Ai thống trị thế giới?

James Glattfelder nghiên cứu sự phức tạp: làm thế nào một hệ thống kết nối với nhau - ví dụ một đàn chim - lại nhiều hơn tổng của các bộ phận của nó. Và lý thuyết phức tạp này, hóa ra là, có thể tiết lộ rất nhiều về cách nền kinh tế hoạt động thế nào. Glattfelder chia sẻ một nghiên cứu đột phá về việc làm thế nào kiểm soát đi qua nền kinh tế toàn cầu và làm thế nào việc tập trung quyền lực trong tay của một số lượng nhỏ bé vô cùng lại có thể làm tổn hại đến tất cả chúng ta. (Ghi hình tại TEDxZurich).

"Khi khủng hoảng đến,

những thiếu sót nghiêm trọng của nền kinh tế hiện hành

và các mô hình tài chính ngay lập tức trở nên rõ ràng."

"Có một niềm tin chắc chắn, mà tôi chia sẻ ra đây,

rằng những nền kinh tế tồi tệ hoặc quá giản đơn và tự tin thái quá

góp phần tạo ra khủng hoảng."

Ngày nay, có thể tất cả các bạn đều từng nghe về những lời phê bình tương tự thế này

từ những người theo chủ nghĩa hoài nghi của chủ nghĩa tư bản.

Nhưng lần này thì khác.

Nó đến từ những người giữ vị trí mấu chốt trong ngành tài chính.

Trích dẫn đầu tiên là của Jean-Claude Trichet

khi ông đang làm chủ tịch Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu (ECB).

Trích dẫn thứ hai đến từ người đứng đầu

Cơ Quan Quản Lý Dịch Vụ Tài Chính Vương Quốc Anh (FSA).

Chẳng lẽ những người này hàm ý

rằng chúng ta chẳng hiểu gì về các hệ thống kinh tế

đang định hướng xã hội hiện đại của chúng ta sao?

Chuyện trở nên tồi tệ hơn.

"Chúng ta chi ra hàng tỉ đô la

cố gắng tìm hiểu nguồn gốc của vũ trụ

trong khi chúng ta vẫn không hiểu được những điều kiện

cho một xã hội ổn định, cho một nền kinh tế đang vận hành hay là cho hoà bình."

Chuyện gì đang diễn ra ở đây? Sao chuyện này lại có thể?

Chúng ta có thật sự hiểu về kết cấu của thực tại

nhiều hơn là chúng ta hiểu về kết cấu

phát sinh từ những tác động qua lại của nhân loại với nhau hay không?

Thật không may, câu trả lời là đúng vậy đấy.

Nhưng mà, có một giải pháp rất thú vị

đến từ lĩnh vực được biết đến như là một môn khoa học của sự phức hợp (science of complexity).

Để giải thích nó là gì, và nó có ý nghĩa thế nào,

xin cho phép tôi kể nhanh một chút chuyện cũ.

Tôi đã đến với vật lý một cách tình cờ.

Đó là một cuộc gặp gỡ ngẫu nhiên khi tôi còn trẻ,

và kể từ đó, tôi vẫn thường ngạc nhiên

về sự thành công tuyệt vời của vật lý

trong việc mô tả thực tại mà chúng ta mỗi ngày thức dậy với nó.

Tóm lại, bạn có thể nghĩ về vật lý như sau.

Bạn lấy ra một đoạn thực tại bạn muốn tìm hiểu

và bạn dịch nó sang ngôn ngữ toán học.

Bạn mã hóa nó thành phương trình.

Sau đó, dự đoán có thể được thiết lập và kiểm tra.

Chúng tôi quả là thực sự may mắn vì nó có hiệu quả,

bởi vì không ai thực sự biết lý do tại sao những suy nghĩ trong đầu chúng ta

nên thực sự liên quan đến các chuyển động cơ bản của vũ trụ.

Mặc dù đạt được thành công đó nhưng vật lý cũng có giới hạn của nó.

Như Dirk Helbing đã chỉ ra trong trích dẫn cuối,

chúng ta thực sự không hiểu gì về độ phức hợp

liên quan đến chúng ta, xung quanh chúng ta.

Nghịch lý này là điều đã khiến tôi quan tâm đến hệ thống phức hợp.

Đây là những hệ thống được tạo thành

bởi nhiều phần được liên kết hoặc tương tác với nhau:

bầy chim hoặc cá, đàn kiến,

các hệ sinh thái, các bộ óc, các thị trường tài chính.

Đây chỉ là một vài ví dụ.

