што гэтая праца дастаткова забаўляльная.

Фактычна, у такіх месцах,
як Малазія,

мусульманскія жанчыны
на такой працы -- звычайная рэч.

Вялікая колькасць жанчын занятая
такой працай.

Але гэта ж сапраўды цікава.

Я добра памятаю,
як я спытала аднаго хлопца:

"Здароў, чувак, я сапраўды хачу
навучыцца сёрфінгу".

Ён мне адказаў: "Жасмііін,
навошта табе гэта?

Я не ўяўляю, як можна
займацца сёрфінгам

ва ўсім гэтым адзенні і тут няма

ніводнага пляжу
толькі для жанчын".

Але ў яго з'явілася вельмі добрая ідэя:

"Ты ж займаешся кампаніяй

"Моладзь без абмежаванняў", так?

Чаму б табе не распачаць адмысловую
лінію пляжнай вопраткі

для мусульманскіх жанчын?

Можна назваць яе
"Моладзь без шортаў для плавання".

(Смех)

Я была вельмі яму ўдзячная.

Яшчэ я помню, як адзін хлопец
сказаў мне,

што я павінна пакаштаваць
усе ёгуртавыя культуры,

бо гэта адзіная культура,
што там была.

І гэта сапраўды мае дачыненне
да рэчаіснасці.

Сапраўды, можна назіраць

адсутнасць разнастайнасці
ў працоўнай сіле,

асабліва ва ўплывовых галінах.

У 2010 годзе

Аўстралійскі нацыянальны ўніверсітэт
ладзіў эксперымент,

у якім былі разасланыя 4 000
аднолькавых заявак

на стажыроўку.

Каб атрымаць аднолькавую колькасць сумоўяў
з чалавекам з англа-саксонскім імем,

кітайцу неабходна даслаць на 68 адсоткаў
больш заяваў.

Калі вы з Сярэдняга Усходу,

Вам трэба даслаць на 64 адсоткаў
больш заяваў.

І толькі італьянцам пашанцавала.

Ім трэ даслаць толькі
на 12 адсоткаў больш.

У такіх месцах як Крамянёвая даліна
сітуацыя не нашмат лепшая.

Па дадзеных Гугла, там працуе

61% белых, 30% людзей з Азіі,

9% выхадцаў з Лацінскай Амерыкі,
чорнаскурых і іншых.

Астатні тэхналагічны свет
такі ж самы,

і яны гэта ўсведамляюць.

Але я не ўпэўнена,

ці робяць яны нешта,

каб змяніць сітуацыю.

Нічога не змяняецца,

у гэтым і праблема.

У даследванні Грын-парка,

які з'яўляецца галоўнай крыніцай
брытанскіх кіраўнічых кадраў,

сцвярджаецца, што больш
за палову кампаній са спіса FTSE 100

не маюць у шэрагу дырэктароў
ніякіх лідараў,

выканаўчых ці невыканаўчых,

акрамя беласкурых.

І ў дзвюх з трох кампаній

няма кіраўнікоў з меншасці.

А калі і можна знайсці
кіраўніка з меншасці,

то толькі на пасадзе
невыканаўчага дырэктара.

Такім чынам, іх уплыў зусім невялікі.

Вы пачулі некалькі жудасных фактаў.

Вы можаце падумаць:
"Божачкі, што за жах!

Як я магу змяніць гэтую сітуацыю?"

На шчасце, мы зразумелі,

што праблема сапраўды існуе.

Праблема абмежаваных магчымасцей,

што ўзнікла з прычыны
несвядомай перадузятасці.

Але ж вы можаце падумаць:

"Я не з каляровых. Якое дачыненне
ўсё гэта мае да мяне?"

Я прапаную вам адказ.

Як я ўжо сказала,

мы жывем у свеце,
дзе мы шукаем нейкі ідэал.

І калі мы маем жаданне
жыць у свеце,

дзе абставіны нашага нараджэння
не маюць значэння,

мы павінны ўсе вырашаць гэтую
праблему.

Цікава, але аўтар эксперыменту
на пасаду лабаранта

прапанавала рашэнне.

Яна сказала: тое, што
аб'ядноўвае паспяховых жанчын,

тое агульнае, што ўсе яны маюць --

гэта наяўнасць добрага ментара.

Мы ўсе чулі штосьці падобнае

ў нашай мове.

І яшчэ адзін выклік вам.

Я хачу натхніць кожнага з вас
зрабіцца ментарам для кагосьці,

хто адрозніваецца ад вас.

Як вам ідэя?

Людзі заўсёды хочуць дапамагаць
камусьці, хто падобны да іх,

хто мае аднолькавы выгляд,

хто мае такі ж самы досвед.

Калі б я ўбачыла дзяўчыну-мусульманку,
падобную да мяне,

я б сказала: "Хадзем тусавацца".

