Φρανς ντε Βάαλ: Ηθική συμπεριφορά στα ζώα
-
0:00 - 0:02Γεννήθηκα στο Ντεν Μπος,
-
0:02 - 0:05από όπου πήρε τ' όνομά του ο ζωγράφος Ιερώνυμος Μπος.
-
0:05 - 0:07Έτσι λοιπόν, θαύμαζα πάντα αυτόν τον ζωγράφο
-
0:07 - 0:10που έζησε και δούλεψε τον 15ο αιώνα.
-
0:10 - 0:12Το ενδιαφέρον μ' αυτόν σε σχέση με την ηθική
-
0:12 - 0:15είναι πως έζησε σε μία εποχή όπου η επιρροή της θρησκείας έφθινε
-
0:15 - 0:17και πιστεύω ότι αναρωτιόταν
-
0:17 - 0:19τι θα συνέβαινε στην κοινωνία
-
0:19 - 0:22αν δεν υπήρχε θρησκεία ή αν υπήρχε λιγότερη θρησκεία.
-
0:22 - 0:25Ζωγράφισε λοιπόν αυτόν τον διάσημο πίνακα, «Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων»,
-
0:25 - 0:27τον οποίο κάποιοι ερμήνευσαν
-
0:27 - 0:29ως την ανθρωπότητα πριν την Τελική Κρίση,
-
0:29 - 0:32ή την ανθρωπότητα χωρίς καμία Τελική Κρίση.
-
0:32 - 0:34Και αυτό σε κάνει να αναρωτιέσαι,
-
0:34 - 0:37τι θα είχε συμβεί αν δεν είχαμε γευτεί τον καρπό της γνώσης,
-
0:37 - 0:40και τι είδους ηθική θα είχαμε;
-
0:40 - 0:42Πολύ αργότερα, ως φοιτητής,
-
0:42 - 0:44πήγα σε έναν πολύ διαφορετικό κήπο,
-
0:44 - 0:47ένα ζωολογικό κήπο στο Άρνχεμ
-
0:47 - 0:49όπου έχουμε χιμπατζήδες.
-
0:49 - 0:51Εδώ βλέπετε εμένα σε νεαρή ηλικία με ένα χιμπατζή μωρό.
-
0:51 - 0:54(Γέλια)
-
0:54 - 0:56Εκεί ανακάλυψα
-
0:56 - 0:59πως οι χιμπατζήδες διψούν για εξουσία και έγραψα ένα βιβλίο πάνω σε αυτό το θέμα.
-
0:59 - 1:02Εκείνη την εποχή, πολλές έρευνες πάνω στα ζώα εστίαζαν
-
1:02 - 1:04στην επιθετικότητα και τον ανταγωνισμό.
-
1:04 - 1:06Περιέγραψα ολόκληρο το ζωικό βασίλειο,
-
1:06 - 1:08και, της ανθρωπότητας συμπεριλαμβανομένης,
-
1:08 - 1:10το συμπέρασμα ήταν πως κατά βάθος είμαστε ανταγωνιστικοί,
-
1:10 - 1:12είμαστε επιθετικοί,
-
1:12 - 1:15βασικά όλοι μας πολεμάμε για το δικό μας κέρδος.
-
1:15 - 1:17Βλέπετε το λανσάρισμα του βιβλίου μου.
-
1:17 - 1:19Δεν είμαι σίγουρος πόσο καλά το διάβασαν οι χιμπατζήδες,
-
1:19 - 1:22αλλά σίγουρα φάνηκε να τους ενδιαφέρει.
-
1:24 - 1:26Στην πορεία, λοιπόν,
-
1:26 - 1:28που έκανα όλη αυτή τη δουλειά πάνω στην εξουσία, την υπεροχή,
-
1:28 - 1:30την επιθετικότητα και λοιπά,
-
1:30 - 1:33ανακάλυψα πως οι χιμπατζήδες συμφιλιώνονται μετά από τους καυγάδες.
-
1:33 - 1:36Οπότε, αυτό που βλέπετε εδώ είναι δύο αρσενικά μετά από ένα καυγά.
-
1:36 - 1:39Κατέληξαν πάνω σε ένα δένδρο, και ο ένας απλώνει το χέρι του στον άλλο.
-
1:39 - 1:42Περίπου ένα δευτερόλεπτο μετά που τράβηξα την φωτογραφία, βρέθηκαν στο ίδιο κλαδί
-
1:42 - 1:44και φιλήθηκαν και αγκαλιάστηκαν.
-
1:44 - 1:46Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον,
-
1:46 - 1:49γιατί εκείνη τη στιγμή, όλα είχαν να κάνουν με τον ανταγωνισμό και την επιθετικότητα,
-
1:49 - 1:51οπότε αυτό που έγινε δεν είχε λογική.
-
1:51 - 1:53Το μόνο πράγμα που έχει σημασία είναι το ότι χάνεις ή κερδίζεις.