Điều thú vị là rất khó để sắp xếp các hệ thống phức hợp này

vào các phương trình toán học,

vậy nên các phương pháp tiếp cận vật lý thông thường không thực sự có tác dụng ở đây.

Vậy, chúng ta biết gì về các hệ thống phức hợp?

Vâng, hoá ra những gì trông giống như hành vi phức tạp

ở bên ngoài lại là kết quả

của một vài quy tắc đơn giản của sự tương tác.

Điều này có nghĩa là bạn có thể quên các phương trình đi

và hãy bắt đầu tìm hiểu hệ thống

bằng cách nhìn vào sự tương tác,

bạn có thể quên các phương trình đi

và bạn chỉ cần bắt đầu nhìn vào các mối tương tác.

Và nó thậm chí còn trở nên tốt hơn nữa, bởi vì những hệ thống phức hợp nhất

có một thứ đặc tính tuyệt vời được gọi là sự nổi trội.

Vì vậy, điều này có nghĩa rằng hệ thống như một khối chỉnh thể

đột nhiên bắt đầu hiển thị một hành vi

mà không thể hiểu hoặc dự đoán được

bằng cách nhìn vào các thành phần của hệ thống.

Nghĩa là một khối chỉnh thể thực chất lại nhiều hơn tổng số các thành phần.cộng lại.

Và tất cả điều này cũng có nghĩa là bạn có thể quên đi

từng phần riêng lẻ của hệ thống này, quên đi việc chúng phức tạp như thế nào.

Vậy, giả dụ như nó là một tế bào hoặc một con mối hoặc một con chim,

bạn chỉ cần tập trung vào các quy tắc của sự tương tác.

Kết quả thì, các mạng lưới là đại diện lý tưởng

cho những hệ thống phức hợp.

Các nút mấu chốt trong mạng lưới

là các thành phần của hệ thống

và các liên kết được tạo ra bởi sự tương tác.

Vậy thì, những phương trình nào cho vật lý,

mạng lưới phức hợp hiện diện là để dành cho các nghiên cứu về hệ thống phức tạp.

Cách tiếp cận này đã được áp dụng rất thành công

vào rất nhiều hệ thống phức hợp trong vật lý, sinh học,

khoa học máy tính, khoa học xã hội,

nhưng lĩnh vực kinh tế thì sao?

Các mạng lưới kinh tế ở đâu?

Đây là một khoảng cách chênh lệch đáng ngạc nhiên và nổi bật trong các tài liệu khoa học.

Kết quả nghiên cứu chúng tôi đã công bố năm vừa rồi gọi là

"Mạng Lưới Kiểm Soát Doanh Nghiệp Toàn Cầu"

là phân tích bao quát đầu tiên về các mạng lưới kinh tế.

Nghiên cứu đã được phổ biến rộng rãi trên Internet

và nó đã thu hút rất nhiều sự chú ý từ các tổ chức truyền thông quốc tế.

Chuyện này khá là đặc biệt, bởi vì, một lần nữa,

tại sao không ai tìm hiểu đề tài này trước đây nhỉ?

Những dữ liệu tương tự đã tồn tại sẵn có trong một thời gian khá dài.

Điều chúng tôi xem xét chi tiết là những mạng lưới sở hữu.

Vì vậy ở đây các mấu chốt chính là các công ty, người dân, các chính phủ,

các cơ sở, v.v.

Và các liên kết đại diện cho các mối quan hệ giữa các cổ đông,

cổ đông A có x phần trăm cổ phần trong công ty B.

Và chúng tôi cũng định giá cho công ty

dựa trên mức doanh thu hoạt động.

Vì vậy, mạng lưới sở hữu bộc lộ ra các mô hình

của những mối quan hệ giữa các cổ đông.

Trong ví dụ nhỏ này, bạn có thể nhìn thấy

một vài tổ chức tài chính

với một số các liên kết nổi bật.

Bây giờ bạn có thể nghĩ rằng chưa ai từng xem xét điều này trước đây

bởi vì mạng lưới sở hữu

thực sự, thực sự rất nhàm chán để mà nghiên cứu.

Vâng, quyền sở hữu liên quan đến kiểm soát,

như tôi sẽ giải thích chút nữa đây,

khi nhìn vào mạng lưới sở hữu

thực sự có thể cho bạn đáp án cho các câu hỏi chẳng hạn như

thành phần chủ chốt là những ai?

Họ được tổ chức thế nào? Họ có tách biệt riêng lẻ không?

