Bốn điều bạn nên hỏi bác sĩ của mình

0:01 - 0:03

Tôi là bác sĩ giải phẫu thần kinh,
0:03 - 0:07

hôm nay tôi muốn nói rằng
những người như tôi cần các bạn giúp.
0:08 - 0:10

Một lúc sau tôi sẽ kể bạn nghe.
0:10 - 0:14

Nhưng trước tiên, để tôi kể
về một bệnh nhân của mình.
0:14 - 0:17

Đó là một phụ nữ tầm 50 tuổi,
0:17 - 0:19

nói chung cô ấy khá cân đối,
0:19 - 0:21

nhưng cô ấy đã nhập viện vài lần
0:21 - 0:25

để điều trị ung thư vú.
0:26 - 0:29

Giờ cô ấy bị thoát vị đĩa đệm cổ,
0:29 - 0:32

dẫn đến tình trạng căng cơ lan toả,
0:32 - 0:34

ở phía cánh tay phải.
0:35 - 0:38

Sau khi xem kết quả MRI của cô ấy
trước khi tư vấn,
0:38 - 0:40

tôi đã đề nghị làm phẫu thuật.
0:40 - 0:45

Giờ ca phẫu thuật cổ giống vầy
đã được chuẩn hóa và rất nhanh.
0:45 - 0:47

Nhưng chúng cũng có rủi ro.
0:47 - 0:49

Bạn rạch ở ngay đây,
0:49 - 0:52

và bạn cẩn thận mổ qua khí quản,
0:52 - 0:53

thực quản,
0:53 - 0:57

và bạn cố gắng không cắt vào
động mạch cảnh.
0:57 - 0:58

(Cười)
0:58 - 1:00

Sau đó bạn mang kính hiển vi vào,
1:00 - 1:03

cẩn thận bỏ đi đĩa đệm
và phần thoát vị
1:03 - 1:04

trong ống tuỷ,
1:04 - 1:06

mà không làm hại dây và rễ thần kinh
1:06 - 1:08

nằm cách đó chỉ vài milimet.
1:09 - 1:11

Trường hợp xấu nhất
là làm hại dây thần kinh,
1:11 - 1:15

có thể gây liệt từ cổ trở xuống.
1:17 - 1:19

Khi giải thích cho bệnh nhân,
cô ấy im lặng.
1:19 - 1:20

Và một lúc sau,
1:20 - 1:24

cô ấy đưa ra quyết định
cho cả tôi và cô ấy.
1:26 - 1:29

"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"
1:29 - 1:31

(Cười)
1:32 - 1:35

Bạn có biết tôi đã nhận ra điều gì
ngay lúc đó không?
1:35 - 1:37

Không đâu.
1:38 - 1:41

Thật ra, mỗi khi có bệnh nhân
giống người phụ nữ này,
1:41 - 1:43

tôi thường khuyên đừng phẫu thuật.
1:44 - 1:46

Tại sao lần này tôi làm vậy?
1:47 - 1:49

Bạn biết là,
1:49 - 1:51

đĩa đệm thoát vị rất mảnh,
1:51 - 1:55

tôi có thể tưởng tượng ra cảnh
tôi lấy nó ra khỏi ống tủy
1:55 - 1:57

ngay trước khi cô ấy
bước vào phòng tư vấn.
1:58 - 2:01

Tôi phải thừa nhận
tôi muốn làm phẫu thuật cho cô ấy.
2:01 - 2:03

Tôi muốn làm phẫu thuật cho cô ấy.
2:03 - 2:07

Dù gì phẫu thuật cũng là điều
thú vị nhất trong nghề của tôi.
2:07 - 2:10

(Cười)
2:11 - 2:13

Tôi nghĩ bạn hiểu cảm giác này.
2:13 - 2:17

Người hàng xóm kiến trúc sư nói
anh ấy thích ngồi vẽ
2:17 - 2:18

và thiết kế nhà cửa.
2:18 - 2:19

Anh ấy muốn vẽ cả ngày
2:20 - 2:23

hơn là nói chuyện với khách hàng
thanh toán tiền nhà
2:23 - 2:26

điều đó có thể khiến anh
bị hạn chế việc cần làm.
2:27 - 2:28

Mỗi kiến trúc sư,
2:28 - 2:31

mỗi bác sĩ phẫu thuật