-
1:53 - 1:55Αλλά γιατί να συμφιλιωθείς μετά από έναν καυγά;
-
1:55 - 1:57Αυτό δεν έχει καμία λογική.
-
1:57 - 2:00Έτσι το κάνουν οι μπονόμπο. Οι μπονόμπο κάνουν τα πάντα με σεξ.
-
2:00 - 2:02Οπότε, συμφιλιώνονται και με σεξ.
-
2:02 - 2:04Αλλά η αρχή είναι ακριβώς η ίδια.
-
2:04 - 2:06Η αρχή είναι πως έχεις
-
2:06 - 2:08μια πολύτιμη σχέση
-
2:08 - 2:10που έχει πληγεί από μία σύγκρουση,
-
2:10 - 2:12οπότε πρέπει να κάνεις κάτι γι' αυτό.
-
2:12 - 2:14Οπότε η όλη εικόνα μου του ζωικού βασιλείου,
-
2:14 - 2:16συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων,
-
2:16 - 2:18άρχισε να αλλάζει εκείνη την εποχή.
-
2:18 - 2:20Έχουμε αυτήν την εικόνα,
-
2:20 - 2:22στις πολιτικές επιστήμες, στα οικονομικά, στις ανθρωπιστικές επιστήμες,
-
2:22 - 2:24ακόμα και στη φιλοσοφία,
-
2:24 - 2:26ότι ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο.
-
2:26 - 2:29Ότι κατά βάθος η φύση μας είναι όντως μοχθηρή.
-
2:29 - 2:32Νομίζω πως είναι άδικη η εικόνα για τον λύκο.
-
2:32 - 2:34Γιατί, τελικά ο λύκος είναι
-
2:34 - 2:36ένα πολύ συνεργάσιμο ζώο.
-
2:36 - 2:38Γι' αυτό πολλοί από εσάς έχετε σκύλο στο σπίτι,
-
2:38 - 2:40ο οποίος έχει επίσης όλα αυτά τα χαρακτηριστικά.
-
2:40 - 2:42Είναι πραγματικά άδικο για την ανθρωπότητα,
-
2:42 - 2:46γιατί η ανθρωπότητα είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο συνεργάσιμη και ενσυναισθητική
-
2:46 - 2:48από ό,τι πιστεύουμε.
-
2:48 - 2:50Οπότε άρχισα να ενδιαφέρομαι γι' αυτά τα θέματα
-
2:50 - 2:52και να τα μελετώ σε άλλα ζώα.
-
2:52 - 2:54Αυτοί είναι οι πυλώνες της ηθικής.
-
2:54 - 2:58Αν ρωτήσουμε κάποιον «Πού βασίζεται η ηθική;»
-
2:58 - 3:00αυτοί είναι οι δύο παράγοντες που εμφανίζονται πάντα:
-
3:00 - 3:02Ο ένας είναι η αμοιβαιότητα,
-
3:02 - 3:05και μαζί της συνδυάζονται μια αίσθηση δικαίου και δικαιοσύνης.
-
3:05 - 3:07Ο άλλος παράγοντας είναι η ενσυναίσθηση και η συμπόνοια.
-
3:07 - 3:10Η ανθρώπινη ηθική είναι περισσότερο από αυτό,
-
3:10 - 3:12αλλά αν αφαιρέσουμε αυτούς τους δύο πυλώνες,
-
3:12 - 3:14νομίζω πως δεν θα μείνουν και πολλά
-
3:14 - 3:16γι' αυτό είναι εντελώς απαραίτητοι.
-
3:16 - 3:18Επιτρέψτε μου να σας δώσω μερικά παραδείγματα.
-
3:18 - 3:20Αυτό είναι ένα πολύ παλιό βίντεο από το Κέντρο Έρευνας Γιέρκς για τα πρωτεύοντα θηλαστικά
-
3:20 - 3:23όπου εκπαιδεύουν χιμπατζήδες να συνεργάζονται.
-
3:23 - 3:26Είναι ήδη περίπου εκατό χρόνια
-
3:26 - 3:29που κάνουμε πειράματα πάνω στη συνεργασία.
-
3:29 - 3:32Εδώ έχουμε δύο νεαρούς χιμπατζήδες που έχουν ένα κουτί,
-
3:32 - 3:35και το κουτί είναι πολύ βαρύ για να το τραβήξει μόνος του ο ένας χιμπατζής.
-
3:35 - 3:37Και, φυσικά, πάνω στο κουτί έχει φαγητό,
-
3:37 - 3:39διαφορετικά δεν θα το τραβούσαν με τόση δύναμη.
-
3:39 - 3:41Καταφέρνουν να φέρουν μέσα το κουτί
-
3:41 - 3:43και μπορείτε να δείτε ότι είναι συγχρονισμένοι.
-
3:43 - 3:46Μπορείτε να δείτε ότι δουλεύουν μαζί, τραβούν την ίδια στιγμή.