Hay họ được kết nối với nhau?

Và sự phân phối tổng thể quyền kiểm soát ra sao?

Nói cách khác, những ai là người kiểm soát thế giới?

Tôi tin đây là một câu hỏi khá thú vị.

Và nó có quan hệ mật thiết đối với độ rủi ro của hệ thống.

Đây là một thước đo xem tổng thể thì một hệ thống dễ bị tấn công như thế nào.

Sự kết nối ở mức độ cao cấp

có thể nguy hại cho sự ổn định,

bởi vì sự căng thẳng có thể lây lan qua hệ thống

giống như một bệnh dịch.

Các nhà khoa học đôi khi đã chỉ trích các nhà kinh tế học

những người tin rằng các ý tưởng, các khái niệm

quan trọng hơn các dữ liệu thực nghiệm,

bởi vì một nền tảng cơ bản trong khoa học là:

Hãy để dữ liệu lên tiếng. Được rồi. Chúng ta hãy làm điều đó.

Vì vậy, chúng tôi bắt đầu với một cơ sở dữ liệu có chứa

13 triệu mối quan hệ về quyền sở hữu từ năm 2007.

Đó là cả núi dữ liệu, và bởi vì chúng tôi muốn tìm ra

ai thống trị thế giới,

chúng tôi đã quyết định tập trung vào các tập đoàn xuyên quốc gia,

viết tắt là TNCs.

Đây là những công ty hoạt động tại nhiều hơn một quốc gia,

và con số chúng tôi tìm hiểu được là 43,000.

Bước tiếp theo, chúng tôi xây dựng mạng lưới xung quanh các công ty này,

chúng tôi lọc ra tất cả các cổ đông của TNCs',

và các cổ đông của các cổ đông, v.v..,

ngược dòng lên rồi làm y như vậy xuôi dòng xuống,

và kết thúc với một mạng lưới có 600,000 nút

và 1 triệu liên kết.

Đây là mạng lưới TNC chúng tôi đã phân tích.

Và hóa ra, nó được cấu trúc như sau.

Ở đây, bạn có một ngoại vi và một trung tâm

chứa khoảng 75% của tất cả những người trong cuộc

và ở trung tâm bạn có một cái lõi bé xíu nhưng có vai trò thống trị

được tạo thành từ một cụm các công ty kết nối cao cấp.

Để cho bạn hình dung rõ ràng hơn,

hãy nghĩ về một khu vực trung tâm đô thị.

Bạn có các vùng ven và ngoại ô,

bạn có một trung tâm - khu tài chính chẳng hạn,

ở đó cái lõi sẽ là một cái gì đó, có thể là

toà nhà cao tầng cao nhất ở chính giữa.

Và chúng ta đã thấy các dấu hiệu của tổ chức diễn ra ở đây.

Chỉ có 36% của các công ty TNCs là trong lõi,

nhưng họ tạo nên 95% trên tổng số doanh thu hoạt động

của tất cả TNCs.

Bây giờ chúng ta phân tích đến cấu trúc,

vậy điều này liên quan thế nào đến sự kiểm soát?

Vâng, quyền sở hữu đem đến quyền bỏ phiếu cho các cổ đông.

Đây là khái niệm bình thường của sự kiểm soát.

Và có những mô hình khác nhau mà cho phép bạn tính toán

sự kiểm soát bạn có được từ quyền sở hữu.

Nếu bạn có nhiều hơn 50% cổ phần trong một công ty,

bạn sẽ có được quyền kiểm soát,

nhưng thường thì nó phụ thuộc vào sự phân phối tương đối của cổ phần.

Và mạng lưới trở thành vấn đề thực sự.

Khoảng 10 năm trước đây, ông Tronchetti Provera

có quyền sở hữu và kiểm soát một công ty nhỏ,

công ty nhỏ này lại có quyền sở hữu và kiểm soát trong một công ty lớn hơn.

Bạn hình dung ra được chứ.

Điều này dẫn đến việc ông ta có sự kiểm soát ở Telecom Italia

với tỷ số vay vốn là 26.

Điều này có nghĩa là, với mỗi đồng Euro ông ta đầu tư,

ông ta đã có thể chuyển dịch 26 Euro với giá trị thị trường

thông qua chuỗi các mối quan hệ quyền sở hữu.

Bây giờ, những gì chúng tôi thực sự đã tính ra trong nghiên cứu của chúng tôi

là quyền kiểm soát đã lớn hơn giá trị củaTNCs.

