İki Gezegende Birden Yaşamak: Mars Saati | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet
-
0:14 - 0:18Muhtemelen pek çoğunuz
''Marslı'' filmini izlemiştir. -
0:18 - 0:22İzlemeyenler için söyleyeyim,
film Mars'ta mahsur kalan -
0:22 - 0:26ve Dünya kurtarma ekibi
gönderene kadar -
0:26 - 0:31hayatta kalmaya çalışan
bir astronotu anlatıyor. -
0:32 - 0:35Neyse ki filmin başrolü
astronot Watney ile -
0:35 - 0:38kurtarılana kadar kendini
yalnız hissetmesin diye -
0:38 - 0:43iletişim kurmayı başarıyorlar.
-
0:44 - 0:46Filmi izlerken ve hatta
izlemediyseniz bile -
0:46 - 0:48Mars konusunda kafa yorarsanız,
-
0:48 - 0:53muhtemelen ne kadar uzaklarda
bir yerde olduğunu düşünürsünüz. -
0:53 - 0:55Ancak şu aklınıza gelmeyebilir;
-
0:55 - 0:59Dünya'da insanlar, Mars'ta ise
keşif araçları varken, -
0:59 - 1:02iki gezegende yaşanırken
-
1:02 - 1:07başka bir gezegen için
lojistik nasıl sağlanır? -
1:08 - 1:13Şimdi Kaliforniya Batı Sahili'nde
veya dünyanın diğer ucundaki -
1:13 - 1:17aile, arkadaş ve iş
arkadaşlarınızı düşünün. -
1:17 - 1:19Onlarla iletişim kurmaya çalıştığınızda
-
1:19 - 1:21İlk düşündüğünüz şeylerden biri
muhtemelen şudur: -
1:21 - 1:23Kaliforniya'da saat kaç?
-
1:24 - 1:26Uyandırmış olmayayım? Arasam mı acaba?
-
1:26 - 1:30Avrupa'daki meslektaşlarınızla
görüşürken bile -
1:30 - 1:32hemen şöyle düşünürsünüz:
-
1:32 - 1:39İnsanlar birbirinden uzak iken
iletişimi nasıl koordine edebiliriz? -
1:40 - 1:45Şu anda Mars'ta insan yok
ama keşif araçlarımız var -
1:46 - 1:52ve şu anda Curiosity keşif aracında
saat sabah 6:10. -
1:52 - 1:55Yani Mars'ta şu anda saat 6:10.
-
1:55 - 1:57Mars'ta dört keşif aracımız var.
-
1:57 - 2:02Birleşik Devletler 90'lı yılların
ortasından bu yana dört araç gönderdi -
2:02 - 2:05ve ben bunlardan üçü ile çalışma
ayrılacılığına sahip oldum. -
2:05 - 2:10Ben NASA'nın Los Angeles, Kaliforniya'daki
Jet Gönderi Laboratuvarı'nda -
2:10 - 2:15çalışan bir uzay aracı
operasyon mühendisiyim. -
2:15 - 2:20Bu keşif araçları ise
bizim robot temsilcilerimiz. -
2:20 - 2:26Yani onlar bizim gözümüz kulağımız
ve bizim için gezegeni izliyorlar -
2:26 - 2:28ta ki biz insan gönderebilene kadar.
-
2:28 - 2:33Bu araçlar sayesinde başka bir gezegende
nasıl çalışabileceğimizi öğreniyoruz. -
2:33 - 2:37Bü yüzden insandan
önce robot gönderiyoruz. -
2:38 - 2:41Mars ile Dünya arasındaki
-
2:42 - 2:44zaman farkının sebebi
-
2:44 - 2:48Mars gününün Dünya gününden
daha uzun olması. -
2:48 - 2:51Bizim Dünya günümüz 24 saattir,
-
2:51 - 2:55Dünya'nın kendi ekseni
etrafında bir kez dönüşü, -
2:55 - 2:57bir tur atması, bu kadar bir süre alır.
-
2:57 - 2:59Bizim günümüz bu nedenle 24 saattir.
