Hành vi đạo đức ở động vật
-
0:00 - 0:02Tôi sinh ra ở Den Bosch,
-
0:02 - 0:05nơi mà họa sỹ Hieronymus Bosch đã lấy làm tên ông sau này.
-
0:05 - 0:07Và tôi luôn luôn thích người họa sỹ này
-
0:07 - 0:10ông sống và làm việc ở thế kỷ 15
-
0:10 - 0:12Và điều thú vị về ông liên quan đến đạo đức
-
0:12 - 0:15là ông sống tại thời điểm nơi mà sự ảnh hưởng của tôn giáo đã suy tàn,
-
0:15 - 0:17và tôi nghĩ rằng ông đã phần nào tự hỏi
-
0:17 - 0:19điều gì sẽ xảy ra với xã hội
-
0:19 - 0:22nếu không còn tôn giáo hoặc có ít tôn giáo hơn.
-
0:22 - 0:25Và vì vậy, ông đã vẽ nên tác phẩm nổi tiếng này "The Garden of Earthly Delights" (tạm dịch "Khu vườn hưởng lạc trần tục")
-
0:25 - 0:27mà một số người đã diễn giải rằng
-
0:27 - 0:29nó miêu tả con người trước khi bị mắc tội tổ tông,
-
0:29 - 0:32hay con người nếu không hề bị mắc tội tổ tông.
-
0:32 - 0:34Và vì vậy nó khiến các bạn tự hỏi,
-
0:34 - 0:37điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta đã không nếm trái cấm của tri thức, như một cách nói,
-
0:37 - 0:40và rằng chúng ta sẽ có kiểu đạo đức gì?
-
0:40 - 0:42Nhiều năm sau đó, khi còn là một sinh viên,
-
0:42 - 0:44tôi đã đến một khu vườn rất khác,
-
0:44 - 0:47một vườn bách thú ở Arnhem
-
0:47 - 0:49nơi mà chúng tôi nuôi giữ loài tinh tinh.
-
0:49 - 0:51Đây là tôi thời còn trẻ với một chú tinh tinh con.
-
0:51 - 0:54(Cười)
-
0:54 - 0:56Và ở đó tôi phát hiện ra rằng
-
0:56 - 0:59loài tinh tinh rất đói quyền lực và tôi đã viết sách về điều này.
-
0:59 - 1:02Lúc này trọng tâm trong nhiều nghiên cứu ở các loài động vật
-
1:02 - 1:04là về tính bạo lực và sự cạnh tranh.
-
1:04 - 1:06Tôi đã vẽ cả một bức tranh về vương quốc các loài động vật,
-
1:06 - 1:08và bao gồm cả loài người,
-
1:08 - 1:10mà ở đó về cơ bản chúng ta là những kẻ cạnh trạnh,
-
1:10 - 1:12chúng ta rất hung hăng,
-
1:12 - 1:15chúng ta cơ bản đều vì lợi ích của bản thân.
-
1:15 - 1:17Đây là buổi ra mắt quyển sách của tôi
-
1:17 - 1:19Tôi không chắc những chú tinh tinh sẽ đọc nó như thế nào,
-
1:19 - 1:22nhưng chắc chắc là chúng dường như rất có hứng thú với quyển sách.
-
1:24 - 1:26Trong quá trình
-
1:26 - 1:28thực hiện toàn bộ nghiên cứu về quyền lực và sự thống trị
-
1:28 - 1:30tính bạo lực và vân vân,
-
1:30 - 1:33tôi phát hiện ra rằng những con tinh tinh làm hòa với nhau sau khi đánh nhau.
-
1:33 - 1:36Và các bạn đang thấy đây là hai con đực mà trước đó chúng đã đánh nhau.
-
1:36 - 1:39Chúng làm hòa với nhau trên một cái cây, và một con chìa tay ra với con còn lại.
-
1:39 - 1:42Và không lâu sau khi tôi chụp bức ảnh này, chúng cùng nhau đến rẽ nhánh của cái cây này
-
1:42 - 1:44và rồi chúng hôn và ôm nhau.
-
1:44 - 1:46Điều này rất thú vị
-
1:46 - 1:49vì tại thời điểm mọi thứ đều về sự cạnh tranh và bạo lực,
-
1:49 - 1:51thì điều này chẳng hợp lý chút nào.
-
1:51 - 1:53Điều quan trọng duy nhất là bạn thắng hay thua.
