Return to Video

Sörfün karmaşık tarihi - Scott Laderman

  • 0:07 - 0:09
    Bazıları için ciddi bir spor,
  • 0:09 - 0:12
    bazıları içinse sadece bir
    gevşeme yöntemi.
  • 0:12 - 0:15
    Genelde güneş ve denizle
    bağdaştırılmasına rağmen
  • 0:15 - 0:21
    sörfün insanların düşündüğünden
    çok daha derin ve zengin bir tarihi var.
  • 0:21 - 0:23
    Bugünkü sörfün kökenleri
  • 0:23 - 0:27
    Büyük Okyanustaki
    Polinezya Adalarına uzanır.
  • 0:27 - 0:29
    Çeşitli kaynaklardan
    Pasifik Okyanusunun
  • 0:29 - 0:33
    Polinezya bölgesinde
    dalgalarda kayıldığını biliyoruz
  • 0:33 - 0:37
    ayrıca Batı Afrika ve Peru'da.
  • 0:37 - 0:40
    Ama özellikle Hawai Takımadaları
  • 0:40 - 0:42
    sörfün en fazla geliştiği,
  • 0:42 - 0:44
    en iyi belgelendeği
  • 0:44 - 0:48
    ve Polinezyadaki başka yerlerin
    aksine unutulmadığı yerdi.
  • 0:48 - 0:49
    Hawai halkı için,
  • 0:49 - 0:53
    dalgalarda kaymak
    sadece bir eğlence değildi,
  • 0:53 - 0:58
    manevi ve toplumsal
    bir yönü de vardı.
  • 0:58 - 0:59
    Hawai toplumunun çoğunda
  • 0:59 - 1:04
    sörfün bütün yönleriyle ilgili
    kural ve tabular vardır
  • 1:04 - 1:07
    ve buna kapu denir.
  • 1:07 - 1:11
    Hawaililer yontacakları bir
    ağacı seçtiklerinde sunak adar,
  • 1:11 - 1:15
    yüksek derecede bir rahip
    olan kahuna ile dalga için dua eder
  • 1:15 - 1:20
    ve tehlikeli bir durumdan
    kurtulduklarında şükrederler.
  • 1:20 - 1:25
    Bazı sörf dalgaları kesinlikle
    sadece elitlere özeldir.
  • 1:25 - 1:27
    Ama bu sadece kutsal bir iş değildir.
  • 1:27 - 1:30
    Sörfçüler ayrıca kimin en uzağa ve
    en hızlı gideceği konusunda
  • 1:30 - 1:32
    yarışırlar ve bahse girerler.
  • 1:32 - 1:35
    En büyük dalgayı yakalayıp
    ustalıkla kaymak,
  • 1:35 - 1:36
    saygı ve statü
  • 1:36 - 1:38
    getirir
  • 1:38 - 1:41
    ve tabii romantik başarı.
  • 1:41 - 1:44
    Daha sonra kralların
    sporu denecektir
  • 1:44 - 1:48
    ancak bunu bütün yaş ve statüden
    Hawaili kadın ve erkekler yapardı.
  • 1:48 - 1:50
    Sörf tahtaları koa,
  • 1:50 - 1:51
    ekmek ağacı
  • 1:51 - 1:54
    veya wiliwili ağacından yapılırdı.
  • 1:54 - 1:56
    Çoğu Hawaili, alaia tahtası denen
  • 1:56 - 2:01
    ince ve orta boy tahtalar kullanırdı
    ve bugünkü tahtalara benzerdi.
  • 2:01 - 2:03
    Bazıları paipo tahtası kullanırdı
  • 2:03 - 2:09
    bu kısa yuvarlak burunlu tahta
    yüzüstü yatarak kullanılırdı.
  • 2:09 - 2:13
    Ancak büyük olo tahtasını
    sadece şefler kullanabilirdi
  • 2:13 - 2:15
    ve bugünkülerin iki katı uzunluktaydı.
  • 2:15 - 2:18
    Bugünün tahtalarının aksine
  • 2:18 - 2:20
    onlarda dip kanatçık (fin) yoktu
  • 2:20 - 2:25
    ve sörfçünün dönebilmek için el
    veya ayaklarını kullanması gerekirdi.
  • 2:25 - 2:28
    Dalgalarda kaymanın nasıl
    keşfedildiğini tam bilmiyoruz
  • 2:28 - 2:32
    ama Polinezyada 1777 de William Anderson
    tarafından görülüp anlatılana kadar
  • 2:32 - 2:37
    yüzyıllar boyunca yapıldığını biliyoruz.
  • 2:37 - 2:42
    Anderson, Kaptan Cook'un
    gemisi "Resolution" da doktordu.
  • 2:42 - 2:44
    Anderson buna büyük bir
  • 2:44 - 2:47
    hayranlık duysa da 30-40 yıl
    sonra Hawaii'ye
  • 2:47 - 2:49
    gelen misyonerler
  • 2:49 - 2:51
    sörfü günah saydılar
  • 2:51 - 2:56
    ve yerli kültürün diğer gelenekleri gibi