-
3:46 - 3:49Αυτό είναι ήδη μεγάλη πρόοδος σε σχέση με άλλα ζώα
-
3:49 - 3:51που δεν θα ήταν ικανά να το κάνουν αυτό.
-
3:51 - 3:53Και τώρα θα δείτε μια πιο ενδιαφέρουσα εικόνα,
-
3:53 - 3:56γιατί τώρα ο ένας από τους δύο χιμπατζήδες είναι ταϊσμένος.
-
3:56 - 3:58Οπότε ο ένας από τους δύο δεν ενδιαφέρεται πραγματικά
-
3:58 - 4:01να τραβήξει το κουτί.
-
4:01 - 4:04(Γέλια)
-
4:08 - 4:13(Γέλια)
-
4:19 - 4:22(Γέλια)
-
4:35 - 4:38Και τώρα, δείτε τι συμβαίνει στο τέλος.
-
4:41 - 4:43(Γέλια)
-
4:52 - 4:54Βασικά, παίρνει τα πάντα.
-
4:54 - 4:57(Γέλια)
-
4:57 - 4:59Υπάρχουν δύο ενδιαφέροντα σημεία σε αυτό που είδαμε.
-
4:59 - 5:01Το ένα είναι πως ο χιμπατζής στα δεξιά
-
5:01 - 5:03κατανοεί πλήρως ότι χρειάζεται τον συνεργάτη του...
-
5:03 - 5:05οπότε κατανοεί πλήρως την αναγκαιότητα της συνεργασίας.
-
5:05 - 5:08Το δεύτερο είναι πως ο συνεργάτης είναι πρόθυμος να δουλέψει
-
5:08 - 5:10ακόμα και αν δεν ενδιαφέρεται για το φαγητό.
-
5:10 - 5:13Γιατί συμβαίνει αυτό; Λοιπόν, αυτό μάλλον έχει να κάνει με την αμοιβαιότητα.
-
5:13 - 5:15Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές αποδείξεις σε πρωτεύοντα θηλαστικά και άλλα ζώα
-
5:15 - 5:17πως ανταποδίδουν χάρες.
-
5:17 - 5:19Οπότε, θα του ανταποδώσει τη χάρη
-
5:19 - 5:21κάποια στιγμή στο μέλλον.
-
5:21 - 5:23Και έτσι λειτουργεί το όλο σύστημα.
-
5:23 - 5:25Κάναμε το ίδιο πείραμα με ελέφαντες.
-
5:25 - 5:28Οι ελέφαντες, είναι πολύ επικίνδυνο να δουλεύεις με ελέφαντες.
-
5:28 - 5:30Ένα άλλο πρόβλημα με τους ελέφαντες
-
5:30 - 5:32είναι πως δεν μπορείς να φτιάξεις μια συσκευή
-
5:32 - 5:34η οποία να είναι αρκετά βαριά για ένα μόνο ελέφαντα.
-
5:34 - 5:36Ίσως μπορείς να τη φτιάξεις,
-
5:36 - 5:38αλλά θα είναι μάλλον μια κακότεχνη συσκευή νομίζω.
-
5:38 - 5:40Αυτό που κάναμε σε αυτή την περίπτωση -
-
5:40 - 5:43κάνουμε αυτές τις έρευνες στην Ταϊλάνδη για τον Τζος Πλότνικ -
-
5:43 - 5:46είναι μια συσκευή η οποία έχει γύρω της μόνο ένα σχοινί.
-
5:46 - 5:48Αν τραβήξεις από αυτή τη μεριά του σχοινιού,
-
5:48 - 5:50το σχοινί εξαφανίζεται από την άλλη πλευρά.
-
5:50 - 5:53Οπότε δύο ελέφαντες πρέπει να το πάρουν ακριβώς την ίδια στιγμή και να τραβήξουν.
-
5:53 - 5:55Αλλιώς τίποτα δεν θα συμβεί
-
5:55 - 5:57και το σχοινί εξαφανίζεται.
-
5:57 - 5:59Στο πρώτο βίντεο που θα δείτε
-
5:59 - 6:01δύο ελέφαντες ελευθερώνονται την ίδια στιγμή
-
6:01 - 6:03και φθάνουν στη συσκευή.
-
6:03 - 6:06Η συσκευή είναι στ' αριστερά και περιέχει φαγητό.
-
6:06 - 6:09Έρχονται και πλησιάζουν μαζί,
-
6:09 - 6:11το σηκώνουν μαζί και το τραβούν μαζί.
-
6:11 - 6:14Είναι σχετικά εύκολο γι' αυτούς.
-
6:15 - 6:17Νάτοι.
-
6:24 - 6:26Και έτσι το φέρνουν κοντά τους.
-
6:26 - 6:28Αλλά τώρα θα το κάνουμε λίγο πιο δύσκολο,
-
6:28 - 6:30γιατί ο σκοπός του πειράματος
-
6:30 - 6:32είναι να δούμε πόσο καλά κατανοούν τη συνεργασία.
