Dobra strona gniewu| Ryan Martin | TEDxFondduLac

Dr Ryan Martin jest kierownikiem Wydziału Psychologii na Uniwersytecie Wisconsin-Green Bay oraz uznanym badaczem gniewu. W pracy skupia się na zdrowych i niezdrowych sposobach wyrażaniu gniewu, z uwzględnieniem sposobów wyrażania gniewu online.

Prelekcja wygłoszona na konferencji TEDx. Konferencje TEDx korzystają z formatu TED, ale organizowane są niezależnie, przez lokalnych ochotników. Więcej na https://www.ted.com/tedx

Dostajesz SMS-a od przyjaciela:

"Wiesz co się stało?

Jestem taki wściekły".

Jako dobry przyjaciel pytasz o szczegóły,

dowiadujesz się, co się wydarzyło

na siłowni, w pracy
lub na wczorajszej randce.

Słuchasz i starasz się
zrozumieć, skąd ta złość.

Może po cichu oceniasz,
czy jest o co się wściekać.

(Śmiech)

Może podsuwasz rozwiązania.

W takiej chwili robisz to, co ja,

badacz gniewu.

Jako badacz gniewu

większość kariery

- kogo ja oszukuję, życia prywatnego też -

(Śmiech)

poświęcam na badanie przyczyn gniewu.

Badam myśli tych, którzy wpadają w gniew,

oraz ich działania,

wdawanie się w bójki, niszczenie rzeczy,

czy pomstowanie na ludzi w Internecie.

(Śmiech)

Oczywiście kiedy ludzie dowiadują się,

że badam gniew,

chcą mi opowiedzieć swoją historię.

Nie dlatego, że trzeba im terapii,
chociaż czasem tak bywa,

ale dlatego, że gniew jest uniwersalny.

Każdy go odczuwa, każdy wie, jak to jest.

Odczuwamy go od pierwszych dni życia,

kiedy płaczemy na znak protestu,
bo czegoś nam odmówiono,

coś w rodzaju, "Tatusiu,
jak to nie podniesiesz grzechotki?

Daj mi ją!".

(Śmiech)

Gniew czują nastolatki,
co może potwierdzić moja mama.

Przepraszam, mamo.

Czujemy go do samego końca.

Gniew jest z nami w najgorszych chwilach;

jest naturalnym i oczekiwanym
elementem żałoby.

Towarzyszy nam również
w najlepszych chwilach,

w trakcie wesela lub na wakacjach,

często mąconych
przez powszednie frustracje

jak zła pogoda, opóźnienia w podróży,

które w danej chwili sprawiają przykrość,

ale szybko idą w zapomnienie,
gdy wszystko gra.

Mam za sobą wiele rozmów na temat gniewu,

z których wynika, że większość ludzi,

co pewnie wielu z was potwierdzi,

uważa gniew za problem.

Widzą w nim przeszkodę życiową,

coś, co niszczy związki,
czasem w przerażający sposób.

Choć często to słyszę,
patrzę na gniew nieco inaczej

i dzisiaj chcę wam powiedzieć
coś ważnego o gniewie.

To potężna i zdrowa siła,
która jest częścią życia.

Dobrze, że odczuwacie gniew.
Trzeba go czuć.

Ale żeby to zrozumieć,
trzeba zrobić krok wstecz

i porozmawiać najpierw
o przyczynach gniewu.

Wspominał już o tym badacz gniewu

dr Jerry Deffenbacher
w publikacji z 1996 roku

w rozdziale dotyczącym radzenia sobie
z problematycznym gniewem.

Dla wielu z nas sprawa jest prosta:

denerwuję się, kiedy ktoś mnie sprowokuje.

Słychać to w opisach:

"Denerwuje mnie,
kiedy ktoś jedzie za wolno"

lub "Wściekłem się, bo ona znów
nie schowała mleka do lodówki".

Lub moje ulubione:
"Nie mam problemu z gniewem,

to ludzie muszą przestać
ze mną zadzierać".

(Śmiech)

Żeby lepiej zrozumieć mechanizm zapalny,

pytam przyjaciół,
współpracowników, rodzinę:

"Co tak naprawdę cię nakręca?
Co cię denerwuje?".

A tak przy okazji,

jedną z zalet badania gniewu jest fakt,

że od dziesięciu lat gromadzę

wyczerpującą listę rzeczy,
które irytują kolegów z pracy.

Tak na wszelki wypadek.

(Śmiech)

Odpowiedzi są fascynujące.

Słyszę na przykład:

"Przegrana ulubionej drużyny",
"Głośne żucie".

Ta odpowiedź powraca zadziwiająco często.

(Śmiech)

"Ślamazary". To moje.