-
2:59 - 3:06Mars'ın bir turu tamamlaması
ise yaklaşık 24 saat 40 dk. alır. -
3:06 - 3:13Yani, Mars günü Dünya gününden
40 dakika fazla sürer. -
3:13 - 3:18Gelelim Mars'taki araçlar
üzerinde çalışan ekiplere- -
3:18 - 3:20bu benim de üyesi olduğum ekiplerden biri,
-
3:20 - 3:22genellikle şu masada otururum-
-
3:22 - 3:27Yaptığımız şey ise, Dünya'da
yaşamak ama Mars'ta çalışmak. -
3:27 - 3:33Kendimizi araçla birlikte gerçekten
Mars'ta gibi düşünmemiz gerekiyor. -
3:33 - 3:37Benim de parçası olduğum ekibin işi
-
3:37 - 3:43araca bir sonraki gün yapacağı
şeyler için komut göndermek. -
3:43 - 3:47Kazı yapması, ilerlemesi veya
ne yapması gerekiyorsa onu söylemek. -
3:47 - 3:52Araç uykudayken -
evet araç geceleri uyuyor -
3:52 - 3:54çünkü pillerinin şarj olması
-
3:54 - 3:58ve soğuk Mars gecelerinden
korunması gerekiyor. -
3:58 - 3:59Bu yüzden uyuyor.
-
3:59 - 4:04Araç uykudayken, bir sonraki
günün programı üzerinde çalışırız. -
4:04 - 4:07Yani ben Mars gece
vardiyasında çalışıyorum. -
4:07 - 4:09(Kahkaha)
-
4:09 - 4:16Bu yüzden her gün Mars saatiyle
aynı saatte işe gitmek için - -
4:16 - 4:18diyelim ki saat 17:00'de
işte olmam gerekiyor, -
4:18 - 4:24bu ekibin Mars saatiyle her gün
17:00'de işte olması gerek, -
4:24 - 4:30bu durumda Mars'la senkronize kalmak için
-
4:30 - 4:34her gün işe 40 dk. daha geç
gitmemiz gerekiyor. -
4:34 - 4:37Bu saat dilimini
her gün değiştirmek gibi. -
4:37 - 4:42Bir gün saat 8'de işe geliyorsunuz,
ertesi gün 40 dk sonra 8:40'ta, -
4:42 - 4:46bir sonraki gün 9:20'de,
-
4:46 - 4:47sonraki gün 10:00'da.
-
4:47 - 4:51Yani dünya saatiyle gece yarısı
-
4:51 - 4:54işe gelmeye başlayana kadar her gün
-
4:54 - 4:5640 dk ileri gidiyorsunuz.
-
4:56 - 4:59Ne kadar karmaşık olduğunu
hayal edebiliyorsunuzdur. -
4:59 - 5:02Bu yüzden bir Mars saatim var.
-
5:02 - 5:03(Kahkaha)
-
5:03 - 5:04(Alkış)
-
5:04 - 5:06Sanırım zum yapacaklar.
-
5:06 - 5:09(Alkış)
-
5:09 - 5:14Bu saatin parçaları
daha yavaş çalışması için -
5:14 - 5:16mekanik olarak ayarlandı.
-
5:16 - 5:18Aslında bu şekilde başlamadık.
-
5:18 - 5:21Bu saati 2004'te takmaya başladım.
-
5:21 - 5:24O zamanki araçlar
Spirit ve Opportunity idi. -
5:24 - 5:25Mars saatine ihtiyaç duyacağımızı
-
5:25 - 5:28düşünerek başlamadık bu işe.
-
5:28 - 5:32Nasılsa bilgisayarlarımızda
ve monitörlerimizde saat var, -
5:32 - 5:36bu yeterli olacaktır diyorduk.
-
5:36 - 5:37Öyle olmuyor işte.
-
5:37 - 5:40Çünkü yalnızca Mars saatine
göre çalışmıyoruz, -
5:40 - 5:44hakikaten Mars saatine göre yaşıyoruz.
-
5:44 - 5:48Ve birden saatin kaç olduğu hakkında
kafamız karışmaya başladı. -
5:48 - 5:52Sonra kolumuzda bize şunları
söyleyecek bir şeye ihtiyaç duyduk: -
5:52 - 5:55Dünya'da saat kaç?
Mars'ta saat kaç? -
5:55 - 6:01Kafa karıştırıcı olan sadece
Mars saati değildi, -
6:01 - 6:06birbirimizle bu konuda
konuşabilmemiz de gerekiyordu. -
6:07 - 6:12Şimdi bir Mars gününe "sol" diyoruz.
Bu süre 24 saat 40 dakika. -
6:12 - 6:15Dünya hakkında bir konu konuşurken
-
6:15 - 6:17bugün deriz.
-
6:17 - 6:20Ancak konu Mars olunca ''busol'' diyoruz.
-
6:20 - 6:23(Kahkaha)
-
6:23 - 6:28Mars'ta dün ''dünsol'' oluyor.
