ფრანს დე ვაალ: ცხოველების მორალური ქცევა.
-
0:00 - 0:02დავიბადე დენ ბოსხში
-
0:02 - 0:05ადგილი რომლის სახელსაც ატარებდა მხატვარი ჰიერონიმუს ბოსხი.
-
0:05 - 0:07ამიტომ მე ყოველთვის ძალიან მომწონდა ეს მხატვარი
-
0:07 - 0:10რომელიც ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა მე-15 საუკუნეში.
-
0:10 - 0:12ყველაზე საინტერესო, რაც მას აკავშირებს მორალთან
-
0:12 - 0:15არის ის, რომ ის ცხოვრობდა დროში როდესაც რელიგიის გავლენა თანდათან სუსტდებოდა.
-
0:15 - 0:17და მას აინტერსებდა, მე ვფიქრობ,
-
0:17 - 0:19რა მოელოდა საზოგადოებას
-
0:19 - 0:22რელიგიის გარეშე, ან ნაკლებ რელიგიურობის შემთხვევაში.
-
0:22 - 0:25ამიტომ მან დახატა მისი ცნობილი ნახატი "ტკბობის ბაღი,"
-
0:25 - 0:27რომელიც ზოგმა აღიქვა
-
0:27 - 0:29როგორც კაცობრიობა მის მორალურ დაცემამდე,
-
0:29 - 0:32ზოგმა კიდევ როგორც კაცობრიობა ყოველგვარი მორალური დაცემის გარეშე.
-
0:32 - 0:34ამიტომ ის გაიძულებს იფიქრო იმაზე,
-
0:34 - 0:37თუ რა მოხდებოდა რომ ჩვენ, ასე ვთქვათ, არ გვეგემა ცოდნის ნაყოფი,
-
0:37 - 0:40და როგორი მორალი გვექნებოდა?
-
0:40 - 0:42ბევრად უფრო გვიან, როგორც სტუდენტი,
-
0:42 - 0:44მე წავედი სულ სხვა ბაღში,
-
0:44 - 0:47ზოოლოგიურ ბაღში, არნემში
-
0:47 - 0:49სადაც ჩვენ გვყავს შიმპანზეები.
-
0:49 - 0:51ეს მე ვარ ახალგაზრდა პატარა შიმპანზესთან ერთად.
-
0:51 - 0:54(სიცილი)
-
0:54 - 0:56და იქ მე აღმოვაჩინე,
-
0:56 - 0:59რომ შიმპანზეები არიან ძალაუფლების მოყვარულნი ძალიან და ამასთან დაკავშირებით დავწერე წიგნი.
-
0:59 - 1:02იმ დროისათვის ცხოველებზე ჩატარებულ კვლევებში აქცენტი კეთდებოდა
-
1:02 - 1:04აგრესიაზე და კონკურენციაზე.
-
1:04 - 1:06ჩემი წარმოდგენა მთლიანად ცხოველთა სამყაროზე,
-
1:06 - 1:08და მასთან ერთად ადამიანებზე,
-
1:08 - 1:10იყო ის, რომ სადღაც სიღრმეში ჩვენ ვართ მეტოქეები,
-
1:10 - 1:12ჩვენ ვართ აგრესიულები,
-
1:12 - 1:15ჩვენ ძირითადად ყველაფერს ვაკეთებთ პირადი სარგებლის ნახვის მიზნით.
-
1:15 - 1:17ეს არის, როდესაც გამოვიდა ჩემი წიგნი.
-
1:17 - 1:19ზუსტად ვერ გეტყვით რამდენად კარგად წაიკითხეს შიმპანზეებმა ის,
-
1:19 - 1:22მაგრამ ისინი ნამდვილად ჩანდნენ წიგნით დაინტერესებულნი.
-
1:24 - 1:26იმ დროს,
-
1:26 - 1:28როდესაც ვმუშაობდი ძალაუფლებასა და გავლენაზე,
-
1:28 - 1:30აგრესიაზე და ა.შ.,
-
1:30 - 1:33აღმოვაჩინე, რომ შიმპანზეები ჩხუბის შემდეგ რიგდებიან.
-
1:33 - 1:36თქვენ ახლა ხედავთ ორ მამრ შიმპანზეს, რომლებმაც ცოტა ხნის წინ იჩხუბეს.
-
1:36 - 1:39ბოლოს, ისინი ავიდნენ ხეზე, სადაც ერთ-ერთი მათგანი მეორეს უწვდის ხელს.
-
1:39 - 1:42სურათის გადაღებიდან დაახლოებით ერთი წამის შემდეგ ისინი მიუახლოვდნენ ერთმანეთს
-
1:42 - 1:44და მათ აკოცეს და მოეხვივნენ ერთმანეთს.
-
1:44 - 1:46ეს არის ძალიან საინტერესო,
-
1:46 - 1:49რადგან იმ დროს აქცენტი კეთდებოდა კონკურენციაზე და აგრესიაზე,
-
1:49 - 1:51და ეს ყველაფერი გაუგებარი ჩანდა.
-
1:51 - 1:53მთავარი არის მოგება ან წაგება.