Điều này cho phép chúng tôi ấn định một mức độ ảnh hưởng

đến từng cổ đông.

Điều này là rất quan trọng trong tương quan với

ý tưởng của Max Weber về sức mạnh tiềm năng,

đó là khả năng áp đặt ý muốn của chính mình

bất chấp sự chống đối của người khác.

Nếu bạn muốn tính toán dòng chảy trong một mạng lưới quyền sở hữu,

thì đây là những gì bạn phải làm.

Điều đó thực sự không quá khó hiểu.

Hãy để tôi giải thích bằng cách đưa ra ví dụ tương tự.

Hãy nghĩ về nước chảy trong các đường ống

có độ dày khác nhau.

Tương tự như vậy, sự kiểm soát chảy trong mạng lưới sở hữu

và tích lũy tại các nút.

Vậy thì, chúng ta đã tìm ra điều gì sau khi tính toán tất cả các mạng lưới kiểm soát này?

Vâng, nó chỉ ra rằng 737 cổ đông hàng đầu

có tiềm năng kiểm soát tập thể

80% giá trị của TNCs.

Bây giờ hãy nhớ rằng, chúng ta bắt đầu với 600,000 nút,

bây giờ chúng ta có 737 người dẫn đầu

chiếm tổng số chỉ hơn 0.1% một chút.

Họ chủ yếu là các tổ chức tài chính ở Hoa Kỳ và Vương Quốc Anh

Và vviệc đó thậm chí còn diễn biến khắc nghiệt hơn.

Chỉ có 146 người hàng đầu trong lõi,

và họ cùng nhau có tiềm năng điều khiển chung

40% giá trị của TNCs.

Bạn rút ra được điều gì từ những gì tôi vừa trình bày?

Vâng, quyền kiểm soát với mức độ cao như bạn thấy

là rất cực hạn so với bất kỳ tiêu chuẩn nào.

Mức độ cao của sự kết nối

của những nhân vật hàng đầu trong lõi

có thể tạo ra độ rủi ro hệ thống đáng kể cho nền kinh tế toàn cầu

và chúng ta có thể dễ dàng tạo ra mạng lưới TNC như vừa rồi

chỉ với một vài quy tắc đơn giản.

Điều này có nghĩa rằng cấu trúc của nó có lẽ là kết quả

của sự tự tổ chức.

Nó là một đặc tính nổi trội phụ thuộc vào

các quy tắc của sự tương tác trong hệ thống,

vì vậy nó có lẽ không phải là kết quả của cách tiếp cận từ trên xuống dưới

giống như một âm mưu mang tính toàn cầu.

Nghiên cứu của chúng tôi giống như "là một dấu vết của bề mặt mặt trăng.

Nó không phải là một bản đồ về đường phố."

Vì vậy, bạn nên lấy những con số chính xác trong nghiên cứu của chúng tôi

chỉ với một chút sai số,

nó đã "cho chúng tôi một cái nhìn như trêu ngươi

về làn sóng của một thế giới tài chính mới."

Chúng tôi hy vọng mở đường cho các nghiên cứu tiếp sau theo hướng này,

những địa hạt chưa biết còn lại sẽ được định hình trong tương lai.

Và điều này đang bắt đầu một cách chậm rãi.

Chúng ta đang thấy sự nổi trội của các chương trình dài hạn

và được tài trợ cao nhắm đến sự thấu hiểu

về thế giới nối mạng của chúng ta từ góc độ quan điểm phức hợp.

Nhưng cuộc hành trình này chỉ mới bắt đầu,

vì vậy chúng ta sẽ phải chờ đợi trước khi chúng ta thấy các kết quả đầu tiên.

Theo tôi hiện tại vẫn còn là một vấn đề lớn.

Các ý tưởng liên quan đến tài chính, kinh tế, chính trị,

xã hội, lại rất thường bị phá rối

bởi ý thức hệ tư tưởng cá nhân của con người.

Tôi thực sự hy vọng rằng quan điểm phức hợp này

cho phép cho một số điểm chung được tìm thấy.

Nó sẽ rất tuyệt vời nếu nó có sức mạnh

để giúp chấm dứt sự bế tắc tạo bởi các xung đột về ý tưởng,

đang hiện diện làm tê liệt thế giới toàn cầu hóa của chúng ta.

Thực tại rất phức tạp, chúng ta cần phải vươn ra, thoát khỏi những giáo điều, lề lối.

Nhưng điều này chỉ là tư tưởng của cá nhân riêng tôi.

Cảm ơn các bạn.

(Vỗ tay)