-
6:28 - 6:33Tekrar edeyim, ''hadi yeni bir dil
icat edelim'' diye başlamadık. -
6:33 - 6:34Her şey çok karmaşıktı.
-
6:34 - 6:36Biri bir gün yanıma gelip şöyle dedi:
-
6:36 - 6:40''Ben yarın araçta şu işi
yapmak istiyorum.'' -
6:40 - 6:45Ve ben ''Yarın derken? Dünya'da mı
Mars'ta mı?'' diye sordum. -
6:45 - 6:50Anlaşabilmemiz için bu
terminolojiye ihtiyacımız vardı. -
6:50 - 6:52(Kahkaha)
-
6:52 - 6:56Yarın ''sonraki sol''
veya ''yarınsol'' oldu. -
6:57 - 7:01Çünkü insanların kelime
seçimleri farklıdır. -
7:01 - 7:05Kimimiz ''gazlı içecek'' deriz
kimimiz ''asitli içecek''. -
7:05 - 7:08Dolayısıyla ''sonraki sol'' veya
''yarınsol'' demeyi seçenler oldu. -
7:09 - 7:13Yıllarca bu görevlerde çalıştıktan
sonra bir de şunu fark ettim, -
7:13 - 7:18keşif araçlarında çalışan
bizler ''busol'' diyorduk. -
7:19 - 7:22Ama yer görevi yapan ve
araç işine karışmayanlar ise -
7:22 - 7:24''buzol'' diyordu.
-
7:24 - 7:29Yani Mars aksanınızdan hangi
görevde çalıştığınızı anlıyorum. -
7:29 - 7:30(Kahkaha)
-
7:31 - 7:34(Alkış)
-
7:34 - 7:38Bir saatimiz ve bir dilimiz var,
temayı anlıyorsunuz değil mi? -
7:38 - 7:40Kafamız karışmasın diye.
-
7:41 - 7:44Ancak Dünya'daki gün ışığı
bile kafa karıştırıcıydı. -
7:45 - 7:47Bir düşünün, işe geliyorsunuz
-
7:47 - 7:49Mars'ta gecenin bir yarısı
-
7:49 - 7:53ama pencerelerinizden
içeri ışık süzülüyor ve -
7:53 - 7:55bu da kafanızı karıştırıyor.
-
7:55 - 7:58Kontrol salonundaki bu
resimden anlayacağınız üzere -
7:58 - 8:00tüm perdeler kapalı.
-
8:00 - 8:03Dikkatimizi dağıtacak ışık yok.
-
8:03 - 8:08Mars'a inişin bir hafta öncesinde
tüm perdeler kapandı -
8:08 - 8:11ve biz Mars saatinden çıkana
kadar da açılmadı. -
8:12 - 8:15Aynı sorun evinizde de var.
-
8:15 - 8:18Ben üç kez Mars'ta bulundum
ve eşim değişik tepkiler verdi. -
8:18 - 8:20Tamam, Mars saati için
hazırlanıyoruz deyip -
8:20 - 8:26pencereleri folyolar
ve kalın perdelerle örtmeye başladı, -
8:26 - 8:29çünkü bu iş ailenizi de etkiliyor.
-
8:29 - 8:34Eşim de benimle birlikte bu
karartılmış ortamda yaşıyordu -
8:34 - 8:36ve buna alıştı.
-
8:36 - 8:39Sonra işteyken bana hüzünlü
e-postalar atmaya başladı. -
8:40 - 8:43Eve geleyim mi? Uyanık mısın?
-
8:43 - 8:46Mars'ta saat kaç?
-
8:46 - 8:49Ben de peki dedim,
ona da bir Mars saati gerekiyordu. -
8:49 - 8:51(Kahkaha)
-
8:51 - 8:55Tabii artık 2016 yılındayız
ve bunun için bir uygulama var. -
8:55 - 8:56(Kahkaha)
-
8:56 - 9:01Şimdi saatlerin yerine
telefonları da kullanabiliyoruz. -
9:01 - 9:05Ama bu işin aile üzerindeki etkisi
sandığınızdan daha fazlaydı; -
9:06 - 9:09araç üzerinde çalışan
sadece bizler değildik -
9:09 - 9:11ailelerimiz de çalışıyordu.
-
9:11 - 9:14Bu David Oh,
uçuş direktörlerimizden biri. -
9:14 - 9:18Gece saat 01:00'de ailesiyle
Los Angeles sahilinde. -
9:18 - 9:20(Kahkaha)
-
9:20 - 9:23İniş Ağustos'ta olduğu için
-
9:23 - 9:27ve çocuklar Eylül ayına kadar
okula başlamayacağından -
9:27 - 9:32onunla birlikte bir aylığına
Mars saatine geçiş yaptılar. -
9:32 - 9:37Her gün 40 dakika daha geç kalktılar
-
9:37 - 9:39ve babalarının iş programına uydular.