cần nhìn vào mắt bệnh nhân
2:31 - 2:33

và ở cạnh người bệnh,
2:33 - 2:37

họ cần quyết định điều tốt nhất
cho người bệnh chuẩn bị phẫu thuật.
2:38 - 2:40

Nghe có vẻ dễ dàng.
2:40 - 2:42

Nhưng hãy nhìn vào một vài số liệu.
2:44 - 2:47

Hai hạch trong cổ họng gọi là Amiđan.
2:47 - 2:50

Có thể làm phẫu thuật cắt bỏ
2:50 - 2:52

gọi là phẫu thuật cắt amiđan.
2:52 - 2:56

Biểu đồ này là tỉ lệ cắt Amiđan
ở những vùng khác nhau
2:56 - 2:57

ở Na Uy.
2:57 - 3:01

Bạn có thể thấy rằng
có gấp đôi khả năng
3:01 - 3:05

con của bạn --
vì đây là phẫu thuật cho trẻ em --
3:05 - 3:08

sẽ làm phẫu thuật cắt Amiđan
ở Finnark hơn là ở Tronheim.
3:09 - 3:12

Số ca chỉ định ở hai khu vực
là như nhau.
3:12 - 3:14

Có lẽ không khác biệt
nhưng một số ca thì khác.
3:15 - 3:16

Đây là một biểu đồ khác.
3:16 - 3:18

Đĩa sụn giúp ổn định đầu gối,
3:18 - 3:21

có thể bị lệch hay vỡ nghiêm trọng,
3:21 - 3:23

do chơi thể thao như đá bóng.
3:24 - 3:27

Và đây là tỉ lệ phẫu thuật
của tình trạng này.
3:27 - 3:31

Tỉ lệ này ở More og Romsdal
3:31 - 3:35

cao hơn năm lần so với ở Stavanger.
3:35 - 3:37

Năm lần.
3:37 - 3:38

Sao lại thế?
3:38 - 3:40

Có phải do cầu thủ ở More og Romsdal
3:40 - 3:43

chơi xấu hơn cầu thủ
những vùng khác?
3:43 - 3:44

(Cười)
3:45 - 3:46

Có lẽ không phải.
3:47 - 3:49

Tôi đã bổ sung vài thông tin.
3:49 - 3:51

Bạn thấy bây giờ là quá trình thực hiện
3:51 - 3:53

ở bệnh viện công, màu xanh biển nhạt,
3:54 - 3:57

ở bệnh viện tư là màu xanh lá nhạt.
3:57 - 4:00

Có rất nhiều ca phẫu thuật
ở bệnh viện tư
4:00 - 4:02

ở More og Romsdal, đúng không?
4:02 - 4:04

Nó nói lên điều gì?
4:04 - 4:08

Có thể ở đây, họ đang chữa trị
bệnh nhân với mục đích kinh tế.
4:09 - 4:10

Và còn nhiều nữa.
4:12 - 4:15

Nghiên cứu gần đây chỉ ra
kết quả chữa trị
4:15 - 4:19

giữa vật lý trị liệu
và phẫu thuật khớp gối
4:19 - 4:20

không có sự khác biệt.
4:20 - 4:24

Nghĩa là hầu hết các phẫu thuật
được thực hiện
4:24 - 4:26

trên biểu đồ tôi vừa trình bày
4:26 - 4:29

là có thể tránh được,
ngay cả ở Stavanger.
4:30 - 4:32

Và điều tôi muốn nói là gì?
4:32 - 4:37

Mặc dù hầu hết các chỉ định
điều trị bệnh trên thế giới
4:37 - 4:39

đều được chuẩn hoá,
4:39 - 4:43

nhiều biến thể không cần thiết
trong điều trị bệnh vẫn tồn tại,
4:43 - 4:45

đặc biệt ở các nước phương Tây.
4:46 - 4:49

Một số người không nhận được
trị liệu mà họ cần,
4:49 - 4:53

và nhiều người trong số các bạn
4:53 - 4:54

bị điều trị quá mức cần thiết.
4:57 - 4:59

"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"
4:59 - 5:02

Từ lúc làm bác sĩ, tôi chỉ nghe
câu đó đúng một lần.
