James B. Glattfelder: Kto rządzi światem?

James Glattfelder prowadzi badania nad złożonością: jak połączony system - na przykład stado ptaków - jest czymś więcej, niż tylko zbiorem poszczególnych części. A teoria złożoności, jak się okazuje, może odsłonić wiele zasad działania ekonomii. Glattfelder przedstawia nowatorskie badanie nad przepływem władzy w światowej gospodarce, oraz nad zagrożeniem koncentracji władzy w rękach zaskakująco nielicznych podmiotów. (Zrealizowane na TEDxZurich.)

"Kiedy nadszedł kryzys,

poważne ograniczenia istniejących modeli ekonomicznych

i finansowych natychmiast stały się widoczne."

"Istnieje też silne przekonanie, które podzielam,

że zła lub nazbyt uproszczona
i zbyt pewna siebie ekonomia

pomogła wywołać kryzys."

Pewnie wszyscy słyszeliście
o podobnym krytycyzmie

pochodzącym od sceptyków kapitalizmu.

Ale to co innego.

Te słowa wychodzą od samej finansjery.

Pierwszy cytat to słowa Jean-Claude Tricheta,

z czasów gdy zarządzał
Europejskim Bankiem Centralnym.

Drugi cytat pochodzi od szefa

brytyjskiej Komisji Nadzoru Finansowego.

Czy ci ludzie sugerują,

że nie rozumiemy mechanizmów ekonomicznych

kierujących naszymi
współczesnymi społeczeństwami?

Jeszcze gorzej.

"Wydajemy miliardy dolarów

próbując zrozumieć pochodzenie wszechświata,

podczas gdy wciąż nie rozumiemy jak stworzyć

stabilne społeczeństwo,
sprawną gospodarkę czy pokój."

Co się tutaj dzieje? Jak to w ogóle możliwe?

Czy naprawdę więcej wiemy
o strukturze rzeczywistości

niż o strukturze

wynikającej z naszych wzajemnych relacji?

Niestety, odpowedź brzmi tak.

Interesujące rozwiązanie podsuwa nam

tak zwana nauka o złożoności.

Aby wyjaśnić co to znaczy i co to jest,

pozwólcie mi szybko wykonać kilka kroków wstecz.

Zająłem się fizyką przez przypadek.

To było przypadkowe zetknięcie,
gdy byłem młody,

i od tamtego czasu, często zastanawiałem się

nad zadziwiającymi sukcesami fizyki

w opisywaniu otaczającej nas rzeczywistości.

Krótko mówiąc, można pomyśleć
o fizyce w następujący sposób.

Bierzesz kawałek rzeczywistości,
który chcesz zrozumieć

i przekładasz go na język matematyki.

Zakodowujesz go w formie równań.

Potem można wyprowadzić i udowodnić prognozy.

Tak naprawdę mamy szczęście, że to działa,

bo nikt przecież nie wie,
dlaczego myśli w naszych głowach

miałyby mieć związek
z podstawowymi zasadami działania wszechświata.

Mimo tego sukcesu,
fizyka ma swoje ograniczenia.

Dirk Helbing w ostatnim cytacie,
zwrócił uwagę na to,

że tak naprawdę nie rozumiemy złożoności,

która nas dotyczy, która nas otacza.

Ten paradoks przyciągnął moje zainteresowanie
do systemów złożonych.

Są to systemy składające się

z wielu połączonych lub oddziałujących na siebie części:

stada ptaków czy ryb, kolonie mrówek,

ekosystemy, umysły, rynki finansowe.

To tylko kilka przykładów.

Co ciekawe, systemy złożone
bardzo trudno przedstawić

w formie równań matematycznych,

tak więc tradycyjne podejście fizyki
nie ma tu zastosowania.

Co zatem wiemy o systemach złożonych?

Okazuje się, że to, co z zewnątrz
wyglada na skomplikowane zachowanie

jest właściwie wynikiem

kilku prostych zasad interakcji.

To oznacza, że można zapomnieć o równaniach

i po prostu zacząć rozumieć system

poprzez przyjrzenie się interakcjom,

można więc tak naprawdę zapomnieć o równaniach

i po prostu zacząć obserwować interakcje.

Ponadto większość systemów złożonych

ma tę zadziwiajacą właściwość
nazywaną emergencją.

To oznacza, że system jako całość

nagle zaczyna przejawiać zachowanie,

którego nie można było zrozumieć lub przewidzieć

przyglądając się częściom składowym systemu.

Całość jest czymś więcej niż tylko
zbiorem poszczególnych części.

Oznacza to także, że możemy zapomnieć o

poszczególnych częściach systemu,
o tym jak bardzo są złożone.