-
9:39 - 9:43Bir ay boyunca Mars saatiyle yaşadılar
ve onlar için harika bir macera oldu; -
9:43 - 9:45gecenin bir yarısı bowling oynamaya
-
9:45 - 9:47veya sahile gitmek gibi.
-
9:47 - 9:50Hepimizin şunu fark ettik;
-
9:50 - 9:54trafik olmadığı zaman
Los Angeles'ta, gece 3'te -
9:54 - 9:58istediğiniz her yere gidebiliyorsunuz.
-
9:58 - 9:59(Kahkaha)
-
9:59 - 10:01İşten çıktığımızda
-
10:01 - 10:04eve gidip ailemizi rahatsız
etmek istemezdik, -
10:04 - 10:08karnımız da aç olurdu ama
yakınlarda bir şeyler yemek yerine -
10:08 - 10:11''Long Beach'te tüm gece
açık bir mezeci var, -
10:11 - 10:1310 dakikada gideriz.'' falan diyorduk
-
10:13 - 10:16ve gidiyorduk. Tıpkı 60'lı yıllar gibi,
trafik yok. -
10:16 - 10:20Oradaki restoran sahipleri
merak edip sorardı: -
10:20 - 10:23''Siz de kimsiniz?
-
10:23 - 10:27''Neden restoranıma
gecenin 3'ünde geliyorsunuz?'' -
10:27 - 10:32Sonra bizim bir grup
Marslı olduğumuzu anladılar. -
10:32 - 10:33(Kahkaha)
-
10:33 - 10:37gecenin bir yarısı Los Angeles yollarında
-
10:37 - 10:41Dünya saatiyle gece yarısı
dolaşan Marslılar. -
10:41 - 10:45Gerçekten de kendimize
Marslı demeye başladık. -
10:46 - 10:52Mars saatine göre çalışan bizler
kendimize Marslı derken -
10:52 - 10:54diğer herkese Dünyalı diyorduk.
-
10:54 - 10:56(Kahkaha)
-
10:56 - 11:01Çünkü her gün bir ileriki
saat dilimine geçtiğinizde -
11:01 - 11:07kendinizi herkesten farklı
hissetmeye başlıyorsunuz. -
11:07 - 11:12Gerçekten kendi dünyanızda yaşıyorsunuz.
-
11:12 - 11:19Üstünde ''Mars saatinden sağ çıktım.
Sol 0-90'' yazan bir rozetim var. -
11:19 - 11:22Ekranda bir resmini görebilirsiniz.
-
11:22 - 11:27Bu rozetleri taktık çünkü
Mars üzerinde çalışırken -
11:27 - 11:32Mars'taki araçta mümkün olduğu
kadar etkin olmak -
11:32 - 11:35ve zamanımızı en iyi şekilde
kullanmak istiyoruz. -
11:35 - 11:39Yine de üç dört aydan fazla
Mars saatinde kalmıyoruz. -
11:39 - 11:44Eninde sonunda uyarlanmış Mars saatine
geçeceğiz, şu an üzerinde çalışıyoruz. -
11:44 - 11:49Çünkü bu iş bedenleriniz ve aileleriniz
için çok zor bir hâle geliyor. -
11:49 - 11:54Üzerimizde çalışma yapan
uyku araştırmacıları vardı, -
11:54 - 11:59çünkü insanların günlerini uzatmaya
çalışması alışagelmiş bir şey değildi. -
11:59 - 12:03Bir aktigraf takmaya başladım
-
12:03 - 12:04ve 30'umuz üzerinde
-
12:04 - 12:08uyku yoksunluğu deneyleri yapılacaktı.
-
12:08 - 12:11Deney için gelir ve
her seferinde uyuyakalırdım. -
12:11 - 12:18Tekrarlarsam, yani bir süre sonra
bedeniniz bunu kaldıramıyor. -
12:18 - 12:21Her ne kadar harika da olsa.
-
12:21 - 12:26Ekibin diğer üyeleriyle birbirimize
inanılmaz derecede bağlandık, -
12:26 - 12:29ama bunu devam ettirmek zor.