5:02 - 5:06

Đồng nghiệp tôi nói họ chưa từng nghe
câu đó từ bệnh nhân.
5:07 - 5:09

Và nói cách khác thì,
5:09 - 5:12

bạn sẽ nhận được từ "không"
từ bác sĩ mấy lần
5:12 - 5:14

nếu bạn hỏi câu hỏi đó?
5:14 - 5:16

Các nhà nghiên cứu đã điều tra,
5:16 - 5:19

tỉ lệ nói "không" từ bác sĩ
là như nhau
5:19 - 5:20

ở những nơi họ tới.
5:20 - 5:22

Và tỉ lệ này là 30%.
5:22 - 5:26

Nghĩa là có 3/10 lần,
5:26 - 5:29

bác sĩ đã kê đơn hoặc đề nghị bạn
làm vài thứ
5:29 - 5:32

thật sự không cần thiết.
5:35 - 5:37

Bạn có biết bác sĩ nói
tại sao họ làm vậy không?
5:38 - 5:39

Áp lực từ bệnh nhân.
5:41 - 5:42

Nói cách khác, chính bạn.
5:43 - 5:45

Bạn muốn làm cho xong.
5:47 - 5:49

Một người bạn nhờ tôi
tư vấn sức khỏe.
5:49 - 5:50

Là dân thể thao,
5:50 - 5:54

cậu ấy chơi trượt tuyết
xuyên quốc gia vào mùa đông,
5:54 - 5:56

cậu ấy chạy bộ vào mùa hè.
5:56 - 6:00

Và giờ, cậu ấy bị đau lưng
mỗi khi chạy bộ.
6:00 - 6:02

Đau tới nỗi cậu ấy phải tạm ngưng.
6:03 - 6:06

Tôi khám cho cậu ấy,
hỏi thăm kỹ tình trạng bệnh,
6:06 - 6:10

và tôi phát hiện cậu ấy có lẽ
đã bị thoái hóa đĩa đệm
6:10 - 6:12

ở phần dưới cột sống.
6:12 - 6:14

Mỗi khi cột sống bị căng thì sẽ đau.
6:16 - 6:19

Cậu ấy đã chuyển sang bơi
thay cho chạy bộ,
6:19 - 6:20

không cần điều trị gì,
6:20 - 6:22

nên tôi chỉ khuyên
"Cậu nên chọn lọc
6:22 - 6:24

môn thể thao để tập.
6:24 - 6:25

Có môn tốt cho cậu,
6:25 - 6:26

có môn thì không."
6:28 - 6:29

Và cậu ấy trả lời,
6:30 - 6:32

"Tôi muốn chụp MRI lưng tôi."
6:34 - 6:35

"Sao cậu muốn chụp MRI?"
6:36 - 6:39

"Vì bảo hiểm sẽ thanh toán
chi phí chụp MRI cho tôi."
6:40 - 6:43

Dù sao cậu ấy cũng là bạn,
tôi nói "Thôi nào," --
6:43 - 6:45

"Đó không phải lý do thật sự."
6:45 - 6:49

"Tôi nghĩ sẽ khá hơn nếu tôi thấy
được tình trạng lưng của mình."
6:51 - 6:54

"Cậu tự đọc được kết quả MRI
khi nào vậy?", tôi nói.
6:54 - 6:56

(Cười)
6:56 - 6:58

"Tin tôi đi.
6:58 - 7:00

Cậu không cần chụp MRI đâu."
7:01 - 7:03

Cậu ấy nói: "À thì..."
7:03 - 7:05

và sau một lúc, cậu ấy nói:
"Biết đâu tôi bị ung thư."
7:06 - 7:08

(Cười)
7:08 - 7:10

Và cậu ấy đã chụp MRI,
7:11 - 7:13

Sử dụng bảo hiểm y tế.
7:13 - 7:15

đồng nghiệp của tôi khám cho cậu ấy,
7:15 - 7:17

nói là cậu ấy bị thoái hóa đĩa đệm,
7:17 - 7:18

không cần điều trị gì đâu,
7:18 - 7:22

chỉ cần tiếp tục bơi lội
và từ bỏ chạy bộ.
7:24 - 7:26

Sau đó, chúng tôi gặp lại
và cậu ấy nói:
7:26 - 7:28

"Ít ra giờ tôi biết mình bị gì."
7:29 - 7:30

Nhưng tôi muốn hỏi các bạn.
7:30 - 7:34

Sẽ ra sao nếu mọi người đều muốn
chụp MRI khi có triệu chứng tương tự?
7:34 - 7:37