-
6:32 - 6:35Την κατανοούν ας πούμε εξίσου καλά με τους χιμπατζήδες;
-
6:35 - 6:37Αυτό που κάνουμε στο επόμενο βήμα
-
6:37 - 6:39είναι να ελευθερώσουμε τον έναν ελέφαντα πριν από τον άλλο,
-
6:39 - 6:41και αυτός ο ελέφαντας πρέπει να είναι αρκετά έξυπνος
-
6:41 - 6:43ώστε να μείνει εκεί και να περιμένει και να μην τραβήξει το σχοινί -
-
6:43 - 6:46γιατί αν τραβήξει το σχοινί, αυτό εξαφανίζεται και το όλο πείραμα τελειώνει.
-
6:46 - 6:48Αυτός ο ελέφαντας κάνει κάτι παράνομο
-
6:48 - 6:50το οποίο δεν του διδάξαμε,
-
6:50 - 6:52αλλά μας δείχνει ότι κατανοεί την κατάσταση,
-
6:52 - 6:55γιατί βάζει το μεγάλο πόδι του πάνω στο σκοινί,
-
6:55 - 6:57στέκεται εκεί και περιμένει τον άλλο,
-
6:57 - 7:00και μετά ο άλλος θα κάνει όλη τη δουλειά γι' αυτόν.
-
7:00 - 7:03Είναι αυτό που λέμε εκμεταλλευτής!
-
7:03 - 7:05(Γελια)
-
7:05 - 7:08Αλλά βλέπουμε την νοημοσύνη των ελεφάντων.
-
7:08 - 7:11Αναπτύσσουν αρκετές από αυτές τις εναλλακτικές τεχνικές
-
7:11 - 7:14τις οποίες δεν εγκρίνουμε απαραίτητα.
-
7:14 - 7:19Ο άλλος ελέφαντας έρχεται τώρα
-
7:19 - 7:22και θα το τραβήξει.
-
7:38 - 7:41Και κοιτάξτε και τον άλλο. Ο άλλος δεν ξεχνάει να φάει, φυσικά.
-
7:41 - 7:45(Γέλια)
-
7:45 - 7:47Αυτό ήταν το μέρος της συνεργασίας, της αμοιβαιότητας.
-
7:47 - 7:49Και τώρα κάτι για την ενσυναίσθηση.
-
7:49 - 7:51Η ενσυναίσθηση είναι το κύριο θέμα της έρευνάς μου αυτή τη στιγμή.
-
7:51 - 7:53Και η ενσυναίσθηση έχει δύο ιδιότητες.
-
7:53 - 7:56Η μία είναι η κατανόηση. Αυτός είναι ένας συνηθισμένος ορισμός:
-
7:56 - 7:58η ικανότητα να κατανοείς και να μοιράζεσαι τα συναισθήματα του άλλου.
-
7:58 - 8:00Και η άλλη είναι το συναισθηματικό μέρος.
-
8:00 - 8:02Οπότε ή ενσυναίσθηση έχει βασικά δύο κανάλια.
-
8:02 - 8:04Το ένα είναι το σώμα μας.
-
8:04 - 8:06Αν μιλάς με έναν λυπημένο άνθρωπο,
-
8:06 - 8:09θα υιοθετήσεις μια λυπημένη έκφραση και μία λυπημένη στάση σώματος,
-
8:09 - 8:11και πριν καλά καλά το καταλάβεις, θα αισθάνεσαι λυπημένος.
-
8:11 - 8:14Αυτό είναι το σωματικό κανάλι της συναισθηματικής ενσυναίσθησης,
-
8:14 - 8:16που έχουν πολλά ζώα.
-
8:16 - 8:18Ο μέσος σκύλος το κάνει αυτό.
-
8:18 - 8:20Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που πολλοί άνθρωποι έχουν θηλαστικά σπίτι
-
8:20 - 8:22και όχι χελώνες ή φίδια ή κάτι παρόμοιο
-
8:22 - 8:24τα οποία δεν διαθέτουν αυτού του είδους την ενσυναίσθηση.
-
8:24 - 8:26Κι έπειτα υπάρχει το γνωστικό κανάλι,
-
8:26 - 8:28που σημαίνει ότι μπορείς να καταλάβεις την προοπτική κάποιου άλλου.
-
8:28 - 8:30Αυτό είναι πιο περιορισμένο.
-
8:30 - 8:32Είναι λίγα ζώα - νομίζω πως οι ελέφαντες και οι χιμπατζήδες μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο -
-
8:32 - 8:35αλλά είναι πολύ λίγα τα ζώα που μπορούν να το κάνουν αυτό.
-
8:35 - 8:37Οπότε ο συγχρονισμός,
-
8:37 - 8:39ο οποίος είναι μέρος αυτού του μηχανισμού ενσυναίσθησης,
-
8:39 - 8:41υπάρχει από πολύ παλιά στο ζωικό βασίλειο.