-
1:53 - 1:55მაშინ რატომ რიგდებით ჩხუბის შემდეგ?
-
1:55 - 1:57გაუგებარია.
-
1:57 - 2:00ეს არის ის რასაც ჯუჯა შიმპანზეები აკეთებენ. ჯუჯა შიმპანზეები ყველაფერს აკეთებენ სექსის დახმარებით.
-
2:00 - 2:02და შესაბამისად შერიგებითაც სექსის დახმარებით რიგდებიან.
-
2:02 - 2:04მაგრამ პრინციპი არის ერთი და იგივე.
-
2:04 - 2:06პრინციპი არის ის, რომ თქვენ გაქვთ
-
2:06 - 2:08მნიშვნელოვანი ურთიერთობა
-
2:08 - 2:10რომელიც დაზარალდა კონფლიქტის შედეგად,
-
2:10 - 2:12ხოლო თქვენ ამისთვის რაღაც უნდა გააკეთოთ.
-
2:12 - 2:14შედეგად, მთელი ჩემი წარმოდგენა ცხოველთა სამყაროზე
-
2:14 - 2:16და მასთან ერთად ადამიანებზე,
-
2:16 - 2:18თანდათან შეიცვალა.
-
2:18 - 2:20ჩვენ გვაქვს ეს სურათი
-
2:20 - 2:22პოლიტიკურ მეცნიერებაში, ეკონომიკაში, ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში,
-
2:22 - 2:24ფილოსოფიაშიც,
-
2:24 - 2:26რომ კაცი კაცისთვის მგელია.
-
2:26 - 2:29და რომ სადღაც სიღრმეში ჩვენი ბუნება სინამდვილეში ბილწია.
-
2:29 - 2:32მე ვფიქრობ ეს არის ძალიან უსამართლო წარმოდგენა მგელზე
-
2:32 - 2:34მგელი, ბოლოს და ბოლოს არის
-
2:34 - 2:36ცხოველი რომელიც სხვებთან თანამშრომლობს.
-
2:36 - 2:38ამიტომაც არის, რომ ბევრ თქვენგანს სახლში ჰყავს ძაღლი
-
2:38 - 2:40რომელსაც იგივე თვისებები აქვს.
-
2:40 - 2:42და ეს არის უსამართლო ადამიანებთან მიმართებაში,
-
2:42 - 2:46იმიტომ, რომ ადამიანები გაცილებით უფრო თანამგრძნობნი არიან
-
2:46 - 2:48ვიდრე მათზე წარმოუდგენიათ.
-
2:48 - 2:50მე უფრო და უფრო დავინტერესდი ამ საკითხებით
-
2:50 - 2:52და დავიწყე მათი შესწავლა სხვა ცხოველებშიც.
-
2:52 - 2:54ესენი არის მორალის საყრდენები.
-
2:54 - 2:58თუ ვინმეს ჰკითხავთ, "რას ემყარება მორალი?"
-
2:58 - 3:00ეს არის ორი ძირითადი რამ რაც ყოველთვის გამოიკვეთება.
-
3:00 - 3:02ერთი არის ურთიერთმოქმედება,
-
3:02 - 3:05რომელიც ასოცირდება სამართლიანობისა და თანასწორობის გრძნობასთან.
-
3:05 - 3:07და მეორე არის თანაგრძნობა და სიბრალული.
-
3:07 - 3:10ადამიანთა მორალი გაცილებით უფრო მეტია,
-
3:10 - 3:12მაგრამ თუკი მას გამოაცლით ამ საყრდენებს,
-
3:12 - 3:14ვფიქრობ, რომ ბევრი არაფერი დარჩება.
-
3:14 - 3:16აქედან გამომდინარე, ისინი არიან არსებითად მნიშვნელოვანი.
-
3:16 - 3:18ნება მომეცით, მოვიყვანო რამდენიმე მაგალითი ამასთან დაკავშირებით.
-
3:18 - 3:20ეს არის იერკის პრიმატების ცენტრის ძველი ვიდეო ჩანაწერი
-
3:20 - 3:23სადაც შიმპანზეებს ასწავლიან თანამშრომლობას.
-
3:23 - 3:26უკვე დაახლოებით ასე წელი გავიდა მას შემდეგ
-
3:26 - 3:29რაც ჩვენ დავიწყეთ ექსპერიმენტების ჩატარება თანამშრომლობაზე.
-
3:29 - 3:32აქ არის ორი ახალგაზრდა შიმპანზე რომელთაც აქვთ ყუთი,
-
3:32 - 3:35და ეს ყუთი არის საკმაოდ მძიმე იმისთვის, რომ ერთმა შიმპანზემ შესძლოს მისი გადაადგილება.
-
3:35 - 3:37და რა თქმა უნდა, ყუთზე არის საკვები.
-
3:37 - 3:39სხვა შემთხვევაში ისინი არ ეცდებოდნენ მის გადაადგილებას.
-
3:39 - 3:41ისინი ეწევიან ყუთს თავიანთკენ.
-
3:41 - 3:43და თქვენ ხედავთ, რომ ისინი მოქმედებენ სინქრონულად.
