Πώς βιώνουμε το δέος -- και γιατί έχει σημασία

Ο νευροεπιστήμονας, Μπο Λότο διεξήγαγε μια φιλόδοξη μελέτη με το Τσίρκο του Ήλιου, πάνω στο συναίσθημα του δέους και τα ψυχολογικά και συμπεριφορικά αποτελέσματά του. Σε αυτή την ομιλία και ζωντανή παράσταση, μοιράζεται μερικές από τις ανακαλύψεις τους -- και κάνει πίσω καθώς οι χορευτές του Τσίρκου του Ήλιου δημιουργούν το δικό τους θέαμα, προκαλώντας δέος.

Πριν ξεκινήσω,

είμαι τόσο ενθουσιασμένος που είμαι εδώ,

που να παρακολουθήσω
τι πρόκειται να συμβεί, από εδώ.

Οπότε, με αυτά που είπα
θα ξεκινήσουμε με το:

Ποια είναι μία από
τις μεγαλύτερες ανάγκες μας;

μία από τις μεγαλύτερες
ανάγκες για το μυαλό μας;

Και αντί να σας πω, θέλω να σας δείξω.

Βασικά θέλω να το νιώσετε.

Υπάρχουν πολλά που θέλω
να νιώσετε στα επόμενα 14 λεπτά.

Γι' αυτό αν μπορούμε όλοι,
να σηκωθούμε όρθιοι.

Πρόκειται όλοι να διευθύνουμε
ένα κομμάτι του Στράους μαζί.

Εντάξει; Και όλοι το ξέρετε.

Εντάξει. Είστε έτοιμοι;

Κοινό: Ναι!

Mπό Λόττο: Εντάξει.
Έτοιμοι, ένα, δύο, τρία!

Είναι απλώς το τέλος.

(Μουσική: Ρίχαρντ Στράους
«Τάδε έφη Ζαρατούστρα»)

Εντάξει;

Ξέρετε πού πηγαίνει.

(Μουσική)

Ω, έρχεται!

(Η μουσική σταματά απότομα)

Ω!

(Γέλια)

Εντάξει;

Συλλογική διακεκομμένη συνουσία.

Εντάξει μπορείτε να καθήσετε.

(Γέλια)

Έχουμε μια βασική ανάγκη για ολοκλήρωση.

(Γέλια)

Αγαπάμε την ολοκλήρωση.

(Χειροκρότημα)

Μου είπαν την ιστορία,
ότι ο Μότσαρτ, λίγο πριν πάει για ύπνο

πήγαινε στο πιάνο και έπαιζε

«ντα, ντα, ντα, ντα, ντα».

Ο πατέρας του, που ήταν
ήδη στο κρεβάτι, θα σκεφτόταν, «Αχ».

Θα έπρεπε να σηκωθεί
και να παίξει την τελευταία νότα

πριν πάει ξανά για ύπνο

(Γέλια)

Έτσι η ανάγκη για ολοκλήρωση
μάς οδηγεί στο να σκεφτούμε:

Ποιoς είναι ο μεγαλύτερος φόβος μας;

Σκεφτείτε -- ποιος είναι,
όσο μεγαλώνουμε ακόμη και τώρα;

Και είναι ο φόβος για το σκοτάδι.

Μισούμε την αβεβαιότητα.

Μισούμε το να μην ξέρουμε.

Το μισούμε.

Σκεφτείτε τις ταινίες τρόμου.

Οι ταινίες τρόμου πάντα
γυρίζονται στο σκοτάδι,

στο δάσος,

τη νύχτα,

στα βάθη της θάλασσας,

στο μαύρο του διαστήματος.

Κι επειδή ο θάνατος ήταν εύκολος
στη διάρκεια της εξέλιξης.

Αν δεν ήσασταν σίγουρος,
ότι αυτός ήταν θηρευτής

ήταν πολύ αργά.

Το μυαλό σας εξελίχθηκε στο να προβλέπει.

Και αν δεν μπορούσατε
να προβλέψετε, πεθαίνατε.

Και ο τρόπος που το μυαλό σας προβλέπει
είναι κωδικοποιώντας τις υποθέσεις

που ήταν χρήσιμες στο παρελθόν.

Αλλά αυτές οι υποθέσεις
δεν μένουν, απλώς μέσα στο μυαλό σας.

Τις προβάλετε έξω στον κόσμο.

Δεν υπάρχει πουλί εκεί.