-
8:41 - 8:43Στους ανθρώπους, φυσικά, μπορούμε να το μελετήσουμε αυτό
-
8:43 - 8:45μέσω της μετάδοσης του χασμουρητού.
-
8:45 - 8:47Οι άνθρωποι χασμουριώνται όταν κάποιος άλλος χασμουριέται
-
8:47 - 8:49και αυτό συνδέεται με την ενσυναίσθηση.
-
8:49 - 8:51Ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές στον εγκέφαλο.
-
8:51 - 8:53Επίσης, γνωρίζουμε ότι άνθρωποι που επηρεάζονται πολύ από τη μετάδοση του χασμουρητού
-
8:53 - 8:55έχουν μεγάλη ενσυναίσθηση.
-
8:55 - 8:57Άνθρωποι που έχουν προβλήματα ενσυναίσθησης, όπως τα αυτιστικά παιδιά,
-
8:57 - 8:59δεν επηρεάζονται από τη μετάδοση του χασμουρητού.
-
8:59 - 9:01Οπότε συνδέεται.
-
9:01 - 9:04Το μελετήσαμε αυτό στους χιμπατζήδες μας, παρουσιάζοντάς τους ένα κινούμενο κεφάλι.
-
9:04 - 9:06Αυτό λοιπόν βλέπετε πάνω αριστερά,
-
9:06 - 9:08ένα κινούμενο κεφάλι που χασμουριέται.
-
9:08 - 9:10Και να ένας χιμπατζής που παρακολουθεί,
-
9:10 - 9:13ένας πραγματικός χιμπατζής που παρακολουθεί την οθόνη του υπολογιστή
-
9:13 - 9:16στην οποία παίζουμε αυτά τα κινούμενα σχέδια.
-
9:20 - 9:22(Γέλια)
-
9:22 - 9:24Οπότε η μετάδοση του χασμουρητού
-
9:24 - 9:26που μάλλον γνωρίζετε όλοι σας -
-
9:26 - 9:29και ίσως και να αρχίσετε σύντομα να χασμουριέστε τώρα -
-
9:29 - 9:32είναι κάτι που μοιραζόμαστε με άλλα ζώα.
-
9:32 - 9:35Αυτό συνδέεται με τον συγχρονισμό του καναλιού του σώματος
-
9:35 - 9:37που υπογραμμίζει την ενσυναίσθηση
-
9:37 - 9:40και που είναι βασικά οικουμενικό στα θηλαστικά.
-
9:40 - 9:43Μελετήσαμε επίσης και πιο πολύπλοκες εκφράσεις. Εδώ βλέπουμε την παρηγοριά.
-
9:43 - 9:46Εδώ βλέπουμε έναν αρσενικό χιμπατζή που έχει χάσει σ' έναν καυγά και φωνάζει,
-
9:46 - 9:48και ένας νεαρός χιμπατζής έρχεται και τον αγκαλιάζει
-
9:48 - 9:50και τον ηρεμεί.
-
9:50 - 9:53Αυτή είναι η παρηγοριά. Και μοιάζει πολύ με την ανθρώπινη παρηγοριά.
-
9:53 - 9:56Η συμπεριφορά της παρηγοριάς
-
9:56 - 9:58καθοδηγείται από την ενσυναίσθηση.
-
9:58 - 10:01Στην πραγματικότητα, ο τρόπος για να μελετήσουμε την ενσυναίσθηση στα παιδιά
-
10:01 - 10:03είναι να πούμε σε ένα μέλος της οικογένειας να προσποιηθεί τον στενοχωρημένο,
-
10:03 - 10:05και μετά να δούμε πώς θα αντιδράσουν τα μικρά παιδιά.
-
10:05 - 10:07Και αυτό συνδέεται με την ενσυναίσθηση,
-
10:07 - 10:10και αυτές είναι οι εκφράσεις που βλέπουμε.
-
10:10 - 10:13Πρόσφατα δημοσιεύσαμε ένα πείραμα που μπορεί και να έχετε ακούσει.
-
10:13 - 10:16Είναι για τον αλτρουισμό και τους χιμπατζήδες
-
10:16 - 10:18όπου η ερώτηση είναι, αν οι χιμπατζήδες ενδιαφέρονται
-
10:18 - 10:20για το καλό κάποιου άλλου.
-
10:20 - 10:22Επί δεκαετίες υποθέταμε
-
10:22 - 10:24ότι μόνο οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό,
-
10:24 - 10:27ότι μόνο οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το καλό του άλλου.
-
10:27 - 10:29Οπότε, κάναμε ένα πολύ απλό πείραμα.
-
10:29 - 10:32Κάναμε το πείραμα σε χιμπατζήδες που ζουν στο Λόρενσβιλ,
-
10:32 - 10:34στον τομέα του Γιέρκς.