-
3:43 - 3:46ხედავთ, რომ ისინი მუშაობენ ერთად, ეწევიან ყუთს ერთდროულად.
-
3:46 - 3:49ეს უკვე დიდი წინსვლაა ბევრ ცხოველში
-
3:49 - 3:51რომელი ვერ შესძლებდა ამის გაკეთებას.
-
3:51 - 3:53ახლა თქვენ ნახავთ გაცილებით უფრო საინტერესო სურათს,
-
3:53 - 3:56იმიტომ, რომ ამჯერად ერთ-ერთი შიმპანზე უკვე გამოკვებეს.
-
3:56 - 3:58ამდენად, ორიდან ერთ-ერთი აღარ არის დაინტერსებული
-
3:58 - 4:01დავალების შესრულებით.
-
4:01 - 4:04(სიცილი)
-
4:08 - 4:13(სიცილი)
-
4:19 - 4:22(სიცილი)
-
4:35 - 4:38დააკვირდით რა მოხდება ბოლოს.
-
4:41 - 4:43(სიცილი)
-
4:52 - 4:54მას მიაქვს თითქმის ყველაფერი.
-
4:54 - 4:57(სიცილი)
-
4:57 - 4:59აქ არის ორი საინტერესო რამ.
-
4:59 - 5:01ერთი ის, რომ შიმპანზე რომელიც არის მარჯვნივ
-
5:01 - 5:03სრულად ხვდება, რომ მას სჭირდება პარტნიორი--
-
5:03 - 5:05ის გრძნობს თანამშრომლობის საჭიროებას.
-
5:05 - 5:08მეორე არის ის, რომ მის პარტნიორს სურს იმუშაოს
-
5:08 - 5:10მიუხედავად იმისა, რომ მას საკვები არ აინტერესებს.
-
5:10 - 5:13რატომ ხდება ასე? შესაძლოა ეს დაკავშირებულია ურთიერთმოქმედებასთან.
-
5:13 - 5:15უამრავი ფაქტი არსებობს პრიმატებში და სხვა ცხოველებში
-
5:15 - 5:17იმისა, რომ ისინი სანაცვლოდ ეხმარებიან ერთმანეთს.
-
5:17 - 5:19ასე, რომ სანაცვლოდ მასაც დაეხმარებიან
-
5:19 - 5:21როდესმე, მომავალში.
-
5:21 - 5:23აი, ასე ხდება ეს ყველაფერი.
-
5:23 - 5:25იგივე გავაკეთეთ სპილოებთან დაკავშირებით.
-
5:25 - 5:28სპილოებთან მუშაობა ძალიან საშიშია.
-
5:28 - 5:30კიდევ ერთი პრობლემა სპილოებთან დაკავშირებით
-
5:30 - 5:32არის ის, რომ ვერ შექმნით ისეთ ხელსაწყოს
-
5:32 - 5:34რომელიც ერთი სპილოსათვის ძალიან მძიმე იქნება.
-
5:34 - 5:36შესაძლოა გააკეთოთ კიდეც,
-
5:36 - 5:38მაგრამ მგონია, რომ ის არ იქნება საკმარისად გამძლე.
-
5:38 - 5:40და რაც ამ შემთხვევაში გავაკეთეთ--
-
5:40 - 5:43ჩვენ ამ კვლევებს ვატარებთ ტაილანდში ჯოშ პლოტნიკისათვის--
-
5:43 - 5:46არის ის, რომ ავიღეთ ხელსაწყო რომელსაც გარშემო აქვს თოკი, მხოლოდ ერთი თოკი.
-
5:46 - 5:48და თუ ამ გვერდიდან გასწევთ თოკს,
-
5:48 - 5:50მაშინ მეორე გვერდზე თოკი გაქრება.
-
5:50 - 5:53ასე რომ, ორმა სპილომ ის უნდა აიღოს და გასწიოს ერთდროულად.
-
5:53 - 5:55წინააღმდეგ შემთხვევაში არაფერი არ მოხდება
-
5:55 - 5:57და თოკი გაქრება.
-
5:57 - 5:59პირველი ჩანაწერი რომელსაც თქვენ ნახავთ,
-
5:59 - 6:01არის ის, რომ ორი სპილო რომლებიც გამოუშვეს ერთდროულად
-
6:01 - 6:03მიდიან ხელსაწყოსთან.
-
6:03 - 6:06ხელსაწყო დევს მარცხნივ რომელზეც დევს საკვები.
-
6:06 - 6:09ისინი მოდიან ერთდროულად,
-
6:09 - 6:11იღებენ მას და წევენ ერთდროულად.
-
6:11 - 6:14ეს საკმაოდ იოლიო მათთვის.
-
6:15 - 6:17აი ისინიც.
-
6:24 - 6:26ისინი წევენ თოკს.
-
6:26 - 6:28მაგრამ ამჯერად ჩვენ ვაპირებთ ის უფრო გავართულოთ.
-
6:28 - 6:30იმიტომ, რომ ამ ექსპერიმენტის მიზანი
-
6:30 - 6:32არის დავინახოთ რამდენად კარგად ესმით მათ თანამშრომლობა.