Sẽ ra sao nếu toàn bộ dân Na Uy
7:37 - 7:41

muốn chụp MRI khi đột nhiên đau lưng?
7:42 - 7:46

Danh sách chờ chụp MRI sẽ tăng
gấp bốn lần, thậm chí nhiều hơn.
7:46 - 7:49

Và có thể bạn đã chiếm chỗ
trong danh sách
7:49 - 7:51

của một người thật sự bị ung thư.
7:52 - 7:55

Một bác sĩ tốt đôi khi sẽ từ chối,
7:56 - 8:00

nhưng bệnh nhân tinh ý
đôi khi cũng nên từ chối,
8:00 - 8:03

chẩn đoán hoặc đề nghị chữa trị.
8:05 - 8:08

"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"
8:08 - 8:12

Tôi biết đây có thể là một câu hỏi khó.
8:12 - 8:14

Thật ra, nếu trở về 50 năm trước,
8:14 - 8:17

hỏi câu này bị cho là không lịch sự.
8:17 - 8:18

(Cười)
8:18 - 8:20

Một khi bác sĩ đã chỉ định
8:20 - 8:22

thì bạn phải làm.
8:24 - 8:26

Đồng nghiệp của tôi
giờ là bác sĩ khoa nội
8:26 - 8:30

lúc nhỏ cô ấy đã bị
đưa đến trại lao
8:30 - 8:31

trong sáu tháng.
8:31 - 8:33

Đó là một cú sốc tâm lý với cô.
8:34 - 8:36

Sau này khi trưởng thành
cô ấy phát hiện ra,
8:36 - 8:40

kết quả khám lao của cô ấy âm tính.
8:40 - 8:44

Bác sĩ đưa cô đến trại lao
vì nghi ngờ sai.
8:44 - 8:49

Không ai dám, thậm chí là nghĩ
tới việc chất vấn ông.
8:49 - 8:51

Ngay cả cha mẹ của cô.
8:52 - 8:55

Hiện tại, Bộ trưởng y tế của Na Uy
8:55 - 8:58

nói về dịch vụ chăm sóc sức khoẻ
cho bệnh nhân.
8:59 - 9:03

Bệnh nhân sẽ nhận được lời khuyên
từ bác sĩ là mình nên làm gì.
9:04 - 9:06

Đây là một bước tiến lớn.
9:06 - 9:10

Nhưng cũng đặt nhiều trách nhiệm hơn
về phía bệnh nhân.
9:10 - 9:13

Bạn nên ngồi lại với bác sĩ
9:13 - 9:15

bắt đầu chia sẻ quyết định phải làm gì.
9:15 - 9:19

Vì thế, lần tới khi bạn
đi gặp bác sĩ,
9:19 - 9:21

tôi muốn bạn hỏi:
9:21 - 9:24

"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"
9:24 - 9:27

Và trường hợp bệnh nhân nữ của tôi,
9:27 - 9:29

câu trả lời sẽ là "không",
9:29 - 9:32

nhưng phẫu thuật có thể
được xem xét.
9:32 - 9:37

"Vậy bác sĩ, nguy cơ liên quan
cuộc phẫu thuật này là gì?"
9:37 - 9:43

5 - 10% bệnh nhân sẽ gặp
triệu chứng đau nhiều hơn.
9:43 - 9:45

1 - 2% bệnh nhân
9:45 - 9:48

sẽ bị viêm nhiễm chỗ vết mổ
hoặc thậm chí xuất huyết
9:48 - 9:51

có thể phải tái phẫu thuật.
9:52 - 9:56

0,5% bệnh nhân có thể
bị khàn giọng vĩnh viễn
9:56 - 9:57

và một vài bệnh nhân,
9:57 - 10:02

sẽ bị giảm chức năng ở tay
hoặc thậm chí cả chân.
10:03 - 10:06

"Bác sĩ, các lựa chọn khác là gì?"
10:06 - 10:10

Vâng, nghỉ ngơi và vật lý trị liệu
một thời gian
10:10 - 10:12

có thể chữa khỏi bệnh hoàn toàn.
10:13 - 10:16