-
1:53 - 1:55Nhưng tại sao chúng lại làm hòa sau khi đánh nhau?
-
1:55 - 1:57Điều này chẳng hợp lý chút nào.
-
1:57 - 2:00Đây là cách mà loài khỉ bonobo làm. Loài khỉ bonobo làm tất cả mọi thứ với việc giao phối.
-
2:00 - 2:02Và vì vậy chúng làm hòa với nhau bằng cách giao phối.
-
2:02 - 2:04Nhưng về nguyên lý là như nhau.
-
2:04 - 2:06Nguyên lý là bạn có
-
2:06 - 2:08một mối quan hệ có giá trị
-
2:08 - 2:10bị phá vỡ bởi mâu thuẫn,
-
2:10 - 2:12và bạn cần phải làm điều gì đó cho nó.
-
2:12 - 2:14Vì vậy cả bức tranh vương quốc động vật của tôi
-
2:14 - 2:16bao gồm cả loài người,
-
2:16 - 2:18bắt đầu thay đổi từ lúc đó.
-
2:18 - 2:20Chúng ta có hình ảnh này
-
2:20 - 2:22trong khoa học chính trị, kinh tế và nhân văn,
-
2:22 - 2:24triết học về một vấn đề là,
-
2:24 - 2:26"Man is a wolf to another man" (tạm dịch: người đối xử với người như lang sói)
-
2:26 - 2:29Và bản chất con người chúng ta thực sự xấu xa.
-
2:29 - 2:32Tôi nghĩ đây là một hình ảnh rất không công bằng cho loài sói.
-
2:32 - 2:34Loài sói xét cho cùng
-
2:34 - 2:36là một loài động vật rất có tính hợp tác.
-
2:36 - 2:38Và đó là lý do vì sao nhiều người trong số các bạn nuôi chó ở nhà,
-
2:38 - 2:40chó cũng có những đặc điểm tương tự như vậy.
-
2:40 - 2:42Và thật không công bằng đối với con người,
-
2:42 - 2:46bởi vì loài người thực sự có tính hợp tác và đồng cảm hơn nhiều
-
2:46 - 2:48so với những ghi nhận.
-
2:48 - 2:50Do đó tôi bắt đầu quan tâm nhiều hơn về những vấn đề đó
-
2:50 - 2:52và nghiên cứu về điều này ở các loài động vật khác.
-
2:52 - 2:54Đây là những cột trụ đạo đức.
-
2:54 - 2:58Nếu các bạn hỏi bất kỳ ai "Đạo đức dựa trên điều gì?"
-
2:58 - 3:00đây là hai yếu tố luôn luôn được trả lời.
-
3:00 - 3:02Một là tính tương hỗ,
-
3:02 - 3:05và đi kèm với nó công lý và tính công bằng.
-
3:05 - 3:07Và điều còn lại là sự đồng cảm và tình thương.
-
3:07 - 3:10Và đạo đức con người còn hơn cả điều này,
-
3:10 - 3:12nhưng nếu bạn loại bỏ hai cột trụ này,
-
3:12 - 3:14tôi nghĩ sẽ không còn lại nhiều.
-
3:14 - 3:16Và vì vậy chúng hoàn toàn là cần thiết.
-
3:16 - 3:18Để tôi cho các bạn một vài ví dụ ở đây.
-
3:18 - 3:20Đây là một đoạn phim rất lâu từ Trung tâm nghiên cứu Động vật linh trưởng khu vực Yerkeys
-
3:20 - 3:23nơi họ huấn luyện loài tinh tinh biết hợp tác.
-
3:23 - 3:26Và đây là vào cách đây khoảng một trăm năm về trước
-
3:26 - 3:29chúng ta đã thực hiện một cuộc thí nghiệm về sự hợp tác.
-
3:29 - 3:32Các bạn có ở đây hai con tinh tinh trưởng thành, chúng có một cái hộp,
-
3:32 - 3:35và cái hộp này quá nặng để một con có thể kéo được.
-
3:35 - 3:37Và dĩ nhiên là có thức ăn trong chiếc hộp này.
-
3:37 - 3:39Nếu không thì chúng sẽ không cố gắng kéo nó.
-
3:39 - 3:41Và vì vậy chúng đang mang cái hộp lại.
-
3:41 - 3:43Bạn có thể thấy là chúng thực hiện rất nhịp nhàng.
-
3:43 - 3:46Bạn có thể thấy là chúng làm việc cùng nhau, kéo chiếc hộp vào cùng một lúc.