Προβάλετε την έννοια πάνω στην οθόνη.

Οτιδήποτε λέω σε εσάς τώρα
είναι στην ουσία ανούσιο.

(Γέλια)

Εσείς δημιουργείτε το νόημα
και το προβάλετε πάνω μου.

Ό,τι είναι αληθινό για τα αντικείμενα
είναι και για άλλους ανθρώπους.

Ενώ μπορείτε να μετρήσετε
το δικό τους «τι» και «πότε»,

δεν μπορείτε ποτέ το «γιατί» τους.

Γι' αυτό χρωματίζουμε άλλους ανθρώπους.

Προβάλουμε ένα νόημα πάνω τους βασισμένο
στα βιώματα και στις εμπειρίες μας.

Και γι' αυτό το καλύτερο σχέδιο
είναι η μείωση της αβεβαιότητας.

Έτσι, όταν περνάμε στην αβεβαιότητα,

τα σώματά μας αντιδρούν
φυσιολογικά και ψυχικά.

Το ανοσοποιητικό σας σύστημα
αρχίζει να καταρρέει.

Τα εγκεφαλικά σας κύτταρα αρχίζουν
να αδυναμούν και να νεκρώνουν.

Η δημιουργικότητά σας
και η ευφυΐα σας μειώνεται.

Συχνά πηγαίνουμε από τον φόβο
στον θυμό, σχεδόν πολύ συχνά.

Γιατί; Επειδή ο φόβος είναι
μια κατάσταση βεβαιότητας.

Γίνεστε ηθικά επικριτικοί.

Γίνεστε μια ακραία εκδοχή του εαυτού σας.

Αν είστε συντηρητικοί,
γίνεστε πιο συντηρητικοί.

Αν είστε φιλελεύθεροι,
γίνεστε πιο φιλελεύθεροι.

Διότι πηγαίνετε σε ένα μέρος γνώριμο.

Το πρόβλημα είναι, ότι ο κόσμος αλλάζει.

Και πρέπει να προσαρμοστούμε
ή να πεθάνουμε.

Και αν θέλετε να πάτε από το A στο Β,

το πρώτο βήμα δεν είναι το Β.

Το πρώτο βήμα είναι
να πας από το Α στο μη Α --

να ξεχάσεις τις προκαταλήψεις
και τις παραδοχές,

να περάσεις μέσα στο ίδιο μέρος,
όπου το μυαλό μας εξελίχθηκα να αποφεύγει.

Να περάσεις στο μέρος του άγνωστου.

Αλλά είναι τόσο σημαντικό
να πάμε σε αυτό το μέρος,

όπου το μυαλό μας δίνει μια λύση.

Η εξέλιξη μας έδωσε μια λύση.

Και είναι πιθανώς μια από τις
πιο βαθιές και αντιληπτικές εμπειρίες.

Kαι είναι η εμπειρία του δέους.

(Μουσική)

(Χειροκρότημα)

(Μουσική)

(Χειροκρότημα)

(Μουσική)

(Χειροκρότημα)

(Μουσική)

(Χειροκρότημα)

(Επευφημίες)

(Χειροκρότημα)

Μπο Λόττο: A, πόσο θαυμάσιο, σωστά;

Έτσι μόλις τώρα, πιθανώς όλοι
νιώθετε σε κάποιο επίπεδο ή άλλο, δέος.

Σωστά;

Έτσι, τι συμβαίνει
μέσα στο μυαλό σας τώρα;

Και για χιλιάδες χρόνια,

σκεφτόμαστε και γράφουμε
και βιώνουμε δέος,

και γνωρίζουμε τόσο λίγα γι' αυτό.

Κι έτσι προσπαθώντας να καταλάβουμε
τι είναι και τι ακριβώς κάνει,

το Εργαστήριό μου για Απροσάρμοστους
είχε μόλις την ευκαιρία και ευχαρίστηση

να δουλέψει με αυτούς,

που είναι από τους μεγαλύτερους
δημιουργούς του δέους που γνωρίζουμε,

τους συγγραφείς, τους δημιουργούς,
τους σκηνοθέτες, τους λογιστές,

τους ανθρώπους,
που είναι το Τσίρκο του Ήλιου.

Και γι' αυτό πήγαμε στο Λας Βέγκας

και καταγράψαμε την εγκεφαλική
λειτουργία των ανθρώπων,

ενώ παρακολουθούσαν την παράσταση,

πάνω από 10 παραστάσεις του «Ο»

η οποία είναι η εμβληματικότερη
παράσταση του Τσίρκου.