-
6:32 - 6:35მაგალითად, ესმით თუ არა მათ ეს ისევე კარგად როგორც შიმპანზეებს?
-
6:35 - 6:37და ამ მიზნით
-
6:37 - 6:39ერთი სპილო გამოვუშვით მეორეზე ადრე,
-
6:39 - 6:41საჭიროა სპილო იყოს საკმარისად ჭკვიანი იმისთვის,
-
6:41 - 6:43რომ იქ დადგეს, დაელოდოს და არ გასწიოს თოკი--
-
6:43 - 6:46იმიტომ, რომ თუ გასწევს თოკს, ის გაქრება და ექსპერიმენტიც დასრულდება.
-
6:46 - 6:48ამ სპილომ გააკეთე რაღაც არაკანონიერი,
-
6:48 - 6:50რომელიც ჩვენ მისთვის არ გვისწავლებია.
-
6:50 - 6:52მაგრამ ეს მიგვანიშნებს მის მიხვედრილობაზე,
-
6:52 - 6:55იმიტომ, რომ ის დგამს მის დიდ ფეხს თოკზე,
-
6:55 - 6:57დგება თოკზე და ელოდება მეორეს,
-
6:57 - 7:00ამის მერე მეორემ უნდა შეასრულოს მთელი სამუშაო.
-
7:00 - 7:03აი, ამას ეძახიან სამადლოდ რჩენას.
-
7:03 - 7:05(სიცილი)
-
7:05 - 7:08მაგრამ ეს მიგვანიშნებს სპილოების გონიერებაზე.
-
7:08 - 7:11მათ შეიმუშავეს რამდენიმე შესაძლო ხერხი
-
7:11 - 7:14რომელიც ჩვენთვის აუცილებლად მისაღები არ ყოფილა.
-
7:14 - 7:19ამჯერად მოდის მეორე სპილო
-
7:19 - 7:22რომელიც გასწევს მას.
-
7:38 - 7:41დააკვირდით მეორეს. რა თქმა უნდა, მას ჭამა არ დაავიწყდა.
-
7:41 - 7:45(სიცილი)
-
7:45 - 7:47ეს იყო თანამშრომლობა, ურთიეთმოქმედების ნაწილი.
-
7:47 - 7:49ახლა ცოტა რამ თანაგრძნობის შესახებ.
-
7:49 - 7:51ამჟამად, თანაგრძნობა არის ჩემი კვლევის მთავარი თემა.
-
7:51 - 7:53თანაგრძნობას აქვს, ასე ვთქვათ, ორი თვისება.
-
7:53 - 7:56მისი ერთ-ერთი ნაწილი არის გაგების უნარი. ეს არის მისი ჩვეულებრივი განმარტება:
-
7:56 - 7:58უნარი გაიგო და გაიზიარო სხვების გრძნობები.
-
7:58 - 8:00და მისი ემოციური ნაწილი.
-
8:00 - 8:02თანაგრძნობის გამოხატვის ორი საშუალება არსებობს.
-
8:02 - 8:04ერთი არის სხეულის საშუალებით მისი გამოხატვა.
-
8:04 - 8:06თუ თქვენ ესაუბრებით სევდიან ადამიანს,
-
8:06 - 8:09თქვენ თვითონაც მიიღებთ სევდიან გამომეტყველებას და სევდიან პოზას,
-
8:09 - 8:11და სანამ ამას მიხვდებით თქვენ გრძნობთ სევდას.
-
8:11 - 8:14ეს არის ემოციური თანაგრძნობის სხეულის საშუალებით გამოხატვა.
-
8:14 - 8:16რაც ბევრ ცხოველს ახასიათებს.
-
8:16 - 8:18თქვენს უბრალო ძაღლსაც კი.
-
8:18 - 8:20ამიტომაც ჰყავთ ადამიანებს ძუძუმწოვრები სახლში
-
8:20 - 8:22და არა კუები ან გველები და რაღაც მსგავსი
-
8:22 - 8:24რომელთაც არ ახასიათებთ მსგავსი თანაგრძნობა.
-
8:24 - 8:26და არსებობს გონებრივი გამოხატვის საშუალება,
-
8:26 - 8:28რომელიც გაცილებით იმაზე მეტია ვიდრე სხვისი დამოკიდებულების გათავისება.
-
8:28 - 8:30და ეს უფრო შეზღუდულია.
-
8:30 - 8:32ცოტა ცხოველია--მე ვფიქრობ სპილოებს და მაიმუნებს შეუძლიათ მსგავსი რაღაცეების გაკეთება--
-
8:32 - 8:35მაგრამ ძალიან ცოტა ცხოველი არის ისეთი, რომელთაც შეუძლიათ ამის გაკეთება.
-
8:35 - 8:37სინქრონიზაცია,
-
8:37 - 8:39რომელიც არის მთლიანად თანაგრძნობის შემადგენელი ნაწილი
-
8:39 - 8:41ძალიან დიდი ხანია არსებობს ცხოველთა სამყაროში.