-
3:46 - 3:49Đây thực sự là một sự tiến bộ lớn so với các loài động vật khác
-
3:49 - 3:51, những loài mà không thể làm được điều này.
-
3:51 - 3:53Và bây giờ bạn sẽ thấy một hình ảnh thú vị hơn,
-
3:53 - 3:56vì lúc này một trong hai con tinh tinh đã được cho ăn.
-
3:56 - 3:58Vì thế nó không còn thực sự hứng thú
-
3:58 - 4:01vào nhiệm vụ này nữa.
-
4:01 - 4:04(Cười)
-
4:08 - 4:13(Cười)
-
4:19 - 4:22(Cười)
-
4:35 - 4:38Hãy xem chuyện gì sẽ xảy ra vào cuối đoạn phim.
-
4:41 - 4:43(Cười)
-
4:52 - 4:54Nó, trên cơ bản, lấy hết tất cả mọi thứ.
-
4:54 - 4:57(Cười)
-
4:57 - 4:59Có hai phần thú vị về điều này.
-
4:59 - 5:01Một là con tinh tinh bên phải
-
5:01 - 5:03hoàn toàn nhận thức được rằng nó cần một cộng sự --
-
5:03 - 5:05đây là một nhận thức hoàn chỉnh về nhu cầu hợp tác.
-
5:05 - 5:08Thứ hai là một cộng sự sẵn sàng làm việc
-
5:08 - 5:10mặc dù nó không quan tâm đến thức ăn.
-
5:10 - 5:13Tại sao lại như vậy? Điều này có thể làm được với nguyên tắc tương hỗ.
-
5:13 - 5:15Thực sự có rất nhiều bằng chứng ở các loài linh trưởng và động vật khác
-
5:15 - 5:17rằng chúng trả ơn nhau.
-
5:17 - 5:19Như vậy nó sẽ được trả ơn
-
5:19 - 5:21ở một lúc nào đó trong tương lai.
-
5:21 - 5:23Và đó là cách mà tất cả điều này hoạt động.
-
5:23 - 5:25Chúng tôi thực hiện thí nghiệm tương tự đối với loài voi.
-
5:25 - 5:28Đối với voi, thật nguy hiểm khi làm việc với loài voi.
-
5:28 - 5:30Một vấn đề khác với loài voi
-
5:30 - 5:32là bạn không thể làm một dụng cụ
-
5:32 - 5:34mà quá nặng đối với một con voi.
-
5:34 - 5:36Bây giờ bạn có thể làm được nó,
-
5:36 - 5:38nhưng tôi nghĩ đó sẽ là một dụng cụ khá là mỏng manh
-
5:38 - 5:40Và đây là những gì chúng tôi đã làm trong trường hợp đó --
-
5:40 - 5:43chúng tôi thực hiện những nghiên cứu này ở Thái Lan cho Josh Plotnik --
-
5:43 - 5:46chúng tôi có một dụng cụ mà bao quanh là một sợi dây thừng, một sợi dây thừng đơn
-
5:46 - 5:48Và nếu bạn kéo đầu này của sợi dây,
-
5:48 - 5:50thì nó biến mất ở đầu bên kia.
-
5:50 - 5:53Vì vậy hai con voi này cần phải nhấc sợi dây thừng lên cùng một lúc và kéo.
-
5:53 - 5:55Nếu không thì sẽ chẳng có điều gì xảy ra
-
5:55 - 5:57và sợi dây thừng biến mất.
-
5:57 - 5:59Và ở đoạn băng đầu tiên bạn sẽ thấy
-
5:59 - 6:01rằng hai con voi này đều được thả
-
6:01 - 6:03đến chỗ dụng cụ.
-
6:03 - 6:06Dụng cụ này ở bên trái và có thức ăn trên đó.
-
6:06 - 6:09Và vì vậy chúng cùng đi và cùng đến,
-
6:09 - 6:11chúng nhấc dây thừng lên cùng lúc và cùng nhau kéo.
-
6:11 - 6:14Điều này thực sự khá là đơn giản so với chúng.
-
6:15 - 6:17Đây là chúng.
-
6:24 - 6:26Và đây là cách mà chúng thực hiện nó.
-
6:26 - 6:28Nhưng bây giờ chúng tôi sẽ làm nó khó hơn.
-
6:28 - 6:30Vì mục đích chính của thí nghiệm này
-
6:30 - 6:32là để xem chúng hiểu về việc hợp tác như thế nào.