    yapılmamasını teşvik ettiler.
  • 2:56 - 3:00
    Ancak sörfe en büyük tehdit
    yerlilerin karşılaştığı bir tehditti.
  • 3:00 - 3:05
    1890 yılına kadar Avrupa
    ve Amerikalıların getirdiği hastalıklar
  • 3:05 - 3:09
    Hawai halkını kırıp geçirmiş
    ve geriye sadece 40.000 kişi kalmıştı.
  • 3:09 - 3:14
    Beyazlardan önceki nüfusun
    800.000'i aştığı tahmin ediliyor.
  • 3:14 - 3:17
    Anı dönemde beyazların etkisi arttı
  • 3:17 - 3:22
    ve yerli monarşi 1893 yılında
    iktidardan indirildi
  • 3:22 - 3:26
    ve beş yıl sonra da,
    adalar ABD'ye bağlandı.
  • 3:26 - 3:32
    Hawainin bağımsızlığının sona ermesi
    ve yerlilerin sörfü yeniden canlandırması
  • 3:32 - 3:37
    aynı zamana rastlar ve çok geçmeden
    Amerikalı sömürgeciler sörfü keşfeder.
  • 3:37 - 3:41
    Ama sörfü deniz aşırı yerlere
    ilk olarak bazı Hawaililer götürmüştür.
  • 3:41 - 3:46
    1907'de George Freeth yani
    Hawai Mucizesi denen adam
  • 3:46 - 3:47
    batı sahillerine bir gezi yapar
  • 3:47 - 3:52
    ve Güney California'da sörf
    gösterileri yapar.
  • 3:52 - 3:56
    Sonra 1914 de, olimpiyat yüzücüsü
    Duke Kahanamoku
  • 3:56 - 3:59
    Avustralya ve Yeni Zelanda'ya gider
  • 3:59 - 4:01
    güney Pasifiğin dalgalarında kayar
  • 4:01 - 4:05
    ve gittiği her yerde ona büyük
    hayranlık duyan seyirci bulur.
  • 4:05 - 4:07
    Freeth'in Kaliforniya'ya gidişinden
    hemen önce
  • 4:07 - 4:13
    Alexander Hume adında bir Güney
    Kaliforniyalı Hawaii'ye taşınır.
  • 4:13 - 4:18
    Nasıl sörf yapıldığını öğrenir
    ve bunun şampiyonu olur.
  • 4:18 - 4:20
    Fakat onun bu sporu geliştirmek
  • 4:20 - 4:25
    istemesinin altında bazı
    çirkin amaçlar vardır.
  • 4:25 - 4:29
    Hawai'nin bir Amerikan eyaleti
    olmasını isteyen çoğu yerleşimci gibi
  • 4:29 - 4:34
    yani yerliler ve Asyalı işçilerin çoğunluk
    olmasından endişe duyan beyazlar gibi
  • 4:34 - 4:39
    Ford sörfü, Amerikalıları Hawai'ye
    çekmek için tanıtıyordu,
  • 4:39 - 4:42
    önce turist olarak gelecek
    ve sonra yerleşeceklerdi.
  • 4:42 - 4:45
    Bu konuda ona bazı yazarlar
    ve film yapımcıları destek oldu.
  • 4:45 - 4:50
    Ford'un bu nüfus planı
    sefil bir başarısızlıkla bitti.
  • 4:50 - 4:52
    Hawai 1959'da bir eyalet oldu
  • 4:52 - 4:57
    ve ülkenin etnik anlamdaki
    en çeşitli eyaleti olarak kaldı.
  • 4:57 - 5:01
    Ancak sörfü tanıtma girişimleri
    büyük bir başarı sağladı.
  • 5:01 - 5:04
    Bugün sörf milyarlarca
    dolarlık küresel bir endüstri
  • 5:04 - 5:08
    ve dünyada milyonlarca tutkunu var.
  • 5:08 - 5:13
    Bu sörfçülerden çok azı bir zamanlar
    çok önemli olan dalga ilahilerini ve
  • 5:13 - 5:15
    tahta yontma törenlerini biliyor olsa da
  • 5:15 - 5:18
    Hawaililer, neredeyse tarihin
    dalgalarıyla yok olma
  • 5:18 - 5:21
    aşamasına gelen geleneklerini korudular.
Title:
Sörfün karmaşık tarihi - Scott Laderman
Description:

Günümüzde sörf milyarlarca dolarlık küresel bir endüstri ve dünyada milyonlarca tutkunu var. Bazıları için ciddi bir spor, bazıları içinse sadece bir gevşeme yöntemi. Ancak genelde deniz ve güneşle bağdaştırılmasına karşın sörf çoğu insanın bilmediği zengin ve derin bir tarihe sahip. Scott Laderman, bizimle sörfün bu gizli kalmış tarihinden bilgiler paylaşıyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:40

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.