-
8:41 - 8:43და ადამიანებში, რა თქმა უნდა, ჩვენ შეგვიძლია შევისწავლოთ ის
-
8:43 - 8:45იმაზე დაკვირვებით თუ როგორ გადაედება მთქნარება.
-
8:45 - 8:47ადამიანები ამთქნარებენ როდესაც ამთქნარებენ სხვები.
-
8:47 - 8:49და ეს დაკავშირებულია თანაგრძნობასთან.
-
8:49 - 8:51მას მოქმედებაში მოჰყავს ტვინის ერთი და იგივე ზონები.
-
8:51 - 8:53ასევე, ჩვენთვის ცნობილია, რომ ის ადამიანები რომელთათვისაც მთქნარება იოლად გადამდებია
-
8:53 - 8:55არიან ძალიან თანამგრძნობნი.
-
8:55 - 8:57ადამიანებსთვის რომელთაც თანაგრძნობა ნაკლებად ახასიათებთ, როგორებიც არიან აუტისტი ბავშვები,
-
8:57 - 8:59მთქნარება არ არის გადამდები.
-
8:59 - 9:01ეს არის ერთმანეთთან კავშირში.
-
9:01 - 9:04ჩვენ ამას ვსწავლობთ იმ შიმპანზეებზე დაკვირვებით, რომელთაც ვაჩვენეთ ანიმაციური თავი.
-
9:04 - 9:06სწორედ ის რასაც თქვენ ხედავთ მარცხენა მაღალ კუთხეში,
-
9:06 - 9:08ანიმაციური თავი რომელიც ამთქნარებს.
-
9:08 - 9:10და ესეც შიმპანზე რომელიც მას უყურებს.
-
9:10 - 9:13ნამდვილი შიმპანზე რომელიც უყურებს კომპიუტერის ეკრანს
-
9:13 - 9:16რომელზეც გადის ანიმაციები.
-
9:20 - 9:22(სიცილი)
-
9:22 - 9:24მთქნარების გადადება
-
9:24 - 9:26რომელიც ალბათ თქვენთვის ყველასთვის კარგად ნაცნობია--
-
9:26 - 9:29და შესაძლოა თქვენც დაიწყოთ მთქნარება მალე--
-
9:29 - 9:32არის ის, რაც ჩვენ გვაერთიანებს სხვა ცხოველებთან.
-
9:32 - 9:35ეს არის დაკავშირებული სინქრონიზაციის სხეულის საშუალებით გამოხატვასთან
-
9:35 - 9:37რომელიც საფუძვლად უდევს თანაგრძნობას.
-
9:37 - 9:40და რომელიც უნივერსალურია ძუძუმწოვრებში.
-
9:40 - 9:43ჩვენ ასევე ვსწავლობთ უფრო რთული გამოხატვის ფორმებს. ეს არის ნუგეშის ცემა.
-
9:43 - 9:46ეს არის მამრი შიმპანზე რომელმაც წააგო ჩხუბი და ახლა ყვირის,
-
9:46 - 9:48და მოზარდი შიმპანზე მიდის მასთან და ხვევს ხელს
-
9:48 - 9:50და ამშვიდებს მას.
-
9:50 - 9:53ეს არის ნუგეში. ის ძალიან გავს ადამიანურ ნუგეშის ცემას.
-
9:53 - 9:56ნუგეშის ცემა
-
9:56 - 9:58არის თანაგრძნობით გამოწვეული.
-
9:58 - 10:01ბავშვებში თანაგრძნობის შესწავლის საშუალება
-
10:01 - 10:03არის ის, რომ ოჯახის წევრმა თავი მოაჩვენოს მათ სევდიანად
-
10:03 - 10:05და შემდეგ ის დაინახავს რას გააკეთებენ ბავშვები.
-
10:05 - 10:07ეს დაკავშირებულია თანაგრძნობასთან,
-
10:07 - 10:10და რასაც ვხედავთ არის მისი გამოხატვის ფორმა.
-
10:10 - 10:13ასევე, ჩვენ ახლახანს გამოვაქვეყნეთ ექსპერიმენტი რომელზეც შესაძლოა უკვე გსმენიათ.
-
10:13 - 10:16ის ეხება ალტრუიზმსა და შიმპანზეებს
-
10:16 - 10:18რომლის მთავარი კითხვაც არის, ზრუნავენ თუ არა შიმპანზეები
-
10:18 - 10:20სხვების კეთილდღეობაზე?
-
10:20 - 10:22ათწლეულების განმავლობაში მიიჩნევდნენ
-
10:22 - 10:24რომ ეს მხოლოდ ადამიანებს შეუძლიათ,
-
10:24 - 10:27რომ მხოლოდ ადამიანები ღელავენ სხვების კეთილდღეობაზე.
-
10:27 - 10:29ჩვენ ჩავატარეთ ძალიან მარტივი ექსპერიმენტი.
-
10:29 - 10:32ამას ვაკეთებთ შიმპანზეებზე რომლებიც ცხოვრობენ ლორენსვილში,
-
10:32 - 10:34იერკის საველე სადგურში.