-
6:32 - 6:35LIệu chúng có hiểu việc đó tốt như loài tinh tinh không, chẳng hạn?
-
6:35 - 6:37Và vì vậy điều mà chúng tôi thực hiện ở bước tiếp theo
-
6:37 - 6:39là thả một con voi trước con còn lại
-
6:39 - 6:41và con voi này cần phải đủ thông minh
-
6:41 - 6:43để đứng ở đó đợi mà không kéo sợi dây --
-
6:43 - 6:46vì nếu nó kéo một đầu sợi dây thì sợi dây sẽ biến mất và thí nghiệm coi như xong.
-
6:46 - 6:48Giờ đây, con voi này làm một điều không hợp pháp
-
6:48 - 6:50mà chúng tôi đã không hề dạy cho nó.
-
6:50 - 6:52Nhưng đã cho thấy được nó hiểu việc này như thế nào
-
6:52 - 6:55vì nó đặt bàn chân to của nó lên sợi dây thừng,
-
6:55 - 6:57đứng trên sợi dây và ở đó đợi con còn lại,
-
6:57 - 7:00và rồi con còn lại sẽ thực hiện tất cả công việc cho nó.
-
7:00 - 7:03Vì vậy chúng tôi gọi nó là ăn chực.
-
7:03 - 7:05(Cười)
-
7:05 - 7:08Nhưng điều này cho thấy loài voi thông minh như thế nào.
-
7:08 - 7:11Chúng phát triển một vài kỹ năng thay thế như thế này
-
7:11 - 7:14mà chúng tôi không nhất thiết phải chấp nhận.
-
7:14 - 7:19Con voi còn lại bây giờ đang tiến đến
-
7:19 - 7:22và sẽ kéo sợi dây.
-
7:38 - 7:41Bây giờ hãy xem con còn lại. Dĩ nhiên là con kia không quên ăn thức ăn.
-
7:41 - 7:45(Cười)
-
7:45 - 7:47Đó gọi là sự hợp tác, hỗ trợ.
-
7:47 - 7:49Bây giờ là về sự đồng cảm.
-
7:49 - 7:51Sự đồng cảm là chủ đề chính của tôi tại thời điểm nghiên cứu.
-
7:51 - 7:53Và sự đồng cảm có hai loại phẩm chất.
-
7:53 - 7:56Một là sự hiểu biết về nó. Đây chỉ là một định nghĩa thông thường:
-
7:56 - 7:58khả năng hiểu và chia sẻ với cảm xúc của người khác.
-
7:58 - 8:00Và hai là phần xúc cảm.
-
8:00 - 8:02Vì vậy về cơ bản sự đồng cảm có hai kênh.
-
8:02 - 8:04Một là kênh cơ thể.
-
8:04 - 8:06Nếu bạn nói chuyện với một người nào đó đang buồn,
-
8:06 - 8:09bạn sẽ nhận thấy sự biểu lộ tâm trạng buồn và một cử chỉ buồn,
-
8:09 - 8:11và trước khi bạn biết điều đó thì bạn đã cảm thấy buồn.
-
8:11 - 8:14Và đó phần nào là kênh cơ thể của sự đồng cảm về cảm xúc,
-
8:14 - 8:16khả năng mà nhiều loài động vật có được.
-
8:16 - 8:18Chú chó nhà các bạn cũng có khả năng này.
-
8:18 - 8:20Đó thực sự là lý do vì sao người ta nuôi các động vật có vú ở trong nhà
-
8:20 - 8:22chứ không phải rùa hay rắn hay một loài nào khác tương tự
-
8:22 - 8:24mà không có kiểu đồng cảm đó.
-
8:24 - 8:26Và thứ hai, đó là kênh nhận thức,
-
8:26 - 8:28là việc bạn có thể hiểu quan điểm của người khác.
-
8:28 - 8:30Và điều này thì hạn chế hơn.
-
8:30 - 8:32Chỉ có một số ít loài động vật có khả năng này -- Tôi nghĩ voi và tinh tinh có thể làm điều này --
-
8:32 - 8:35nhưng chỉ có một số ít động vật có khả năng như thế.
-
8:35 - 8:37Sự đồng bộ hóa,
-
8:37 - 8:39một phần của toàn bộ cơ chế đồng cảm
-
8:39 - 8:41là một điều rất cổ xưa trong thế giới loài vật.