Και επίσης μετρήσαμε
τη συμπεριφορά πριν την παράσταση

καθώς επίσης και σε ομάδα ελέγχου
μετά την παράσταση.

Και έτσι είχαμε πάνω από 200
ανθρώπους εμπλεκόμενους.

Τι είναι, λοιπόν δέος;

Τι συμβαίνει μέσα
στο μυαλό σας αυτή τη στιγμή;

Είναι η κατάσταση του μυαλού σας. Εντάξει;

Το μπροστινό μέρος του μυαλού σας,
o προμετωπιαίος φλοιός,

που είναι υπεύθυνος
για την εκτελεστική λειτουργία,

τον έλεγχο της προσοχής σας,

είναι τώρα υποβαθμισμένος.

Το μέρος του μυαλού σας που ονομάζεται
ΔΒΚ, δίκτυο βασικής κατάστασης,

που είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ
διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου σας

το οποίο είναι σε εγρήγορση
κατά τη διάρκεια των ιδεασμών,

της δημιουργικής σκέψης σε όρους
αποκλίνουσας σκέψης και ονειροπόλησης

τώρα βρίσκεται σε υπερρύθμιση.

Και περίπου τώρα,

η δραστηριότητα
στον προμετωπιαίο φλοιό αλλάζει.

Γίνεται ασύμμετρη στη δραστηριότητά του,

μεροληπτική προς το σωστό,

η οποία έχει υψηλό βαθμό συσχέτισης όταν
οι άνθρωποι προσχωρούν προς τον κόσμο,

σε αντίθεση με το να κάνουν πίσω.

Βασικά, η δραστηριότητα των εγκεφάλων
αυτών των ανθρώπων ήταν τόσο συσχετισμένη

που μπορούμε να εκπαιδεύσουμε
ένα τεχνητό νευρικό δίκτυο

να προβλέψει αν οι άνθρωποι
βιώνουν δέος ή όχι

με ακρίβεια του 75 τοις εκατό
κατά μέσο όρο,

με ανώτερο, το 83 τοις εκατό.

Λοιπόν, τι κάνει αυτή
η κατάσταση του εγκεφάλου;

Λοιπόν, κάποιοι έχουν αποδείξει,

για παράδειγμα, οι Καθηγητές
Χάιντ και Κέλτνερ,

μας έχουν πει ότι οι άνθρωποι νιώθουν
μικροί αλλά ενωμένοι με τον κόσμο.

Και πως η προκοινωνική
συμπεριφορά αυξάνεται,

επειδή νιώθουν μια αυξημένη
σχέση με τους γύρω τους.

Και έχουμε δείξει σε αυτή τη μελέτη,

ότι οι άνθρωποι έχουν λιγότερη
ανάγκη για γνωστικό έλεγχο.

Είναι περισσότερο άνετοι με την
αβεβαιότητα του να μην έχουν ολοκλήρωση.

Και η όρεξή τους για ρίσκο
επίσης αυξάνεται.

Στην πραγματικότητα, ψάχνουν για ρίσκο,
και είναι ικανότεροι στο να το παίρνουν.

Και κάτι το οποίο ήταν αρκετά βαθυστόχαστο

είναι, πως όταν ρωτήσαμε ανθρώπους,

«Είσαι κάποιος που έχει ροπή
στο να βιώσει δέος;»

Ήταν πιο πιθανό να δώσουν θετική απάντηση

μετά την παράσταση, απ' ότι ήταν [πριν].

Στην ουσία επαναπροσδιόρισαν
τους εαυτούς τους και την ιστορία τους.

Έτσι, το δέος είναι πιθανώς
η αντίληψη, ότι είναι μεγαλύτερο από εμάς.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Τζόζεφ Κάμπελ,

«Το δέος είναι αυτό που μας επιτρέπει
να προχωρήσουμε μπροστά».

Ή σύμφωνα με τα λεγόμενα ενός καλού φίλου,

πιθανώς ένας από τους
μεγαλύτερους φωτογράφους,

εν ζωή φωτογράφους, ο Ντουέην Μάικλς,

είπε σε εμένα, μόλις πρόσφατα,

ότι ίσως μας δίνει την περιέργεια
να κατανικήσουμε τη δειλία μας.