-
12:29 - 12:36Bu keşif araçlı görevler güneş sistemine
doğru attığımız ilk adım. -
12:36 - 12:41Birden fazla gezegen üstünde nasıl
yaşayacağımızı öğreniyoruz. -
12:41 - 12:46Çok gezegenli olmak adına
bakış açımızı değiştiriyoruz. -
12:46 - 12:49Bir dahaki sefere bir
Yıldız Savaşları filmi -
12:49 - 12:53ve Dagobah sisteminden Tatooine'e
giden insanlar gördüğünüzde, -
12:53 - 12:58insanları buralara ulaştırmanın
ne demek olduğunu düşünün. -
12:58 - 13:01Birbirlerinden uzak ve ayrı olmanın
-
13:01 - 13:04onlara ne hissettirdiğini
-
13:05 - 13:08ve zamanın lojistiğini.
-
13:09 - 13:14Henüz Mars'a insan göndermedik
ama göndermeyi umuyoruz. -
13:14 - 13:18SpaceX, NASA ve dünyanın
-
13:18 - 13:21diğer tüm uluslararası uzay kuruluşları
-
13:21 - 13:25birkaç 10 yıllık süre içinde
bunu gerçekleştirmeyi umuyor. -
13:25 - 13:31Çok yakında Mars'ta insanlar olacak
ve çok gezegenli olacağız. -
13:31 - 13:34Mars'a gidecek genç erkek veya kadın
-
13:34 - 13:41belki de şu an aramızda
dinleyicilerin arasında. -
13:41 - 13:4714 yaşımdan beri bu görevlerde
JPL'de çalışmak istedim ve -
13:47 - 13:49bunun bir parçası olma
ayrıcalığına sahibim. -
13:49 - 13:53Bu günler uzay programı
için olağanüstü günler -
13:53 - 13:57ve hepimiz bu yolculukta birlikteyiz.
-
13:57 - 14:02Gün bana yetmiyor diye
tekrar düşündüğünüzde, -
14:02 - 14:07şunu hatırlayın; bu
Dünyalı bakış açısına göre. -
14:07 - 14:08Teşekkür ederim.
-
14:08 - 14:12(Alkış)
- Title:
- İki Gezegende Birden Yaşamak: Mars Saati | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet
- Description:
-
Sık sık uzayda yaşamanın nasıl bir şey olduğunu merak ederiz; nasıl nefes alırız, yemek yeriz veya hareket ederiz? Fakat Mars gününün Dünya gününden 40 dakika daha uzun olması gibi lojistik sorunlar da var. Burada dünyada, Mars görevi yapan bilim insanları ve mühendisler bile, her yeni göreve başlarken programlarını birkaç ay boyunca "Mars'ta yaşamaya" göre değiştiriyorlar. Başka bir gezegende yaşamak nasıl bir şey? Anlamak için Nagin'i izleyin.
Nagin Cox, hâlen Mars Bilim Labaratuvarı (MSL)-NASA Mars Curiosity Keşif Aracı, operasyon ekibinde çalışmaktadır. Cornell Üniversitesi Operasyon Araştırma ve Endüstri Mühendisliği ve ayrıca Psikoloji bölümlerinden mezundur ve Amerikan Hava Kuvvetleri'nde subay olarak görev yapmıştır. Yüzbaşı rütbesi ile Colorado Springs bölgesi Çayen Dağındaki NORAD Uzay Komuta Merkezinde, Yörünge Analisti olarak hizmet etmiştir. Nagin,1993'de Jet İtme Laboratuvarı'nda (JPL) çalışmaya başlamış ve o tarihten beri NASA/JPL Jüpiter Galileo görevi, Mars Keşif Araçları Görevi ve diğer yıldızların etrafında Dünya benzeri gezegenler arayan Kepler teleskobu görevlerinin de dâhil olduğu birçok gezegenler arası robotik görevde sistem mühendisi ve yönetici olarak çalışmaktadır.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDxTalks
- Duration:
- 14:23
Eren Gokce approved Turkish subtitles for Living on Two Planets: Mars Time | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for Living on Two Planets: Mars Time | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet | ||
berat güven accepted Turkish subtitles for Living on Two Planets: Mars Time | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet | ||
berat güven edited Turkish subtitles for Living on Two Planets: Mars Time | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet | ||
berat güven edited Turkish subtitles for Living on Two Planets: Mars Time | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet | ||
berat güven edited Turkish subtitles for Living on Two Planets: Mars Time | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet | ||
berat güven edited Turkish subtitles for Living on Two Planets: Mars Time | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet | ||
berat güven edited Turkish subtitles for Living on Two Planets: Mars Time | Nagin Cox | TEDxBeaconStreet |