-
10:34 - 10:36Έτσι ζουν λοιπόν
-
10:36 - 10:39και τους φωνάζουμε μέσα σ' ένα δωμάτιο και κάνουμε πειράματα μ' αυτούς.
-
10:39 - 10:41Σε αυτή την περίπτωση, βάλαμε δίπλα-δίπλα δύο χιμπατζήδες
-
10:41 - 10:44και ο ένας έχει έναν κουβά γεμάτο μικροαντικείμενα, τα οποία έχουν διαφορετικές έννοιες.
-
10:44 - 10:47Ένα είδος αντικειμένων ταΐζει μόνο τον συμμετέχοντα που διαλέγει,
-
10:47 - 10:49το άλλο ταΐζει και τους δύο.
-
10:49 - 10:52Αυτή είναι μία μελέτη που κάναμε με τη Βίκυ Χόρνερ.
-
10:53 - 10:55Εδώ βλέπετε τα δύο χρωματιστά αντικείμενα.
-
10:55 - 10:57Έχουν έναν κουβά γεμάτο με τέτοια
-
10:57 - 11:00και πρέπει να διαλέξουν το ένα από τα δύο χρώματα.
-
11:00 - 11:03Δείτε πώς εξελίσσεται.
-
11:03 - 11:06Αν αυτός ο χιμπατζής κάνει την εγωιστική επιλογή,
-
11:06 - 11:09η οποία είναι το κόκκινο αντικείμενο σε αυτή την περίπτωση,
-
11:09 - 11:11πρέπει να το δώσει σε εμάς
-
11:11 - 11:14κι εμείς το παίρνουμε και το βάζουμε σε ένα τραπέζι όπου υπάρχουν δύο τροφές επιβράβευσης,
-
11:14 - 11:17αλλά σε αυτήν την περίπτωση μόνο αυτός στα δεξιά παίρνει τροφή.
-
11:17 - 11:19Αυτή στα αριστερά φεύγει, καθότι γνωρίζει ήδη
-
11:19 - 11:22πως αυτό το τεστ δεν έχει καλή έκβαση για την ίδια.
-
11:22 - 11:24Το επόμενο είναι το προκοινωνικό αντικείμενο.
-
11:24 - 11:27Αυτός που κάνει τις επιλογές - και αυτό είναι το ενδιαφέρον -
-
11:27 - 11:29γι' αυτόν που κάνει τις επιλογές,
-
11:29 - 11:31δεν έχει πραγματικά σημασία.
-
11:31 - 11:34Οπότε μας δίνει τώρα ένα προκοινωνικό αντικείμενο και έτσι ταΐζονται και οι δύο χιμπατζήδες.
-
11:34 - 11:37Αυτός που κάνει τις επιλογές επιβραβεύεται πάντα.
-
11:37 - 11:39Δεν έχει σημασία λοιπόν
-
11:39 - 11:41και θα έπρεπε στην πραγματικότητα να διαλέγει στα τυφλά.
-
11:41 - 11:43Αλλά αυτό που ανακαλύψαμε
-
11:43 - 11:45είναι πως προτιμούν το προκοινωνικό αντικείμενο.
-
11:45 - 11:48Εδώ βλέπετε την γραμμή του 50%, δηλαδή την τυχαία επιλογή, κατά μέσο όρο.
-
11:48 - 11:51Και ιδιαίτερα αν ο παρτενέρ του, του τραβάει την προσοχή, διαλέγει πιο συχνά το προκοινωνικό αντικείμενο.
-
11:51 - 11:54Αν ο παρτενέρ τον πιέσει -
-
11:54 - 11:57αν δηλαδή ο παρτενέρ αρχίσει να φτύνει νερό και να τον φοβίζει -
-
11:57 - 12:00αυτές οι επιλογές μειώνονται.
-
12:00 - 12:02Είναι σαν να λένε,
-
12:02 - 12:04«αν δεν συμπεριφερθείς καλά, δεν θα είμαι προκοινωνικός σήμερα».
-
12:04 - 12:06Αυτό συμβαίνει χωρίς παρτενέρ,
-
12:06 - 12:08όταν δεν υπάρχει κάποιος παρτενέρ εκεί.
-
12:08 - 12:10Ανακαλύψαμε λοιπόν ότι οι χιμπατζήδες ενδιαφέρονται
-
12:10 - 12:12για το καλό κάποιου άλλου -
-
12:12 - 12:15ιδιαίτερα αν πρόκειται για μέλη της δικής τους ομάδας.
-
12:15 - 12:18Το τελευταίο πείραμα που θέλω να σας αναφέρω
-
12:18 - 12:20είναι η μελέτη μας για τη δικαιοσύνη.
-
12:20 - 12:23Αυτή είναι μια πολύ διάσημη μελέτη.