Zatem czy jest to komórka, czy termit albo ptak,

skupiamy się po prostu na zasadach interakcji.

Co za tym idzie, sieci idealnie przedstawiają

systemy złożone.

Węzły w tej sieci

są częściami składowymi systemu

a połączenia wytwarzają się poprzez interakcje.

Równania są dla fizyki tym,

czym sieci złożone
są dla badań nad systemami złożonymi.

To podejście znalazło skuteczne zastosowanie

w wielu systemach złożonych w fizyce, biologii,

informatyce, naukach społecznych,

ale co z ekonomią?

Gdzie są sieci ekonomiczne?

Jest to zaskakująca
i znacząca luka w literaturze przedmiotu.

W zeszłym roku opublikowaliśmy badanie zatytułowane

"Sieć Globalnej Kontroli Przedsiębiorstw"

będące pierwszą rozległą analizą sieci ekonomicznych.

Badanie zostało upowszechione w internecie

i przyciągnęło dużą uwagę międzynarodowych mediów.

Jest to dość niezwykłe, ponieważ, powtórzę,

dlaczego nikt dotąd się tym nie zajął?

Podobne dane były dostępne już od jakiegoś czasu.

Dokładnie przyjrzeliśmy się sieciom własności.

W tym przypadku węzłami są przedsiębiorstwa,

ludzie, rządy, fundacje, itd.

A połączeniami są stosunki współwłasności,

gdzie Udziałowiec A ma x procent udziału w Firmie B.

Przypisujemy także firmie jej wartość

określoną przez przychód działalności.

Zatem sieci własności ujawniają schematy

stosunków współwłasności.

Na tym małym przykładzie widzicie

kilka instytucji finansowych

z wyróżnionymi niektórymi z wielu połączeń .

Może się wydawać,
że nikt się temu wcześniej nie przyglądał,

ponieważ sieci własności są

naprawdę, naprawdę nudne do zgłębiania.

Cóż, tak jak własność ma związek z władzą,

co wyjaśnię potem,

patrząc na sieci własności

faktycznie możecie znaleźć
odpowiedź na pytania takie jak

kim są kluczowi gracze?

Jak są zorganizowani?
Czy działają w osamotnieniu?

Czy są ze sobą połączeni?

I jaki jest ogólny podział władzy?

Innymi słowy, kto rządzi światem?

Myślę, że to ciekawe pytanie.

Ma to powiązania z ryzykiem systemowym.

Jest to miarą tego, jak bezbronny jest system.

Wysoki stopień współzależności

może szkodzić stabilności,

bo wtedy napięcie może

rozprzestrzeniać się przez system jak zaraza.

Naukowcy czasem krytykowali ekonomistów,

którzy wierzą, że idee i pojęcia

są ważniejsze od danych empirycznych,

ponieważ podstawowym założeniem nauki jest:

Nie dane mówią za siebie.
Dobrze. Zróbmy to.

Zaczęliśmy więc od bazy danych zawierającej

13 milionów stosunków współwłasności od 2007 roku.

To ogromna ilość danych,
a ponieważ chcieliśmy się dowiedzieć

kto rządzi światem,

postanowiliśmy skupić się
na korporacjach transnarodowych,

skrót od angielskiej nazwy - TNC.

Są to przedsiębiorstwa,
które działają w więcej nż jednym kraju,

a my znaleźliśmy ich 43.000.

W nastęnym kroku,
zbudowaliśmy sieć wokół tych przedsiębiorstw,

więc wzięliśmy wszystkich akcjonariuszy TNC,

i akcjonariuszy tych akcjonariuszy, itd.,

podążając w górę, i tak samo w dół,

i na koniec otrzymaliśmy sieć
zawierającą 600.000 węzłów

i milion połączeń.

To jest sieć TNC, którą analizowaliśmy.

I okazuje się, że jest zbudowana w następujący sposób.

Mamy obrzeża i środek,

który zawiera około 75% wszystkich graczy,

a w środku jest malutki ale dominujący rdzeń,

który składa się z mocno powiązanych przedsiębiorstw.

Aby pokazać to wyraźniej,

pomyślcie o obszarze wielkiego miasta.

Macie tam przedmieścia i peryferie,

macie śródmiescie w stylu dzielnicy finansowej,

a rdzeniem będzie coś w rodzaju

najwyższego wieżowca w śródmieściu.

I już tu widać oznaki organizacji.

36% wszystkich TNC są w samym tylko rdzeniu,

ale wytwarzają 95% całkowitego przychodu

z działalności wszystkich TNC.