-
8:41 - 8:43Và ở loài người dĩ nhiên chúng ta có thể nghiên cứu điều đó
-
8:43 - 8:45thông qua việc ngáp lây lan.
-
8:45 - 8:47Con người ngáp khi những người khác ngáp.
-
8:47 - 8:49Và nó có liên quan đến sự đồng cảm.
-
8:49 - 8:51Nó kích hoạt những khu vực giống nhau trong não.
-
8:51 - 8:53Cũng như vậy, chúng ta biết rằng người mà hay bị ngáp lây
-
8:53 - 8:55thì rất đồng cảm.
-
8:55 - 8:57Những người có vấn đề với sự đồng cảm, như là trẻ em bị chứng tự kỷ
-
8:57 - 8:59họ không có khă năng ngáp lây lan.
-
8:59 - 9:01Và vì thế chúng có liên quan với nhau.
-
9:01 - 9:04Và chúng tôi nghiên cứu vấn đề này ở loài tinh tinh bằng cách cho chúng thấy cái đầu hoạt hình.
-
9:04 - 9:06Đó là những gì các bạn nhìn thấy ở bên trên phía trái
-
9:06 - 9:08là một cái đầu hoạt hình đang ngáp.
-
9:08 - 9:10Và có một con tinh tinh đang xem hoạt động này,
-
9:10 - 9:13một con tinh tinh thật đang xem qua màn ảnh máy tính
-
9:13 - 9:16mà trên đó chúng tôi cho chạy hình ảnh động này.
-
9:20 - 9:22(Cười)
-
9:22 - 9:24Ngáp lây lan
-
9:24 - 9:26, các bạn có thể đều đã quen với việc này --
-
9:26 - 9:29và có thể bạn cũng sẽ bắt đầu ngáp sớm thôi --
-
9:29 - 9:32là điều gì đó mà bạn có thể chia sẻ với các loài động vật khác.
-
9:32 - 9:35Và nó liên quan đến toàn bộ kênh cơ thể của sự đồng bộ hóa
-
9:35 - 9:37là nền tảng cho sự đồng cảm
-
9:37 - 9:40và điều này cơ bản rất phổ biến ở các loài động vật có vú.
-
9:40 - 9:43Bây giờ chúng ta sẽ nghiên cứu những thể hiện phức tạp hơn. Đó là sự an ủi.
-
9:43 - 9:46Đây là một con tinh tinh đực vừa thua trận và nó đang la hét,
-
9:46 - 9:48và một con tinh tinh nhỏ khác đến và đặt một cánh tay vòng qua con tinh tinh đực này
-
9:48 - 9:50và an ủi nó.
-
9:50 - 9:53Đó là sự an ủi. Nó rất giống với sự an ủi ở con người.
-
9:53 - 9:56Và hành vi an ủi,
-
9:56 - 9:58được điều khiển bởi sự đồng cảm.
-
9:58 - 10:01Thực sự thì phương pháp nghiên cứu sự đồng cảm ở trẻ em
-
10:01 - 10:03là hướng dẫn một thành viên trong gia đình hành động như đang thất vọng
-
10:03 - 10:05và rồi chúng thấy những gì mà đứa trẻ nhỏ làm.
-
10:05 - 10:07Và vì thế nó liên quan đến sự đồng cảm,
-
10:07 - 10:10và đó là những biểu hiện mà chúng ta thấy.
-
10:10 - 10:13Gần đây chúng tôi cũng đã công bố một thí nghiệm mà các bạn có thể đã nghe nói đến.
-
10:13 - 10:16Đó là về lòng vị tha và loài tinh tinh
-
10:16 - 10:18mà câu hỏi đặt ra ở đó là, tinh tinh có quan tâm đến
-
10:18 - 10:20lợi ích của ai đó khác hay không?
-
10:20 - 10:22Và qua hàng thế kỷ, người ta cho rằng
-
10:22 - 10:24chỉ có duy nhất loài người có thể làm được điều đó,
-
10:24 - 10:27chỉ có duy nhất con người quan tâm đến lợi ích của một ai đó khác.
-
10:27 - 10:29Chúng tôi đã thực hiện một thí nghiệm rất đơn giản.
-
10:29 - 10:32Chúng tôi làm điều này trên loài tinh tinh sống ở Lawrnceville,
-
10:32 - 10:34ở trạm thực địa Yerkes.
-
10:34 - 10:36Và đó là cách chúng sống.