-
12:23 - 12:25Τώρα υπάρχουν πολλές περισσότερες,
-
12:25 - 12:27γιατί μετά που την κάναμε εμείς, 10 χρόνια πριν,
-
12:27 - 12:29έγινε πολύ γνωστή.
-
12:29 - 12:31Την κάναμε αρχικά με καπουτσίνους.
-
12:31 - 12:34Θα σας δείξω το πρώτο πείραμα που κάναμε.
-
12:34 - 12:37Τώρα έχει γίνει και με σκύλους και με πτηνά
-
12:37 - 12:39και με χιμπατζήδες.
-
12:39 - 12:43Αλλά με τη Σάρα Μπρόσναν ξεκινήσαμε με καπουτσίνους.
-
12:43 - 12:45Αυτό που κάναμε
-
12:45 - 12:47είναι να βάλουμε δύο καπουτσίνους δίπλα-δίπλα.
-
12:47 - 12:49Και πάλι, αυτά τα ζώα, ζουν σε ομάδα, γνωρίζονται μεταξύ τους.
-
12:49 - 12:52Τους πήραμε από την ομάδα, και τους βάλαμε σε ένα δωμάτιο πειραμάτων.
-
12:52 - 12:54Έχουν να κάνουν
-
12:54 - 12:56μια πολύ απλή δουλειά.
-
12:56 - 12:59Αν δώσεις και στο δύο αγγούρι για τη δουλειά,
-
12:59 - 13:01οι δύο πίθηκοι που είναι δίπλα-δίπλα
-
13:01 - 13:03είναι απόλυτα πρόθυμοι να κάνουν τη δουλειά 25 συνεχόμενες φορές.
-
13:03 - 13:07Αγγούρι λοιπόν, αν και κατά τη γνώμη μου είναι σκέτο νερό,
-
13:07 - 13:10αλλά το αγγούρι είναι τέλειο για αυτούς.
-
13:10 - 13:13Τώρα αν δώσουμε στον ένα σταφύλια -
-
13:13 - 13:15οι τροφικές προτιμήσεις των καπουτσίνων μου
-
13:15 - 13:18αντιστοιχούν ακριβώς με τις τιμές στα σούπερ μάρκετ -
-
13:18 - 13:21οπότε, αν δώσουμε σταφύλια - που είναι πολύ καλύτερη τροφή -
-
13:21 - 13:24τότε δημιουργούμε ανισότητα μεταξύ τους.
-
13:24 - 13:26Αυτό είναι το πείραμα που κάναμε.
-
13:26 - 13:29Πρόσφατα το βιντεοσκοπήσαμε με καινούργιους πιθήκους, που δεν είχαν ξανακάνει την εργασία,
-
13:29 - 13:31σκεπτόμενοι ότι μπορεί να είχαν μια πιο έντονη αντίδραση,
-
13:31 - 13:33κι αυτό αποδείχτηκε σωστό.
-
13:33 - 13:35Αυτός στ' αριστερά είναι ο πίθηκος που παίρνει το αγγούρι.
-
13:35 - 13:38Αυτός στα δεξιά παίρνει τα σταφύλια.
-
13:38 - 13:40Αυτός που παίρνει το αγγούρι,
-
13:40 - 13:42δείτε πώς το πρώτο κομμάτι αγγούρι του είναι μια χαρά.
-
13:42 - 13:45Το πρώτο κομμάτι που τρώει.
-
13:45 - 13:48Μετά βλέπει ότι ο άλλος παίρνει σταφύλια, και δείτε τι συμβαίνει.
-
13:48 - 13:51Μας δίνει μία πέτρα. Αυτή είναι η εργασία.
-
13:51 - 13:54Και της δίνουμε ένα κομμάτι αγγούρι και το τρώει.
-
13:54 - 13:57Η άλλη πρέπει να μας δώσει μία πέτρα.
-
13:57 - 14:00Και το κάνει.
-
14:00 - 14:03Και παίρνει σταφύλι και το τρώει.
-
14:03 - 14:05Η άλλη το βλέπει αυτό.
-
14:05 - 14:07Μας δίνει τώρα μία πέτρα,
-
14:07 - 14:10και ξαναπαίρνει ένα κομμάτι αγγούρι.
-
14:12 - 14:27(Γέλια)
-
14:27 - 14:30Τώρα χτυπάει την πέτρα στον τοίχο.
-
14:30 - 14:32Πρέπει να μας την δώσει.
-
14:32 - 14:35Και ξαναπαίρνει ένα κομμάτι αγγούρι.
-
14:37 - 14:41(Γέλια)
-
14:43 - 14:47Αυτή είναι η διαμαρτυρία της Γουόλ Στριτ αυτό που βλέπετε εδώ.
-
14:47 - 14:50(Γέλια)
-
14:50 - 14:53(Χειροκρότημα)
-
14:53 - 14:55Αφήστε με να σας πω -
-
14:55 - 14:57Έχω ακόμα δύο λεπτά, οπότε θα σας πω μία σχετική αστεία ιστορία.