Dobrze, przeanalizowaliśmy więc strukturę,

a jak to się przekłada na władzę?

Cóż, posiadanie daje udziałowcom prawo głosu.

To zwyczajowy pogląd na temat władzy.

Ale są inne wzory, które pozwalają nam wyliczyć

wartość władzy, która wynika z własności.

Jeśli masz więcej niż 50% udziałów w firmie,

zyskujesz władzę,

ale zazwyczaj zależy to od stosunku podziału udziałów.

A sieć naprawdę ma znaczenie.

Około 10 lat temu, pan Tronchetti Provera

miał udziały i władzę w małej firmie,

która miała udziały i władzę w większej firmie.

Rozumiecie o co chodzi.

To doprowadziło do tego,
że pan Provera miał władzę w Telecom Italia

z dźwignią finansową na poziomie 26.

To oznacza, że z każdego euro, które zainwestował,

mógł wydobyć 26 euro wartości rynkowej

poprzez łańcuch stosunków własności.

Więc to, co tak naprawdę
obliczaliśmy w naszym badaniu,

to władza nad wartością TNC.

To pozwoliło nam przypisać każdemu udziałowcowi

stopień wpływu.

To bardzo dużo w rozumieniu

wymyślonego przez Maxa Webera
pojęcia władzy potencjalnej,

która oznacza możliwość narzucenia swojej woli

mimo sprzeciwu innych.

Jeśli chcesz obliczyć przepływ w sieci współwłasności,

oto co powinieneś zrobić.

Tak naprawdę nie tak trudno to zrozumieć.

Pozwólcie, że to wyjaśnię przez analogię.

Pomyślcie o wodzie przepływającej przez rury,

które są różnej grubości.

Podobnie władza przepływa w sieciach własności

i skupia się w węzłach.

Czego więc się dowiadujemy
po obliczeniu całej władzy w sieci?

Okazuje się, żę 737 największych udziałowców

ma potencjał by wspólnie zarządzać

80% wartości TNC.

Teraz przypomnę, że zaczęliśmy od 600.000 węzłów,

zatem tych 737 największych graczy

wytwarza troszkę więcej niż 0,1%.

Są to głównie instytucje finansowe w USA i Wielkiej Brytanii.

Ale staje się to jeszcze bardziej ekstremalne.

W rdzeniu jest 146 największych graczy,

i wspólnie mają potencjał do wspólnego kontrolowania

40% wartości TNC.

Co z tego wszystkiego powinniście zapamiętać?

Wysoki poziom kontroli, który widzieliście

jest bardzo nasilony pod każdym względem.

Znaczny stopień powiązania

głównych graczy w rdzeniu

może stworzyć znaczące ryzyko systemowe
dla gospodarki światowej

i możemy w prosty sposób odtworzyć sieć TNC

postępując według kilku prostych zasad.

Oznacza to, że ta struktura
jest najprawdopodobniej wynikiem

samo-organizowania się.

To kształtująca się własność, która zależy

od zasad współdziałania wewnątrz systemu,

zatem prawdopodobnie nie jest to
skutek podejścia góra-dół

jak w spisku ogólnoświatowym.

Nasze badania to "ślad na powierzchni księżyca

a nie mapa drogowa."

Zatem poszczególne liczby w naszym badaniu
powinniście potraktować

ze szczyptą nieufności,

choć "dają nam one nęcący błysk

nowego, wspaniałego świata finansów."

Mieliśmy nadzieję, że udało nam się
otworzyć możliwości dalszych badań w tym kierunku,

tak aby w przyszłości zbadać pozostały nieznany teren.

I to powoli zaczyna się dziać.

Obserwujemy powstawanie długoterminowych

i wysoko-finansowanych programów,
które zmierzają do zgłębienia

naszego oplecionymi sieciami świata
z punktu widzenia złożoności.

Ale to dopiero początek podróży,

musimy więc poczekać
zanim poznamy pierwsze rezultaty.

Według mnie wciąż istnieje duży problem.

Pojęcia odnoszące się
do finansów, ekonomii, polityki,

społeczeństwa, są bardzo często splamione

prywatnymi poglądami.

Naprawdę mam nadzieję, że ta perspektywa złożoności

pozwoli znaleźć jakiś wspólny mianownik.

Byłoby świetnie, gdyby miał on możliwość

pomóc przełamać impas utworzony
przez sprzeczne pojęcia,

które najwyraźniej paraliżują
nasz zglobalizowany świat.

Rzeczywistość jest tak skomplikowana,
że musimy odejść od dogmatów.

Ale to tylko mój osobisty pogląd.

Dziękuję.

(Oklaski)