-
10:36 - 10:39Chúng tôi mang chúng đến một căn phòng và thực hiện thí nghiệm với chúng.
-
10:39 - 10:41Trong trường hợp này, chúng tôi để hai con tinh tinh kế bên nhau.
-
10:41 - 10:44và một con có một giỏ đầy token, và những token này có ý nghĩa khác nhau.
-
10:44 - 10:47Một loại token nghĩa là chỉ cho duy nhất con tinh tinh đã thực hiện lựa chọn được ăn,
-
10:47 - 10:49loại token còn lại là cho ăn cả hai.
-
10:49 - 10:52Đây là nghiên cứu chúng tôi đã làm với Vicky Horner.
-
10:53 - 10:55Và bạn có ở đây token với hai màu khác nhau.
-
10:55 - 10:57Chúng có một giỏ đầy token
-
10:57 - 11:00và chúng phải chọn một trong số 2 màu.
-
11:00 - 11:03Các bạn sẽ thấy chúng sẽ hành xử như thế nào.
-
11:03 - 11:06Nếu con tinh tinh này có một sự lựa chọn ích kỷ
-
11:06 - 11:09trong trường hợp này là chọn lấy token màu đỏ
-
11:09 - 11:11nó cần phải đưa token cho chúng tôi.
-
11:11 - 11:14Chúng tôi sẽ lấy token và đặt trên bàn nơi để hai phần thưởng thức ăn,
-
11:14 - 11:17nhưng trong trường hợp này chỉ có con bên phải có thức ăn.
-
11:17 - 11:19Con bên trái bỏ đi vì nó đã biết
-
11:19 - 11:22rằng thí nghiệm này không có lợi cho nó.
-
11:22 - 11:24Tiếp theo con tinh tinh lựa chọn token "ủng hộ xã hội".
-
11:24 - 11:27Con tinh tinh thực hiện lựa chọn -- phần thú vị là ở đây --
-
11:27 - 11:29đối với con thực hiện lựa chọn,
-
11:29 - 11:31điều này thực sự không quan trọng.
-
11:31 - 11:34Nó đưa cho chúng tôi token "ủng hộ xã hội" và cả hai con đều được ăn.
-
11:34 - 11:37Con thực hiện lựa chọn luôn nhận được thức ăn.
-
11:37 - 11:39Vì vậy điều này thực sự không quan trọng.
-
11:39 - 11:41Và vì vậy, nó thực sự chỉ cần lựa chọn ngẫu nhiên.
-
11:41 - 11:43Nhưng điều mà chúng tôi nhận thấy là
-
11:43 - 11:45phần lớn chúng chọn những token mang ý nghĩa ủng hộ tính xã hội.
-
11:45 - 11:48Đây là hàng 50% thể hiện ước tính ngẫu nhiên.
-
11:48 - 11:51Và đặc biệt nếu con cộng sự gây chú ý, chúng sẽ chọn nhiều hơn.
-
11:51 - 11:54và nếu con cộng sự gây áp lực đối với chúng --
-
11:54 - 11:57nếu con cộng sự bắt đầu phun nước và uy hiếp chúng --
-
11:57 - 12:00thì lựa chọn sẽ giảm.
-
12:00 - 12:02Như thể là chúng nói,
-
12:02 - 12:04"Nếu bạn không cư xử cho phải phép thì hôm nay tôi sẽ không ủng hộ bạn đâu."
-
12:04 - 12:06Và đây là những gì xảy ra khi không có con cộng sự,
-
12:06 - 12:08khi không có con cộng sự ngồi ở đó.
-
12:08 - 12:10Và vì vậy chúng tôi nhận thấy rằng những con tinh tinh có quan tâm
-
12:10 - 12:12đến lợi ích của ai đó --
-
12:12 - 12:15đặc biệt khi đó là những thành viên trong nhóm của chúng.
-
12:15 - 12:18Và thí nghiệm cuối cùng mà tôi muốn đề cập đến
-
12:18 - 12:20là nghiên cứu của chúng tôi về sự công bằng.
-
12:20 - 12:23Thí nghiệm này đã trở nên rất nổi tiếng.
-
12:23 - 12:25Và hiện tại đang được nhân rộng hơn nữa,
-
12:25 - 12:27vì sau khi chúng tôi thực hiện thí nghiệm này cách đây khoảng 10 năm trước,
-
12:27 - 12:29nó đã trở nên rất nổi tiếng.