"Sẽ ra sao nếu tôi không làm gì cả?"
10:16 - 10:17

Tôi không khuyên vậy,
10:17 - 10:20

thậm chí cơ hội rất nhỏ
là bạn sẽ khỏe hơn.
10:21 - 10:22

Bốn câu hỏi.
10:23 - 10:24

Câu hỏi đơn giản.
10:24 - 10:29

Hãy xem chúng như công cụ mới
để giúp chúng tôi.
10:29 - 10:30

Nó thật sự cần thiết không?
10:30 - 10:32

Nguy cơ là gì?
10:32 - 10:34

Có lựa chọn khác hay không?
10:34 - 10:37

Sẽ ra sao nếu tôi không làm gì cả?
10:37 - 10:41

Hỏi những câu này khi
bác sĩ muốn bạn chụp MRI,
10:41 - 10:44

khi bác sĩ kê kháng sinh cho bạn,
10:44 - 10:46

hoặc yêu cầu phẫu thuật.
10:46 - 10:48

Điều chúng tôi biết từ nghiên cứu
10:48 - 10:51

chính là 1/5, hay 20% bệnh nhân
10:51 - 10:54

sẽ thay đổi ý định
về việc họ muốn làm gì.
10:55 - 10:58

Và khi làm vậy, bạn không chỉ
làm cuộc sống của mình
10:58 - 11:02

dễ dàng hơn nhiều,
thậm chí tốt đẹp hơn,
11:02 - 11:04

mà toàn hệ thống chăm sóc sức khỏe
11:04 - 11:07

sẽ được hưởng lợi
từ quyết định của bạn.
11:07 - 11:09

Xin cảm ơn.
11:09 - 11:12

(Vỗ tay)

Title:: Bốn điều bạn nên hỏi bác sĩ của mình
Speaker:: Christer Mjaset
Description:: "Bác sĩ, điều này có thật sự cần thiết không?". Kinh ngạc với các số liệu thống kê về việc trị liệu quá độ, bác sĩ giải phẫu thần kinh Christer Mjaset giải thích sức mạnh của việc này cũng như những câu hỏi đơn giản khác trong việc điều trị bệnh và thực hiện phẫu thuật -- và chia sẻ cách để bệnh nhân có thể phối hợp với bác sĩ tốt hơn trong việc chăm sóc sức khỏe cần thiết.

more » « less
Video Language:: English
Team:: closed TED
Project:: TEDTalks
Duration:: 11:25

	Thu Ha Tran approved Vietnamese subtitles for 4 questions you should always ask your doctor
	Thu Ha Tran edited Vietnamese subtitles for 4 questions you should always ask your doctor
	Phuong Quach accepted Vietnamese subtitles for 4 questions you should always ask your doctor
	Phuong Quach edited Vietnamese subtitles for 4 questions you should always ask your doctor
	Phuong Quach edited Vietnamese subtitles for 4 questions you should always ask your doctor
	Phuong Quach edited Vietnamese subtitles for 4 questions you should always ask your doctor
	Phuong Quach edited Vietnamese subtitles for 4 questions you should always ask your doctor
	Phuong Quach edited Vietnamese subtitles for 4 questions you should always ask your doctor

Show all

Vietnamese subtitles

Revisions

Revision 81 Edited

Thu Ha Tran

Bốn điều bạn nên hỏi bác sĩ của mình

Revisions

Our website uses cookies

Operating cookies (Required)