-
10:34 - 10:36ასე ცხოვრობენ ისინი.
-
10:36 - 10:39შევიყვანეთ ისინი ოთახში და ჩავატარეთ ექსპერიმენტი.
-
10:39 - 10:41ამისათვის ორი შიმპანზე მოვათავსეთ ერთმანეთის გვერდით.
-
10:41 - 10:44ერთ-ერთს აქვს ცილინდრებით სავსე ვედრო და მათ აქვთ სხვადასხვა მნიშვნელობა.
-
10:44 - 10:47ცილინდრის ერთ სახეობას შეუძლია მხოლოდ იმ პარტნიორის გამოკვება რომელიც მას ირჩევს,
-
10:47 - 10:49ხოლო მეორეს--ორივე მათგანის.
-
10:49 - 10:52ეს კვლევა ჩავატარეთ ვიკი ჰორნერთან ერთად.
-
10:53 - 10:55აქ არის ორი ფერის ცილინდრი.
-
10:55 - 10:57მათ აქვთ ცილინდრებით სავსე მთელი ვედრო.
-
10:57 - 11:00და მათ უნდა ამოირჩიონ ორი ფერიდან ერთი.
-
11:00 - 11:03ახლა ნახავთ ეს როგორ ხდება.
-
11:03 - 11:06თუკი ეს შიმპანზე გააკეთებს ეგოისტურ არჩევანს,
-
11:06 - 11:09რომელსაც ამ შემთხვევაში აღნიშნავს წითელი ცილინდრი
-
11:09 - 11:11მან უნდა მოგვცეს ცილინდრი ჩვენ.
-
11:11 - 11:14ჩვენ ვიღებთ მას, ვდებთ მაგიდაზე სადაც ორივესათვის არის ჯიდლო საკვების სახით.
-
11:14 - 11:17მაგრამ ამჯერად მხოლოდ მარჯვნივ მყოფი შიმპანზე იღებს საკვებს.
-
11:17 - 11:19მარცხნივ მყოფი მიდის იმიტომ, რომ მან უკვე იცის
-
11:19 - 11:22რომ ეს ტესტი მისთვის კარგი არ არის.
-
11:22 - 11:24შემდეგი არის პროსოციალური ცილინდრი
-
11:24 - 11:27ის, რომელიც აკეთებს არჩევანს--ეს არის საინტერესო მომენტი--
-
11:27 - 11:29იმისთვის, რომელიც აკეთებს არჩევანს,
-
11:29 - 11:31ამას მნიშვნელობა არ აქვს.
-
11:31 - 11:34ის გვაძლევს ჩვენ პროსოციალური ცილინდრს და ორივე შიმპანზე იღებს საკვებს.
-
11:34 - 11:37ამდენად, ის რომელიც აკეთებს არჩევანს ყოველთვის იღებს ჯილდოს.
-
11:37 - 11:39მაგრამ ამას არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს.
-
11:39 - 11:41ის ამას უნდა აკეთებდეს დაუფიქრებლად.
-
11:41 - 11:43მაგრამ რაც აღმოვაჩინეთ
-
11:43 - 11:45არის, ის რომ ისინი უპირატესობას ანიჭებენ პროსოციალური ცილინდრს.
-
11:45 - 11:48ეს არის 50 პროცენტიანი ზღვარი მოსალოდნელი ქცევისა.
-
11:48 - 11:51განსაკუთრებით თუ პარტნიორი იქცევს ყურადღებას, არჩევანის რაოდენობა მეტია.
-
11:51 - 11:54და თუ პარტნიორი ახდენს ზეწოლას--
-
11:54 - 11:57თუ პარტნიორი დაიწყებს წყლის შესხამს ან მათ დაშინებას--
-
11:57 - 12:00მაშინ არჩევანი იკლებს.
-
12:00 - 12:02თითქოს ამით ამბობენ
-
12:02 - 12:04"თუკი შენ არ მოიქცევი კარგად, მე არ ვიქნები დღეს მეგობრული."
-
12:04 - 12:06ეს ხდება პარტნიორის არყოფნის შემთხვევაში,
-
12:06 - 12:08როდესაც იქ არ ზის პარტნიორი.
-
12:08 - 12:10ამდენად, ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ შიმპანზეები ზრუნავენ--
-
12:10 - 12:12სხვების კეთილდღეობაზე--
-
12:12 - 12:15განსაკუთრებით, თავიანთი ჯგუფის წევრებზე.
-
12:15 - 12:18ბოლო ექსპერიმენტი რომელზეც მინდა მოგიყვეთ
-
12:18 - 12:20შეეხება სამართლიანობას.
-
12:20 - 12:23ის გახდა ძალიან ცნობილი კვლევა.
-
12:23 - 12:25მის გარდა არსებობს კიდევ ბევრი,
-
12:25 - 12:27იმიტომ, რომ როდესაც ჩვენ ის ჩავატარეთ 10 წლის წინ,
-
12:27 - 12:29ის გახდა ძალიან ცნობილი.
-
12:29 - 12:31ჩვენ ის ჩავატარეთ კაპუცინის ოჯახის მაიმუნებზე.