-
12:29 - 12:31Ban đầu chúng tôi thực hiện thí nghiệm này với loài khỉ mũ.
-
12:31 - 12:34Tôi sẽ cho các bạn thấy thí nghiệm đầu tiên mà chúng tôi đã tiến hành.
-
12:34 - 12:37Bây giờ nó được thực hiện với loài chó và chim
-
12:37 - 12:39và tinh tinh.
-
12:39 - 12:43Nhưng cùng với Sarah Brosnan, chúng tôi đã bắt đầu với loài khỉ mũ.
-
12:43 - 12:45Và để thực hiện,
-
12:45 - 12:47chúng tôi đặt hai con khỉ mũ ngồi kế bên nhau.
-
12:47 - 12:49Một lần nữa, loài động vật này, chúng sinh sống theo bầy đàn, và chúng biết nhau.
-
12:49 - 12:52Chúng tôi tách chúng ra khỏi nhóm và mang chúng đến phòng thử nghiệm.
-
12:52 - 12:54Và có một nhiệm vụ rất đơn giản
-
12:54 - 12:56mà chúng phải thực hiện.
-
12:56 - 12:59Ở nhiệm vụ này, nếu bạn đưa cho cả hai con dưa leo
-
12:59 - 13:01hai con khỉ mũ ngồi kế bên nhau này,
-
13:01 - 13:03sẵn sàng làm điều này 25 lần liên tiếp.
-
13:03 - 13:07Mặc dù thực sự thì dưa leo chỉ có nước, theo quan điểm của tôi,
-
13:07 - 13:10nhưng dưa leo thì hoàn toàn ổn với chúng.
-
13:10 - 13:13Nếu các bạn đưa nho cho một con --
-
13:13 - 13:15thức ăn yêu thích của loài khỉ mũ
-
13:15 - 13:18tương ứng chính xác với mức giá trong siêu thị --
-
13:18 - 13:21và nếu bạn đưa cho chúng nho -- loại thức ăn ngon gấp nhiều lần --
-
13:21 - 13:24thì bạn sẽ tạo ra sự không công bằng giữa chúng.
-
13:24 - 13:26Và đó là thí nghiệm mà chúng tôi đã thực hiện.
-
13:26 - 13:29Gần đây chúng tôi ghi hình thí nghiệm này với những con khỉ mới chưa bao giờ thực hiện nhiệm vụ kể trên,
-
13:29 - 13:31với ý nghĩ rằng có thể chúng sẽ phản ứng mạnh hơn,
-
13:31 - 13:33và hóa ra là đúng như vậy.
-
13:33 - 13:35Con khỉ bên trái là con nhận được dưa leo
-
13:35 - 13:38Con khỉ bên phải là con nhận được nho.
-
13:38 - 13:40Con khỉ nhận được dưa leo
-
13:40 - 13:42nhận thấy rằng miếng dưa leo đầu tiên là hoàn toàn ổn.
-
13:42 - 13:45Nó ăn miếng đầu tiên.
-
13:45 - 13:48Rồi nó thấy con kia nhận được nho, và các bạn sẽ thấy điều gì xảy ra.
-
13:48 - 13:51Nó đưa cho chúng tôi viên đá. Đó là nhiệm vụ.
-
13:51 - 13:54Và chúng tôi đưa cho nó một miếng dưa leo và nó ăn.
-
13:54 - 13:57Con kia cần phải đưa cho chúng tôi một viên đá.
-
13:57 - 14:00Và đó là những gì nó làm.
-
14:00 - 14:03Nó lấy nho rồi ăn.
-
14:03 - 14:05Con kia thấy điều đó.
-
14:05 - 14:07Nó đưa cho chúng tôi viên đá.
-
14:07 - 14:10nhận được, lại một lần nữa, dưa leo
-
14:12 - 14:27(Cười)
-
14:27 - 14:30Nó thử ném viên đá vào tường.
-
14:30 - 14:32Nó cần đưa viên đá cho chúng tôi.
-
14:32 - 14:35Và nó nhận được dưa leo tiếp.
-
14:37 - 14:41(Cười)
-
14:43 - 14:47Đây cơ bản là sự phản đối Wall Street mà bạn thấy ở đây.
-
14:47 - 14:50(Cười)
-
14:50 - 14:53(Vỗ tay)
-
14:53 - 14:55Để tôi kể cho các bạn nghe --
-
14:55 - 14:57Tôi vẫn còn hai phút nữa và cho phép tôi kể cho các bạn nghe một câu chuyện vui.