I oczywiście - ronda.
Rozumiecie to, prawda?

(Śmiech)

Szczerze, nic nie równa się
z furią na rondzie.

(Śmiech)

Niektóre odpowiedzi nie są błahe.

Wśród nich mamy rasizm, seksizm,
dręczenie, degradację środowiska,

poważne problemy,
które stają przed każdym.

Czasem odpowiedzi są bardzo konkretne,

nawet zbyt konkretne.

"Mokra linia na podkoszulku,

kiedy oprzesz się o umywalkę
w publicznej toalecie".

(Śmiech)

Naprawdę obrzydliwe.

Lub "Pendrive - można go podłączyć

tylko na dwa sposoby,
więc czemu potrzebuję trzech podejść?".

(Śmiech)

Poważne lub błahe, ogólne czy konkretne,

wszystkie te przykłady coś łączy.

Denerwujemy się, gdy sytuacja nas uwiera,
gdy los nie był sprawiedliwy,

gdy nie możemy osiągnąć celu
lub mogliśmy czegoś uniknąć,

co powoduje uczucie bezsilności.

Idealny przepis na gniew.

Ale czy gniew to jedyne,
co czujemy w takiej sytuacji?

Gniew nie powstaje w próżni.

Jest towarzyszem strachu, smutku

lub innych uczuć.

Ale co ciekawe,

nie dlatego wpadamy w gniew.

A raczej - nie tylko dlatego,
bo gdyby tak było,

wszystkich irytowałoby to samo,
a przecież tak nie jest.

Każdego denerwuje co innego,

więc musi chodzić o coś jeszcze.

Co to jest?

Liczy się, co robimy i czujemy
w trakcie prowokacji.

Nazywamy to stanem przed gniewem.

Może czujesz głód lub zmęczenie?

Może martwisz się o coś,
a może dokądś się spieszysz?

To zwiększa podatność
na czynniki powodujące gniew.

Jednak to nie prowokacja
jest najważniejsza

ani nie okoliczności.

Najbardziej liczy się,

jak zinterpretujemy prowokację,
jaki nadamy jej sens.

W każdej życiowej sytuacji
najpierw decydujemy,

czy jest dla nas korzystna, czy nie,

sprawiedliwa czy nie,

czy oznacza obwinianie lub karę?

Najpierw wstępnie oceniamy wydarzenie.

Decydujemy, co znaczy w kontekście życia,

a potem oceniamy jej fatalność.

To ocena wtórna.

"Czy to najgorsze co mogło się zdarzyć,
czy sobie z tym poradzę?"

Dla przykładu weźmy jazdę samochodem.

Zanim przejdę dalej, dodam,

że gdybym był geniuszem zła
i chciał stworzyć sytuację,

która wyprowadzi cię z równowagi,

miałaby dużo wspólnego z jazdą samochodem.

(Śmiech)

To prawda.

Z założenia chcesz dokąd dotrzeć,

więc wszystko po drodze: korki,
inni kierowcy, roboty drogowe,

utrudnia realizację własnych celów.

Pisane i nie pisane przepisy drogowe

są nieustannie łamane na naszych oczach,

najczęściej bez konsekwencji.

A kto łamie te przepisy?

Osoby, których nigdy więcej nie zobaczysz,

więc łatwo stają się obiektem gniewu.

(Śmiech)

Czyli jedziesz dokądś, wściekłość narasta,

a ktoś przed tobą jedzie bardzo wolno.

To frustrujące, bo nie wiesz dlaczego.

To wstępna ocena sytuacji.

Mówisz, "Jest źle i to jego wina".

Ale może uznasz, że to nic takiego.

Nie spieszy ci się. To ocena wtórna.

Nie denerwujesz się.

Ale teraz załóżmy,
że jedziesz rozmowę o pracę.

Sytuacja się nie zmieniła.

Ocena wstępna bez zmian:
wciąż jest źle, karygodnie.

Ale twoje podejście uległo zmianie,

bo teraz możesz się spóźnić
na rozmowę kwalifikacyjną.

Może nawet nie dostaniesz
wymarzonej posady,

takiej, która miała przynieść ci fortunę.

(Śmiech)

Ktoś inny ją dostanie,

a ty zbankrutujesz.

Zostaniesz bez środków do życia.

Możesz śmiało zawrócić,
zamieszkać znów z rodzicami.

(Śmiech)

Dlaczego? Z powodu osoby przed tobą.

Zapomnij, to nie człowiek. To potwór.

(Śmiech)

Rujnuje ci życie.

(Śmiech)

To katastrofizowanie,

proces myślowy,
w którym zakładamy najgorsze.