-
12:31 - 12:34ახლა გაჩვენებთ ჩვენს მიერ ჩატარებულ პირველ ექსპერიმენტს.
-
12:34 - 12:37ის ასავე ჩაატარეს ძაღლებზე და ჩიტებზე
-
12:37 - 12:39და შიმპანზეებზე.
-
12:39 - 12:43მაგრამ სარა ბროსნანთან ერთად ჩვენ ის ჩავატარეთ კაპუცინის ოჯახის მაიმუნებზე.
-
12:43 - 12:45გავაკეთეთ ის,
-
12:45 - 12:47რომ მოვათავსეთ ორი მაიმუნი ერთმანეთის გვერდით.
-
12:47 - 12:49ეს ცხოველები ცხოვრობენ ჯგუფებად და კარგად იცნობენ ერთმანეთს.
-
12:49 - 12:52ჩვენ გამოვიყვანეთ ისინი ჯგუფიდან და მოვათავსეთ ტესტისათვის განკუთვნილ კამერაში.
-
12:52 - 12:54აქ არის ძალიან მარტივი დავალება
-
12:54 - 12:56რომელიც მათ უნდა შეასრულონ.
-
12:56 - 12:59თუკი ორივე მათგანს მიაწოდებ კიტრს დავალების შესასრულებლად,
-
12:59 - 13:01მაიმუნები, რომლებიც არიან ერთმანეთის გვერდით,
-
13:01 - 13:03მას შეასრულებენ 25-ჯერ ზედიზედ.
-
13:03 - 13:07ამდენად, კიტრი, რომელიც ჩემი აზრით მხოლოდ წყალია,
-
13:07 - 13:10აბსოლუტურად მისაღებია მათთვის.
-
13:10 - 13:13მაგრამ თუკი პარტნიორს მისცემთ ყურძენს--
-
13:13 - 13:15ჩემი კაპუცინის ოჯახის მაიმუნების არჩევანი
-
13:15 - 13:18ზუსტად შეესაბამება სუპერმარკეტის ფასებს--
-
13:18 - 13:21და თუკი მისცემთ მათ ყურძენს--რომელიც გაცილებით უკეთესია--
-
13:21 - 13:24მაშინ თქვენ დაარღვევთ მათ შორის თანასწორობას.
-
13:24 - 13:26ეს არის ის ექსპერიმენტი რომელიც ჩვენ ჩავატარეთ.
-
13:26 - 13:29ახლახანს ჩვენ ეს ჩავწერეთ ახალ მაიმუნებთან მუშაობისას რომელთაც არასდროს შეუსრულებიათ რაიმე დავალება,
-
13:29 - 13:31ვიფიქრეთ, რომ მათი რეაქცია უფრო ძლიერი იქნებოდა,
-
13:31 - 13:33და ეს ასეც აღმოჩნდა.
-
13:33 - 13:35მარცხნივ მყოფი მაიმუნი იღებს კიტრს.
-
13:35 - 13:38მარჯვნივ მყოფი იღებს ყურძენს.
-
13:38 - 13:40ის რომელიც იღებს კიტრს,
-
13:40 - 13:42გვანიშნებს, რომ მისთვის კიტრი შესანიშნავია.
-
13:42 - 13:45პირველ ნაჭერს ჭამს.
-
13:45 - 13:48შემდეგ ის ხედავს, რომ მეორე იღებს ყურძენს და ახლა ნახავთ რა მოხდება.
-
13:48 - 13:51ის გვაძლევს ქვას. ეს არის დავალება.
-
13:51 - 13:54ჩვენ მას ვაძლევთ კიტრის ნაჭერს და ის ჭამს.
-
13:54 - 13:57მეორემაც ჩვენ უნდა მოგვცეს ქვა.
-
13:57 - 14:00და ასეც იქცევა.
-
14:00 - 14:03ის იღებს ყურძენს და ჭამს მას.
-
14:03 - 14:05მეორე ამას ხედავს.
-
14:05 - 14:07ის გვაძლევს ქვას,
-
14:07 - 14:10და იღებს ისევ კიტრს.
-
14:12 - 14:27(სიცილი)
-
14:27 - 14:30ახლა ის სინჯავს ქვას კედელზე.
-
14:30 - 14:32მან ის ჩვენ უნდა მოგვცეს.
-
14:32 - 14:35ის ისევ იღებს კიტრს.
-
14:37 - 14:41(სიცილი)
-
14:43 - 14:47თქვენ ახლა ხედავთ ნამდვილ უოლ სტრიტის პროტესტს.
-
14:47 - 14:50(სიცილი)
-
14:50 - 14:53(აპლოდისმენტები)
-
14:53 - 14:55ნება მომეცით გითხრათ--
-
14:55 - 14:57ჯერ კიდევ მაქვს ორი წუთი, ნება მომეცით მოგიყვეთ ერთი სასაცილო ამბავი ამასთან დაკავშირებით.