-
14:57 - 14:59Nghiên cứu này đã trở nên rất nổi tiếng
-
14:59 - 15:01và chúng tôi nhận được rất nhiều ý kiến,
-
15:01 - 15:03đặc biệt là từ các nhà nhân chủng học, các nhà kinh tế,
-
15:03 - 15:05và các triết gia.
-
15:05 - 15:07Họ không thích thí nghiệm này chút nào.
-
15:07 - 15:10Vì họ đã định trong đầu mình rằng, tôi tin,
-
15:10 - 15:12rằng sự công bằng là một vấn đề rất phức tạp
-
15:12 - 15:14và rằng động vật không thể có khả năng này.
-
15:14 - 15:16Và một nhà triết học thậm chí viết cho chúng tôi rằng
-
15:16 - 15:19loài khỉ không thể nào có tính công bằng được.
-
15:19 - 15:22vì tính công bằng chỉ được phát hiện trong Cách Mạng Pháp.
-
15:22 - 15:24(Cười)
-
15:24 - 15:27Một người khác đã viết cả một chương
-
15:27 - 15:31nói rằng anh ta tin rằng phải có cái gì đó liên quan đến sự công bằng
-
15:31 - 15:33nếu con khỉ nhận được nho từ chối lấy nho.
-
15:33 - 15:35Điều thú vị là Sarah Brosnan
-
15:35 - 15:37người thực hiện thí nghiệm này với loài tinh tinh,
-
15:37 - 15:39đã kết hợp một cặp tinh tinh
-
15:39 - 15:42mà, con tinh tinh nhận được nho thực sự sẽ từ chối lấy nho
-
15:42 - 15:44cho đến khi con kia cũng nhận được nho.
-
15:44 - 15:47Vì vậy, chúng ta đang tiến rất gần đến với tính công bằng ở loài người.
-
15:47 - 15:51Và tôi nghĩ rằng các nhà triết học cần suy nghĩ lại triết lý của họ một chút.
-
15:51 - 15:53Thế nên cho phép tôi được tóm tắt lại.
-
15:53 - 15:55Tôi tin rằng có một sự tiến hóa về đạo đức.
-
15:55 - 15:57Tôi nghĩ rằng đạo đức còn to lớn hơn nhiều những gì mà tôi đã nói,
-
15:57 - 16:00nhưng sẽ không thể nếu thiếu những yếu tố
-
16:00 - 16:02mà chúng ta thấy ở những loài động vật linh trưởng khác
-
16:02 - 16:04đó chính là sự đồng cảm và an ủi,
-
16:04 - 16:07xu hướng ủng hộ xã hội, sự tương hỗ và tính công bằng.
-
16:07 - 16:10Và vì vậy chúng tôi nghiên cứu về những vấn đề đặc biệt này
-
16:10 - 16:13để thấy rằng chúng ta có thể tạo ra một nền đạo đức từ dưới lên, có thể nói như vậy,
-
16:13 - 16:15không nhất thiết phải có liên hệ đến Chúa trời và tôn giáo,
-
16:15 - 16:18và để thấy làm thế nào mà chúng ta có thể có một sự tiến hóa về đạo đức.
-
16:18 - 16:21Cảm ơn các bạn đã chú ý lắng nghe.
-
16:21 - 16:30(Vỗ tay)
- Title:
- Hành vi đạo đức ở động vật
- Speaker:
- Frans de Waal
- Description:
-
Sự đồng cảm, hợp tác, tính công bằng và tương hỗ -- quan tâm đến lợi ích của người khác dường như là một đặc điểm rất con người. Tuy nhiên, Frans de Waal chia sẻ một vài đoạn phim đáng ngạc nhiên về những thí nghiệm hành vi ở các động vật linh trưởng và các động vật có vú khác, qua đó cho thấy có bao nhiêu những đặc điểm đạo đức này mà con người chúng ta và chúng cùng sở hữu.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 16:31
Nhu PHAM accepted Vietnamese subtitles for Moral behavior in animals | ||
Dimitra Papageorgiou approved Vietnamese subtitles for Moral behavior in animals | ||
Dimitra Papageorgiou edited Vietnamese subtitles for Moral behavior in animals | ||
Dimitra Papageorgiou edited Vietnamese subtitles for Moral behavior in animals | ||
Nhu PHAM edited Vietnamese subtitles for Moral behavior in animals | ||
Thy Tran added a translation |