-
14:57 - 14:59Αυτή η μελέτη έγινε πολύ γνωστή
-
14:59 - 15:01και είχαμε πολλά σχόλια,
-
15:01 - 15:03κυρίως από ανθρωπολόγους, οικονομολόγους,
-
15:03 - 15:05φιλόσοφους.
-
15:05 - 15:07Δεν τους άρεσε καθόλου
-
15:07 - 15:10διότι είχαν αποφασίσει στο μυαλό τους, πιστεύω,
-
15:10 - 15:12πως η δικαιοσύνη είναι ένα πολύ περίπλοκο θέμα
-
15:12 - 15:14και τα ζώα δεν μπορούν να την έχουν.
-
15:14 - 15:16Μάλιστα ένας φιλόσοφος μας έγραψε
-
15:16 - 15:19πως είναι αδύνατο οι πίθηκοι να έχουν την αίσθηση της δικαιοσύνης
-
15:19 - 15:22γιατί η δικαιοσύνη εφευρέθηκε κατά τη Γαλλική Επανάσταση.
-
15:22 - 15:24(Γέλια)
-
15:24 - 15:27Ένας άλλος έγραψε ένα ολόκληρο κεφάλαιο
-
15:27 - 15:31λέγοντας πως θα το πίστευε πως έχει να κάνει με τη δικαιοσύνη
-
15:31 - 15:33αν ο πίθηκος που πήρε τα σταφύλια είχε αρνηθεί να τα πάρει.
-
15:33 - 15:35Το αστείο είναι πως η Σάρα Μπρόσναν,
-
15:35 - 15:37που έκανε το πείραμα με τους χιμπατζήδες,
-
15:37 - 15:39είχε κάποιους συνδυασμούς χιμπατζήδων
-
15:39 - 15:42όπου, πραγματικά, αυτός που παίρνει το σταφύλι τελικά το αρνείται
-
15:42 - 15:44μέχρι να πάρει και ο παρτενέρ του σταφύλι.
-
15:44 - 15:47Οπότε είμαστε πολύ κοντά στην ανθρώπινη αίσθηση της δικαιοσύνης.
-
15:47 - 15:51Πιστεύω πως οι φιλόσοφοι πρέπει να ξανασκεφτούν λιγάκι τη φιλοσοφία τους.
-
15:51 - 15:53Επιτρέψτε μου να συνοψίσω.
-
15:53 - 15:55Πιστεύω ότι υπάρχει μία εξελιγμένη ηθική.
-
15:55 - 15:57Πιστεύω πως η ηθική είναι πολλά περισσότερα από αυτό που πίστευα,
-
15:57 - 16:00αλλά θα ήταν αδύνατη χωρίς αυτά τα χαρακτηριστικά
-
16:00 - 16:02που βρίσκουμε σε άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά,
-
16:02 - 16:04όπως είναι η ενσυναίσθηση και η παρηγοριά,
-
16:04 - 16:07οι προκοινωνικές τάσεις, η αμοιβαιότητα και η αίσθηση δικαιοσύνης.
-
16:07 - 16:10Κι έτσι δουλεύουμε πάνω στα συγκεκριμένα θέματα
-
16:10 - 16:13για να δούμε αν μπορούμε να δημιουργήσουμε μία ηθική από κάτω προς τα πάνω, κατά κάποιον τρόπο,
-
16:13 - 16:15χωρίς να εμπλέκουμε αναγκαστικά τον Θεό και τη θρησκεία,
-
16:15 - 16:18και να δούμε πώς μπορούμε να φτάσουμε σε μία εξελιγμένη ηθική.
-
16:18 - 16:21Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
-
16:21 - 16:30(Χειροκρότημα)
- Title:
- Φρανς ντε Βάαλ: Ηθική συμπεριφορά στα ζώα
- Speaker:
- Frans de Waal
- Description:
-
Eνσυναίσθηση, συνεργασία, δικαιοσύνη και αμοιβαιότητα - το να νοιάζεται κάποιος για την ευημερία του άλλου μοιάζει να είναι ένα πολύ ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Όμως, ο Φρανς ντε Βάαλ μοιράζεται μαζί μας κάποια βίντεο συμπεριφοριστικών τεστ σε πρωτεύοντα και άλλα θηλαστικά, τα οποία προκαλούν έκπληξη καθώς μας δείχνουν πως τελικά όλοι μοιραζόμαστε κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 16:31
Dimitra Papageorgiou approved Greek subtitles for Moral behavior in animals | ||
Dimitra Papageorgiou edited Greek subtitles for Moral behavior in animals | ||
Dimitra Papageorgiou edited Greek subtitles for Moral behavior in animals | ||
Dimitra Papageorgiou edited Greek subtitles for Moral behavior in animals | ||
Nikolas Karalis accepted Greek subtitles for Moral behavior in animals | ||
Antonia Sarri added a translation |