Οπότε, ποιος νοιάζεται;
Γιατί θα έπρεπε να νοιαζόμαστε;

Λοιπόν, σκεφτείτε τη σύγκρουση,

η οποία φαίνεται να είναι παντού
στην κοινωνία μας αυτή τη στιγμή.

Αν εσείς κι εγώ είμαστε σε σύγκρουση

είναι σαν να είμαστε
στις αντίθετες άκρες της ίδιας γραμμής.

O σκοπός μου είναι ν' αποδείξω ότι
έχετε άδικο και να σας στρέψω σε εμένα.

Το πρόβλημα είναι
ότι κάνετε ακριβώς το ίδιο.

Προσπαθείτε να αποδείξετε ότι εγώ
κάνω λάθος και να με στρέψετε σε εσάς.

Κρατήστε, ότι η σύγκρουση είναι
σχεδιασμένη να κερδίσετε,

αλλά όχι να μάθετε.

Ο εγκέφαλός σας
μαθαίνει μόνο αν κινούμαστε.

Η ζωή είναι κίνηση.

Έτσι λοιπόν, αν μπορούσαμε
να χρησιμοποιήσουμε το δέος,

όχι για να απαλλαχτούμε
από τη σύγκρουση --

η σύγκρουση είναι απαραίτητη, η σύγκρουση
είναι πώς το μυαλό σας επεκτείνεται,

είναι πώς το μυαλό σας μαθαίνει --

αλλά μάλλον, να μπούμε στη σύγκρουση
με έναν διαφορετικό τρόπο;

Και τι αν το δέος μάς επέτρεπε
να μπούμε σε αυτό,

με τουλάχιστον δύο
διαφορετικούς τρόπους;

Ένας, να μας δώσει την ταπεινότητα
και το κουράγιο να μην ξέρουμε.

Σωστά; Για να μπούμε σε σύγκρουση
με ερώτηση αντί με μια απάντηση.

Τι θα μπορούσε να συμβεί;

Να μπούμε στη σύγκρουση
με αβεβαιότητα, αντί της βεβαιότητας.

Και το δεύτερο είναι, μπαίνοντας
στη σύγκρουση με αυτό τον τρόπο,

να ψάξουμε να καταλάβουμε,
από το να πείσουμε.

Διότι όλοι μας δίνουμε
δίκιο σε εμάς, σωστά;

Και για να καταλάβουμε κάποιον άλλο,

είναι να κατανοήσουμε
τις μεροληψίες και τις παραδοχές

που ωθούν τη συμπεριφορά τους.

Και έχουμε για την ακρίβεια,
εισάγει μια πιλοτική έρευνα

για να ψάξουμε να δούμε, αν θα μπορούσαμε
να χρησιμοποιήσουμε το δέος της τέχνης

για να διευκολύνουμε την ανοχή.

Και τα αποτελέσματα είναι
στην ουσία απίστευτα θετικά.

Μπορούμε να αμβλύνουμε
τον θυμό και το μίσος

μέσω της εμπειρίας του δέους,
που δημιουργείται από την τέχνη.

Οπότε, πού μπορούμε να βρούμε το δέος,

δεδομένου του πόσο σημαντικό είναι αυτό;

Τι θα γινόταν λοιπόν...

Μια πρόταση:

ότι το δέος δεν είναι
για να βρεθεί μόνο στο μεγαλείο.

Το δέος είναι απαραίτητο,

συχνά, η κλίμακά του --
τα βουνά, το ηλιοφώτισμα.

Αλλά τι θα γινόταν αν μπορούσαμε
να επανακαθορίσουμε τους εαυτούς μας

και να βρούμε το απίθανο, στο απλό;

Kαι αν αυτό είναι αλήθεια,

και τα δεδομένα μας είναι σωστά,

τότε οι προσπάθειες, όπως η επιστήμη,

η περιπέτεια, η τέχνη, οι ιδέες, η αγάπη,

ένα συνέδριο TED, μια παράσταση,

δεν είναι μόνο εμπνευσμένες από δέος,

αλλά μπορούν στην ουσία, να γίνουν
η σκάλα μας στην αβεβαιότητα

για να μας βοηθήσει να εξελιχθούμε.

Σας ευχαριστώ πολύ.

(Χειροκρότημα)

Παρακαλώ, ελάτε επάνω.

(Χειροκρότημα)

(Επευφημίες)

(Χειροκρότημα)