Вы ўваходзіце ў пакой і
бачыце кагосьці з адной школы,

хто займаееца аднолькавым
з вамі спортам.

І хутчэй за ўсё вы будзеце імкнуцца

дапамагчы гэтаму чалавеку.

Але знайсці нейкую сувязь с чалавекам,

у якога іншы жыццёвы досвед,
вельмі складана.

Сама ідэя дапамогі іншаму,

камусьці, хто жыў у іншым
асяроддзі,

няважна якім,

у тым, каб адчыніць дзверы людзям,

якія не могуць знайсці
свайго асабістага шляху.

Таму што, спадарства,
у сучасным свеце няма справядлівасці.

Людзі не нараджаюцца з
аднолькавымі магчымасцямі.

Я нарадзілася ў Хартуме --

адным з найбяднейшых
гарадоў свету.

Я нарадзілася каляровай.

Жанчынай.

І яшчэ я мусульманка ў свеце, дзе
ўсе ставяцца падазрона да нас.

І я не магу кантраляваць гэта.

Аднак, я ўсвядоміла таксама і тое,
што ў мяне ёсць і прывілеі.

У мяне цудоўныя бацькі.

Я атрымала адукацыю,

і мне пашчасціла эміграваць у Аўстралію.

І яшчэ ў мяне былі
вельмі добрыя ментары,

што паказалі мне іншы свет,
які я ніколі раней не бачыла.

Ментар сказаў мне:

"Як маешся?

Твой жыццёвы шлях цікавы.

Давай напішам што-небудь аб ім,

каб паказаць яго іншым людзям".

Ён дадаў:

"Я разумею, мабыць буравая ўстаноўка
не для цябе,

але далучайся да нас".

Цяпер я тут, размаўляю з вамі.

І я не адна.

Абсалютна розным людзям

дапамаглі менавіта ментары.

Напрыклад, хлопец-мусульманін
з Сіднэю

пры дамамозе ментара

распачаў паэтычны слэм у Банкстаўне,

які стаў вельмі папулярным.

І цяпер ён можа змяніць жыццё
вялікай колькасьці маладых людзей.

Ці спадарыня, якая ўцякла з Афганістану

у Брызбэн.

Яна амаль не ведала
англійскай мовы,

калі апынулася ў Аўстраліі.

Яе ментары дапамаглі
ёй стаць лекаркай.

А ў 2008 годзе яна атрымала
ўзнагароду года

на прэміі для моладзі штату Куінзлэнд.

Яна натхняе.

А гэта не вельмі лёгкая справа.

Гэта я.

Але я яшчэ і жанчына ў вопратцы рабочага,

і тая, што была ў абаі на пачатку.

Ці вырашылі б вы дапамагчы мне,

калі б я была апранутая ў
тыя аддзенні?

Я ж той самы чалавек.

Нам неабходна пазбавіцца
ад несвядомых перадузятых думак

і знайсці кагосьці вельмі
адрознага ад нас,

каб дапамагчы яму.

Бо каб грунтоўныя змены адбыліся,
патрэбен час.

А я не на столькі трывучая.

Такім чынам, калі мы хочам змяніць нешта,

стварыць свет,

дзе ўсе людзі маюць роўныя магчымасці,

тады спрабуйце дапамагаць людзям.

Вы можаце думаць,
што не маеце дачынення

да праблем разнастайнасці.

Але мы ўсе частка агульнай сістэмы,

і мы ўсе можам
зрабіць нешта.

І калі вы не ведаеце,

дзе знайсці кагосьці
адрознага ад вас,

схадзіце ў нейкае незвычайнае

для вас месца.

Калі вы частка прыватнай
вышэйшай школы,

зайдзіце ў дзяржаўную школу

ці проста зазірніце ў мясцовы цэнтр
дапамогі ўцекачам.

Ці мабыць вы працуеце ў офісе.

Тады дапамажыце стажору,
які пакуль што зусім не ўліўся ў працу,

як было з мной,

і адчыніце яму дзверы ў новы свет.

Не сымбалічна, бо мы не ахвяры,

а пакажыце яму магчымасці.

Бо адкрываючы новы свет,

вы ўсвядоміце, што маеце прыступ
да дзвярэй,

пра існаванне якіх
гэта стажор і не ведаў,

а вы й нават не думалі,
што той стажор не ведае.

Спадарыні й спадары,

наша грамадства пакутуе
ад недахопу магчымасцей,

асабліва праз існаванне
несвядомых перадузятасцей.

І кожны з вас здольны змяніць
сітуацыю.

Я ведаю, вы атрымалі шмат выклікаў сёння,

але паспрабуйце задумацца
хаця б пра адзін,

бо разнастайнасць -- наша каштоўнасць.

Я натхняю вас пераглядзець вашыя
пачатковыя ўяўленні,

бо я ўпэўнена,

што яны, хутчэй за ўсё, памылковыя.

Дзякуй.

(Воплескі)