To jeden z podstawowych rodzajów myślenia

wiązanych z chronicznym gniewem.

Są też inne.

Błędne przypisanie przyczyn.

Zdenerwowani ludzie szukają winy
nie tam, gdzie trzeba,

winią ludzi, a nawet przedmioty.

Brzmi śmiesznie, ale przecież kiedy ktoś

gubi kluczyki do samochodu,

mówi: "Gdzie one się schowały?".

Bo przecież same uciekły.

(Śmiech)

Nadmierna generalizacja,
używanie słów "zawsze", "nigdy".

"Zawsze mi się to zdarza".
"Nigdy nie dostaję tego, czego chcę".

Lub "W drodze tutaj
złapały mnie wszystkie światła".

Roszczeniowość - własne potrzeby
są ważniejsze niż cudze.

"Nie obchodzi mnie,
czemu on jedzie tak wolno.

Musi mi umożliwić dojazd
na rozmowę o pracę".

Wreszcie stosowanie podżegających epitetów

takich jak głupek, idiota, potwór

lub wiele innych,
jakich nie pozwolono mi tu użyć.

(Śmiech)

Psychologowie nazwali to zjawisko

zaburzeniem zdolności poznawczych,
a nawet irracjonalnym osądem.

Zgadzam się, te zachowania
bywają irracjonalne.

Bardzo często.

Czasem jednak bywają bardzo racjonalne.

Świat bywa niesprawiedliwy.

Ludzie bywają okrutni i samolubni.

Gniew jest nie tylko usprawiedliwiony

ale nawet pożądany
w obliczu złego traktowania.

Mam jedno przesłanie
z dzisiejszej prelekcji:

gniew jest emocją,

którą odziedziczyliście po przodkach,
człekopodobnych i nie tylko,

z przewagą ewolucyjną.

Strach ostrzega przed zagrożeniem,
gniew przed niesprawiedliwością.

W ten sposób umysł daje znać,

że ma dość.

Napędza do zmierzenia się
z niesprawiedliwością.

Przypomnijcie sobie,
kiedy ostatnio czuliście gniew.

Tętno przyspieszyło, oddech również,

zaczęliście się pocić.

Współczulny układ nerwowy,
zwany systemem "walcz lub uciekaj",

dał wam energię do działania.

A to tylko powierzchowne symptomy.

Układ trawienny zwolnił,
aby zachować energię.

Stąd suchość w ustach.

Naczynia krwionośne rozszerzyły się,
tłocząc krew do kończyn.

Dlatego się czerwienimy.

To zbiór fizjologicznych odczuć,

które istnieją dziś,
bo pomogły naszym przodkom

radzić sobie z okrutnymi
i bezwzględnymi siłami natury.

Problem w tym, że nasi przodkowie

radzili sobie z gniewem,
używając siły fizycznej.

Dziś takie zachowanie
jest nie do przyjęcia.

Nie można wymachiwać kijem
przy każdej prowokacji.

(Śmiech)

Ale jest też dobra wiadomość.

Posiadamy pewną zdolność,

której nasi przodkowie nie mieli:

to kontrolowanie emocji.

Nawet jeśli chcemy zaatakować,
możemy się powstrzymać

i przekierować gniew
w bardziej produktywnym kierunku.

Kiedy mówimy o gniewie,
mówimy, jak go unikać.

Radzimy, żeby się uspokoić,
a nawet, żeby całkowicie odpuścić.

Wynika z tego, że gniew jest zły,
że nie należy go czuć.

Ja wolę postrzegać gniew jako motywator.

Pragnienie motywuje, aby się napić,

głód motywuje, by coś zjeść,

tak samo gniew motywuje
do reakcji na niesprawiedliwość.

Nie trzeba daleko szukać
powodów do złości.

Nawiązując do początku,

powody gniewu bywają głupie,

ale rasizm, seksizm, nękanie,
degradacja środowiska

są prawdziwe i straszne.

Żeby sobie z nimi poradzić,
trzeba poczuć gniew,

a potem skierować go na walkę.

Nie trzeba walczyć agresją,
wrogością lub przemocą.

Gniew można wyrazić na wiele sposobów.

Można protestować,
pisać listy do redakcji;

można wspierać finansowo
i w formie wolontariatu.

Można tworzyć dzieła sztuki,
dzieła literackie;

można tworzyć poezję i muzykę.

Tworzyć wspólnoty, które dbają o siebie

i przeciwdziałają okrucieństwom.

Dlatego kiedy znów poczujesz
narastający gniew,

zamiast go tłumić,

posłuchaj, co ma do powiedzenia,

a potem wykorzystaj go na coś
pozytywnego i wydajnego.

Dziękuję.

(Brawa)