-
14:57 - 14:59ეს კვლევა გახდა ძალიან ცნობილი
-
14:59 - 15:01და ჩვენ მივიღეთ უამრავი კომენტარი,
-
15:01 - 15:03განსაკუთრებით ანთროპოლოგებს, ეკონომისტებს,
-
15:03 - 15:05ფილოსოფოსებს,
-
15:05 - 15:07საერთოდ არ მოეწონათ ის.
-
15:07 - 15:10რადგან, თავიანთ გონებაში მათ გადაწყვიტეს, მე მჯერა,
-
15:10 - 15:12რომ სამართლიანობა არის ძალიან კომპლექსური
-
15:12 - 15:14და ის არ შეიძლება ჰქონდეთ ცხოველებს.
-
15:14 - 15:16ერთმა ფილოსოფოსმა მოგვწერა კიდეც
-
15:16 - 15:19რომ შეუძლებელია მაიმუნებს ჰქონდეთ სამართლიანობის გრძნობა
-
15:19 - 15:22იმიტომ, რომ სამართლიანობა გამოიგონეს საფრანგეთის რევოლუციის დროს.
-
15:22 - 15:24(სიცილი)
-
15:24 - 15:27ერთმა კიდევ დაწერა მთელი თავი
-
15:27 - 15:31რომ ის დაიჯერებდა მაიმუნების სამართლიანობის გრძნობას იმ შემთხვევაში
-
15:31 - 15:33თუ ის რომელიც იღებდა ყურძენს უარს იტყოდა ყურძენზე.
-
15:33 - 15:35სასაცილო ის არის, რომ სარა ბროსნანს,
-
15:35 - 15:37რომელიც ამას აკეთებდა შიმპანზეებზე,
-
15:37 - 15:39ჰყავდა შიმპანზეების რამდენიმე წყვილი
-
15:39 - 15:42რომელთა შორისაც, ერთი უარს ამბობდა ყურძენზე მანამ
-
15:42 - 15:44სანამ მეორეც არ მიიღებდა ყურძენს.
-
15:44 - 15:47ამდენად, ჩვენ ვუახლოვდებით ადამიანურ სამართლიანობის გრძნობას.
-
15:47 - 15:51და მე მგონია, რომ ფილოსოფოსებმა უნდა გადახედონ საკუთარ ფილოსოფიას ცოტა ხნით.
-
15:51 - 15:53ნება მომეცით შევაჯამო.
-
15:53 - 15:55მჯერა, რომ არსებობს მაღალ-განვითარებული მორალი.
-
15:55 - 15:57მგონია, რომ მორალი გაცილებით იმაზე მეტია ვიდრე ის რაზეც მე ვსაუბრობდი,
-
15:57 - 16:00მაგრამ ის ასევე ვერ იარსებებდა იმ ძირითადი კომპონენტების გარეშე
-
16:00 - 16:02რომლებიც ჩვენ აღმოვაჩინეთ სხვა პრიმატებში,
-
16:02 - 16:04რომელიც არის თანაგრძნობა და ნუგეში,
-
16:04 - 16:07პროსოციალური მიდრეკილებები და ურთიერთმოქმედება და სამართლიანობის გრძნობა.
-
16:07 - 16:10ჩვენ ვმუშაობთ ამ კონკრეტულ საკითხებზე
-
16:10 - 16:13რათა დავინახოთ არის თუ არა შესაძლებელი შეიქმნას მორალი, ასე ვთქვათ,
-
16:13 - 16:15ღმერთისა და რელიგიის ჩარევის გარეშე,
-
16:15 - 16:18და დავინახოთ როგორ შეიძლება მივიდეთ უფრო განვითარებულ მორალამდე.
-
16:18 - 16:21მადლობას გიხდით ყურადღებისათვის.
-
16:21 - 16:30(აპლოდისმენტები)
- Title:
- ფრანს დე ვაალ: ცხოველების მორალური ქცევა.
- Speaker:
- Frans de Waal
- Description:
-
more » « less
თანაგრძნობა, თანამშრომლობა, სამართლიანობა და ურთიერთმოქმედება--სხვების კეთილდღეობაზე ზრუნვა ერთი შეხედვით ძალიან ადამიანური თვისებებია. მაგრამ ფრანს დე ვაალი პრიმატებზე და სხვა ძუძუმწოვრებზე ჩატარებული ქცევითი ტესტების გასაოცარი ვიდეო ჩანაწერების საშუალებით გვაჩვენებს რამდენი საერთო მორალური თვისება გვაქვს ჩვენ ყველას.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 16:31
|
Dimitra Papageorgiou approved Georgian subtitles for Moral behavior in animals | |
|
George Tsaava accepted Georgian subtitles for Moral behavior in animals | |
|
|
George Tsaava edited Georgian subtitles for Moral behavior in animals | |
|
|
George Tsaava edited Georgian subtitles for Moral behavior in animals | |
|
Salome Chitorelidze edited Georgian subtitles for Moral behavior in animals | |
|
|
Salome Chitorelidze edited Georgian subtitles for Moral behavior in animals | |
|
|
Salome Chitorelidze edited Georgian subtitles for Moral behavior in animals | |
|
|
Salome Chitorelidze edited Georgian subtitles for Moral behavior in animals |