Thần thoại Sao Mai của người Maya

Xem bài học đầy đủ tại: https://ed.ted.com/lessons/the-mayan-myth-of-the-morning-star

Từ lòng đất, thần Chak Ek', Sao Mai, nhô lên từ mặt biển đằng Đông, tiến về phía chân trời. Người em K'n Ahaw, Mặt Trời, theo sau. Dù xuất hiện trước, nhưng bị K'in Ahaw lấn át, Chak Ek ôm lòng thù hận, quay lại lòng đất và chờ ngày trả thù em mình cùng đồng minh. Cùng nghe Gabrielle Vail kể chi tiết thần thoại Sao Mai của người Maya.

Bài học bởi Gabrielle Vail, đạo diễn bởi Basa.

Từ sâu dưới lòng đất, thần Chak Ek'
nhô lên khỏi mặt biển đằng Đông,

tiến về phía chân trời.

Người em - thần K'in Ahaw theo sau.

Dù xuất hiện trước,
nhưng bị K'in Ahaw vượt mặt,

Chak Ek' ôm lòng thù hận,
trở lại lòng đất,

ủ mưu chống lại em mình.

Trong thần thoại Maya,
Chak Ek' tượng trưng cho Sao Kim

và K'in Ahaw đại diện cho Mặt Trời.

Được biết đến như là
ngôi sao của ngày và đêm,

Sao Kim di chuyển trên bầu trời,
đôi khi xuất hiện trước bình minh,

đôi khi được nhìn thấy khi mặt trời lặn
và thỉnh thoảng biến mất.

Người Maya cổ đã xác định chu kỳ
khoảng 584 ngày này

từ hơn một nghìn năm trước

và dự đoán chính xác thời điểm
và nơi Sao Kim sẽ xuất hiện trên bầu trời

trên khắp thế giới.

Năm trong số các chu kỳ này
chiếm gần tám năm

và người Maya cũng phát hiện ra
chu kỳ lớn hơn này.

Họ đặt cho Chak Ek'
năm diện mạo khác nhau,

ứng với mỗi chu kỳ của Sao Kim,
và những chu kỳ này lặp lại mỗi tám năm.

Trong chu kỳ 584 ngày, Sao Kim xuất hiện
vào ban đêm khoảng 250 ngày,

sau đó, biến mất trong tám ngày trước khi
xuất hiện lại - và được gọi là Sao Mai.

Người Maya cổ ấn định ý nghĩa đặc biệt
cho thời điểm này trong chu kỳ:

lần đầu Sao Kim xuất hiện
trước bình minh sau khi biến mất.

Vào ngày này, Chak Ek' trỗi dậy
từ lòng đất,

mang theo một cây thương
và nhiều ngọn mác.

Để chia rẽ thế gian,

thần quyết định tấn công
em trai và đồng minh.

Mục tiêu đầu tiên là K'awill,
thần lương thực và sấm sét.

Xuất hiện vào cuối mùa mưa,
Chak Ek' vung giáo và tấn công K'awill,

gây thiệt hại cho mùa màng,
và hỗn loạn trật tự xã hội

cho đến khi K'awill tái sinh.

584 ngày sau khi tấn công K'awill,

Chak Ek' đổi mục tiêu, nhắm đến
người em là thần Mặt Trời.

Hằng đêm, thần Mặt Trời
hóa thân thành báo đốm,

và ẩn náu dưới lòng đất.

Chak Ek' đâm báo đốm khi nó xuất hiện
vào bình minh vào cuối mùa khô.

Thần Mặt Trời bị thương, lao xuống
thế gian, gây ra chiến tranh và hỗn độn.

Nạn nhân thứ ba
của Chak Ek' là thần Ngô,

vị thần cung cấp lương thực
cho loài người.

Chak Ek' giết vị thần này
vào vụ mùa.

Thần bị chôn vùi dưới lòng đất,
và ngô - lương thực chính -

không còn trên mặt đất nữa.

Nhưng thần Ngô lại xuất hiện sau ba tháng
ở một nơi mới - hang động phía Đông

được biết là nơi của bảy nguồn nước,
một lần nữa mang lương thực đến thế gian.

Khi thần Rùa Ak Na'ak vươn lên trời
để đánh dấu ngày hạ chí,

Chak Ek' hạ gục nạn nhân thứ tư của mình.

Với cái chết của Thần Rùa, Mặt Trời,
và thần lương thực,

loài người bị chôn vùi và
các thế lực hỗn loạn ngự trị.

Nhưng trong buổi loạn lạc,
một trật tự mới đã được Hun Ajaw,

một trong những
cặp song sinh anh hùng

nổi tiếng vì đánh bại
những thế lực của lòng đất thiết lập.

Một chủng tộc mới của con người -
làm từ ngô được tạo ra.

Tuy nhiên, trạng thái cân bằng này
không kéo dài được lâu.

Nạn nhân thứ năm, cũng là cuối cùng
của Chak Ek' là một thần bí ẩn ở phía Tây,

và cái chết ngay giữ mùa khô của thần

đã làm lung lay trật tự
do Hun Ajaw tạo ra.

Các vị thần, vua chúa và ngô
bị vùi trong lòng đất.

Nhưng chiến thắng của Chak Ek'
cũng chỉ ngự trị tạm thời.

Hai anh em, Sao Kim và Mặt Trời,
bị cuốn vào một chu kỳ bất tận

của cuộc chiến tranh giành quyền lực,
tái hiện qua chính năm cuộc chiến đó,

khi Sao Mai xuất hiện

cũng là lúc trật tự và hỗn loạn
thay chuyển trên thế gian.